jagi.project.incorp., Muzealnictwo - ćwiczenia


Muzeum wg Między.RadyMuzeów-instytucja trwała,nie obliczona na zysk, pozostająca w służbie społeczeństwa i jego rozwoju, otwarta dla publiczności, mająca za zadanie gromadzenie, konserwowanie, badanie, rozpowszechnianie i wystawianie materialnych świadectw dotyczących człowieka i jego otoczenia, a to dla studiowania, edukacji i przyjemności.

„muzeum” - gr. Muza (córka Zeusa i Mnemozyny) - bogini pamięci: Erato - poezja miłosna Euterpe - poezja liryczna Kaliope - poezja epiczna Klio - historia Melpomena - tragedia Polihymnia - poezja śpiewana Talia - komedia Terpsychora - taniec Urania - astronomia z geometrią; Apollo-Muzagates

HISTORIA MUZEALNICTWA.

Początki. Starożytny Egipt. Zbieractwo sięga czasów starożytnego Egiptu, gdzie drogocenne przedmioty były składane do grobów. Było w tym widoczne podłoże filozoficzno-religijna, które wskazywało nie tylko na przetrwanie ciała i przedmiotów, ale także było walką o nieśmiertelność. „Odbiorcami” tych przedmiotów byli zmarli i bogowie.

Babilonia. Państwo to tworzy po licznych podbojach „muzeum trofeów” - Np. w Aszur (zbiór głowic buław). Gabinet Cudów Ludzkości. Były to instytucje otwarte dla publiczności. Odkryto szyld „do oglądania przez wszystkich ludzi” oraz tabliczki z opisem wystawianej rzeczy.

Grecja. Formami promuzealnymi były skarbce (tezaurus). Świątynie jako zespoły rzeźb. Pinakoteki - zbiory obrazów sztalugowych - nie przetrwały bo były wywożone do Rzymu. Rzemiosło - gemmy, kamee - daktylioteki. Gliptoteki - zbiory rzeźb. Dzieła sztuki wystawiano w agorach i portykach. Muzejony - instytucje poświecone literaturze, historii, muzyce, itd. Biblioteka w Aleksandrii - największy zbiór papirusów w tamtych czasach (ok. 400 tys. zwojów).

Rzym (od 146 r. p.n.e.). Początkowo nie przywiązywano wagi do twórczości i zbieractwa, potem po podbiciu przejmowano wzorce od Greków, Etrusków, a także ze Wschodu. Przyjęto „system trofealny” - cześć łupu dla siebie, część składano w świątyni Jowisza na Kapitolu. Powstają też ekspozycje na forach (Forum Romanum), cyrkach (na spinach), termach, amfiteatrach. Po opanowaniu całego basenu Morza Śródziemnego Rzym podzielony był na prowincje, którymi zarządzali konsulowie. Patrycjusze, urzędnicy, a także konsulowie zaczynają tworzyć kolekcje prywatne, oparte głównie na grabieżach w podbitych państwach.

* Średniowiecze.

Po upadku cesarstwa rzymskiego grabież i niszczenie dzieł starożytnych. Przyczyniły się do tego:

Było 7 dużych wypraw krzyżowych. Po drodze do Ziemi Świętej rycerze grabili m.in. Konstantynopol (czynnik negatywny, pozytywy: drugie zjednoczenie się Europy, przenoszenie wzorców kulturowych z Bizancjum do Europy zachodniej)

Chrześcijaństwo - oprócz negatywnego wpływu na dorobek ludów czasów starożytnych miało też plusy:

Renesans - barok (XV-XVII w.)

Renesans narodził się we Florencji. Italii zawdzięczamy odrodzenie idei muzealnictwa, za sprawą humanistów, których celem było odkrycie zaginionego świata starożytnego. Prym wiodą Medyceusze we Florencji, a ich imię stało się synonimem nowożytnego mecenatu artystycznego. Ale nie ustępują im działania i kolekcje Montefeltro w Turbino czy Gonzaga i Izabela d'Este w Mantui.

Medyceusze mieli pieniądze (byli bankierami). Bardzo często sami są malowani na obrazach. Dzięki swej fortunie kupują i gromadzą dzieła sztuki:

Cosimo zw. Starym - kolekcja złotnicza, wiele kamei i gem, zegary, zbroje, instrumenty. Popierał współczesnych mu artystów, Np. Fra Angrlica, Donatella, Brunelleschiego. Rozwinął mecenat nad malarzami. Gromadził rękopisy. Postanowił przebudować gmach (za pomocą Michała Anioła) i założył bibliotekę zwaną później Biblioteką Laureziana. Idee Cosimo Starego rozwijał później Wawrzyniec Wspaniały.

Działalność Medyceuszy nie podobała się Saronardiemu - podburzył lud Florencji, doprowadził do tego, że wiele zgromadzonych dzieł spłonęło na stosach, a sami Medyceusze uciekli do Rzymu. Po 18 latach przerwaną działalność podejmuje Cosimo Młodszy - odkupuje i skupuje dzieła, rozbudowa pałacu Pittich - urządza w nim guardorobę (rodzaj galerii obrazów, rzeźb i złotnictwa), przekształca górne piętra budynków urzędowych (Uffizi) w muzeum medycejskie (istnieje do dziś).

