UZALEŻNIENIA ALKOHOLOWE

Prof. Dr hab. Andrzej Zięba

Klinika Psychiatrii Dorosłych CMUJ

• Skłonność do środków oszałamiających istnieje od zarania dziejów.

• W neolicie- kilka tys. lat p.n.e.- produkowano z soków owoców i zboża.

• VIII w. n.e. - metoda destylacji

• Wysokoprocentowy alkohol wszedł do powszechnego użytku w XIII/XIV w.

• Alkohol używany był w celach rytualnych, kultowych, ale już w starożytnym Babilonie spożywany był dla przyjemności- Hammurabi wydał przepisy zakazujące jego nadużywania.

Różne są cele a także style picia: uczczenie uroczystości, zalanie robaka...zamknięcie rozdziału życia - np. po sesji egzaminacyjnej.

We współczesnej kulturze - 3 wzorce picia: 

• śródziemnomorski - oparty na winie (wino, kobiety i śpiew)

• anglosaski - częste, powolne picie piwa

• skandynawski - w tym Polska - picie alkoholi wysokoprocentowych, dążenie do szybkiego upicia się.

Kępiński wyróżnia:

• Styl neurasteniczny- niewiele, często przy zmęczeniu rozdrażnieniu 1-2 kieliszki poprawiają samopoczucie, można dalej żyć- błędne koło, bo nadużywanie alkoholu wzmaga objawy neurasteniczne

• Styl kontaktowy- by uzyskać lepszy kontakt z ludźmi, pewność siebie, zmniejszenie dystansu, lepsze samopoczucie w grupie. Powszechny styl picia. Niewielkie dawki.

• Styl dionizyjski- pije się dużo, by uzyskać zamroczenie, oderwanie od rzeczywistości, przeżycie czegoś niezwykłego. U artystów, ludzi znudzonych życiem.

• Styl heroiczny- po dużych ilościach alkoholu ma się poczucie mocy, gotowości do wielkich czynów-zwykle kończy się chuligańskimi wybrykami

• Styl samobójczy- picie, by zapomnieć o lęku, bólu. Tendencje agresywne łączy się z autoagresją. Picie “na trupa”. Prowadzi do degradacji alkoholowej.

EPIDEMIOLOGIA

• W Polsce około 5 milionów osób nadużywa alkoholu.

• Ok. 3 milionów jest codziennie pijanych.

• W większości są to ludzie w wieku produkcyjnym

• W ostatnich latach wzrosła populacja pijących kobiet.

• Obniża się wiek nadużywających alkoholu, coraz częstsze są przyjęcia młodzieży na oddziały odwykowe.

• Nie każde nadużywanie alkoholu prowadzi do uzależnienia - ok. 15%. W grę wchodzą czynniki genetyczne, biochemiczne.

• Sprzyja młody wiek rozpoczęcia picia, zły stan zdrowia i odżywiania; subkultura środowiska.

• Różnice w grupach etnicznych: łatwiej się uzależniają Eskimosi, Indianie, Latynosi, trudniej Żydzi i azjaci.

CECHY UZALEŻNIENIA

W uzależnieniu dominuje silna, nie do przezwyciężenia chęć picia alkoholu.

Objawy uzależnienia obejmują:

• przymus picia.

• niezdolność kontrolowania picia (planuję 1 kufel, wypijam 4)

• picie dla złagodzenia objawów abstynencyjnych (klin).

• pojawienie się wegetatywnych objawów abstynencyjnych (nadmierna potliwość, tachykardia, nudności, wymioty, biegunka, podwyższone ciśnienie tętnicze).

• Wzrost tolerancji alkoholu.

• omijanie innych przyjemności, zainteresowań na rzecz picia.

• kontynuowanie picia mimo świadomości ujemnych skutków (zdrowotnych, społecznych- utrata pracy, rozkład rodziny etc.)

• nieliczenie się ze społeczną dezaprobatą picia.

• koncentracja czasu i środków wokół zdobywania alkoholu.

