Filozofia grabarz, filozofia, Podział filozofii (wyodrębnienie podstawowych nauk filozoficznych)


Filozofia- jest to krytyczne i na ogół systematyczne badanie wielkiego zakresu idei i zagadnień, pojęcie filozofia wywodzi się z terminów: Philea/Sophos/Sophia (miłuję/mądry/mądrość)

Filozofia liczy 26-27 stuleci.

Pitagoras wprowadził termin etymologiczny, ale dopiero od Platona mówimy o filozofii. Tales z Miletu to pierwszy filozof europejski.

Odo Marquard- określił filozofie jako historię zawężania kompetencji (czyli coraz mniej rzeczy uznaje się za filozoficzne)

Kolejne zawężenie filozofii i odłączają się nauki przyrodnicze

Zawężanie kompetencji filozofii prowadzi nas do pytania czym jest filozofia dziś. Cała historia filozofii to droga do utraty wszystkiego. Dziś filozofia to wydawałoby się cos czym zajmują się naukowcy w instytutach. Wciąż jest ona próba odpowiedzi na pytania jakie tworzy dzisiejsza kultura. Filozofia jest zawsze samowiedzą kultury, tym co kultura ma do powiedzenia o sobie. Dziś już nikt nie produkuje projektów filozoficznych zmiany świata. Uwaga Marksa- filozofowie dziś wiedza że i tak nic nie zmienią.

Filozofia na przestrzeni wieków:

  1. STAROŻYTNOŚĆ- wszelkie inicjatywy filozoficzne podejmowane od VII w.p.n.e do V w.n.e
    wyróżniamy cztery podokresy:
    filozofia presokratyczna- pierwsze dwa wieki(uprawiana przed Sokratesem) zajmuje się przyrodą i próbuje zbadać istotę świata, zwana jest także filozofią jońską (na zach. wybrzeżu Turcji)
    złoty wiek- dwa wielkie systemy zapoczątkowane przez mniejszy. Czyli filozofia Sokratejska, jego twórczość opisywał Platon (nauka ideach, dla Platona idee to byty) Arystoteles napisał niezwykle wiele dzieł na wszelkie tematy ważne dla starożytnej Grecji, do dziś jest on bardzo ważnym filozofem. Arystoteles wyznawał zasadę złotego środka.
    etap wielkich hellenistycznych greckich systemów filozofii, np. stoicyzm, epikureizm, hedonizm
    filozofia rzymska- pierwsze wieki naszej ery, początki filozofii chrześcijańskiej, początki apologetyki (obrony), polega ona na bronieniu danego stanowiska, chrześcijanie mieli bardzo dużo pracy ponieważ wcześniej ludzie byli politeistyczni, najpierw apologeci przekonywali do chrześcijaństwa, potem zaś robił to św. Augustyn. Upadek cesarstwa rzymskiego w 476r to symboliczny koniec starożytności zaś początek średniowiecza.

  1. ŚREDNIOWIECZE filozofia tego okresu aż do upadku Konstantynopola sprowadzała się do zagadnień teologicznych. Wpływ Arystotelesa był bardzo duży dzięki św. Tomaszowi z Akwinu(najważniejsza osoba w średniowiecznej filozofii)

  1. RENESANS- przywrócenie na łono zachodnie cywilizacji myśli antycznej, wiąże się to z odwróceniem porządku teocentrycznego. Pogląd grecki antropocentryzm który mówi że człowiek jest najważniejszą jednostką we wszechświecie był myślą antychrześcijańską (rewolucja naukowa ,Galileusz, Kepller, Newton...)

  1. OŚWIECENIE czas ważny dla kultury europejskiej, oświecenie francuskie i brytyjskie w XVIII

  1. wiek XIX- postaci: Friedrich Hegel- najważniejszy niemiecki filozof i jemu przeciwni Karo Marks itd

  1. filozofia współczesna 1900-2007r, człowiek zdał sobie sprawę do czego mogą prowadzić jego procesy technologiczne, np. te wykorzystywane podczas wojny, okazuje się że największe wynalazki techniczne powstały po to by zniszczyć człowieka

Podział filozofii (wyodrębnienie podstawowych nauk filozoficznych)

  1. epistemologia - nauka o wiedzy o poznaniu, teoria poznania, zajmuje się badaniem w jaki sposób ludzie poznają rzeczy. Największy epistemolog John Lock (w 1690r . wydał „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego” w tej książce pada def. epistemologii)

  2. etyka- (filozofia moralności) bada przekonania moralne ludzi, określonych grup, narodów, bada ona zachowania moralne .

    1. etyka opisowa- opisuje zachowania moralne, przekonania określonych wspólnot

    2. normatywna- wskazuje na pewne rodzaje postępowania które są dobre a które złe, mówi nam co mamy robić by być dobrym np.10 przykazań.

