Nauka o polityce, opracowanie, 1


1. Źródłosłów pojęcia polityka

Polityka pojęcie wieloznaczne, brak jednolitej definicji. Problem leży w koncepcji polityki. Termin polityka -jest wiązany z pojęciem polityczno-prawnym starożytnych Greków (POLIS) stosowanym w starożytnej Grecji na terenie miast i państw. Organizacja państwowa występująca w starożytnej Grecji , była pojmowana jako ograniczona wspólnota wolnych obywateli podporządkowanych wspólnym celom i interesom. Dosłowne tłumaczenie - kraj, ojczyznę, państwo, społeczność, gród,, zamek, miasto, obywatelstwo, rządy, sprawy polityczne. Zdaniem niektórych wywodzi się od słowa POLITEA - republika jako organizacja państwowa. Doszukują się w pracach Platona i Arystotelesa, którzy analizując o Politei, kładli akcent na umiejętne kierowanie ludźmi, organami państwowymi i stąd przyjęło się (jest to najbardziej popularne), że polityka jest sztuką rządzenia państwem, Dziedzina życia społecznego wiąże się z rządzeniem państwem, organizacja, państwowa

W języku polskim znaczyła pewną umiejętność zachowania, grzeczność, układność zachowanie dyplomatyczne. Można uznać, że francuskie słowo POLITIUQE nawiązuje do greckiego politea w tym znaczeniu , że oznacza sztukę rządzenia państwem. Ma żródłosłów łaciński (politikus) co pierwotnie tłumaczono jako gładki, polerowany, grzeczny, uprzejmy. Polskie znaczenie „polityczny" pochodzi od francuskiego POLITlUQE ; człowiek biegły w sztuce rządzenia , delikatny, przestrzegający dobrych manier i obyczajów.

2. Sposoby definiowania polityki.

Polityka- można powiedzieć, że termin ten współcześnie jest używany jako:

• Sztuka rządzenia

• Wiedza, nauka dostarczająca informacji o dziedzinie stosunków społecznych związanych z rządzeniem

• Pewnych działań, które się wykonuje w celu wykonywania władzy

• Jako program : p. zdrowotna , p. społeczna, p. prorodzinna,...

Polityka to zespół działań podjętych przez ośrodek decyzyjny , zmierzających do osiągania zamierzonych celów za pomocą odpowiednio dobranych środków.

W zależności od zasięgu przestrzennego dzielimy politykę na :

a) zagraniczna.

b) wewnętrzna

W ramach tej ostatniej , biorąc pod uwagę kryterium dziedziny życia społecznego ,

której dotyczą, decyzje , wyodrębnia się :

• Politykę gospodarczą

• Politykę handlową

•Politykę finansową

• Politykę socjalną,

• Politykę agrarną

Można też powiedzieć , że polityka jest „sztuką osiągania założonych efektów".

3. Ujęcia polityki: formalno- prawne, behawioralne, funkcjonalne, konfliktowe.

Wieloznaczne pojęcie polityki odmiennie jest definiowane w różnych orientacjach teoretyczno - metodologicznych politologii:

4. Potoczne a naukowe pojęcie władzy .

Władza -stosunek nadrzędności podporządkowania, gdzie ktoś poddaje się czyjejś władzy , np. podporządkowanie człowieka wobec przyrody, osiągnięć techniki.... Władza jest zjawiskiem cechującym życie społeczne ludzi. Tego pojęcia w znaczeniu naukowym nie można rozciągać poza sferę stosunków między ludźmi.

Władza polityczna jest to kategoria trudna do zdefiniowania.

Pojęcia potoczne władzy:

• Przedmiot stosunków politycznych - mówimy, że ktoś ma władzę

• Podmiot stosunków politycznych-władza postanawia, realizuje, daje

• Cel rywalizacji albo współpracy - walczymy o władzę, sprawujemy władzę

• Środek osiągnięć przy pomocy władzy

• Instytucja jako organ władzy :państwowej, kościelnej, samorządowej

Trzy pojęcia władzy ;

1. Występuje w funkcji w systemie - nadaje się sens jaki ta władza ma spełniać w


ramach .całości i zapewnienia .równowagi

2. W znaczeniu właściwości nosiciela władzy- wskazuje na to, że jest to możliwość przeforsowania swojej władzy (siła fizyczna, bogactwo) bez względu na sprzeciw. Opiera się na cechach władzy, które pozwalają mu realizować swoją władzę bez względu na sprzeciw.

  1. W znaczeniu stosunku społecznego, jako zależność występującą między ludźmi. Stale powtarzające się wzajemne oddziaływania ludzi na siebie . Wzajemne i stałe oddziaływanie na siebie musi być regulowane przez normy społeczne (religijne). Stosunki indywidualne nie regulowane przez normy nie są stosunkami społecznymi.

5. Definicja władzy.

Definicja władzy Max'a Webera, teoretyka i uczonego niemieckiego z XIX i XX w.

Władza jest to dowolna możliwość wykonywania własnej woli w ramach danych stosunków społecznych bez wzglądu na sprzeciw i na to , na czym ta możliwość się opiera.

Władza jest jednym z wielu stosunków społecznych , stanowi integralny element innych stosunków społecznych ( politycznych, religijnych, służbowych, rodzinnych).

Sposoby odróżniania stosunku władzy od innych stosunków:

Przedmiot stosunków społecznych np.: stosunki prawne: przedmiotem stosunków prawnych są zachowania podmiotów regulowane normą prawną.

Podmioty uprawnione:

• Jeden uprawniony

• Jeden podporządkowany

Przedmiot stosunków prawnych - władza

Przedmiot stosunków własności - środki produkcji i konsumpcji

Wola jest to zdolność do świadomego, zamierzonego, pozbawionego zewnętrznego przymusu, wykonywania pewnych czynności oraz powstrzymywania się od innych ( Szewczyk „Słownik cytologiczny").

Jeden podmiot (uprawniony) narzuca swoją wolę drugiemu podmiotowi (podporządkowanemu), ograniczając tym samym jego wolę.

