Rozliczenie delegacji krajowych
Podróż służbowa wiąże się z rozlicznymi obowiązkami pracodawcy, który musi m.in. zapewnić pracownikowi zwrot kosztów poniesionych na przejazdy. Przepisy wykonawcze szczegółowo regulują wysokość oraz sposób ustalania należności z tytułu krajowej podróży służbowej jedynie w przypadku pracowników sfery budżetowej, co nie oznacza jednak, że szefowie spoza budżetówki nie mają żadnych powinności w tym zakresie.
Stosownie do art. 775 § 1 K.p., pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.
W poszukiwaniu szczegółowych regulacji w tym zakresie należy zajrzeć do rozporządzenia MPiPS z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju, dalej: „rozporządzenie” (Dz. U. Nr 236 poz. 1990 ze zm.).
Jeżeli chodzi zaś o pracowników zatrudnionych u innych pracodawców, to warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej powinien w ich przypadku określać (art. 775 § 2 K.p.):
układ zbiorowy pracy lub
regulamin wynagrodzenia albo
umowa o pracę, jeżeli firma nie jest objęta zbiorowym układem pracy lub zatrudnia mniej niż 20 pracowników, wobec czego nie jest zobowiązany ustalać regulaminu wynagradzania.
Art. 775 K.p. § 3 wyraźnie jednak stanowi, że postanowienia wyżej wypunktowanych dokumentów nie mogą ustalać niższej wysokości diety za dobę podróży służbowej niż ma to miejsce w przypadku zatrudnionych w sferze budżetowej. A zatem, chociaż nazwa rozporządzenia wskazuje, że znajduje on zastosowanie w stosunku do pracowników budżetówki, dotyczy on także osób zatrudnionych u innych pracodawców, wyznaczając minimalną wysokość diety, jaką może otrzymać osoba udająca się w podróż w firmowych interesach. Co ważne, należności z tytułu zwrotu kosztów dojazdów, noclegów czy też przejazdów środkami komunikacji miejskiej mogą w tym przypadku zostać ustalone na poziomie mniej korzystnym, niż przewiduje to rozporządzenie.
Jeżeli jednak ani układ zbiorowy pracy, ani regulamin wynagradzania, ani też umowa o pracę nie zawierają unormowań dotyczących podróży służbowej, pracodawca zobligowany jest rozliczać delegacje w sposób przewidziany dla zatrudnionych w sferze budżetowej (art. 775 § 5 K.p.).
Jak prawidłowo obliczyć należność z tytułu diet?
Z tytułu podróży odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę pracownikowi przysługuje m.in. dieta, która przeznaczona jest na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia w czasie podróży. Obecnie wysokość diety wynosi 23 zł za dobę podróży (§ 4 ust. 1 rozporządzenia).
Przy obliczaniu należności z tytułu diet pracodawca powinien brać pod uwagę czas, który pracownik poświęcił od rozpoczęcia podróży (wyjazdu) do powrotu (przyjazdu ) po wykonaniu zadania. I tak, jeżeli podróż trwa nie dłużej niż dobę i wynosi (§ 4 ust. 2 rozporządzenia):
od 8 do 12 godzin - pracownikowi przysługuje 1/2 diety,
ponad 12 godzin - pracownikowi przysługuje dieta w pełnej wysokości.
Jeśli natomiast podróż trwa dłużej niż dobę, za każdą dobę podwładny powinien otrzymać dietę w pełnej wysokości, a za niepełną, ale rozpoczętą dobę:
do 8 godzin -1/2 diety,
ponad 8 godzin - dietę w pełnej wysokości.
Delegacja bez diety
Warto zaznaczyć, że w kilku przypadkach ustawodawca odciążył pracodawców od obowiązku wypłacania należności z tytułu diet. W myśl § 4 ust. 3 rozporządzenia, na wypłatę tego świadczenia nie może liczyć pracownik, który:
został oddelegowany do miejscowości swojego pobytu stałego lub czasowego,
przebywa w podróży trwającej co najmniej 10 dni i w dniu wolnym od pracy, środkiem transportu określonym przez pracodawcę, wraca do miejscowości swojego pobytu stałego lub czasowego (w tym przypadku dieta nie przysługuje za czas spędzony w miejscu pobytu),
w czasie podróży zapewniono bezpłatne całodzienne wyżywienie.
Koszty przejazdów
Wypłata diety to nie wszystko- delegowanemu podwładnemu przysługuje również zwrot kosztów przejazdów związanych z podróżą służbową. Co ważne, decyzję w sprawie wyboru środka transportu, którym będzie podróżował pracownik, pozostawia się wyłącznie uznaniu pracodawcy.
