W1

Chów i hodowla bydła

Rodzina: Pustorogie

Podrodzina: Bydłowate

Rodzaj: Bawoły

Bawół Azjat

Bawół Afryk

Rodzaj: Bydło

Rząd: Parzystokopytne

Przyrost rogu do 5mm/mc

Najczęstsze choroby racic:

1. zanokcica (stany zapalne skóry między racicami)

2. wrzód podeszwy

3. gnicie rogu

Przegląd racic 2 razy w roku.

Rząd: Przeżuwacze

Żołądek: trawieniec, czepiec, żwacz

Przeżuwacz potrafi powtórnie przerzuć pokarm. Kw. Tłuszczowe pokrywają 60-70% do zużycia energii.

Bydło - musi dostać pasze włóknistą (bo żwacz pracuje) -> przeżuwacz rzeczywisty

Krowa wysoko wydajna -> 6-7 ton/rok

- pasza treściwa -> ziarna zbóż + pasza włóknista -> aby prod. była wysoka

Rodzaj: Bawoły

Gatunek: Bawół Azjatycki

Ok. 150mln bawołów użytkuje się gospodarczo. Zwierzę robocze, mięsne, mleczne.

Rodzaj: Bydło

Gatunek: Żubr

Żubronie -> mieszańce międzygatunkowe z bydłem

Gatunek: Bizon

Mieszańce z bydłem rasy: catallo, beefalo (3/8 genów bizona)

Gatunek: Tur

Podrodzaj: Taurina

Rodzaj: Bydło

Pojawił się w peistocenie. Buhaj: 175-185 (do 200cm), masa: 800-1000, rogi 50-80cm.

Gatunek: Tur

Podgatunek: Zebu

Dobre przystosowanie do życia w gorącym klimacie -> bydło garbate.

Znaczenie gospodarcze bydła.

W chowie można wykorzystać użytki zielone, które często są optymalnymi lub jedynymi sposobami zagospodarowania ziemi. Główne użytkowanie bydła: mleczne i mięsne. Produkcja mleka to bardzo efektywny sposób przetwarzania białka roślinnego w wartościowe białko zwierzęce (z 100g b. roś. Wysokowydajna krowa może wyprodukować 50g b. zw.)

Mleko:

- bogate źródło Ca o najwyższej biodostępności i optymalnym stosunku Ca/P

- źródło witamin (B2)

- posiada działanie antybakteryjne i antynowotworowe

- utrzymuje właściwy stosunek frakcji cholesterolu LDL i HDL

- jest odporne na skażenie środowiska

Mięso:

-kilkakrotnie mniej efektywny sposób przetwarzania b.roś do b. zw.

-minimalne koszty obsługi

Zagrożenie to BSE. W 2004 w PL 17 przypadków

Inne korzyści:

- skóry

- obornik

- kości, racice, krew, łój, róg, żołądek (w przemyśle farmaceutycznym)

- utylizacja odpadów rol.

- rozrywka

- kształtowanie krajobrazu i ochrona środowiska

PL:

1. Populacja: 5,3mln szt.

2. Prod woł i ciel: 0,35 mln ton

3. prod. mleka 11,5 mln ton

UE:

1. 13,8

2. 11,7

3. 210,7

Udział PL w św. Prod mleka: 2,3 %; mięsa 0,6%

Kierunki zmian w hodowli bydła na mleko:

- zmniejszenie pogłowia i liczby stad

- wzrost wydajności mlecznej krów i liczby krów w stadzie

- stabilny poziom prod. mleka

- poprawa jakości mleka

Zakres interwencji państwa na rynku mleka:

- regulowanie wielkich produkcji mleka poprzez ustalenie kwot gospodarstwa

- skupowanie nadwyżek mleka

- wspieranie popytu wew. na prod. mleczne

- dotowanie eksportu

Najwięcej miesnych w USA, pozniej FRA,, GB, GER, ITA, SPA, NED, PL 0.3. Udział PL w świat prod mleka- 2.3%, miesa 0.6%. Udział chowu bydła w prod towarowej rolnictwa- 26% (mleko 20%, żywiec wołowy- 6.1%). 875 400 gospodarstw utrzymuje krowy, 94% bydła utrzym w gosp indywid. Liczba dosp utrz krowy spada, przec liczba krow w gosp 2002- 3.3. Prod mleka spadła w ciągu ost 20 lat z 46 mld l do 11. Mleczność krow w UE-15 w 2003.. Pl ok. 4.5 tys, UE 6.5tys.