Syn Cosimo Młodszego tworzy studiolo - gabinet przyrodniczy.

1581 - Uffizi. Przebudowano galerię w kształt litery U. Stalle ułożono w amfiladzie, światło padało z wysokich okien. W połowie powstała tzw. trybuna - aktogonalna sala, której plan nawiązywał do baptysterium florenckiego. Tutaj zgromadzono dzieła toskańskiego malarstwa. Do gmachu Uffizi przeniesiono także zbiory z guardoroby i studiolo.

Medyceusze wzorami rzymskimi umieszczali rzeźby w głównych punktach miasta, czego przykładem jest Piazza de Signoria (Np. Donatello, Michał Anioł).

1743 - ostatnia z rodu Medyceuszy tworzy testament, w którym przepisuje zbiory na rzecz miasta pod dwoma warunkami: „że zbiory nie opuszczą miasta i będą dostępne dla zwiedzających całego świata” (dzięki temu memento w czasie podboju Włoch Napoleon pozostawia zbiory na swoim miejscu). Wielka rola Medyceuszy kończy się w momencie wcielenia Toskanii do Austrii.

Poczynaniom Medyceuszy przypatrywał się Rzym - wkład papieży:

Ród Habsburgów - drugi wielki mecenat. Monarchia, w której „słońce nigdy nie zachodzi” - w ich posiadaniu była Austria, Niemcy, Hiszpania, Niderlandy, Czechy, Węgry (a także część Ameryki Północnej oraz Bliskiego i Dalekiego Wschodu). Jako pierwsi zaczynają katalogować zbiory.

1727 - powstaje traktat o zbiorach i muzeach, głównie habsburskich, który wyróżnia typy:

Poza rodami Medyceuszy, Habsburgów i mecenatem papieskim w XVI-XVII w całej Europie nastąpił rozwój kolekcjonerstwa i dojrzewała idea muzealnictwa. Kolekcje tam gdzie były środki finansowe - tworzyli je władcy i monarchowie, arystokracja oraz mieszczaństwo (szczególnie w Holandii).

Jednak pasja kolekcjonerska i dojrzewająca idea muzealnictwa w okresach renesansu i baroku, miała charakter przybytków zamkniętych, a możliwość oglądana zgromadzonych zbiorów, przeznaczona była dla wąskiego grona uprzywilejowanych.

Rozwój kolekcjonerstwa w całej Europie XVI-XVII w. Zbiory przeznaczone dla wąskiego grona lub za wysoką opłatą.

Najcenniejsze kolekcje europejskie XVI-XVII w.:

Cały XVIII w. - kult rozumu. Powstają kolekcje umieszczane w specjalnie dla nich przeznaczonych budynkach. XVII-XVIII w. - grabieże. Z podległych kolonii Anglicy wywożą co się da (z Grecji, Indii, itd.) British Museum. Niemcy - Drezno - rokokowy pałac; osobne budynki w kompleksach pałacowo-ogrodowych, gdzie prezentuje się dzieła sztuki. Ermitaż - grabieże, szczególnie dziedzictwa polskiego, biblioteka Załuskich, nasze arrasy. Francja - Zgromadzenie Narodowe - rewolucjoniści przejmują zbiory: królewskie, kościelne i zbiory arystokracji na rzecz narodu.

Zbiory muzealne wieku XVIII-XIX również w wyniku grabieży wojennych czy podbojów kolonialnych.

Koniec XVIII w. - rewolucja francuska. Muzea, zbiory, kolekcje przynależą do narodu. Przeniesienie zbiorów z Wersalu do Luwru udostępnienie dla ludu.

Pojęcie zbioru narodowego - pojecie wykształcone we Francji w XIX w. niosące poza wartościami naukowymi i artystycznymi - także walory moralne.

I. Muzea artystyczne (sztuki):

- światowe: Luwr (Paryż), Ermitaż (St. Petersburg), British Museum (Londyn), Zwinger (Drezno), Muzeum Watykańskie, muzea berlińskie (Muzeum Pergamońskie, Szarlotenburg), muzea wiedeńskie

- narodowe-wielodział.obiekty kultury i dziedz.narod.(obcego też)

- regionalne - wielodziałowe, kultura regionu lub miejscowości

- galerie obrazów - galerie dawnych mistrzów, galerie malarstwa nowoczesnego

- galerie rzeźby - rzadka forma, Np. Thorwaldsen w Kopenhadze

- muzea-rezydencje - od Palatynu - muzea kośc. i klasztorne

II. Muzea historyczne - przedstawiają przeszłość historyczną za pomocą zabytków rzeczowych i innych dokumentów, mają odmienne cele, metody i działania od muzeów artystycznych. Zaliczamy tutaj:

- muzea miejskie - muzea wybranego okresu, wydarzenia, kultu religijnego, stowarzyszenia etc.