Większość teorii to właśnie teorie normatywne.

3. logika- dostarcza sposobów rozróżnianie między dobrymi(rozważnymi) a złymi(nierozważnymi), bada sposoby rozważań i cenią pod kątem logicznej poprawności. Np. sylogizmy(tryby rozumowań które mają dostarczać wiedzę pewną)

rozumowanie sylogistyczne:

- wszyscy ludzie są śmiertelni

- Sokrates jest człowiekiem

- Sokrates jest śmiertelny

4. historia filozofii - interpretacja starych filozofii przez młodszych filozofów, nie jest to

badanie czysto historyczne

  1. metafizyka- dotyczy bezpośrednio zagadnień związanych z tym co istnieje i w jaki sposób istnieje, jest komplementarna z epistemologią.

Ontologia- synonim metafizyki , jest to nauka która bada to co konkretne to co istnieje
np. czym jest krzesło

  1. estetyka- bada to co piękne i określa kryteria dzięki którym możemy określić to co piękne od tego co szpetne (użyteczne)

  2. filozofia umysłu- zajmuje się umysłem, ludzkim mózgiem, bada np.jak to jest że widzimy kolory tak a nie inaczej. Nauka eksperymentalna, łącząca wiele dziedzin.

  3. filozofia religii- bada pojecie Boga i jego przymioty

  4. filozofia nauki- bada osiągnięcia naukowe , tłumaczy jak naukowcy doszli do pewnych etapów, zajmuje się historią nauki

  5. poszczególne filozofie odnoszące się do nauki:

społeczne, ekonomiczne, matematyki, edukacji, feminizmu, filmu, sportu, języka.....

terminologia:

sensualizm- doktryna teoriopoznawcza głosząca że wszelka wiedze o świecie zewnętrznym zdobywamy za pomocą zmysłów

racjonalizm-stanowisko epistemologiczne, doktryna teoriopoznawcza głosząca że poznanie rzeczywistości ma charakter rozumowy, podział na zmysły i rozum.

Empiryzm-często jest sensualizmem, jest to takie stanowisko epistemologiczne wg.którego świat poznajemy dzięki doświadczeniu(nasz umysł to czysta biała kartka)

Natywizm- stanowisko epistemologiczne które głosi że istnieje wiedza wrodzona, taka z którą się rodzimy.

Soliptyzm- stanowisko epistemologiczne oznacza że istnieje nie mniej nie więcej Ja, Ja jako podmiot poznający. Istnieje tylko Ja a reszta to moje projekcje.

Spirytualizm- stanowisko ontologiczne, metafizyczne, głoszące że istnieje tylko to co duchowe

Materializm- stanowisko ontologiczne głoszące że istnieje tylko to co materialne (ateiści)

Relatywizm- teoria ta neguje istnienie jednego punktu z którego widzimy rzeczywistość, wielość wartości.

Dogmatyzm- głosi że istnieją określone wartości, są one pewne i trzeba je wyznawać (np. kościół)

Sceptycyzm- teoria z zakresu epistemologii, oznacza powstrzymywanie się od sądu. Natura rzeczywistości jest niepoznawalna. Wywodzi się od terminów: wątpię, roztrząsam, szukam.

Aprioryzm- racjonalne, niezależne od doświadczenia, wcześniejsze doświadczenia, (np.apriori wiem że Bóg istnieje)

Aposterioryzm- onirystyczne, wiem coś dzięki doświadczeniu (np.aposeriori wiem że będzie remis bo znam te drużyny)

Determinizm- stanowisko metafizyczne zgodnie z którym całość świata jest zdeterminowana, odbywa się z konieczności związku

Indeterminizm- świat nie jest zdeterminowany, człowiek w swoich wyborach moralnych jest istotą wolną decydującą o tym co robi

Doxa- teoria epistemologiczna, oznacza przekonanie doświadczenie

Epistement- wiedza(wiem bo widziałem) coś co mogę poświadczyć z pewnością

Monizm- zdaniem monistów świat składa się z jednego rodzaju substancji (np.spirytualizm)

Prualizm- stanowisko mówiące o tym że istnieje wiele rozmaitych substancji tworzących świat np.filozofia Leibniza

Dualizm- stanowisko głoszące że świat składa się z dwóch rodzajów substancji: materialnej i duchowej

Indukcja- rozumowanie które przechodzi od szczegółu do ogółu

Dedukcja-wnioskowanie które przechodzi od ogółu do szczegółu

Źródła, początki, przyczyny i okoliczności powstania filozofii:

Filozofia narodziła się w Grecji z bardzo wielu źródeł min. z mitologii. Człowiek jest istotą która z zewnętrznej potrzeby potrzebuje filozofii.