Rynek mleka w PL i UE. PL prod mleka- 12 mln ton, liczba krow 800, l krow/Gos 3.4, wyd krow 3.96. UE: 122.5, 590, 34, 6.275

W2

Rasy bydła: mleczne, mięsne, użytkowości dwukierunkowej.

Rasy mięsne. Jetsey- b dobrze rozwinięte, duze wymie, slabe umięśnienie, rasa mala, krowy waza 350-400 kg, wys 120cm w krzyzu, umaszczenie jednolite (szary, bezowy), jasna obwodka wokół śluzawicy, b bogaty sklad mleka 6% tluszczu, 4% bialka- odzywcze, wydajność serowiarska b duza w stos do masy ciala 4000-5000, w PL malo ok. 1000 sztuk, b znana i ceniona, ale malo jej na swiecie, najlepiej hodowana w USA i Can, pochodzi z GB.

Ayrshire- ze Szkocji, jasna w rdzawe plany, mleko 3-4% tł, 3.2% białka, dobrze znana na swiecie, wydajność 5-6 tys, u nas najlepiej z Finlandi się przyjęła, w USA, N Zelandii.

Holsztyńsko- Fryzyjska (hf)- wyhodowana przez selekcje z rasy czarno- bialej, znacznie wyższe- 150cm w kłębie, slabiej umięśnione, wyzej ułożone wymie- lepsze dojenie, masa ciała 650kg, udział plam białych jest wiekszy, masywne wymiona dobrze wykształcone, buhaj ok. 1000kg, znowu eksportowane z USA do Europy, wydajność 6-7 tys mleka, skład 3.6% tł, 3.2 % białka, u nas kupowano z reguły tylko nasienie buhajow, buhajki do prod wołowiny, trzeba obficie zywic paszami treściwymi.

Rasy dwukierunkowe. Czarnobiała- nizinna rasa fryzyjska, lepiej umiesniona, krowy duże/srednie, masa ciała 600kg, buhaje do 900- 1000 kg, dobrze wykształcone cechy mleczne i mięsne, wywodzi się z Holandii gdzie pali się zioło, Danii, Fryzji (Niemcy-Holandia), wydajność mleka 5-6 tys, 4%tł, 3.2 % białka, do nas sprowadzana z Beneluksu, rozpowszechniona w całej Europie, u nas było jej ¾ % całego, zawieziona do USA i tam tylko w kierunku mlecznym, selekcjonowano je by dobrze się doiła, w latach 70-ych wyparte prze bydło holsztyńskie.

Czerwonobiała- ma jeszcze lepiej zaokrąglone umięśnienie, użytkowość mleczna podobna do rasy czarnobiałej, 5% pogłowia w PL, jest ona krzyżowana z hf, przez to gorzej umiesniona, w PL skoncentrowana na SW.

Polska czerwona- przyst do trudnych war srod i dlatego mniej produkcyjna, słabo umiesniona, masa 500-550kg, 4-4.2%tł, 3.2-3.4 białka, obecnie tej rasie grozi wyginiecie, ale podtrzymuje się niektóre sztuki do których jest dopłata, najwięcej ich na Podhalu, znacznie mniejsza od czarnobiałej. 1% pogłowia w PL.

Simintal- masywne, mocne zwierze poch wysokogórskiego, odp na choroby, ma najlepiej zaznaczone cechy miesne, masa 650kg, Alpy, Karpaty, Bieszczady, na Ukrainie- wyst prawdop drogie co do liczebności w Europie, wydajność mleka 4-5tys, buhajki dobre na upas, umaszczenie łaciate, zawsze biała głowa, podbrzusze i konce konczyn, w PL 1% pogłowia, masa buhajow ponad tonę.

Montbetiarde- pokrojem podobne do simentale, ale bardziej w kierunku mlecznym, w PL kilkaset krów, we FRA druga co do hodowli.

W PL 90% to Holszyńska i 5% Czerwonobiała.

Rasy mięsne. W PL hodowla od 1995, kiedy ceny mleka były b niskie. Na ugory wprowadzono krowy do wypasu. 25tys sztuk pogłowia- b mało. U mięsnych buhaje i cielęta chodzą razem z krowami na pastwiska (inaczej w mlecznych- czasem nawet nie wychodza na pastwisko w ciagu roku). Do 6 mcy ciele pozostaje przy matce. GB, FRA, ITA, USA- kraje gdzie wyhod rasy.

