ZMĘCZENIE Charakteryzuje się: * zmniejszeniem zdolności do pracy. Lokalizacja zmian zmęczeniowych na różnych poziomach układu ruch i ukł. nerwowym: *zmiany w przewodnictwie nerwowym na poziomie styków synaptycznych w ośrodkowym ukł. nerwowym *zmiany stanu czynnościowego komórek nerwowych *zmiany w przewodnictwie nerwowym na styku neuron - mięsień. Zmęczenie ostre po pracy intensywnej, krótkotrwałej. Objawy: *obniżenie pobudliwości mięśni *spadek siły mięśnia w wyniku ograniczenia liczby jednostek motorycznych zdolnych do reagowania *zmniejszenie szybkości reakcji *pogorszenie koordynacji ruchów *osłabienie ruchów ścięgnistych *obniżenie tonusa mięśniowego *przedłużenie czasu trwania skurczu, który nie powraca do swej poprzedniej wyjściowej długości w czasie rozkurczu. Zmęczenie subiektywne: *ból i uczucie osłabienia mięśni *niemożność kontynuowania pracy *senność *osłabienie wrażeń słuchowych i wzrokowych. *ostry bul w płucach *nudności wymioty. Zmęczenie przewlekłe: stan ten rozwija się w wyniku podejmowania kolejnych wysiłków po niepełnej likwidacji zmian zmęczeniowych w okresie spoczynku, stępuje akumulacja tych zmian. Objawy. Objawy *zaburzenia w sferze emocjonalnej *drażliwość *depresja *agresywność lub apatia *zakłócenia snu *zaburzenia regulacji funkcji wegetatywnych. Zmęczenie to może być przyczyną: *rozwoju zaburzeń na tle nerwowym * osłabienie układu immunologicznego *zwiększa podatność na infekcje. Biologiczna rola zmęczenia: zmęczenie jest korzystnym zjawiskiem biologicznym, stanowi bowiem rodzaj bariery chroniącej organizm przed przeciążeniem i wysiłkiem. Zmiany zmęczeniowe nie wywierają żadnego szkodliwego wpływu na organizm. ZNUŻENIE: to stan obniżenia poziomu aktywności ośrodkowego ukł. nerwowego. Powstaje w trakcie wysiłku o niewielkiej intensywności charakteryzujących się monotonnym powtarzaniem tych samych ruchów. Skutki *obniżenie sprawności psychofizycznej połączone z odczuciem senności, zasypianie i sen bywają jednak utrudnione *zakłócenie nerwowej regulacji funkcji wegetatywnych zarówno w spoczynku jak i podczas różnych rodzajów pracy. WYCZERPANIE jest to skrajna postać zmęczenia. Powoduje: niedocukrzenie krwi uwolnienie zapasów glikogenu nie nadąża z jego rozkładem w mięśniach. Objawy *osłabienie *tętniący ból i zawroty głowy *niewyraźne widzenie *obniżenie ciśnienia tętniczego krwi *bladość skóry *nudności i wymioty *wybroczyny z błon śluzowych. (w ciężkich przypadkach) *drgawki mięśniowe *drażliwość *niezborność ruchów *zblednięcie *sinica połączona z zimną i wilgotną skórą *bóle w prawym podżebrzu *powiększenie wątroby. Likwidacja zmęczenia to wypoczynek inne stosowane środki to: *kofeina *teofilina (kawa, herbata) *pochodne amfetaminy i inne. Wszystkie te środki podwyższają próg odczuwania zmian zmęczeniowych, ale na zmiany te nie wpływają. Nie likwidują ich, są jedynie środkiem przełamywania uczucia zmęczenia, ułatwiającym czasowo kontynuację pracy, ale nie środkiem walk z tymi zmianami, a ostatecznie zmieniają podstawowe funkcje organizmu. WYPOCZYNEK: to likwidacja zmian zmęczeniowych poprzez procesy biologicznej odnowy. Zmiany rozwijające się podczas pracy prowadzące do zmęczenia, po pracy wyrównywane są z nadmiarem np. poziom glikogenu. Mechanizmy czynnego wypoczynku po pracy mało poznane. Znane zjawisko przyspieszania powrotu restytucji do pracy (zmniejszone na wskutek zmęczenia) przez wykonywanie w okresie wypoczynku pracy fizycznej lub umysłowej innego rodzaju niż to, które spowodowało zmęczenie. Wypoczynek po pracy fizycznej obejmuje: *eliminację produktów wysiłkowej przemiany materii *spłacanie zadłużenia tlenowego tkanek *uzupełnienie strat energii *obniżenie temp. wewnętrznej *przywrócenie równowagi wodnej i elektrolitycznej. FORMY WYPOCZYNKU: Bierny pozycja ciała nie wymagająca aktywności mięśniowej. Unikanie hałasów, kontaktu z ludźmi i napięć psychicznych. Czynny: wypoczynek przebiega szybciej, gdy podczas odpoczynku zmęczonych grup mięśniowych pracują inne mięśnie, niż gdy nie pracują żadne. Korzystne działanie impulsów dopływających do nie zmęczonych obszarów mózgu z różnych narządów czuciowych powoduje jednoczesne hamowanie (sprzężenie zwrotne ujemne) komórek zmęczeniowych i ich pełniejszą restytucję. Utrzymanie na podwyższonym poziomie czynności układów krążenia oddechowego i hormonalnego co sprzyja szybszemu usuwaniu z organizmu kwasu mlekowego, zmniejsza się dług tlenowy. Intensywność pracy fizycznej stosowana w ramach czynnego odpoczynku nie powinna przekroczyć 40% długu tlenowego - największe tempo usuwania kwasu mlekowego. Zorganizowany sposób odnowy biologicznej masaż ręczny, wodny oraz oświetlanie promieniami ultrafioletowymi, sauna fińska. Wzbogacenie pożywienia o łatwo przyswajalne związki cukrowe, fosforowe, wapniowe, witaminy (B i C).
