2. Układ endokrynalny

1. Układ endokrynalny zbudowany jest z gruczołów wydzielania wewnętrznego (gruczoły dokrewne).

1. ogólna charakterystyka gruczołów wydzielania wewnętrznego :

• gruczoły wydzielania wewnętrznego produkują substancje zwane hormonami

• hormony są to związki chemiczne, których zadaniem jest koordynowanie i regulowanie procesów chemicznych zachodzących w tkankach i komórkach oraz korelowanie podstawnych funkcji życiowych organizmu,

• hormony są wydzielane do krwi lub limfy a następnie rozprowadzane po cały organizmie,

• hormony nazywa się „posłańcami chemicznymi” gdyż krążą w sokach ustroju nieaktywne tak długo, aż nie trafią do komórek narządu wykonawczego i wtedy dopiero się uaktywniają,

2. Podwzgórze

1. pełni nadrzędną rolę w układzie wewnątrzwydzielniczym,

2. podwzgórze stanowi pas szarej substancji wokół przysadki mózgowej,

3. komórki podwzgórza maja właściwości komórek nerwowych (przewodzą bodźce elektryczne) i właściwości komórek wydzielniczych (produkują hormony)

4. podwzgórze jest ściśle powiązane z tylnym płatem przysadki mózgowej, gdyż produkowane przez nią hormony są tam magazynowane,

5. podwzgórze produkuje następujące hormony :

• oksytocynę :

• powoduje skurcz mięsni gładkich macicy w czasie porodu,

• powoduje obkurczenie elementów kurczliwych gruczołów mlecznych, regulując w ten sposób uwalnianie mleka,

• wazopresyna (hormon antydiuretyczny) zwiększa wchłanianie wody w kanalikach nerkowych

Przedni płat przysadki mózgowej

1. jest gruczołem wydzielania wewnętrznego,

2. produkowane hormony działają w następujący sposób :

• hormony tropowe : wpływają na rozwój i czynności niektórych gruczołów obwodowych,

• hormony działające bezpośrednio na tkanki,

podwzgórze reguluje funkcje przedniego płatu przysadki mózgowej,

działanie hormonów przysadki :

• każdy hormon ma swój czynnik uwalniający i hamujący, proces ten odbywa się na zasadzie sprzężenia zwrotnego :

• wysoki poziom hormonów wydzielanych przez gruczoły obwodowe powoduje zmniejszone wydzielania hormonów tropowych przysadki,

• niski poziom hormonów wydzielanych przez gruczoły obwodowe powoduje zwiększenie wydzielania hormonów tropowych przysadki,

• rodzaje wydzielanych hormonów :

lp.	nazwa hormonu	działanie hormonu
1.	hormon adrenokortykotropowy (ACTH)	Wpływa na działanie części kory nadnerczy.
2.	hormon gonadotropowy : folikulostymulina (FSH) i luteinizujący (LH)	1.Stymuluja rozwój gonad.
				2. Rozpoczynają okres dojrzewania płciowego.
				3. Regulują cykl miesiączkowania (dojrzewanie pęcherzyków Graafa i powstawanie ciała żółtkowego).
				4. Pobudzają dojrzewanie plemników i wydzielanie testosteronu.
3.	hormon prolaktyna (LTH)	Wpływa na wzrost gruczołów sutkowych u kobiet i wydzielanie mleka po porodzie.
4.	hormon wzrostu (HGH)	1. Kontroluje wzrost tkanek
				2. Stymuluje podział mitotyczny komórek.
				3. Stymuluje syntezę białek, pobieranie aminokwasów przez komórkę.
				4. Podnosi poziom glukozy we krwi.
				5.Pobudza proliferację komórek chrzęstnych kości długich
				6. Stymuluje syntezę somtomedyn w wątrobie, mięśniach i nerkach. Odpowiedzialne one sa za:
				a) syntezę DNA, RNA, białek i tłuszczy
				b) aktywizują transport glukozy i aminokwasów,
				c) utleniają glukozę

6. rozwój przysadki mózgowej :

• jest pochodzenia ektdermalnego,

• swoja działalność rozpoczyna w okresie płodowym,

• wykazuje dwa okresy szczególnej aktywności :

• wiek do 4 lat,

• okres pokwitania.

• Szyszynka .

1. występuje w tylnej części sklepienia komory trzeciej mózgowia,

2. wydziela następujące hormony :

• andrenoglomerulatropinę :

• stymuluje wydzielanie aldosteronu w nadnerczach,

• melatoninę :

• hamuje rozwój gruczołów płciowych (głównie między 5-7 rokiem życia - opóźnia rozwój płciowy),

• Tarczyca.