- muzea walki z faszyzmem, muzea martyrologii

- muzea wojskowe i zbrojownie - muzea uniwersyteckie (pedagogiczne)

- muzea literatury, teatru i muzyki (tutaj biograficzne)

- muzea drukarstwa, ksiązki, prasy

- muzea fotografii, filmu, kina - muzea gier, zabaw, sportu

III. Muzea etnograficzne - kultury ludowe krajowe, ale też pozaeuropejskie. Skansen - nazwa tego typu muzeów wywodzi się od szwedzkiej nazwy własnej Skansen, użytej dla otwartej w 1891 przez Artura Hazeliusa ekspozycji 150 przykładów architektury drewnianej z terenu całego kraju (Przykłady dla Polski to Chochołów, Zalipie)

IV. Muzea archeologiczne:

- muzea z obiektami przeniesionymi z różnych miejsc

- muzea zakładane przy stanowiskach archeologicznych

- zespoły archeologiczne „In situ”

V. Muzea techniczno-naukowe i gospod. - prezentują historię techniki, poszczególne rzemiosła, przemysły, zawody, artykuły spożywcze, transportowe (Np. Wieliczka)

VI. Muzea przyrodnicze - geologiczne, botaniczne, zoologiczne (Np. Smithsonian Institution w USA)

Najstarsze muzea:

Aleksandria (Egipt) - najsłynniejszy muzejon, biblioteka aleksandryjska; Uffizi (Florencja, Włochy); British Museum (Londyn, UK); Ermitaż (St. Petersburg, Rosja); Luwr (Paryż, Francja); Muzeum Królewskie (Bruksela, Belgia); Muzeum Izabeli Czartoryskiej (Puławy, Polska); Muzeum Narodowe (Budapeszt, Węgry); Prado (Madryt, Hiszpania) - Habsburg Karol V; Muzeum Egipskie (Kair, Egipt); Muzeum Archeologiczne (Ateny, Grecja); Skansen (Sztokholm, Szwecja) - pierwsze muzeum pod gołym niebem (1891) na półwyspie Djurgården na terenie Sztokholmu

Historia muzealnictwa w Polsce

Co zbierano w skarbcach?

* szaty liturgiczne, kielichy, relikwie

* insygnia koronacyjne

* trofea wojenne spod Grunwaldu, chorągwie

Najdawniejsze zbiory królewskie (XVI w.) powstały za panowania dwóch ostatnich królów dynastii Jagiellonów (architektura i rzeźba).

Bona Sforza - Włoszka, żona Zygmunta Starego, matka Zygmunta Augusta; zaszczepiła w Polsce idee muzealnictwa w renesansie.

arras - nazwa od jednej z hanz - miasta Arras. Tutaj: tkaniny ze scenami ze Starego Testamentu, krajobrazami, groteskami

1571 - król Zygmunt August nadał swojej kolekcji tkanin charakter publiczny, zbiór przeszedł na własność Rzeczypospolitej Polskiej. Do dziś ocalało 136 arrasów (132 na Wawelu, 4 w Muzeum Narodowym w Warszawie).

Zbiory Zygmunta III Wazy powstały z darów i zakupów (południe, zachód Europy i ze Wschodu).

Gabinet Sztuki i Osobliwości - dzieła sztuki sąsiadowały z okazami przyrody i różnymi osobliwościami.

curiosy - wspólne określenie dla: mumii egipskich, indyjskich wyrobów z piór

Kataklizmy wojenne (1650-60) - potop szwedzki, kolekcje zniszczone, resztki wywozi do Francji król Jan Kazimierz.

OŚWIECENIE

Obecnie zostało 170 obrazów i nieduży zespół rzeźb.

* chciał kupić obrazy w Anglii.

* obiady czwartkowe, Muzeum Poloniki - nie zdążył

* w zakresie szkolnictwa pomagali mu włoscy malarze - dzięki temu później powstała ASP w Warszawie

W oświeceniu zaczęły się pojawiać specjalizowane kolekcje przyrodnicze, np. w Pałacu Księżnej Jabłonowskiej w Siemiatyczach (okolice Białegostoku).

Wybitnym polskim kolekcjonerem był Książe Stanisław Poniatowski (bratanek króla).

Muzeum książąt Czartoryskich posiadało ok. 450 obrazów

KULT MARYJNY

Rozwinięcie typu Orantki Blacherniotissa - z Chrystusem jako Emanuelem (przed wcieleniem, czyli przed narodzeniem). MB może być ukazana w całości lub do połowy (na piersi medalion z postacią Chrystusa).

Stanowią one typy ikonograficzne (kanoniczne) Marii. Dwie ostatnie zajmują jedno z naczelnych miejsc w ikonostasie.

Typy wizerunków Chrystusa na ikonach:

Kult maryjny zaczął rozwijać się w Kościele wschodnim, w późniejszym okresie również w Kościele zachodnim:

1054 r. - schizma wschodnia

Objawienia.

Przykłady - zatwierdzone przez Kościół, jako pomocne w przeżywaniu wiary: