54.Państwo polskie w okresie demokracji parlamentarnej w latach 1918 - 1926. Konstytucja marcowa.
W styczniu 1919r odbyły się pierwsze wybory do Sejmu Ustawodawczego na 394 posłów 36% mandatów uzyskała endecja, 27% ludowcy a 9% PPS przy wysokiej frekwencji wyborczej 20 lutego 1919r Sejm uchwalił tzw. Małą Konstytucję.
-władza ustawodawcza należała do sejmu
-władzę wykonawczą sprawował Naczelnik Państwa(J Piłsudzki), który powołał rząd w porozumieniu z sejmem, stał na czele administracji i wojska.
Sejm uchwalił również 48 godzinny tydzień pracy, podział kraju na województwa i powiaty oraz reformą rolną.
17 marca 1921r Sejm Ustawodawczy uchwalił konstytucje marcową. Zgodnie z tym aktem Polska stała się republiką parlamentarną. Władza ustawodawcza należała do sejmu i senatu (5-letnia kadencja). Obie izby wybierane były w głosowaniu równym, tajnym, powszechnym, bezpośrednim, proporcjonalnym. Sejm (444 posłów) ustalał prawo, budżet, podatki, kontrolował rząd, ratyfikował traktaty, posiadał inicjację ustawodawczą. Senat (111 senatorów) zgłaszał poprawki do ustaw sejmowych; za zgodą 3/5 senatorów prezydent mógł rozwiązać parlament. Władza wykonawcza należała do prezydenta i rządu. Prezydent był wybierany na 7 lat przez Zgromadzenie Narodowe (czyli połączone izby Sejmu i Senatu), powoływał rząd oraz wyższych urzędników, był zwierzchnikiem armii, miał prawo łaski, zwoływał posiedzenie parlamentu, reprezentował państwo na zewnątrz. Rząd powołany przez prezydenta był odpowiedzialny przed Sejmem. Władza sądownicza należała niezależnych i niezawisłych sądów. Konstytucja nadawała szeroki wachlarz swobód obywatelskich: również wobec prawa; prawo do ochrony życia, wolności i mienia, wolności słowa i druku, wolności zgromadzeń oraz zawiązywania stowarzyszeń, prawo do ochrony pracy i bezpłatnej nauki w szkołach państwowych.
Niestety pomimo demokratycznych rozwiązań konstytucja nie zapewniała stabilności rządów. Powodowała to dominacja władzy ustawodawczej, co przy chwiejnym układzie partyjnym powodowała chaos w parlamencie, częste zmiany rządu.
W 1922r odbyły się wybory parlamentarne. Prawica utworzyła Chrześcijański Związek Jedności Narodowej (ChZJN - nazwany przez przeciwników politycznych Hieną), który jednak nie uzyskał większości pozwalającej na samodzielne rządzenie. 9 grudnia Zgromadzenie Narodowe dokonało wyboru pierwszego prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, którym został Gabriel Narutowicz. Nagonka prawicy przeciw prezydentowi spowodowała że tydzień po wyborach został on zamordowany przez prawicowego fanatyka malarza Eligiusza Niewiadomskiego. 20 grudnia Zgromadzenie Narodowe dokonało wyboru Stanisława Wojciechowskiego na prezydenta, który również by kandydatem lewicy i centrum. Nie mogąc samodzielnie rządzić endecja doprowadziła w 1923r do porozumienia z PPS ,,Piast” i utworzenia wraz z chadecją i ,,Piastem” rząd na którego czele staną Wincenty Witos (tzw. rząd chieno - piasta). Rząd ten jednak nie potrafił opanować hiperinflacji, mnożyły się strajki i protesty, krwawo tłumione. Rząd Witosa upadał, a tekę premiera objął Władysław Grabowski - ekonomista. Grabowski przeprowadził reformę walutową: przystąpiono do egzekwowania podatków, wprowadzono nową walutę - złoty polski (zamiast marki polskiej), ustalony został kurs dolara w stosunku do złotego, powołano Bank Polski i rozpisano pożyczkę wewnętrzną. Reformy jednak nie uzdrowiły sytuacji na rynku w stopniu całkowitym, do czego przyczyniła się klęska nieurodzaju w 1924r, wojna celna z Niemcami w 1925r, która spowodowała załamanie kursu złotego i duże problemy eksportowe.
W sferze polityki zagranicznej w 1921r doszło do podpisania dwóch sojuszy: polsko - rumuńskiego (skierowanego przeciw ZSRR) i polsko - francuskiego (przeciw Niemcom). Ponadto w 1925r Polska zawarła konkordat z Watykanem, który zapewniał Kościołowi katolickiemu liczne przywileje.