Filozofia rodzi się na przykład z rozważań na temat przyrody. Pytania dotyczące filozofii na przestrzeni wieków są wciąż te same, zmieniają się tylko odpowiedzi.

  1. Niezwykle duży wpływ innych kultur na Greków. Między innymi wpływy orientalne i żydowskie, następowała wymiana myśli. W Grecji zerwali ze starożytną kulturą i sprawili że możliwa była wymiana informacji. Gdy ktoś widzi że w innym miejscu obok niego coś się rozwija, dąży do zmian na lepsze to rośnie ciekawość i zainteresowanie, dochodzi do asymilacji idei, dotarło do greków min.:
    -pismo którego wcześniej nie znali (800 p.n.e.)
    -matematyka i astronomia (grecy zawdzięczają to Egipcjanom )
    -sztuka (także z Egiptu)
    Grecy wg. Tatarkiewicza : „Cechowało ich zainteresowanie ówczesnym światem, postawa śmiała, żądze plastyczne....”
    Fuller podkreśla ekstrawertyczne nastawienie Greków -jedna z głównych przyczyn powstania filozofii
    - praktyczne umiejętności Greków, umiejętność rachunku
    -bardzo dobra znajomość astronomii (Tales z Miletu)
    -bardzo duże umiejętności z zakresu medycyny (znajomość potrzeb ludzkiego ciała)
    -umiejętności mierzenia przestrzeni, pola przestrzeni płaskich.
    -grecy przed VIII w.p.n.e. nie mieli wiedzy matematycznej tylko czysto techniczną

  2. Powstanie prawa i powstanie polis. Jean-Pierre Vernant wskazuje na polityczne źródło narodzin filozofii.
    polis-greckie państwo miasto funkcjonujące jako ekonomiczny byt, ma autonomie polityczną, gospodarczą itd., małe struktury tworzące państwo
    mythos(rzeczywistość religijna ,mityczna, akceptujemy bo wierzymy) -logos(fundamentalny podział na wiarę i rozum, rozumiem racjonalnie, za pomocą rozumu)
    według Vernanta chodzi tu o ustąpienie pewnej tradycji mitycznej. Król reprezentował władze boską, teologiczny model władzy i wiedzy. Lud nie może odebrać władzy królowi. Według niego ustąpienie kultury mykeńskiej (władza scentralizowana w osobie władcy-Boga, wszystko w państwie zależy od króle) gdy ustąpiła kultura mykeńska weszła kultura demokratyczna (mieszkańcy polis sami wybierali władcę, króla i stanowili prawa, obywatelami nie byli niewolnicy)
    w miejsce mythosu wchodzi logos. W mythosie chodziło o dobro króla, władcy zaś w polis chodzi już o dobro wspólne, dobro obywateli. Do takiego rządzenia potrzeba zgody i umiejętności abstrakcyjnego myślenia. Mythos został zdetronizowany i według Vernanda wtedy narodziła się filozofia, polegało to na tym że wiedza o tym co dobre należy się wszystkim(demokracja). izonomia -równość prawa, sprawiedliwość, równowaga.

  3. wierzenia religijne greków. Ich zdaniem filozofia narodziła się z mitologii. Wierzenia greków miały bardzo specyficzny charakter, główną cechą był politeizm- bogowie różnili się stopniem wiedzy i umiejętnościami ich stosunek do człowieka był podobny stosunkowi istot które są do siebie podobne. Ich doskonałość nie jest etyczna (w określeniu etycznym Bóg jest nieskończenie dobry) dla Greków bogowie są tak samo niedoskonali jak ludzie.
    W starożytnej Grecji trudno było o przejawy herezji, nie występował terror religijny tak jak w religiach monoteistycznych (jedyny taki przypadek to śmierć Sokratesa). W mitologii najczęściej upatruje się prafilozofii. Chodzi o mity teogoniczne (o początkach bóstw i bogów) i mity kosmogeniczne ( o poznaniu świata)
    Politeistyczną religię grecką odróżnia od monoteistycznej to że nie ma pisma kanonicznego, opiera się na ustnych przekazach i tradycji.