Środki specjalne wypoczynku: *stosowanie hormonów, adrenaliny wyciągi z przysadki mózgowej. FIZJOLOGIA BEZCZYNNOŚCI RUCHOWEJ: Organizm człowieka zorganizowany jest w taki sposób iż jego naturalnym stanem jest aktywność, a nie pozostanie w spoczynku. Wpływ krótkotrwałego ograniczenia aktywności ruchowej na organizm człowieka: Unieruchomieni przez 20 dni, przez następne 55 dni intensywny trening fizyczny. Nastąpiło: *obniżenie wydolności fizycznej czyli max pochłaniania tlenu o 20 - 46% początkowej wartości *zmniejszenie max objętości wyrzutowej serca *zmniejszenie objętości minutowej serca *zmniejszenie objętości samego serca *zmniejszenie objętości krwi *zmniejszenie tolerancji zmian ortostatycznych tzn. związanych z przejściem z pozycji poziomej do pionowej, gwałtowne obniżenie ciśnienia prowadzące do zapaści *zmiany metaboliczne *zaburzenia gospodarki wapniowej, utrata wapnia przez nerki, odwapnienie układu kostnego *zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, upośledzenie jelit, skłonności do zaparć *zmiany neuro-psychiczne, zaburzenia w czuciu głębokim, spowolnienie aktywności intelektualnej pogorszenie wczesnej pamięci, płynności mowy, zmiany prądów czynnościowych mózgu * upośledzenie termoregulacji. Wpływ długotrwałego zmniejszenia aktywności ruchowej na organizm człowieka: (30-40 lat) *obserwowano bardzo niskie max pochłanianie tlenu: 1,1-2,2l/min, *proporcjonalnie niski wskaźnik sprawności układu krążenia. Aktywność ruchowa a zdrowie człowieka - redukcja wysiłków fizycznych w pracy zawodowej i wzrost liczby zachorowań na choroby cywilizacyjne: *choroba wieńcowa *otyłość *cukrzyca *nadciśnienie tętnicze. Zmniejszenie ruchu a wzrost zapadania na ch. wieńcową: *występowanie choroby wieńcowej jak i zejście śmiertelne z jej powodu są na ogół częstsze wśród ludzi wykonujących pracę siedzącą i mało aktywnych ruchowo, Czynniki ryzyka ch. wieńcowej: *nadciśnienie tętnicze *cukrzyca *podwyższony poziom cholesterolu i związków tłuszczowych trójglicerydów we krwi i niedostatek aktywności ruchowej *otyłość *palenie papierosów. Otyłość rozbieżność między ilością doprowadzanej do organizmu energii w składzie pożywienia i ilością energii wydatkowanej przez organizm. Przyczyny otyłości: *zaburzenie odśrodkowego układu nerwowego *zaburzenia wewnątrz wydzielnicze *zaburzenia przemiany materii. Przekarmienie stymuluje wzrost ilości komórek tłuszczowych tzw. adipoeytów w tkance tłuszczowej. Raz wykształcone pozostają na zawsze. Wpływ treningu na układ krążenia: *podczas wysiłków mniej obciążone jest serce *mniejsze przyspieszenie czynności serca *mniej wzrasta ciśnienie tętnicze *mniej wzrasta zapotrzebowanie na tlen. Ruch a gosp. tłuszczowa: *wysiłek fiz o sporej intensywności, dłużej trwający powoduje obniżenie we krwi poziomu lipoproteidów i cholesterolu o niskiej gęstości (LDL i VLDL) które traktowane są jako czynniki zagrożenia chorobą wieńcowa, obniżenie na skutek zużywania do pracy mięsni wolnych kwasów tłuszczowych pochodzących z trójglicerydów zawartych w tych frakcjach. *nasilona aktywność ruchowa powoduje podwyższenie we krwi stężenia frakcji lipoproteidów o wysokiej gęstości HDL, w tej frakcji transportowana jest część cholesterolu z różnych miejsc syntezy m.in. ze ścian naczyń krwionośnych do wątroby w której ulegają degradacji metabolicznej i ochronne działanie HDL w stosunku do ch wieńcowej.