WYKŁAD II
Cele przedsiębiorstwa oaz rodzaje podmiotów występujących w przedsiębiorstwie.
Modele organizacji
Różnice i podobieństwa między przedsiębiorstwem a zakładem
Efektywność organizacyjna
Systemowe ujęcie przedsiębiorstwa.
1.CELE PRZEDSIĘBIORSTWA ORAZ RODZAJE PODMIOTÓW GOSPODRACZYCH W PRZEDSIEBIORSTWIE.
Podstawowym celem przedsiębiorstwa jest zdolność do generowania zysku w długim okresie.
NADWYŻKA TO? - w teście!
Cele mają charakter hierarchiczny
Cele są pluralistyczne (jest ich więcej)
Są różne drogi zmierzania do ich osiągania (różne sposoby osiągania celów)
HIERARCHIA:
konsekwencją jest operacjonalizacja (przekładanie celów z rzędów wyższych na niższe)
Podporządkowanie (przydzielenie celów konkretnych jednostkami organizacyjnymi)
W praktyce:
PION
Pion może być ekonomiczny, techniczny lub administracyjny lub handlowy
PION - zbiór komórek organizacyjnych na różnych szczeblach w strukturze organizacyjnej
ROZPIĘTOŚĆ I ZASIĘG KIEROWANIA
Rozpiętość - liczba komórek organizacyjnych lub osób w komórce, którymi bezpośrednio kieruje dany przełożony. Rozpiętość np. dyrektora ds. ekonomicznych wynosi np. 2 działy lub np. 8 osób.
Zasięg kierowania - liczba komórek lub osób podległych bezpośrednio lub pośrednio danemu kierownikowi (liczba osób z całego pionu)
W zależności od rozpiętości kierowania potencjalnej i rzeczywistej struktury organizacyjnej mają tendencję do spłaszczania się lub wysmuklania.
PODPORZĄDKOWANIE:
pośrednie
bezpośrednie
RÓŻNE SPOSOBY OSIĄGANIA CELU:
EKWIFINALNOŚĆ - zdolność dochodzenia do celu różnymi drogami.
Np. ekspansja ilościowa, drogą wewnętrzną lub drogą zewnętrzną
DROGA WEWNĘTRZNA - jest związana ze strategią koncentracji
DROGA ZEWNĘRZNA zwiększanie udziału w rynku poprzez wykup firm, tworzenie filii
DYWERSYFIKACJA - zróżnicowanie działalności albo drogą wewnętrzna lub zewnętrzną
Cele przedsiębiorstwa pozostają w ścisłej zależności ze zmianami otoczenia. W szczególności istnieją konkretne praktyczne sytuacje, w których kwestionowana jest trwałość organizacji i bezpieczeństwo jej funkcjonowania ()sytuacja zaburzeń)
ZABURZENIA:
następuje zmiana strategii lub podstawowych zamierzeń
dokonuje się głęboka zmiana przepisów prawnych np. prywatyzacja
występuje ….. dywersyfikacja (…. zróżnicowanie)
ma miejsce szybka rotacja kadry menedżerskiej, najwyższego szczebla
następuje gwałtowna zmiana skali działania (np. ekspansja na rynki międzynarodowe)
występuje powtarzający się konflikt z pracownikami
występuje nagła utrata najważniejszych klientów
Bardzo często występuje konieczność modyfikacji celów
KLASYFIKACJA CELÓW
PODEJŚCIE |
PODMIOTOWE |
PRZEDMIOTOWE |
||
Odpowiedź na pytanie |
Czyj jest cel? |
Czego cel dotyczy? |
||
Klasa celów |
formalne |
nieformalne |
Ogólne np. kierunki ekspansji |
Szczegółowe np. …… |
PODZIAŁ CELÓW:
KRYTERIUM RODZAJE CELÓW
1) następstwa celów - finalne
- pośrednie
2) rodzaj potrzeby leżącej - rozwoju
u podłoża formułowania - funkcjonowanie
celu działania ( tworzenia dobrych warunków
do rozwoju wpływa na dobre
funkcjonowanie przedsiębiorstwa)
Realizacja celów rozwoju jest uwarunkowana w praktyce w odpowiednio wysokim poziomie efektywności funkcjonowania. Współczesne koncepcje zarządzania bazują na kilku ważnych czynnikach tworzenia i utrzymywania trwałej przewagi konkurencyjnej.