ALKOHOLIZM - UZALEŻNIENIE

• Do rozwoju uzależnienia dochodzi po kilu -kilkunastu latach picia, ale może też znacznie wcześniej (u młodych, u kobiet, w uszkodzeniach CSN etc.)

• Alkoholizm jest nieuleczalny, tj. jedynym wyjściem jest całkowita abstynencja. Przyjmuje się, że nie ma możliwości powrotu do “normalnego picia”.

FAZY UZALEŻNIANIA

• I faza wstępna- picie jest umotywowane zewnętrzną przyczyną, ale zaczyna się szukać okazji. Obserwuje się wzrost tolerancji.

• II faza zwiastunów- pojawiają się luki pamięciowe obejmujące okres picia, tzw. palimpsesty. Picie staje się potrzebą. Rozpoczyna się ukrywanie picia przed otoczeniem

• III faza krytyczna- utrata kontroli nad ilością wypijanego alkoholu - pierwsze dawki wywołują potrzebę picia aż do upicia się. Osoby uzależnione twierdzą, że potrafią kontrolować picie, wynajdują “alibi”. Zainteresowania kończą się na alkoholu- porzucają pracę, narastają konflikty małżeńskie. Pod koniec fazy: picie, aby być zdolnym do podjęcia jakiejkolwiek czynności.

• IV faza przewlekła - Picie do rana. Ciągi pijackie, spadek tolerancji alkoholu. Zdobywanie alkoholu za wszelką cenę. Samozaniedbanie. Picie alkoholu niekonsumpcyjnego.

• Około 10% psychozy alkoholowe.

Klasyfikacja alkoholizmu wg Jellinka

• Alkoholizm alfa- uzależnienie psychologiczne- picie dla uzyskania odprężenia, zachowana jest kontrola, nie ma objawów anbstynencyjnych.

• Alkoholizm Beta- picie doprowadza do zaburzeń somatycznych (np. marskość wątroby, polineuropatia), nadal nie ma objawów abstynencyjnych, utraty kontroli.

• Alkoholizm gamma- pełny rozwój uzależnienia, utrata kontroli z objawami abstynencji, zmianami osobowości.

• Alkoholizm delta-trudności w niepiciu dłuższym niż 1 doba, przymus picia, jednak ze zdolnością kontroli ilości pitego alkoholu.

• Alkoholizm epsilon- picie okresowe- DIPSOMANIA. Niektórzy łączą to z chorobą afektywną ( dipsomania jako ekwiwalent depresji).

Powikłania alkoholizmu

Delirium Tremens

• Zwykle u osób z zaawansowanym nałogiem, po nagłym przerwaniu picia, sprzyjają inne choroby somatyczne, wyczerpanie, osłabienie, urazy, operacje.

• Może rozwijać się stopniowo: przez kilka dni objawy przed deliryjne: utrata łaknienia, niepokój, drażliwość, ciężkie koszmarne sny, nadwrażliwość na bodźce wzrokowe i słuchowe, krótkotrwałe omamy w porze nocnej.

• Czasem na tym koniec, ale na pełny obraz “DT” składają się kolejne objawy

Delirium tremens

• zaburzenia orientacji, co do czasu, miejsca i sytuacji. Orientacja autopsychiczna jest zazwyczaj zachowana.

• Paniczny lęk

• Omamy wzrokowe i czucia skórnego- widzi i czuje chodzące po nim drobne stwory

• Rzadko przysłowiowe “białe myszki”- najczęściej robaki. Coś zagrażającego, węże opasujące chorego.

• Niekiedy “urojenia dziania się”- widz i zarazem aktor wydarzeń. Niekiedy odpowiadają faktycznym zajęciom chorego (wydaje mu się, że jest np. pod budką z piwem), majaczenia zajęciowe.

• Objawy somatyczne: temperatura, zlewne poty. Tachykardia, niedomoga krążenia, grubofaliste drżenie rąk, głowy, języka.

• Zespół trwa do 7 dni.

• Leczenie intensywne szpitalne: częsta kontrola funkcji życiowych, nawodnienie, wyrównanie elektrolitów, podawanie witamin.