  4. ważną role stanowi także poetyckie ujęcie filozofii. Kulty greckie: eleuzyjski(związany był z kultem Demeter i jej córki Persefony-Kory) i orficki(pierwszy pogląd na świat). Podstawową częścią kultów były misteria(tajemnice)- odegranie aktorskie czegoś co jest podstawową tajemnicą danej religii. Najczęstszym wabikiem religijnym jest i była nieśmiertelność. W Grecji i Rzymie panował ideał polegający na tym że nieśmiertelna była tylko pamięć o kimś.
    Misterium orfickie- najważniejsi w religii greckiej dla filozofii orficy: Pitagoras i Platon. Kulty te były poświęcone Dionizosowi(bóg wegetacji roślinnej, syn Zeusa i Persefony, był zmiennokształtny, Pranos- pod postacią byka na ziemi. Tytani go kiedyś zabili i pożarli, Zeus spalił tytanów a z ich prochu ulepił człowieka, uratował serce Dionizosa i spłodził go ponownie ze zwykłą kobietą, ta zobaczyła go w prawdziwej postaci i umarła, Zeus wyjął z niej płód i umieścił go sobie w udzie i tak go donosił...) człowiek jest istotą dwoistą, jego ciało jest spuścizną tytanu, jednak tkwi w nim pierwiastek boski, pierwiastek Dionizsa. Według orfików pierwiastek bosi służy temu by się oczyścić. Orficy wierzyli w reinkarnacje i metempsychozie. Nasza dusza oczyszcza się z wpływu grzesznego ciała. Podczas misteriów orfickich przedstawiano scenę narodzin i śmierci Dionizsa (później zabijano byka a nie kapłana). Wyznawca kultu orfickiego to asceta, zabronione było spożywanie pokarmu zwierzęcego i alkoholu podczas fazy profanum, wstrzemięźliwość seksualna, . topos profanum(codzienność rutyna) sacrum(świętość)
    zasady kultu orfickiego:
    -w człowieku zamieszkuje boska zasada, boski pierwiastek
    -boski pierwiastek jest nieśmiertelny
    -ponieważ ten pierwiastek jest nieśmiertelny to przechodzi z ciała na ciało w wyniku reinkarnacji
    -do końca reinkarnacji obowiązuje orficki styl bycia
    -praktykujących orfików spotyka nagroda po śmierci-wcielenie się w byt doskonalszy
    Konsekwencje tego kultu dla filozofii:
    -dualistyczna koncepcja człowieka
    -zmiana obowiązującej wizji życia, pewien sposób życia w chwale dla zbawienia
    -koncepcje fizyczne wywarły wpływ na filozofie

  5. dla Georgio Colle narodziny filozofii to kres wszystkiego, to kres myślenia i kres mądrości. Sofos- mędrzec to ten kto mądrość autentyczną posiada, Filozophos-ktoś kto miłuje mądrość, miłośnik mądrości.
    zdaniem Collego, filozofowie i ich wiedza polegała na tym że potrafili podjąć wyzwanie życia i śmierci. Dla Greków mądrość to umiejętność zrozumienia zagadek wieszczków(które mówiły językiem Bogów i były jedynymi osobami które rozumiały Bogów) ten kto potrafił odpowiedzieć na ich pytania to mędrzec (np.zagadka sphinksa)
    Filozofia rodzi się gdy powstaje dialektyka i kiedy staje się ona sportem i staje się antagonistyczna. Zdaniem Collego nie ma znaczenia co filozofowie myślą, nie ma też znaczenia czy Bóg istnieje czy nie. Mędrzec chciał koniecznie dowiedzieć się czy istnieje naprawdę, zaś w filozofii tylko dyskutowano na ten temat. Filozofowi rozum jest potrzebny po to by pokonać przeciwnika, filozofia to współołzawodnictwo.

Filozofia presokratejska

kwestie do rozstrzygnięcia:

-skąd pochodzi świat

- z czego składa się świat

- jaka jest istota świata

Na wszystkie te pytania w greckiej filozofii odpowiadało jedno pojęcie-arche(źródło, istota, początek, tworzywo)

Hylozoizm- (hylo-materia zoizm-życie) stanowisko filozoficzne oznaczające że wszystko co materialne jest ożywione

e

Tales z Miletu (624-547r.p.n.e) - zaliczany był do grona siedmiu legendarnych mędrców greckich. Jego największe osiągnięcia to osiągnięcia astronomiczne, przewidział min. zaćmienie słońca. Był on filozofem choć brak na to konkretnej dokumentacji.

Napisał on trzy najważniejsze zdania które przekazał Arystoteles:

- wszystkie rzeczy powstały z wody, woda jest arche(początek)

- wszystko jest pełne Bogów, w każdej rzeczy tkwi bóstwo

- magnes posiada dusze

Tales zaobserwował że nasienie wszystkich zwierząt jest płynne, więc życie wzięło się z płynnej wody, jest ona niezbędna do życia.