ŹRÓDŁA TRWAŁEJ PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ
czas (wykorzystanie czasu) : logistyka, optymalizacja, wielkości planistyczne.
Umiejętności i związane z tym kluczowe kompetencje (oznacza zbiór zasobów i umiejętności pozwalających firmie utrzymać przewagę konkurencyjną, i przenieść ją lub zastosować w innych sektorach tzn. w pokrewnych i nie pokrewnych czyli nie związanych z danymi sektorami.
Umiejętności i kluczowe kompetencje tworzą się przez procesy uczenia się, organizacji opartej na wiedzy istnieje potrzeba zarządzania wiedzą
3) Znaczenia celów w - strategiczne
kierowaniu przedsiębiorstwem - niestrategiczne
4) sfery, w których rozważa się - zewnętrzne
funkcjonowanie przedsiębiorstwa - wewnętrzne
PODMIOTY W PRZEDSIĘBIORSTWIE I ICH FUNKCJE
FUNKCJE WŁAŚCICIELA:
Decyduje o lokacie kapitału i zmianie lokaty w związku z istniejącą koniunkturą
Przejawianie ambicji gospodarczych i społecznych ujętych w programach działania przedsiębiorstwa
efektywne dążenie do tego, aby pomnażanie kapitału było systematyczne, a nadwyżka znaczna
w konsekwencji prowadzi to do zarządzania wartością firmy
FUNKCJE PRZEDSIĘBIORCY:
Tworzenie wariantów strategii przedsiębiorstwa
Długofalowe decyzje inwestycyjne i produkcyjne związane z wybraną strategią
operacje finansowe zapewniające rozwój przedsiębiorstwa w długich okresach
FUNKCJE ZARZĄDCY:
Taktyka rozwoju przedsiębiorstwa w ramach wybranej strategii
optymalizacja nakładów finansowych i inwestycyjnych
wygospodarowanie zysku
FUNKCJE WYKONAWCY:
doskonalenie zawodowe, rozwój warsztatu pracy
wydajność pracy zbieżna z celami firmy
przyspieszenie uzyskania korzyści, w tym korzyści w postaci płacy i świadczeń
STRATEGIE REALIZACJI CELÓW
ADAPTACYJNE - ZINTEGROWANE
wychwycenie szans
jako proces racjonalny, celowościowy
mocne strony (wnętrze firmy)
ADAPTACJA - dostosowanie firmy do zmian w otoczeniu
SWOT - w wyniku tej metody wychodzi się niejako na 4 strategie określane w kategoriach np.
Maxi - maxi (we wnętrzu firmy występują strony mocne, a w otoczeniu występują słabsze).
Mini - mini (we wnętrzu dominują słabe strony, a w otoczeniu przeważają zagrożenia).
IZOLACJI - buforujące (oddzielające) przedsiębiorstwo od zakłóceń zewnętrznych m.in. strategia autarkii).
Strategia autarkii - strategia prawie 100% niezależności
NADMIARU - REDUNDANCJI - utrzymywanie przez przedsiębiorstwo nadmiaru różnych rozproszonych zasobów i neutralizowanie w ten sposób skutków zakłóceń.