Zwrot kosztów przejazdu obejmuje cenę biletu określonego środka transportu, z uwzględnieniem ulgi, która ewentualnie przysługuje pracownikowi (§ 5 ust. 2 rozporządzenia). Ustawodawca nie wyklucza jednak możliwości, aby pracownik podróżował innym środkiem lokomocji. Na wniosek zatrudnionego pracodawca może bowiem wyrazić zgodę, aby udał się on w podróż służbową samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem, który nie należy do firmy. W takiej sytuacji pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów przez stawkę za jeden kilometr przebiegu, ustaloną przez pracodawcę.
Stawka, o której tu mowa, nie może być wyższa od tej, którą określono w rozporządzeniu Ministra Transportu z 23 października 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (§ 5 ust. 3 rozporządzenia).
Zgodnie z przepisami w/w rozporządzenia, maksymalna wysokość stawki za 1 km przebiegu wynosi obecnie:
0,5214 zł dla samochodu osobowego o pojemności skokowej silnika do 900 cm3,
0,8358 zł dla samochodu osobowego o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3,
0,2302 zł dla motocykla,
0,1382 zł dla motoroweru.
Dojazdy komunikacją miejscową
Kolejną sprawą należącą do pracodawcy jest pokrycie poniesionych przez podwładnego kosztów dojazdów. Jeżeli więc pracownik płaci za dojazdy środkami komunikacji miejscowej, za każdą rozpoczętą dobę pobytu w podróży przysługuje mu ryczałt na ich pokrycie w wysokości 20 proc. diety (§ 6 ust. 1 rozporządzenia).
Co istotne, przepis ten nie znajduje zastosowania w razie, gdy pracodawca (na wniosek pracownika) wyrazi zgodę na pokrycie udokumentowanych kosztów tych dojazdów.
Noclegi
Dłuższe podróże służbowe wiążą się również z koniecznością pokrycia kosztów noclegów w hotelu lub innym obiekcie świadczącym usługi hotelarskie. Ich zwrotu dokonuje się w wysokości stwierdzonej rachunkiem przedstawionym przez pracownika (§ 7 ust. 1 rozporządzenia).
Pracownikowi, któremu nie zapewniono bezpłatnego noclegu i który nie przedłożył stosownego rachunku, przysługuje ryczałt za każdy nocleg (trwający co najmniej 6 godzin pomiędzy 21.00 a 7.00) w wysokości 150 proc. diety (§ 7 ust. 2-3 rozporządzenia).
Zwrot kosztów noclegu lub ryczałt za nocleg nie przysługuje za czas przejazdu, a także jeżeli pracodawca uzna, że pracownik dysponuje możliwością codziennego powrotu do miejscowości stałego lub czasowego pobytu.
WAŻNE!
Pracownik, który przebywa w podróży służbowej trwającej co najmniej 10 dni, ma prawo na koszt firmy wrócić w dniu wolnym do domu. Zgodnie bowiem z § 8 rozporządzenia, przysługuje mu zwrot kosztów przejazdu w dniu wolnym od pracy, środkiem transportu określonym przez pracodawcę, do miejscowości pobytu stałego lub czasowego i z powrotem.
Kwestie rozliczeniowe
Pracodawca nie może zwlekać z rozliczeniem kosztów podróży służbowej- musi to zrobić w ciągu 14 dni od dnia jej zakończenia. Wszelkie obliczenia powinny być dokonywane w oparciu o przedłożone przez delegowanego pracownika dokumenty (rachunki), w których znajdują potwierdzenie poszczególne wydatki. Co ważne, powyższa zasada nie dotyczy ani diet, ani też wydatków ryczałtowanych. Jeżeli uzyskanie rachunku nie było możliwe, pracownik jest zobowiązany złożyć pisemne oświadczenie o wydatku, który poczynił oraz przyczynach braku jego udokumentowania (§ 8a ust. 1 i 3 rozporządzenia).
Warto podkreślić, że pracownik nie musi ponosić z góry kosztów związanych z podróżą służbową z własnej kieszeni- ma bowiem prawo złożyć na ręce pracodawcy wniosek o przyznanie zaliczki na niezbędne koszty podróży (§ 8a ust. 2 rozporządzenia).
WAŻNE!
Nie można wykluczyć, że w trakcie podróży służbowej pracownik poniesie większe koszty niż wynika to z rozporządzenia, układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania, czy też umowy o pracę. Jeśli okaże się, że były one niezbędne do należytego wykonania zadania służbowego, pracodawca musi je zwrócić.