Rodzaje stosunków:

• Moc

• Wpływ

• Panowanie

• Kontrola

• Autorytet

• Manipulacja

Różnice pomiędzy formami zniewolenia: realizacja narzucenia komuś czyjejś woli jest gwarantowana sankcją przymusu. Musi istnieć przymus stojący za tą formą czyjegoś zniewolenia:

• Przymus fizyczny

• Przymus psychiczny

• Przymus finansowy

Ta cecha władzy pozwala na odróżnienie tej władzy od innych.

Władza a moc - różnice

Ktoś może mieć kogoś w swojej mocy, a nie ma nad nim władzy, ponieważ z jakiś względów sankcja przymusu jest nieskuteczna (torturowanie więźnia, którego chce się zmusić do wydania towarzyszy); Gestapo miało w swojej mocy więźniów, a nie miało nad nimi władzy.

Dopóki podmiot podporządkowany nie zastosuje się do podmiotu nadrzędnego nie istnieje stosunek władzy. Podmiot podporządkowany ma go w swojej mocy. Moc przekształci się w władzę wtedy, kiedy podmiot podporządkuje się i zastosuje się do dyrektyw podmiotu nadrzędnego.

Moc sprawcza - stan mocy, który polega na zniewoleniu.

Moc władcza -władza (represyjna, nierepresyjna). Moc władcza nie zawsze podporządkowuje się władzy sprawczej. Np.,: strajkujący w swojej mocy mają i dyrekcję lecz uważa się, że jednorazowe zaspokojenie ich potrzeb nie jest przejawem władzy. Policja żąda, żeby demonstranci się rozeszli, grożąc siłą. Jeżeli się rozejdą to następuje stosunek władzy. Jeżeli rozgonią silą , to nie zaistnieje stosunek władzy. Użycie takiej siły może spowodować:

• Zmusi do uległości w przyszłości -władza umocni się

• Intensyfikacja oporu - władza osłabnie

Panowanie podobnie jak moc sprawcza wynika z przewagi, którą można wykorzystać do intensyfikowania swojej woli.

Można górować wiedza i majątkiem. Nie da się panować bez posłuchu.

Relacja moc a władza - nie mając władzy , nie można nad kimś panować, można

mieć przewagę. Nie mając nad drugim człowiekiem władzy , można nad nim

panować.

Panować można wtedy, gdy za przewagą idzie posłuch.

Władza jest ucieleśnieniem panowania. W stosunkach politycznych występuje stopniowalność: kto inny ma władzę, a kto inny panuje. Np.: właściciel fabryki ma

przewagę nad wszystkimi innymi, ale w związku z tym władzę wykonuje dyrektor. Dyrektor wykorzystuje panowanie właściciela, a sam wykonuje władzę. To narzucenie woli jest możliwe dzięki temu, że istnieje stosunek władzy. Zależność między władzą, a zarządzaniem

1. Władzę i zarządzanie utożsamia się ze sobą.

2. Władzę i zarządzanie się różnicuje . Zarządzanie traktuje się jako pojęcie szersze niż władza. Twierdzi się, że każda władza jest zarządzaniem, ale nie każde zarządzanie jest wykonywaniem władzy.

Zarządzanie - można kierować ludźmi, ograniczając ich władzę, ale nie jest to obligatoryjne i nie stoi za tym przymus. Np.: dostarczanie informacji wytyczających człowiekowi drogę postępowania, ale nie zobowiązuje do stosowania ich w życiu. Jeżeli z nich nie skorzysta, nie są stosowane żadne sankcje.

6. Władza a wpływ .

Wpływ - pod niektórymi względami podobny do zarządzania. Utożsamiany jest

z władza.

Wpływ odnosi się do niezinstytucjonowanych form.

Władza to rodzaj wpływu, rozgraniczenie wynika z natężenia występujących

zależności. Uważa się, że prawdopodobieństwo zależności jest mniejsze w

zależności od wpływu aniżeli władzy.

W praktyce rozgraniczenie jest trudne.

Wpływ może być opatrzny.

• Przy zarządzaniu -jeden podmiot świadomy drugi nie.

• Przy wpływie - dwa podmioty nieświadomie.

Kontrola i władza - jako synonimy; próbowano zastąpić władzę kontrolą

Kontrola - panowanie, sprawdzanie, śledzenie; z kontroli wynika , że ktoś wykonuje władzę . kontrola różni się od nadzoru.

Kontrolujący przejmuje postać władzy, jeżeli kontrolowany wie, że jest obiektem kontroli i podporządkowuje się chroniąc się przed sankcjami.

Autorytet termin oznacza ten oznacz cechy osobiste człowieka. Można używać tego terminu mówiąc o autorytecie kogoś np.; ojca. Podporządkowanie takiego autorytetu

przypisujemy nie tyle osobie co jego uprawnieniom.

Autorytet władzy - władza może oddziaływać na kogoś, bo ma autorytet. Władza jako stosunek społeczny - cecha: asymetria ( nierówność we wzajemnych stosunkach).

Podmiotowi uprawnionemu przysługuje więcej kompetencji, oddziałuje na podmiot podporządkowany. Podmiot podporządkowany jest też w jakimś stopniu uprawniony.

W przypadku, kiedy uprawnienia przysługują tylko podmiotowi uprawnionemu, nie ma stosunku władzy.

W przypadku, kiedy asymetria jest całkowita to nie ma stosunku władzy, ( Tyko czy faktycznie pomiędzy właścicielem niewolnikami nie było stosunku władzy? Nie jest tak, że niewolnicy byli zupełnie bezwolni w stosunku do właściciela, .np.: niewolnik był nauczycielem dzieci właściciela).

Nie da się w żadnym przypadku wyeliminować asymetrii w stosunku władzy.

Wystąpienie zjawiska oporu wobec podmiotu nadrzędnego powoduje wystąpienie zależności.

7. Rodzaje władzy

Władza obustronna - podlega na tym, że władzę każdej ze stron równoważy władza drugiej. Polega to na tym, że pracownik podlega władzy kierownika zakładu. ale pełniąc funkcję zastępcy dyrektora, podlega mu w jakiejś dziedzinie dyrektor (tak samo związki zawodowe w przedsiębiorstwie) . Władza obustronna zachodzi wtedy, gdy w grę wchodzą interesy lub cele obu stron. W takiej sytuacji ma miejsce pewien fakt. Jedna strona jest skłonna podporządkować się drugiej stronie, jeżeli ta strona w innej sytuacji podporządkuje się tej.