ZMIAN NATYCHMIASTOWYCH - stał gotowość do błyskawicznych innowacji
MODELE ORGANIZACJI
We współczesnych koncepcjach zarządzania istnieje silna tendencja do posługiwania się:
Modelami organizacji
analogiami
metaforami
modele organizacji:
Modele te pokazują główne części, składniki lub podsystemy organizacji oraz powiązania między nimi (np. sprężenia zwrotne) oraz hierarchie zależności
Modele organizacji służą:
do upraszczania rzeczywistości
do zwiększania efektywności funkcjonowania całości
do oceny na ile dana organizacja spełnia warunki do strategicznego zarządzania
do symulacji (eksperymentowania na modelu)
I MODEL - MODEL ORGANIZACJI LEAVITTA
Przykłady
Zależność 1: (ludzie - zadanie [cele]):
cele grup interesów
cele zespołowe (np. zespoły projektowe)
cele jawne i niejawne - relacje między nimi
cle formalne i nieformalne
generalizacja celów
Rozpisanie celów na zadania jest ważne gdyż stanowi podstawę tworzenia struktury organizacyjnej w układzie:
Cel główny komórki organizacyjne
Cele niższych rzędów
Zadanie stanowiska podmiotowe
operacjonalizacja
Czynności stanowiska przedmiotowe
Czynności elementarne kryteria grupowanie
Czynności elementarne
- odwrotna zależność 2) cele ludzie - są to systemy motywacji
- zależność 3) - ludzie struktury (techniczne, organizacyjna i struktura zasobowa)
Relacja między ludźmi a strukturami związana jest w praktyce z takimi pojęciami jak:
role organizacyjne, z którymi związana jest standaryzacja ról organizacyjnych
stopień centralizacji decyzji i informacji
Zależność 4) - struktura technika
W praktyce istnieją silne powiązania pomiędzy stosowaną techniką i technologią, a strukturą bezpieczną i organizacyjną co przekłada się konkretnie na:
przedmiotowy
technologiczny
mieszany (technologiczno - przedmiotowy)
Z daną techniką wiąże się możliwość wykorzystania rozwiązań logistycznych
Zależność 5) - technika zadanie
stopień nowoczesności techniki
potencjał danej technologii
technologie praco i kapitałooszczędne (pracochłonne, kapitałochłonne)
Przedmiotowa organizacja procesu produkcyjnego zakłada z reguły ustawienie stanowisk roboczych według kolejności przebiegu procesu technologicznego , na których realizowana jest całość operacji albo ich duża część.
Proces technologiczny (graficznie)
transport
D
Operacja
oczekiwania
może być
łącznie wykonywane
operacja
Struktura technologiczna - oznacza grupowanie stanowisk wg rodzaju wykohywanej operacji np. grupowanie tokarek
TOKARKA
Toczenie wstępne
Toczenie właściwe
Toczenie wykańczające
Gniazdo technologiczne grupowane stanowiska jednego rodzaju
Struktura mieszana - łączy cechy przedmiotowe i technologiczne
II MODEL - MODEL ORGANIZACJI ANSOFFA
To model, który służy do ustalenia na ile organizacja nadaje się do strategicznego działania. Zakłada posłużenie się 7 zmiennymi, a każda z nich może przybierać określony strony.
Przykładami zmiennymi są:
typ otoczenia
typ władzy w organizacji
typ sprawowania władzy
poprzez przymus
poprzez przetarg
poprzez konsensus (porozumienie)
charakter przywództwa
ANALOGIE W TEORII ORGANIZACJI:
Służą do uwypuklenia pewnych cech organizacji oraz specyfiki zarządzania nimi przyrównując je do pewnych rzeczy lub sytuacji.
Mamy do czynienia z trzema analogiami:
maszyna
organizm do tych rzeczy porównujemy sytuacje
gra organizacyjna
Wymienione analogie charakterystyczne są dla poszczególnych szkół zarządzania i ustawiane są w kolejności chronologicznej.
Maszyna - szkoła klasyczna
Organizm - szkoła behawioralna (zachowań, stosunków międzyludzkich)
Gra organizacyjna - szkoła systemowa
MASZYNA
Oznacza, że organizacja to pewien układ techniczny (cel organizacji jest narzucony z zewnątrz). Przy analogii do maszyny traktuje się organizację jako:
sztuczna konstrukcja
prostota działania
niezawodność części i całości
standaryzacja ról organizacyjnych
centralizacja informacji i decyzji
Realizujemy cele wewnętrzne
ORGANIZM
stanowi system techniczno - społeczny
cykl życia organizacji
konflikt w organizacji (traktowany jako patologia)
sytuacje kryzysowe (zasoby strategiczne - mają na celu utrzymanie sterowności organizacji)
Ta technologia służy do wyjaśnienia pewnych zachowań w organizacji. Organizacja realizuje tutaj cele zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne.