Anaksymander z Miletu (610-546 r.p.n.e) był uczniem Talesa, był także astronomem, przyrodnikiem a przede wszystkim geografem(autor pierwszej greckiej mapy). Napisał pierwsze dzieło filozoficzne-traktat pisany wierszem „O naturze”. Odrzucił teorie Talesa wg.której arche to woda. Postawił w jej miejsce zasadę że arche to apeiron(ape-małpa) czyli bezkres, widział on w tym początek i zasadę świata. Rewolucja Anaksymandra polegała na tym że po raz pierwszy pojęcie abstrakcyjne stało się pojęciem świata. Dla Anaksymandra apeiron to chaos, nieskończoność, z apeironu w trakcie procesów kosmicznych wyłoniły się żywioły: ogień woda, ziemia, powietrze. Wyłoniły się parami jako przeciwieństwa, wszystkie były wymieszane w apeironie tak że nie można było poznać który jest który. To co określone wyłania się z tego co nieokreślone. Wszystkie rzeczy które tworzą nasz świat muszą się rozpaść i powrócić do tego skąd przyszły. Bezkres to początek i koniec rzeczy. Historia świata jest cykliczna.

Anaksymenes z Miletu (587-527r.p.n.e) był uczniem Anaksymandra. Napisał traktat filozoficzny pisany wierszem „O naturze”. Według niego zasadą świata czyli arche jest powietrze utożsamiane z oddechem, tchnieniem. Według Anaksymenesa powietrze kiedy je rozcieńczyć staje się ogniem a kiedy je zagęścić wodą, a gdy jeszcze bardziej zagęścić ziemią. Z powietrza da się stworzyć każdy inny element. Istotą świata może być tylko powietrze gdyż jest obecne we wszystkich czterech żywiołach. Jest to także doświadczenie empiryczne, gdyż dla człowieka powietrze jest niezbędne do życia. Dla Anaksymandesa arche-powietrze to nie tyle początek co zasada świata.

Pitagoras (570-504r.p.n.e) urodził się w Grecji, wyjechał do Italii i tam w mieście Kreona założył bractwo o charakterze religijno-moralno-polityczno-naukowym. Badanie świata i matematyka miały charakter religijny. Bractwo pitagorejskie istniało przez wiele pokoleń, było to coś na kształt dzisiejszej sekty. Najwybitniejsi w bractwie: Archetos i Timajes. W bractwie panowała reguła tajemnicy, więc wiemy o tej grupie bardzo niewiele. Osiągnięcia naukowe miały służyć osiągnięciom religijnym, filozofia po raz pierwszy pełniła funkcje religijną a nie poznawczą. Ich poglądy nazywa się mistycyzmem, do zbawienia prowadzi poznanie świata. Pitagorejczycy w dużej mierze byli orfikami, wierzyli że dusza jest oddzielna od ciała i trwalsza (dualizm). Byli także zwolennikami metempsychozy(dusza po śmierci może wcielić się w każde inne ciało, wynikał z tego nakaz humanitarnego traktowania wszystkich istot). Tak jak u orfików dla pitagorejczyków ciało jest więzieniem duszy, karą za popełnione w poprzednim życiu(wcieleniu) grzechy. Według Pitagorasa ten cykl wcieleń można skrócić poprzez bycie w jego organizacji i podejmowanie jego praktyk (religijnych misteriów)

Na pitagorejski tryb życia składały się: asceza, pobożność, sprawiedliwość

Pitagoras podczas swych licznych wędrówek min. po Persji, Judei interesował się głównie wierzeniami religijnymi ludów, zapoznał się miedzy innymi z kultem orfickim którego został zwolennikiem.

Związek założony przez Pitagorasa miał trzy funkcje:

- był bractwem religijnym

- był bractwem politycznym

- szkoła naukową

Wierzenia orfickie obejmowały:

- jaki jest Bóg

- jaka jest relacja Bóg-ludzie

- jak wyjaśnić sens życia człowieka

- jak zracjonalizować wierzenia orfickie, co z nich czerpać

Pitagorejczycy wierzyli w apokatastaze -czyli wieczny powrót, powracają całe światy, najpierw giną a potem powracają, ciągły proces ginięcia i narodzin, apokatastaza związana była z metempsychozą

Celem bractwa było zbawienie.

Ponieważ panowała reguła tajemnicy wiemy o nich niewiele, jedynym wyjątkiem był Filoaos i jego twórczość- dwa traktaty „O naturze” i „O duszy”, napisał te dzieła tylko dlatego że Pitagoras pozwolił mu ze względu na jego trudna sytuacje finansową, chciał by ten mógł zarobić. Filaoas w swych pisze że świat składa się z 10 par przeciwieństw, czyli z opozycji, ale wszystkie te przeciwieństwa zdaniem Filoaosa dają sprowadzić się do peras i apeiron ( tego co ograniczone i nieograniczone), połączenie to możliwe jest dzięki harmonii- nakłada ona miarę i ogranicza apeiron, czyli nakłada peras na apeiron, miara na to co nieograniczone.