Jeżeli jest porozumienie to nie ma władzy. Przykładem jest sytuacja, kiedy każda ze stron ma prawo VETA.

Władza całkowita - zachodzi wtedy, kiedy podejmowanie decyzji i inicjatywa

działania jest zdecentralizowana i zmonopolizowana przez jedną, ze stron.

Władza całkowita podlega różnym ograniczeniom.

Ograniczenia, którym podlega podmiot uprawniony przy władzy całkowitej:

Podział władzy:

1. Potencjalna

2. Sprawowana

Fazy władzy:

Faza pasywna - możliwość wydania poleceń

Faza aktywna - wydanie polecenia i jego realizacja

Władza możliwa - prawdopodobna w pewnych warunkach.

Władza ustrojowa - ktoś zachowuje się tak, bo myśli, że gdyby zachowywał się; inaczej to spotka go kara.

Władza wyznaczona

Charakter władzy:

Idealne typy władzy (Max Weber):

Władza polityczna- kryteria nie są oczywiste. Uprawnienie do tworzenia prawa.

Władza państwowa- różni się od innej władzy tym, że można zastosować przymus fizyczny za zgoda prawa.

Rodzaje władzy publicznej:

Władza publiczna, jest to zdolność podmiotów uprawnionych, do narzucania woli podmiotom podporządkowanym, w tych dziedzinach życia społecznego, które dotyczą wszystkich i są dostępne dla ogółu, a zatem powszechne oraz jawne.

Władza służbowa jest władzą publiczną ponieważ reguluje stosunki

przełożonego i podwładnego. Pewne stosunki służbowe mogą mieć charakter polityczny.

Władza państwowa jest to zdolność organów państwa:

do narzucania woli w drodze aktów normatywnych..... Wszystko to jest rodzajem władzy politycznej.

8. Władza polityczna a władza państwowa.

Władzę polityczną nie zawsze utożsamia się z władzą państwowa,. Zakresowe te dwie władze zachodzą na siebie.

Rodzaje władzy publicznej władza państwowa władza polityczna

Władza publiczna, jest to zdolność podmiotów uprawnionych, do narzucania woli podmiotom podporządkowanym, w tych dziedzinach życia społecznego, które dotyczą wszystkich i są dostępne dla ogółu, a zatem powszechne oraz jawne.

Władza służbowa nie jest władza publiczna ponieważ reguluje stosunki przełożonego i podwładnego.

Pewne stosunki służbowe mogą mieć charakter polityczny.

Władza państwowa jest to zdolność organów państwa:

do narzucania woli w drodze aktów normatywnych , orzeczeń sądowych .wezwań, ...

1. Sytuacja przymusowa wynika przez akty normatywne

Istnieje również możliwość ograniczenia władzy państwowej przez obywateli poprzez narzucenia swojej woli państwu wówczas gdy::

1. Zobowiązania państwa wobec obywateli nie zostaną zrealizowane - z powodu ich nie wykonania państwo jest sankcjonowane przez społeczeństwo,

2. Wynika z możliwości wycofania legitymacji politycznej - przy wyborach dotychczasowy skład nie uzyska odpowiedniej ilości głosów.

3. Wynika po części z przepisów prawa a po części nie. Organy państwowe są zmuszone do uległości pod presją różnego rodzaju oporów społecznych np. głodówek, blokad itd.

9. Pojęcie sytemu politycznego i jego modele .

Pojęcie systemu politycznego pretenduje do ujęcia polityki w jej całościowym uporządkowanym i najwszechstronniejszym wyrazie. Niezależnie od tego co będziemy rozumieć pod pojęciem systemu, panuje zgoda co do tego, że odnosi się ono do sfery władzy publicznej i obejmuje całokształt mechanizmów funkcjonujących w jej obszarze. Tym co określa się jako życie polityczne społeczeństwa.

System to całość składająca się z części pozostających w interakcji.

System polityczny ( społeczny) jest to zbiór danych elementów, powiązanych ze sobą zależnościami, które tworzą ze sobą strukturę. Ten zbiór jest oddzielony od otoczenia przy pomocy uchwytnej granicy, ale ulegający oddziaływaniu ze strony otoczenia przez tak zwane wejścia i wyjścia



Wyjścia są określone przez wejścia. Przy czym możemy mieć do czynienia z systemem prostym gdy treść wejścia równa się treści wyjścia, ale może być system złożony np.: wlewamy mętną a otrzymujemy wodę czystą. Na tej zasadzie funkcjonują systemy polityczne.

Sejm jako system polityczny

Wyjścia

Wejścia


Wejście - projekt ustawy złożonej do, sejmu.

Wyjście - ustawa.

Wejście na wyjściu jest zmodyfikowane przez systemy postępowania. Treść ustaw jest wynikiem zapotrzebowania społeczeństwa.

System polityczny, jako globalny w społeczeństwie jest otoczeniem innych systemów gospodarczych np.; socjalny,

Jeżeli przez system polityczny będziemy rozumowali jego fragment np.: parlament, sejm - to jego otoczeniem będzie rząd.

W zależności od tego co chcemy przyjąć jako system polityczny, to różne bada jego

elementy.

Np.; otoczenie gminy stanowi powiat oraz inne gminy.

10. Pojęcie państwa.

Państwo jest to wyodrębnione terytorium , zamieszkiwane przez ludność i mające

rząd sprawujący władzę zwierzchnią.

Przynależność do państwa jest sformalizowana i powstaje przez nabycie

obywatelstwa.

Państwo jest podstawową forma, organizacji życia politycznego społeczeństwa

narodowego.

11. Geneza państwa.

Przez długi czas toczyły się ożywione spory o pochodzenie państwa . Ukształtowało się kilka teorii :

Wszystkie wymienione teorie mają jeden element wspólny : podkreślają, że państwo powstaje na określonym etapie rozwoju społecznego i zastępuje inne nie­państwowe formy organizacji życia grupowego.

12. Klasyfikacja państwa

Klasyfikacja państw w perspektywie rozwoju historycznego

• Niewolnicze,

• Feudalne,

• kapitalistyczne,

• socjalistyczne ( komunistyczne )

• tzw. państwa III świata.