Hereford- najliczniejsza rasa bydła na swiecie, b dobrze przyst do złych war na pastwisku (temp, klimat), w zimie pozostaje na powietrzu lub pod dachem na ściółce, rasa śr wielkości, masa 600kg, buhaje 900-1000kg, sa w doskonałej kondycji- maja znaczne otłuszczenie, latem z reguły nie dokarmiane, kolor czerwony z białą głową i podbrzuszem.

Angus- brytyjska nazwa, umaszczenie jednolite, czarne, otłuszczone, odporne na warunki, masa 600kg, krowy bez rogów, mała głowa, krótkie kończyny, łatwe ocielenia bez pomocy, wyst w PL.

Charolaise- umaszczenie jednolite białe, 700-800kg, daje chude mieso, rasa francuska, wymaga dużego żywienia, czeste problemy z ocieleniem (duza głowa), we FRA b popularna, buhaje 1.5 tony.

Dimousine- umaszczenie czerwone, jednolite, 600-650kg, srednie/duze, dosk umięśnienie, mieso chudsze niż Charolaise, u nas chyba na 1-szym miejscu, rasa z FRA.

Blade d'aquitaine- dobrze umięśnione, podobne cechu, FRA.

Piemontese- hodowana w kierunku mlecznym i roboczym, teraz całkowicie miesna, ale sa troche dojone, z niej parmezan, umaszcz jednolite białe czasem popielate, cielęta zmieniaja kolor, wystepuje hipertrofia, daje chude mieso, drobne kości.

Belgijska białobłekitna- gdzieniegdzie błękitna, hipertrofia, b znana.

W3

użytkowanie mleczne - zaczyna się od pierw wycielenia (27 m-c) laktacja od wycielenie do zasuszenia 10 m-c, największa wydajność dzienna 2-3 m-c, zasuszanie 6-8tyg przed zacieleniem. użytkowość mleczna -ogół cech: zaw tłuszczu, białka w ciągu roku. w Polsce duże różnice w wydajności. wydajność mleczną warunkują czynniki genetyczne i czynniki środowiskowe. czynniki wpływające na użytkowość mleka:1)genetyczne: rasa, odmiana, cechy osobnika, linia, rodzina 2) pozagenetyczne: żywienie, warunki utrzymania, stan zdrowia, płodność, wiek, wiek pierw ocielenia, sezon ocielenia, dój, pielęgnacja, profilaktyka. Dobry pokarm musi zapewnić stosowną do potrzeb i wydajności mlecznej ilość energii, białka, suchej masy, skł mineralnych, witamin. nie pływać ujemnie na zdrowie i jakość mleka. podstawową zasadą racjonalnego żywienie jest bilansowanie zawartości białka i energii w pokarmie.

W4

Sianokiszonka, kiszonka, z traw, kukurydzy latem na pastwisku (często wyłącznie). Nie pokrywa zapotrzebowania krów. Masa ciała 600kg: wydajność dzienna 25kg mleka x4% tłuszczu

Zapotrzebowanie: ok. 18,4kg suchej masy

Jeśli tylko pastwiska -->niewielka produkcja mleka

Pastwisko 60kg(do woli)

kiszonka z kukurydzy -ok 30%sm(powinna zawierać) - dokonujemy rano lub wieczorem mieszanka treściwa ok 3,5kg słoma jęczmienna ok 2kg mieszanka mineralno-wit. -do 300g Pastwisko zawiera więcej białka niż energii - dokarmiamy paszami o większej energii(np. kiszonka z kukurydzy) Problemy z żywieniem są w odniesieniu do krów wysokowydajnych( w pierwszych 100dniach laktacji) Deficyt skł. pokarmowych ->więcej oddała białka w mleku niż dostała w paszy. Traci na masie(spada tłuszcz) ->pogorszenie kondycjii krowy( traci ok 30kg masy ciała po ocieleniu) np ketoza na skutek niedoboru energii w paszy ->organizm jest wycieńczony.

Zapobieganie: najczęściej nie da się uniknąć *więcej paszy energetycznej *stosowanie buraków(półcukrowych, pastewnych) *pasze treściwe(więcej energii) Okres laktacji: -deficyt składników; - zbilansowanie składników; - okres nadmiaru skł. pokarmowych Nie należy zatuczyć krowy!

Krowy wysokowydajne: -sianokiszonka (3,5sm; -kisz z kukurydzy; -siano; -koncentrat białkowy; -mieszanka białkowo-tłuszczowa z melasą; -mieszanka śruty(?) sojowej ze śrutą liniową(?); -dodatki mleczne Krowy produkujące powyżej 50kg mleka dodatkowo otrzymują chromową metioninę i lizynę.

Zasada "pełnego żłobu" - pasza. którą krowa ma cały czas. Musi być dobrze zbilansowana Jałówki hodowlane: zasada umiarkowanego żywienia - oparta na paszach własnych, produkowane w gospodarce; 3/5 masy dorosłej krowy, gdy jest zacielona.; 700-800kg dziennie powinna przyrastać na wadze do zacielenia.; kondycja w skali 1-5; 5-zatuczona; 3.5 - właściwa Pasze treściwą do ok 9m-ca -> potem pasze gosp; latem - pastwisko(słoma+mieszanka mineralna) sianokiszonka(+kisz z kukurydzy) korzystanie jak najwięcej z ruchu na świeżym powietrzu(nawet zimą

->wybieg)

Wskaźnikiem dobrego zbilansowania paszy jest zawartość mocznika w mleku Gdy za dużo białka w mleku ->nadmierna ilość mocznika w mleku poziom mocznika - 150-300mg/l mleka - dobre zbilansowanie białka ok 320mg/l - za dużo białka; ok 200-150mg/l -> za mało białka

STAN ZDROWIA KRÓW

-przyczyny brakowania(usuwania z hodowli - sprzedaż, rzęź) 1.zaburzenia w płodności: -brak rui; -obumieranie zarodków; -ciche ruje(nie zostaje przez to zacielona) (tylko u krów wysokowydajnych) 2.zapalenia gruczołu mlekowego(mostitis); -jest zapalenie bakteryjne

->warunki higieniczne,przeciągi; -skłonność genetyczna; -leczenie

nieskuteczne(często); -brakujemy(nawet gdy daje dużo mleka) 3. Urazy kończyn - racicy: należy przeprowadzić korekcje racic -> mniej schorzeń 4.Choroby metaboliczne - zaburzenia przemiany materii: -np ketoza, kwasica, przemieszczanie trawieńca; Inne - te które mało mleka produkują PŁODNOŚĆ STADA Im krowa więcej sie cieli tym zyskamy więcej mleka Jeżeli krowa raz w roku sie cieli to płodność jest dobra WYDAJNOŚĆ Jeżeli krowa daje dużo mleka to okres ocieleniowy może być dłuższy Mleczność krowy jest zmienna w ciągu życia Wydajność wzrasta do 3-4 laktacji - potem ulega zmniejszeniu Większość krów po 3-4 laktacjach jest usuwana ze stada(gorsza mleczność) Skład mleka wykazuje niewielką zmianę Wydajność niższa w I i II bo krowa sama jeszcze rośnie w III i IV nie rośnie(ok 5 lat) Pora roku, w której wystąpiło ocielenie - wpływa na wydajność największa - od 10 do 02 najmniejsza - miesiące letnie Wynika to z 2 czynników

- latem może wyjść na pastwisko(krzywa dwuwierchołkowa) system TMR -wymieszana dawka; kompletn zbilansowana dawka pokarm Bydło lepeij znosi niskie niż wysokie temp. Gdy jest gorąco pobiera mniej paszy - zaniżona laktacja, w dużych oborach montuje sie wentylatory <-----(zajebiście :]!!!!) -długość okresu zasuszenia krowy powinna być zasuszona na ok 8-9tyg przed ocieleniem Gdy zasuszymy za późno to w następnej laktacji da mniej mleka W okresie zasuszenia można leczyć stany zapalne wymion Gdy krowa jest zasuszona do wymienia podajemy antybiotyk po ostatnim dojeniu -częstotliwość doju(nie więcej niż 4x) z 2krotnego na 3krotny ->wzrost wydajności ok10%(od kilku do kilkunastu)(większy u krów wysokowydajnych) Wzrost dochodu jest mniejszy (zużycie prądu, wody) <-----znowu

zajebiste!!!)

Krowa musi być wydojona do końca. Nie wskazane jest dojenie do ostatniej kropli - stany zapalne nabłonka TRAKTOWANIE ZWIERZĄT nie należy bić zwierząt!!

Może wstrzymać mleko lub dawać mniej - gdy są źle traktowane są wystraszone Suma tych wyników jest zwiększeniem wydajności mleka

1

---