Poglądy naukowo-filozoficzne pitagorejczyków to przede wszystkim poglądy z dziedziny matematyki, uczynili oni z geometrii naukę, z umiejętności praktycznych stworzyli naukę, odkryli idealne byty matematyczne(trójkątny, liczby itd), odkryli twierdzenie o sumie kątów w trójkącie, Pitagoras jako pierwszy przeprowadził dowód i dlatego to twierdzenie zostało nazwane twierdzeniem Pitagorasa.. matematykę traktowali oni religijnie.

Ludzie w bractwie dzielili się na dwie grupy:

-wtajemniczonych- ezoterycy, siedzieli oni podczas wykładów razem z Pitagorasem, znali go

-niewtajemniczonych- egzoterycy, podczas wykładów siedzieli za kotarą, mogli słyszeć tylko jego głos

Pitagorejczycy twierdzili że przyczyną dźwięków jest ruch, muzyka powiązana jest z matematyką. Żeby poznać muzykę potrzebna jest elementarna wiedza matematyczna. Muzyka jest istotą świata i posiada moc oczyszczającą. Zasadą wszelkiego bytu jest matematyka, całym światem rządzi liczba. Świat tak jak matematyka musi być uporządkowany, czyli harmonijny bo natura jest uporządkowana.

Harmonisfer- pitagorejczycy twierdzili że wszechświat i planety wydają dźwięki, muzyka jest związana z ruchem więc w kosmosie rozbrzmiewała muzyka którą nazywali harmonią i muzyką sfer.

Podsumowanie pitagorejczyków:

  1. wybitne osiągnięcia w dziedzinie matematyki

  2. wybitne osiągnięcia w dziedzinie muzyki

  3. określenie filozofii jako religijnej drogi do zbawienia

  4. wprowadzenie do rozważań filozoficznych pojęcia osobowej duszy (dzięki orfikom)

  5. pojęciami metempsychoza, harmonia wszechświata, dualizm świata, osobowa dusza wywarli olbrzymi wpływ na Platona

Empedokles- jest to najbardziej znany pluralista grecki, twierdził że świat składa się z wielości, różnorodności i zmiany. Napisał traktat „O naturze” do swej śmierci otoczony był boskim kultem, wierzono że posiada on cechy kapłana, lekarza i cudotwórcy. Tak jak orficy wierzył w metempsychozie. Gdy dusze przejdą już wszystkie swe wcielenia na końcu czeka je szczęście wieczne, jego zdaniem on sam był już: chłopce, dziewczynką, ptakiem, rybą a obecnie jest w ostatnim wcieleniu mędrcy. Do dziś nie wiadomo jak umarł, istnieją dwie tezy: 1. Bogowie kazali mu skoczyć w krater Etny 2.Bogowie podczas uczty wezwali go do siebie

Empedokles podzielił świat na cztery pierwiastki: ogień, ziemia, powietrze, woda. Jego zdaniem te cztery elementy są odwieczne, niezniszczalne, nie mają początku ani końca, same w sobie nie są zdolne do żadnych zmian, są bierne. Jeśli żywioły są niezmienne to światem żądzą dwie siły : miłość i nienawiść i to one oddziałują na żywioły. Te siły wprawiają świat w ruch, mieszają owe żywioły.

Cykl kosmiczny:

  1. najpierw mamy świat gdzie panuje tylko miłość, w tym świecie żywioły są przemieszane ze sobą w idealny sposób

  2. niezgoda zaczyna brać górę, żywioły zaczynają się oddzielać i mieć swe miejsce

  3. triumf nienawiści, ona króluje i rządzi, te cztery żywioły są już doskonale od siebie odseparowane, nienawiść odpycha je od siebie

  4. zamyka cykl, miłość zaczyna brać górę i te żywioły znów się ze sobą łączą

Człowiek może istnieć tylko w etapie 2 i 4, żyjemy w królestwie połączenia tych dwóch sił, miłości i nienawiści. Empedokles stwierdził że życie ludzkie rozwija się dzięki ewolucji.

Anaksagoras- pierwszy filozof grecki mieszkający w Atenach, przyjaźnił się z Peryklesem, Freliaszem, Eurypidesem. Zdaniem Anaksagorasa świat składa się z niezmiennych małych składników których jest nieskończenie wiele. Materia świat składa się z nieskończenie podzielnych pierwiastków. Te elementy nazwał on zarodkami albo nasionami, w sensie że to z nich składa się świat. Każdy przedmiot składa się z nieskończonej ilości takich pierwiastków. Twierdził także że materia jest nieruchoma, czyli te zarodki są nieruchome. Więc tu powołał się na rozum-muss jest on zasadą wprowadzającą świat w ruch. Ten duch, rozum jest pierwszą przyczyną istnienia w świecie ruchu i zmian.