• Leki uspokajające( benzodwuazepiny), w razie uporczywych omamów silne neuroleptyki( Haloperidol

• Śmiertelność do 1%.

• Delirium występuje nie tylko w alkoholizmie: leki psychotropowe, zatrucie wilczą jagodą,

• Odstawienie barbituranów, zatrucie grzybami, ołowiem, choroby zakaźne.

 
OSTRA OMAMICA ALKOHOLOWA
(HALUCYNOZA ALKOHOLOWA)

• Omamy słuchowe. Głosy przykre w treści, grożące jemu lub jego najbliższym, oskarżające, niekiedy namawiające do samobójstwa.

• Towarzyszy znaczny lęk.

• Głosy utrzymują się stale, większe nasilenie w nocy.

• Jeśli objawy trwają powyżej 7 dni - może przejść w PRZEWLEKŁĄ (forma przewlekła może rozwinąć się bez burzliwych objawów wstępnych).

PARANOJA ALKOHOLOWA (z. Urojeń niewiary, z. Otella)

U o ok. 40 r. życia z relatywnie małym nasileniem uzależnienia. Alkoholizm realnie powoduje rozkład pożycia - zainteresowania dotyczą alkoholu. Pojawiają się zaburzenia seksualne popędu czy potencji. Pijak często brudny, zaniedbany, brutalny - pożycie seksualne zwykle się nie układa

Paranoja alkoholowa

• Budzi to podejrzenie, że żona ma kochanka. Przy patologicznej zazdrości podejrzenie staje się pewnikiem - znajduje dowody w każdej sytuacji, np. nitka na sukience - kocha się z krawcem, włos - z blondynem fryzjerem, spojrzenie przechodnia na ulicy - znaki porozumiewawcze.

• Niekiedy absurdalne przypadki: podejrzani są członkowie najbliższej rodziny, wszyscy współpracownicy, sąsiedzi.

• Mężowie śledzą żony, sprawdzają bieliznę.

• Niekiedy dołączają się urojenia prześladowcze, żona
  i kochanek spiskują przeciwko mężowi, chcą się go pozbyć.

Encefalopatia alkoholowa Wernickego

• Przewlekłe nadużywanie alkoholu prowadzi do niedoboru tiaminy, co daje ostry zespół nast. objawów: oczopląs, porażenie nerwu odwodzącego i skojarzonego ruchu gałek ocznych, niezborność i splątanie, ponad to mogą wystąpić konfabulacje, pat. senność, zobojętnienie, bezsenność z lękiem, lęk przed ciemnością, nieznacznie nasilone objawy majaczeniowe.

• Leczenie poprzez podawanie Tiaminy i magnezu, mającego udział w metaboliźmie Tiaminy.

• U 84% rozwija się zesp. Korsakowa

ZESPÓŁ AMNESTYCZNY KORSAKOWA

• Po długoletnim nadużywaniu alkoholu; czynnikiem dodatkowym awitaminoza B1 (niedobór tiaminy).

• Dominują zaburzenia pamięci, zwłaszcza zapamiętywana.

• Luki pamięciowe wypełniane są konfabulacjami, niekiedy o absurdalnej treści.

• Dodatkowo mogą występować zaburzenia emocjonalne, zaburzenia aktywności, krytycyzmu.

• Zespół otępienny

• Organiczne zaburzenia osobowości

Patologiczne reakcje na alkohol

• Palimpsesty - całkowita niepamięć następcza okresów upojenia u osoby przytomnej i reagującej na zmiany sytuacji. Niepamięć następcza obejmuje niekiedy okres kilku dni, w trakcie których pozostający w stanie upojenia może wykonywać nawet złożone czynności(np. długie podróże) ale nie pamięta później tych wydarzeń. Palimpsesty występują zwykle u osób z uszkodzeniem móżgu

• Alkoholowe upojenie patologiczne - znaczne zaburzenia zachowania (często agresywne i gwałtowne )po wypiciu nawet niewielkiej ilości alkoholu, która u większości ludzi nie wywołała by objawów zatrucia. Występuje najczęściej u osób z uszkodzeniami CSN

- 3 -

---