Kryterium różnicującym poszczególna typy państw stanowi dominujący sposób produkcji dóbr materialnych oraz charakter stosunków społecznych ( w tym stosunków własności), i Państwa można podzielić również na :

• rozwinięte

• rozwijające się

• zacofane

Z uwagi na formę rządu można rozróżnić państwa :

• parlamentarne

• prezydenckie

• monarchie

• republiki

Z uwagi na reżim polityczny wyróżniamy państwa :

• demokratyczne

• autorytarne

• totalitarne

Biorąc pod uwagę charakterystykę społeczeństw wyróżniamy państwa

• prę - industrialne,

• industrialne

• post- industrialne.

13. Rodzaje systemów politycznych.

System polityczny to podstawowa struktura , w ramach której toczy się życie

polityczne.

System polityczny jest strukturą złożoną , spełnia szereg funkcji nadaje życiu

politycznemu zorganizowany wyraz i obejmuje wszystkie zachowania ( role.)

związane z władzą ( dystrybucją dóbr).

Składnikami systemu politycznego są formalne i nieformalne instytucje polityczne

oraz specyficzne zachowania wiążące się z kreacją ośrodków władzy oraz

egzekwowaniem odpowiedzialności rządzących. .

Wg Eastona system polityczny jest strukturą złożoną obejmującą trzy elementy :

• wspólnotę polityczną

• reżim polityczny

• instytucje polityczne.

W ujęciu instytucjonalnym - charakterystycznym dla prawoznawstwa - oznacza ogól instytucji , za pośrednictwem których podejmowane są decyzje polityczne. W tym sensie system polityczny można utożsamić z ustrojem państwowym ( M. Weber).

W ujęciu relacjonalnym jest to ogól zależności jakie powstają w procesie walki o władzę lub jej utrzymanie. Tak rozumiany system polityczny jest systemem konstrukcyjnym , zwiększa uwagę na jego funkcjonowanie (aspekt opisowy).

W ujęciu funkcjonalnym system polityczny opisywany jest jako struktura integrująca wspólnotę polityczną - struktura , która służy „ mobilizacji przez przywódców politycznych zasobów niezbędnych do osiągania celów zbiorowych".

Podział systemów politycznych :

• system globalny , w skład którego wchodzi państwo i społeczeństwo ,

• system społeczny - społeczeństwo , partie polityczne, struktury samorządowe,

• system państwowy - tworzą go organy władzy, ustawodawczej, wykonawczej i kontrolnej ; Prezydent, Rada Ministrów . Ministrowie, Trybunał Konstytucyjny, terenowa struktura władzy państwowej

• system partyjny - wyszczególniamy tylko partie polityczne,

Podział ze względu na ogół funkcjonowania tych systemów :

• demokratyczny

• niedemokratyczny,

Podział ze wzglądu na sposób sprawowania władzy ;

• despotyzm

• dyktatura

• autorytaryzm

• totalitaryzm

Podział ze względu na nosiciela tej władzy;

Podziały powyższe krzyżują, się :

• np. dyktatura może należeć do jednostki lub grupy ludzi.

Jeżeli mówimy tyrania , to mówimy , że są to rządy jednostki sprawowane okrutnie.

Dyktatura dyktaturze nie równa :

Nazizm niemiecki - system totalitarny

Faszyzm włoski - system nie-totalitarny.

Totalitaryzm - objęcie działalnością państwa niemal wszystkich dziedzin życia społecznego , włącznie z życiem prywatnym obywateli.

System totalitarny nie jest sprawowany przez jednostkę , ale są to rządy ludu , całego społeczeństwa.

Inny podział systemów politycznych :

• z uwagi na osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego podział na

• z uwagi na typ reżimu politycznego

• z uwagi typ legitymizacji władzy

• .z uwagi na stopień osiągniętej specjalizacji ról politycznych :

14. Systemy demokratyczne

Demokracja to władza ludu.

Koncepcje demokracji

• liberalna- zabezpieczenie poszanowania praw człowieka, , wolności, formułę rządów przedstawicielskich, uznawanie granic działania rządu, zagwarantowany dostęp do alternatywnych źródeł informacji. Demokracja liberalna opierała się na postulacie wolności . Liberałowie byli przeciwni równości - prawo wyborcze nie przysługiwało wszystkim tylko wybranym.

• liberalna demokracja masowa - ukształtowanie społeczeństwa obywatelskiego, pluralizm polityczny, zasada państwa prawnego, podział władz .poszanowanie mniejszości narodowych, neutralność światopoglądowa państwa.

• radykalna - podstawą wszelkiej władzy jest wspólnota polityczna i jej dobro. Terror jest cechą demokracji radykalnej. Demokracja radykalna opiera się na postulacie równości formalnej, tj. wszystkich wobec prawa. Koncepcja d.r. realizowana była wyłącznie w krajach socjalistycznych ( a także we Francji w okresie rewolucji francuskiej).

• partycypacyjna - wskazująca na konieczność zabezpieczenia równego dla wszystkich prawa do samo-rozwoju , zabezpieczenie powszechnego udziału obywateli do decydowania o zaspokajaniu interesów zbiorowych,

Typy teorii demokracji:

• normatywny - charakter postulatywny , nastawione na poszukiwanie najlepszych rozwiązań politycznych.

• empiryczny - rzeczywistość empiryczna.

Na płaszczyźnie politycznej wyróżnia się dwie zasadnicze formy demokracji :

• bezpośrednią

• pośrednią

Systemy demokracji :

• ujęcie aksjologiczne : sposób rządzenia na swoistym katalogu wartości politycznych ; - demokracja przemysłowa , demokracja lokalna

• ujęcie proceduralne : kładzie nacisk na instytucje i mechanizmy sprawowania władzy politycznej. Zasady prawne -ustrojowe : suwerenność narodu, uznanie wyborów za główne źródło legitymacji władzy , cykliczną odpowiedzialność polityczną funkcjonariuszy publicznych, instytucjonalna ochronę praw człowieka,

• w aspekcie realnego efektu społecznego -łączy formalne reguły sprawowania władzy z treścią polityki - ujęcie materialne.