Empedokles i Anaksagoras wprowadzili po raz pierwszy teorię poznania czyli epistemologię. Zdaniem Anaksagorasa podobne poznaje to co niepodobne, stwierdził on że np. gdy ręka dotyka czegoś o tej samej temperaturze to nic nie czuje, więc podobne nie może poznać podobnego.

nazwa filozofa

tworzywo-arche

czynnik ruchu

Tales

woda

Woda

Anaksymander

apeiron

Apeiron

Anaksymenes

powietrze

Powietrze

Empedokles

woda,ogień,powierze,ziemia

miłość i nienawiść

Anaksagoras

nasiona-zarodki

duch czy też rozum-muss

Heraklit z Efezu (samotnik z Efezu) nienawidził tłumu, ludzi, twierdził że są oni głupcami, mawiał że „tłum jest głuchy na prawdę”, unikał ludzi, nie chciał być przez nich rozumiany z premedytacją pisał tak by nikt go nie rozumiał oprócz ludzi inteligentnych których szanował. Miał miano filozofa ciemnego(niejasnego). Był pierwszym greckim filozofem który otwarcie krytykował innych filozofów, o Pitagorasie powiedział że eurydycja to jeszcze nie inteligencja, krytykował także Homera. W 32 roku życia udał się do samotni powrócił w wieku 6o lat by umrzeć w rodzinnym domu. Miał arystokratyczne korzenie, należał mu się dziedzicznie tytuł króla , nie chciał nim jednak być gdyż nie chciał rządzić tłumem którym gardził. Jest to pierwszy filozof o którym mamy dość duża wiedzę gdyż zachowało się po nim ok.130 fragmentów.

Jego poglądy: rzeczy przeciwstawne w rzeczywistości są tym samym. Tożsamość i różnice są tym samym (np, ja w 5 roku życia i ja teraz), nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki (teram ma to charakter normatywny, wtedy dla Heraklita miało typowo charakter opisowy). Słynie on także ze swojej tezy że wszystko jest zmianą, wszystko płynie.

Jego przykładowe sformułowania:

-„ogień jest brakiem i nadmiarem”

-„dobro i zło są tym samym”

-„bóg jest dniem i nocą”

Stworzył n także swoją koncepcje arche, dla niego arche to ogień, dlatego że nigdy nie jest on taki sam, nigdy nie jest stały wciąż jest w ruchu. Ogień jest chaotyczny, w nim ukryta jest logos(mądrość). Przemiany w świecie dokonują się zgodnie z pewną mądrością wszystko się zmienia z pewną prawidłowością. Według Heraklita wszystkie zmiany są zmianami których występowanie jest regularne. Twierdził że istotą świata jest walka, wojna. Wojna jest ojcem wszechrzeczy, wszystko na świecie bierze się z konfliktu, pokój i spokój to stan spoczynku.

Parmenides z Elea (przeciwnik Heraklita) punktem wyjścia jego filozofii były sprzeczności w dotychczasowych konstrukcjach filozoficznych, w których jest masa sprzeczności. Postanowił stworzyć jedną prawdziwą filozofie. Chciał pogodzić konflikt między jednością a wielością. Twierdził że istnieje tylko to co niezmienne i nieprzemijające.

Jego teza: „Trzeba z konieczności powiedzieć że tylko to co istnieje to byt, byt jest a niebytu nie ma”

Wnioski z tego zdania:

-byt nie ma początku

-byt jest wieczny nie ma końca (b wtedy byłby niebyt a niebytu nie ma)

-byt jest ciągły(nie ma w nim przerw bo gdyby były to byłby niebyt a niebytu nie ma)

- byt jest nieruchomy(bo gdyby umiał się poruszać i zmieniając miejsce to tam gdzie by go nie 0było byłby niebyt a niebytu nie ma)

- byt jest niepodzielny(bo gdyby go podzielić musiałby być podzielony przez niebyt a niebytu

nie ma)

- byt jest stały byt jest jeden

- byt jest ograniczony we wszystkich kierunkach i ma kształt doskonały czyli kształt kuli

(dla greków kula była kształtem doskonałym)

Melissos był uczniem Parmenidesa i dodał do tego co powiedział jego nauczyciel że w przestrzeni byt jest również nieograniczony

Zenon z Elea -najwybitniejszy uczeń Parmenidesa, był on w nim zakochany i stwierdził że przez rozum trafi do jego serca. Chciał stworzyć teorie która udowodni tezy Parmenidesa. Stworzył dialektyke-sztukę rozumowania. Stworzył rozumowanie nie wprost, dowodzenie twierdzeń nie wprost. Polega ono na tym że nie udowadniamy tezy tylko pokazujemy że teza przeciwna jest nieprawdziwa. Zajmował się ruchem, postanowił metodą nie wprost udowodnić że ruch nie istnieje.