1. duży nieparzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego,

2. położony jest do przodu od przewodu krtaniowo - tchawicznego,

3. wydziela następujące hormony :




6. Grasica

1. składa się z dwóch płatów : prawego i lewego,

2. leży przyśrodkowo poniżej gruczołu tarczycowego i do przodu od tchawicy,

3. wydziela następujące hormony :

• tymozyne,

• tymopoetynę

• oba hormony pobudzają wzrastanie i chronią organizm przed zakażeniem i zatruciem

7. Trzustka.

1. pełni rolę gruczołu trawiennego :

• jako gruczoł wydzielania zewnętrznego produkuje soki trzustkowe (śliną brzuszną) w ilości 1 l w ciągu dobę, które działają na wszystkie składniki pokarmowe,

• jako gruczoł wydzielania wewnętrznegoo :

• w trzustce występują tzw. wysepki Langerhansa, w których znajdują komórki α - produkujące glukogen oraz komórki β - produkujące insulinę

• insulina działa następująco :

• obniża stężenie glukozy we krwi przez zwiększenie jej zużycia w procesach oddychania komórkowego,

• zwiększa pobieranie glukozy przez wątrobę i mięśnie,

• powoduje magazynowanie glukozy w postaci glikogenu,

• glukogen działa antagonistycznie w stosunku do insuliny

• duża aktywność insuliny we krwi utrzymuje się do 40 - 50 roku życia a następnie spada do 70 roku życia o około 50%. U ludzi starych obniża się metabolizm węglowodanowy i wzrasta poziom cukru we krwi.

• Nadnercza.

1. składają się z dwóch części :

• część rdzenna jest pochodzenia nerwowego,

• produkuje dwa hormony :

• adrenalinę i noradrenalinę,

• stanowią jeden z hormonów kontrolujących przemianę cukrową w organizmie (działa antagonistycznie do insuliny)

• pełni rolę przekaźnika bodźców z układu współczulnego do komórek odpowiednich tkanek,

• w organizmie działają pobudzająco na układ współczulny wywołując objawy strachu i gniewu,

• część korowa jest pochodzenia mezodermalnego i składa z :

• części kłębowej :

• produkuje mineralokortykoidy (aldosteron, dezoksykortykosteron)

• hormon ten reguluje poziom erektrolitów (głównie Na⁺, K^- ) w płynach ustrojowych, czyli wpływa na zwartość wody w tkankach,

• część pasmowata :

• produkuje glikokortykoidy (kortyzol, kortykosteron)

• hormony te podnoszą poziom glukozy we krwi kosztem glikogenu w wątrobie,

• pośrednio zwiększają szybkość przekształcania białek w węglowodany,

• część siatkowata:

• produkuje sterydy płciowe (adrenokortykosteron)

9. Gruczoły płciowe :

1. są to gruczoły wydzielania zewnętrznego (produkują komórki rozrodcze) oraz gruczoły wydzielania wewnętrznego (produkują sterydy płciowe),

2. rodzaje produkowanych sterydów płciowych :

• sterydy estrogenne u kobiet :

• produkowane są w jajnikach a głównym hormonem jest estradiol ,

• jego działanie jest następujące:

• odpowiada za rozwój żeńskich narządów płciowych,

• powoduje wzrastanie macicy, jajowodów, pochwy, piersi i rozrost miednicy,

• wpływa na osiągnięcie przez kobietę „sylwetki żeńskiej”,

• sterydy androgenne u mężczyzn :

• głównym hormonem jest testosteron, który produkowany jest w komórkach Leydiga znajdujących się w jądrach,

• jego działanie jest następujące :

• stymuluje rozwój zewnętrznych narządów płciowych,

• powoduje wzrost owłosienia łonowego, pachowego i twarzy,

• powoduje mutacje głosu,

• przyczynia się do rozwoju masy mięsniowej,

• przyspiesza rozrost kości,

• wystąpienie pokwitaniowego wzrostu masy ciała,

• sterydy progestyny :

• wytwarzane są w drugiej fazie cyklu owulacyjnego przez ciałko żółte,

• umożliwiają implantacje zapłodnionego jaja w macicy lub wystąpienie menstruacji,

3. kształtowanie się poziomu sterydów w organizmie człowieka

• wzrost poziomu sterydów obserwuje się już od 11 tygodnia okresu płodowego,

• drugi wzrost mam miejsce u obu płci w 6 miesiącu po urodzeniu lecz trwa krótko i ich wydzielanie ustaje,

• ponowne zwiększanie wydzielania sterydów płciowych zaczyna się około 10 roku życia,

• w okresie dojrzałości płciowej u kobiet stężenie sterydów zmienia się cyklicznie ,

• po klimakterium u kobiet następuje obniżenie syntezy estrogenów co powoduje zaburzenie równowagi między androgenami i estrogenami,

• u mężczyzn w starszym wieku zmienia się proporcja miedzy androgenami i estrogenami. Dominacja estrgenów powoduje np.: przerost prostaty

• Przebieg sterowania hormonalnego w trakcie rozwoju ontogenetyczny człowieka

1. w okresie rozwoju wewnątrz łonowego oraz w pierwszych miesiacach po urodzeniu sterowanie rozwojem związane jest z hormonami matki,

2. w 2-3 roku życia sterowanie rozwojem przejmują hormony dziecka:

• hormon wzrostu,

• hormony tarczycy,

• somatomedyny

• insulina

• w 10-11 roku życia u dziewcząt a u chłopców w 12 roku życia, na rozwój organizmu maja coraz większy wpływ hormony płciowe oraz hormony produkowane przez nadnercze,

• w końcowym okresie dojrzewania organizmu sterydy płciowe powodują zrastanie płytek wzrostowych kości długich co powoduje zakończenie wzrastania liniowego,

• w okresie starczym następuje obniżenie sterydów płciowych, które powoduje szereg zmian w organizmie np.: osteoporozę, przerost prostaty itp.

8

Aparat koordynacyjno - regulujący oraz układ rozrodczy (Układ endokrynalny)




---