GRA ORGANIZACYJNA
sztuczna konstrukcja
cele strategie, zasoby charakteryzują wyłącznie gracy (uczestników)
Z tej analogii wynika:
konflikt traktowany jako siła motoryczna (napędowa) rozwoju organizacji
gra o zasoby
projektowanie strategii
finansowanie poszczególnych domen działalności
3. RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA MIĘDZY PRZEDSIĘBIORSTWEM A ZAKŁADEM
Czynniki określające charakter zakładu i przedsiębiorstwa
Analizując funkcje przedsiębiorstwa do głównych z nich trzeba zaliczyć:
Łączenie, organizowanie i maksymalizowanie skuteczności pracy, kapitału w procesie produkcji, dystrybucji: towarów i usług
Maksymalizowanie korzyści dla właścicieli (akcjonariuszy)
Izolowanie osobistych aktywów właścicieli od ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej
DYSPONOWANIE ZASOBAMI A PODEJMOWANIE DECYZJI
Właściciele z racji posiadania zasobów materialnych mogą podejmować decyzje dotyczące:
produkcyjnego użytkowania majątku
podziału nadwyżki na część konsumowaną i akumulowaną
zmiany kapitałowej formy majątku z rzeczowej na bardziej płynną i odwrotnie)
zmiany podmiotu uprawnień do decydowania o majątku (sprzedaż darowizna, dziedziczenie, zastaw dzierżawa)
Rodzaje rynków, na których operuje przedsiębiorstwo:
Rynek realny - dotyczy surowców, materiałów, wyrobów gotowych
Rynek finansowy - kupowane i sprzedawane są na nim wyłącznie prawa czyli wartości o charakterze niematerialnym
prawa do udziału w zyskach
prawa do odsetek z tytułu depozytu lub obligacji
prawa do poboru akcji nowej emisji
4. WYMIARY I KRYTERIA EFEKTYWNOŚCI ORGANIZAYCJNEJ
Wymiary pojęcie efektywności Kryteria efektywności
1. EFEKTYWNOŚĆ RZECZOWA - produkt (porównanie ze wzorcem, cechy)
- realizacja planu (porównanie wykonani z planem)
2. EFEKTYWNŚĆ EKONOMICZNA - wydajność (mierzona na różnych poziomach, dotycząca osób, maszyn i urządzeń,
produktywność - określa efektywność wykorzystania głównych czynników wytwórczych(środków trwałych, surowców i materiałów
zysk - delta z 2/2 - obejmuje masę zysku, względność zysku, przyrost zysku
EFEKTYWNOŚĆ SYSTEMOWA
- adaptacja
przetwarzanie
rozwój
EFEKTYWNOŚCI POLITYCZNE (kwazipolityczne)
- pozycja przetargowo zewnętrzna firmy, stosunki np. do instrumentów finansowych, ubezpieczeniowych itd.
-pozycja monopolisty
5. EFEKTYWNOŚĆ POLITYCZNA - trwałość systemu politycznego po roku 89` w wyniku wprowadzenia szeregu aktów prawnych sankcjonujących rynkowy charakter gospodarki w krótkim czasie znaczącemu pogorszeniu uległy warunki funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw państwowych w stosunku do spółek prawa handlowego
6. EFEKTYWNOŚĆ KULTOROWA - tożsamość kulturowa
- adapatywność kulturowa
7. EFEKTYWNOŚCI BEHAWIORALNE - morale
- satysfakcja z pracy
z-ca dyrektora
KIEROWNICTWO
LUDZIE
ZADANIA
STRUKTURY
TECHNIKA
KONTROLA
Operacja technologczna
KONTROLA
PRZEDSIĘBIORSTWO
ZAKŁAD
Czynniki niezależne od systemu gospodarczego
Kombinacje czynników produkcyjnych (pracy, środków pracy, przedmiotów pracy i kapitału
Zasada gospodarności
Zasada równowagi finansowej
Czynniki zależne od systemu gospodarczego
Zasada autonomii, samodzielne ustalanie planu gospodarczego
Zasada dochodowości gospodarczej, maksymalizacja zysku
Zasada własności prywatnej