15. Systemy niedemokratyczne

System niedemokratyczny dzielimy :

• ze względu na sposób sprawowania władzy :

  1. despotyzm ,

  2. dyktatura,

  3. autokratyzm,

  4. totalitaryzm - objęcie działalnością państwa, niemal .wszystkich dziedzin życia społecznego, włącznie z życiem prywatnym, obywateli. System totalitarny, nie jest sprawowany przez jednostkę.

  1. autokracja - rządy jednostki

  2. arystokracja - rządy-wybranej grupy ludzi na zasadzie pochodzenia

  3. oligarchia - rządy ludzi posiadających

  4. teokracja - rządy duchownych

  5. technokracja- rządy specjalistów

  6. biurokracja

  7. ochlokracja - rządy tłumu

Podziały ww. się krzyżują :

- dyktatura może należeć do jednostki lub do grupy ludzi,

- despotyzm -rządy kapłanów,

Jeżeli mówimy tyrania , to mówimy, że są to rządy jednostki sprawowane okrutnie.

Dyktatura dyktaturze nie jest równa:

Nazizm niemiecki - system totalitarny Faszyzm włoski - system nie totalitarny,

16. Pojęcie partii politycznej

Zjawisko partii politycznych należy do równych zjawisk życia politycznego. Partia polityczna jest organizacja społeczną , która bierze udział w wyborach do organów władzy państwowej - wybory parlamentarne, prezydenckie, samorządowe, itd.

Wg Max'a Webera - partia polityczna to grupa ludzi, organizacja społeczna, której celem jest zabieganie o stanowiska państwowe , apanaże , korzyści , profity dla najbardziej aktywnych członków (klika walcząca o realizacje swoich interesów ).

Z uwagi na kryterium prawne - partia to organizacja , o której prawo reguluje , że jest partia polityczną.

Inne definicje partii :

l. Wielka grupa ludzi o przewadze więzi formalnej mająca te same poglądy i

celem jej jest zdobycie władzy

II. Grupa ludzi wyznająca tę samą doktrynę ( poglądy )

17. Geneza i rozwój partii.

Powstanie partii należy wiązać z kształtowaniem się parlamentaryzmu burżuazyjnego.

Pierwsze partie polityczne powstały w Anglii w XVIII w. W związku z koniecznością udziału w wyborach parlamentarnych , kiedy to po rewolucji wzrosła pozycja parlamentu - jako organu władczego. Wówczas okazało się . że jest to organ władzy , który należy kształtować.

Rozwój partii politycznych był podyktowany rozwojem prawa wyborczego oraz zwiększaniem się uprawnień parlamentu.


18. Klasyfikacja partii (rodzaje):

Rozróżniamy partie: konserwatywne, klubowe, liberalne, masowe, pracy, socjalistyczne itd.

Historyczna klasyfikacja partii :

Ideologiczna klasyfikacja partii ; konserwatywne , liberalne, komunistyczne, socjalistyczne, demokratyczne, chrześcijańskie, faszystowskie.

Podział partii ze wzgl. na cele : agrarna , zielonych ,.. .

Podział ze wzgl. na miejsce w systemie politycznym

lewicowe (radykałowie),

centrowe ....

prawicowe ( liberałowie, konserwatyści-spowalniające procesy przemian).

19. Funkcje partii

/. Funkcja wyborcza

b) selekcja kandydatów na stanowiska państwowe i samorządowe,

We wszystkich systemach politycznych obowiązuje selekcja kandydatów.

c) formułowanie programu.

II. Funkcja rządzenia ;

a) partii sprawującej władze

b) partii opozycyjnej

Funkcją partii jest pośredniczenie między społeczeństwem a władzą.

20. Pojęcie i rodzaje systemów politycznych .

Pojęcie systemu politycznego pretenduje do ujęcia polityki w jej całościowym

uporządkowanym najwszechstronniejszym wyrazie.

Nie zależnie od tego , co dokładnie będziemy rozumieć pod pojęciem systemu

politycznego , panuje zgoda co do; tego , że odnosi się do sfery władzy publicznej i

obejmuje całokształt mechanizmów funkcjonujących w jej obszarze, w tym co

określa się jako życie polityczne danego społeczeństwa.

System jest to całość składająca się z części pozostających w interakcji.

System polityczny jest to zbiór danych elementów , powiązanych ze sobą

zależnościami , które tworzą jego strukturę.

Ten zbiór jest oddzielony od otoczenia przy pomocy uchwytnej granicy , ale ulegający oddziaływaniu ze strony otoczenia przez tzw. wejścia i oddziaływujący na otoczenie przez wyjścia. Wyjścia są, określone przez wejścia.

22. Pojecie potrzeb i ich rodzaje

Przez potrzeby rozumiemy stan braku .

Potrzeby polityczne to zależność pozycji społecznej i drogi życiowej

jednostek i grup od ich aktywności politycznej oraz świadomości politycznej.

Rodzaje potrzeb :

• Skutecznego uczestnictwa w wyborze delegatów do państwowych i samorządowych lub centralnych i lokalnych organów przedstawicielskich,

• Organizowania się , tzn. tworzenia struktur związanych z uczestniczeniem życiu politycznym w celu wywarcia wpływu na zachowanie grupy rządzącej ,a tym samym i na bieg wydarzeń politycznych ( potrzeba koalicji)

• Skutecznego oddziaływania pośredniego - poprzez swoich przedstawicieli w

organach reprezentacji centralnej i lokalnej na decyzje podejmowane przez organy wykonawcze

• Bezpieczeństwa osobistego - polegająca głównie na ochronie nietykalności osobistej jednostki i jej mieszkania,

• Nieskrępowanej wypowiedzi we wszystkich dziedzinach życia osobistego, publicznego , między innymi w dziedzinie poglądów filozoficznych, religijnych, moralnych, politycznych ekonomicznych....

Inny podział potrzeb ( wg A.Bodnara ):

• Mikro-społeczne - wyrażające dążenie do zewnętrznej aprobaty własnych ocen oraz do odnoszenia satysfakcji do społecznego działania (racjonalizacja życia publicznego )

• Makro-społeczne - łączące się z poczuciem więzi np. z własnym narodem czy grupą wyznaniowa, poczuciem odpowiedzialności za losy państwa, narodu, sojuszami w układzie międzynarodowym.

Podział ze względu na kryterium znaczenia społecznego i poziomu uświadomienia:

• Racjonalnie i nieracjonalne

• Realne i nierealne

• Prawdziwe i fałszywe

• Intelektualne i poza-intelektualne

23. Pojęcie i rodzaje interesów politycznych

Interesy polityczne stanowią jedną z form interesów społecznych. Współczesne państwo „tworząc" niejako społeczeństwo określa prywatne interesy i jednocześnie poprzez swoje działania stwarza gwarancje ich istnienia.

Interes polityczny jest to świadome pragnienie skierowania polityki publicznej , względnie poszczególnych decyzji politycznych , w konkretnym kierunku.

Interes polityczny oznacza wiać wyrażenie zainteresowania określonym celem oraz dążenie do jego osiągnięcia , co oczywiście ma przynieść wymierne zadowolenie lub korzyść:.

Rodzaje interesów politycznych :

• Wg kryterium podmiotu interesu : ogólnospołeczne . narodowości i grup etnicznych, jednostek

• Wg kryterium przedmiotu interesu : ekonomiczne, ideologiczne, społeczne, kulturalne,.,.

• Wg kryterium stopnia uświadomienia interesu : uświadomione , nieuświadomione,

• Wg kryterium zakresu sprzeczności interesów : zbieżne , kompromisowe, sprzeczne.

24. Pojęcie i rodzaje zachowań politycznych

Zachowania polityczne są to reakcje ludzi na bodźce wywodzące się ze zjawisk politycznych i procesów politycznych. Przykładami zachowań politycznych są:

politycznych

Wśród zachowań politycznych wyróżnia się :

doświadczanej przez innych (zach. Obserwowalne)

czynności (z. nieobserwowalne)

przeciwstawnego, podmiotu części bądź całości dóbr, o które toczy się walka

Zachowania polityczne uwarunkowane są. świadomością polityczna,. psychiką i osobowością podmiotu , wpływami środowiskowymi przyjętymi celami i posiadanym instrumentarium ich realizacji oraz czynnikami sytuacyjnymi. .Szczególną formą zachowań politycznych są działania polityczne . rozumiane jako racjonalne i celowe (zaplanowane ) kontrolowane i dowolne ( w znaczeniu możliwości świadomego i samodzielnego wyboru miejsca i sposobu postępowania) czynności podmiotu realizującego swoje potrzeby i interesy.

25. Pojęcie procesu społecznego i procesu politycznego

Proces polityczny to jedna z podstawowych kategorii politologicznych pozwalająca na uchwycenie dynamicznego aspektu życia politycznego.

Proces polityczny jest rozciągniętym w czasie ciągiem zachowań i zdarzeń , które powodują zmianę . zakłócają bądź przywracają równowagę systemu politycznego.

Proces polityczny utożsamiany jest z systemem politycznym - w myśl tego stanowiska w życiu politycznym mamy do czynienia z ciągłym procesem transformacji i żądań płynących od otoczenia systemu politycznego

27. Pojęcie i rodzaje reform

Termin „reforma” można zdefiniować wielorako .:

Rodzaje reform:

a), ze względu na genezę

• prewencyjne - podjęte z inicjatywy grupy rządzącej

• wymuszone - zapoczątkowanie w wyniku silnego nacisku społecznego lub w wyniku przymusu obiektywnych okoliczności

b) wg kryterium podmiotowego :

• wprowadzane odgórnie - czyli przez władzą polityczną , zarówno na szczeblu centralnym , jak i lokalnym

• wprowadzane oddolnie - wprowadzane przez poszczególne grupy społeczne , np. w postaci inicjatywy ludowej lub w formie sygnalizowania problemów

c) Wg kryterium przedmiotowego :

d) wg kryterium adresata :

kompleksowy,

mające charakter partykularny.


28. Funkcje reform


Konsekwencje reformy politycznej dla systemu politycznego i zakresu władzy posiadanej przez dany podmiot ośrodek władzy :

uprawnień władczych na rzecz innego podmiotu.

społecznego oraz w celu uniknięcia rewolucji- do podziału kompetencji

władczych lub oddania większości z nich

29. Pojęcie i rodzaje rewolucji

Pojęcie rewolucja pochodzi od łacińskiego słowa „revolutio" - obrót, przewrót Pierwotnie było terminem astronomicznym.

Po raz pierwszy użyto terminu rewolucja w sensie politycznym w połowie XVII wieku w Anglii po obaleniu parlamentu zw. Kadłubowym i przy okazji restaurowaniu monarchii

Termin rewolucja może oznaczać

• Szczególny okres historyczny, w którym występuje albo obiektywna możliwość zastąpienia panowania jednej elity władzy przez drugą, albo przejście od jednej formacji społeczno-ekonomicznej do drugiej

• Każde zbrojne i krwawe przejęcie władzy i zmianę ustroju,

• Obalenie rządu od środka państwa, czyli przez opozycje wewnętrzną,

• Transformację systemu politycznego,

• Proces polityczny , czyli zespół zmian zachodzących w następujących po sobie stadiach rozwojowych , których wynikiem są określone przeobrażenia.

Rewolucja to nagła i bezprawna zmiana ustroju państwa lub jedynie grupy rządzącej, niosąca za sobą szereg modyfikacji o charakterze prawno -instytucjonalnym.

Rewolucja jest traktowana również jako swoisty proces transformacji systemu politycznego danego państwa.

Rodzaje rewolucji :

a) w znaczeniu historycznym :

• husycka ( na przykładzie Czech),

• purytańska ( na przykładzie Anglii),

• niepodległościowa ( na przykładzie Ameryki),

• burżuazyjna ( na przykładzie Francji) ,

• bolszewicka ( na przykładzie Rosji ) ,

• narodowa ( na przykładzie Turcji) ,

• komunistyczna ( na przykładzie Chin).

b) wg kryterium ich celów :

• personalne - polegające na gwałtownym obaleniu panującego

• konstytucyjne- w wyniku których gwałtownie usunięto konstytucje

• socjalne - polegające na gwałtownym obaleniu podstaw prawnych , na których opiera się życie społeczne

• religijne -

• gospodarcze - będące wynikiem zmierzchu feudalizmu i wzrostu znaczenia miast i ich mieszkańców

c) ze względu na siły rewolucyjne :

• rewolucje wojskowe

• rewolucje parlamentarne

• rewolucje masowe

d) według kryteriów klasowych : ( opis podziału w okresie „realnego socjalizmu")

• rewolucje niewolników - konflikt między siłami wytwórczymi a właścicielami niewolników,

• antyfeudalne - konflikt sil wytwórczych a feudalną formą własności prywatnej,

• proletariackie

30. Pojęcie decyzji politycznej

Decyzja polityczna, to nielosowy wybór działania lub zaniechania politycznego dokonywany przez ośrodek decyzyjny w polu polityki.

Podstawowe elementy decyzji politycznej.

• Procesowy - a więc nielosowy wybór potraktowany jako akt społeczny wynikający z analizy rzeczywistości

• Podmiotowy - czyli ośrodek decyzyjny danego społeczeństwa

• Przedmiotowy- pole polityki

• Wykonawczy - decyzja polityczna ( działanie lub zaniechanie) wynikająca z hierarchii wartości.

Cechy charakterystyczne decyzji politycznej :

• Istnienie decydenta - decyzje polityczne podejmują jedynie decydenci polityczni w polu polityki

• Pewien stopień poinformowania ośrodka decyzyjnego

• Nastawienie na osiągnięcie od razu więcej niż jednego celu

• Wielowymiarowość - oznacza to:, że jeden cel można osiągnąć różnymi metodami

• Wieloetapowość urzeczywistniania.

31. Rodzaje decyzji politycznych

• Wg kryterium rangi i charakteru czasowego decyzji wyróżniamy decyzje polityczne

  1. strategiczne (perspektywiczne ), :

  2. taktyczne (bieżące)

  3. operatywne ( doraźne ) - dotyczące bieżącej regulacji spraw

• Wg kryterium wiedzy dostępnej podmiotom decyzyjnym wyróżniamy :

  1. Decyzje podejmowane w warunkach pewności

  2. Decyzje podejmowane w warunkach niepewności

• Ze względu na kryterium adresata wyróżniamy :

Decyzje ogólnospołeczne - odnoszące się do społeczeństwa

jako całości,

Decyzje partykularne - skierowane jedynie do niektórych grup

zawodowych lub społecznych

Decyzje indywidualne - odnoszące się do jednego człowieka.

• Ze względu na szczebel decyzyjności wyróżniamy :

  1. Decyzje międzynarodowe

  2. Decyzje narodowe - podejmowane przez organy centralne

  3. Decyzje lokalne - podejmowane przez organy lokalne

• Wg kryterium stopnia doskonałości :

Decyzje całościowo optymalizowane - najlepsze ze wszystkich możliwych punktów.

Decyzje częściowo optymalizowane - najlepsze jedynie z niektórych punktów widzenia

Decyzje zadawalające ( choć nieoptymalne)

Decyzje nietrafne

• Ze względu na poziom wiedzy dostępnej decydentom :

Decyzje realne

Decyzje symboliczne -podjęte bez zamiaru ich realizacji

Decyzje pozorne - podjęte z zamiarem ich realizacji

Decyzje nonsensowne - podejmowane bez zamiaru ich realizacji

32. Pojęcie sytuacji decyzyjnej

Sytuacja decyzyjna bywa określana w dwóch znaczeniach :

• Jako system zmiennych niezależnych skłaniających decydenta do podjęcia działań

• jako system zmiennych niezależnych od decydentów , ale zależnych od działań innego ośrodka decyzyjnego .

Wyróżniamy sytuacje decyzyjne (wg Z.Pietrasia) jako :

• rzeczywiste (realne) oraz wyobrażane przez decydenta

• wewnętrzne oraz zewnętrzne

• normatywne oraz kryzysowe.

Podział sytuacji decyzji (wg Żmigrodzkiego, Szeligi i Korybskiego) :

• sytuacje zdeterminowane - w których na skutki wpływają, parametry całkowicie określone,

• częściowo określone - losowe , w których parametry zmian mają znane rozkłady prawdopodobieństwa

• niepewne - w których wpływ na skutki maja parametry niepewne i nie ma dostatecznych informacji na temat ich możliwych zmian

• konfliktowe- w których na skutki decyzji wpływają, parametry częściowo kontrolowane lub mogące być kontrolowane przez stronę przeciwną.

Podział wg J.Sielskiego, który zauważył , że każda decyzja może być podejmowana w ;

• sytuacji pewności -gdy decydent jest pewny interesujących go skutków czynności , jakie mogą. być przez niego podjęte

• sytuacji ryzyka - kiedy podmiot czynności zna tylko prawdopodobieństwo skutków

• sytuacji niepewności - gdy podmiot czynności zna odnośne skutki możliwe , ale nie zna ich prawdopodobieństwa.

33. Pojecie procesu decyzyjnego i jego etapy

Proces decyzyjny to zespół powiązań przyczynowo - skutkowych występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego w związku ze stanem wejścia ( sytuacja. decyzyjną) , strukturą ośrodka i celami decydentów.

Proces decyzyjny przebiega zawsze równocześnie na czterech poziomach :

34. Racjonalność decyzji i procesów decyzyjnych

Za główny cel wykonywania decyzji uważa się przekształcenie rzeczywistości -

istniejącej w rzeczywistość pożądaną.

Decyzja polityczna będzie zaś skutecznie wprowadzona w życie jedynie wtedy ,

kiedy podmioty obowiązane do ich wdrażania i przestrzegania będą przestrzegały

ogólnych reguł postępowania.

Podstawowym warunkiem uzyskania aprobaty społecznej dla podejmowanych

decyzji politycznych , obok ich zgodności z potrzebami i oczekiwaniami społecznymi

,jest utrzymywanie otwartych kanałów komunikacji „z dołu w górę" i „z góry na dół".

Czynniki warunkujące poczucie identyfikacji społeczeństwa z podjęta, decyzji:

Kształtowanie , w skali społecznej umiejętności wyjaśniania decyzji.

Rozwijanie mechanizmów uczestnictwa w podejmowaniu decyzji jako warunku koniecznego społecznego uznania przesłanek tych decyzji.

Upowszechnienie potrzeby kontroli zarówno prawomocności Jaki poprawności decyzji,

Wytworzenie przekonania o tym, że system polityczny jest w stanie zapewnić

właściwą dynamikę modyfikacji- systemu wartości decydenta politycznego.

W fazie realizacji decyzji politycznych dużą rolę odgrywają normy prawne , ponieważ- właśnie na ich podstawie działają organy władzy i administracji państwowej. Dlatego też stanowienie norm prawnych .będących istotnym problemem politycznym , staje się ważnym ogniwem, procesu decyzyjnego w polityce , w znacznym stopniu określającym racjonalność decyzji.

35. Źródła i rodzaje błędów. Odpowiedzialność decydenta..

W procesie podejmowania decyzji politycznych zdarzają się niejednokrotnie błędy.

Są nimi przypadki naruszania określonych przez nas kryteriów optymalizacji decyzji politycznych, tj.

kryteriów technicznych , czyli głównie jakość decyzji - poprawność oraz prawidłowość przeprowadzenia wszystkich etapów procesu decyzyjnego. Do tego kryterium możemy zaliczyć także wybór momentu wprowadzenia decyzji w życie.

społeczne :

a) normatywne - wartości uznawane przez daną grupę lub ruch społeczny, których cele dana decyzja polityczna ma realizować

b) racjonalne - zasada racjonalnego działania : maksymalne efekty przy danych nakładach lub osiągnięcie określonego celu przy minimalnych nakładach,

Można zatem mówić o tylu rodzajach błędów, ile występuje kryteriów optymalizacji decyzji politycznych.

W szczególności można wyróżnić dwa rodzaje błędów:

- merytoryczne , wynikające z nietrafności treści decyzji polegającej na

nieuwzględnieniu lub niewłaściwym uwzględnieniu warunków politycznych, ideologicznych , ekonomicznych . społecznych , kulturowych, itp. towarzyszących powstaniu problemu decyzyjnego i podjęciu decyzji,

- techniczne , wynikające z niewłaściwej formy decyzji , polegającej na

nieuwzględnieniu technicznych i organizacyjnych wymogów podejmowania decyzji.

36. Sprzeczność a konflikt.

W konfliktowych modelach społeczeństwa przejawia się trojakie rozumienie

konfliktów :

Konflikt społeczny to walka ludzi reprezentujących odmienne wartości lub walka o dostęp do statusu, władzy bądź ograniczonych dóbr, w której to walce celem pozostających w konflikcie stron jest nie tylko osiągnięcie pożądanych wartości , lecz także zneutralizowanie, ograniczenie lub wyeliminowanie przeciwników".

Konflikt polityczny to : walka dwóch lub więcej podmiotów , mających wzajemnie sprzeczne interesy i zmierzających do osiągnięcia pozytywnie wartościowanych dóbr materialnych i niematerialnych przez zdobycie . utrzymanie i sprawowanie władzy - przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości działania, zneutralizowania, bądź zniszczenia przeciwnika".

Genezy konfliktu politycznego należy szukać w zróżnicowaniu ;

37. Przyczyny konfliktu

Podział przyczyn konfliktów :

Koniecznym warunkiem wybuchu konfliktu jest uświadomienie przez podmioty ich

interesów

Głównym czynnikiem warunkującym konflikty jest nierównomierny podział władzy w społeczeństwie.

Kolejnymi warunkami powstania konfliktu są:

• kwestionowanie prawomocności systemu w rozdziale rzadkich zasobów,

• emocjonalne pobudzenie ludzi

• dystrybucja bogactwa w złożonych społeczeństwach

Przegląd różnych teorii przyczyn konfliktów umożliwił J.H. Tunerowi sformułowania ogólnego modelu procesów przyczynowych zgodnie z którym „ wszystkie systemy społeczne wykazują nierówności w podziale dóbr , co jest przyczyną, konfliktu , który z kolei jest przyczyna, reorganizacji systemu społecznego .

Przyczyny konfliktów politycznych systemowe i poza-systemowe

• konflikty wywołane bodźcami zewnętrznymi - ekonomicznymi, kulturowymi ,itp. - w drodze niezależnej od systemu przemiany konfliktów niepolitycznych w polityczne

• konflikty wywołane bodźcami zewnętrznymi - ekonomicznymi , kulturowymi, itp. -żądaniami nowych regulacji , adresowanymi do systemu politycznego w sytuacji, gdy system ten nie chce lub nie może spełnić tych żądań.

39. Pojęcie podmiotowości politycznej

„Podmiotowość „ oznacza świadome i zarazem czynne kształtowanie istniejącej rzeczywistości , przeobrażanie jej w kierunku zgodnym z własnymi potrzebami. Podmiotem bowiem się nie „bywa" : albo się nim jest , albo nie jest. Będąc nim można się nim stawać w coraz większym stopniu, coraz pełniej.

Podmiotowość polityczna to trwała zdolność grupy lub organizacji do świadomego podejmowania suwerennych i racjonalnych działań.

Podmiotowość polityczna jest zjawiskiem trwałym i zobiektywizowanym, integralnie związanym z kultura ludzką.

Podmiotami, które prowadzą politykę są:

Istotą podmiotowości jest zaspokajanie własnych potrzeb w drodze działania. Warunki podmiotowości;

• Świadomość

• Moment aktywności ( działanie ).

Poziomy podmiotowości politycznej :

. Wielkie grupy społeczne jako całość

• Organizacje polityczne danej grupy społecznej

• Organy organizacji wielkich grup społecznych (jednostka lub grenium kierownicze)

• Reprezentanci organów organizacji politycznych ( osoby fizyczne ).

40. Pojęcie kultury politycznej

Na gruncie polskiej nauki termin „kultura polityczna " nie jest nowy , pojawił się w 1905 r.. w rozumieniu potocznym oznaczał powściągliwość polityczna, , powstrzymywanie się od czynów ekstremalnych.

Obecnie w polskiej literaturze politologicznej istnieje wiele definicji pojęcia kultura polityczna:

Kultura polityczna to całokształt wartości, norm i reguł zachowania , utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych.

Tak rozumiana kultura spełnia trzy główne funkcje :

Integracyjną- odnosi się do tworzenia podstaw koordynacji działań politycznych oraz współdziałania lub współpracy. Jednostek i grup w dążeniu do osiągnięcia określonych wartości i dóbr

20


Wyszukiwarka