Skonstruował kilka paradoksów:

  1. (grecy zorganizowali zawody, Achilles miał ścigać się z żółwiem, grecy założyli że żółw dostanie fory i będzie miał mniejszą trasę do pokonania)według Zenona Achilles nigdy nie dogoni żółwia, bo jego droga zawsze będzie trochę dłuższa niż droga żółwia, zmysły nas mylą

  2. (L●→O●) paradoks Legolasa. Zenon mówi że to bajka bo żeby strzała wystrzelona przez Legolasa dotarła do Orka musi przebyć połowę drogi, żeby przebyć połowę drogi musi przebyć ćwiartkę, żeby przebyć ćwiartkę musi przebyć 1/8 itd.... Drogą logicznej analizy widzimy że ta strzała nie może dotrzeć do Orka.

  3. (L●→O●) złudzenie, strzała znajduje się w ruchu. Dla Zenona to nieprawda że strzała porusza się bo czas t składa się z chwil , dla każdej z tych chwil strzała jest gdzie indziej i w każdej chwili jest nieruchoma. Ruch to tylko złożenie różnych spoczynków

  4. (mamy dwa rydwany ścigające się i obserwatora stojącego na widowni) paradoks rydwana. Zenon twierdził że rydwan 1 dla obserwatora ma prędkość 40 km/h ale dla woźnicy rydwana 2 rydwan 1 porusza się 10 km/h. oznacza to że rydwan 1 porusza się z dwoma prędkościami na raz.

Paradoksy odkryli grecy i lubowali się w nich, wykorzystywali je w rozmowach itd.

kolejne paradoksy:

  1. paradoks łysiny polega na tym że jak się straci jeden włos to się nie jest łysym, jak drugi, trzeci, czwarty,piąty...... dalej nie jest się łysym, łysina zaczyna się wtedy gdy w ogóle nie ma włosów na głowie.

  2. Elektra i Orestes. Stanął przed Elektra Orestes w przebraniu i ona go nie poznała, wiedziała że Orestes jest jej bratem, więc gdy on stanął przed nią to ona nie wiedziała czegoś co wie.

  3. rogacz, rogów nie zgubiłeś a czego nie gubiłeś to masz nadal

  4. na pytanie zaczynające się od „czy..” odpowiadamy tak lub nie, np.”czy przestałeś już bić swojego ojca?”

  5. paradoks kłamcy: Kreteńczyk powiedział „wszyscy kreteńczycy są kłamcami”

Demokryt z Abdery- był pierwszym z najpłodniejszych twórców starożytnych.

Jest twórcą teorii atomistycznej:

  1. rzeczy są względnie stałe

  2. istnieje ruch

  3. świat składa się z pełni i próżni , próżnia jest niebytem ale istnieje, pełnia składa się z atomów(atomizm) atomy są niepodzielne i pierwotne, każda rzecz składa sie z nieskończenie wielu atomów, różnią się one kształtem i wielkością a także położeniem, powstawanie rzeczy to łączenie się tomów a ginięcie rozpad atomów.

Liczba atomów zdaniem Demokryta jest stała. Dusza również składa się z atomów, jest niematerialna, nie jest ona substancją oddzieloną od materii, składa się tylko z subtelniejszych atomów. Dusza odpowiedzialna była za ruch, a skoro sama jest atomem to twierdził że między każdymi atomami jest jeden atom duszy i t on jest odpowiedzialny za ruch.

Etyka Demokryta.

Był on pierwszym filozofem który stworzył etyke i się nią zajmował. Intelektualizm i eudejmonizm są to twa terminy charakteryzujące etykę Demokryta.

Intelektualizm-oznacza że w naszych zachowaniach moralnych podpowiada nam rozum, jest

on naszym ostatecznym przewodnikiem

Eudejmonizm- (eudajmonia-szczęście) rodzaj etyki który na najwyższym miejscu stawia

szczęście człowieka, najważniejsze dla człowieka jest jego szczescie, zdaniem

Demokryta szczeście polega na pogodzie ducha i harmonii, zaś harmonia

Powstaje wtedy gdy jednostka zachowuje umiar, gdy mamy niedostatek to

nie ma harmonii a gdy rzeczy jest za dużo to burzy nasz spokój ducha

Sentencje moralne:

- dobro nie polega na nie czynieniu zła tylko a na wystrzeganiu się pragnień by czynić źle

- są tacy co rządzą miastami a są pod rządami kobiet

- byc pod rządami kobiety to ostatnia zniewaga dla mężczyzny

Sofiści(czyli mędrcy)

Żyli w Atenach w V w.p.n.e., byli ulicznymi filozofami-mędrcami, wędrownymi nauczycielami uczyli oni ludzi min. jak należy przemawiać podczas obrad, zgromadzeń ludowych by uzyskać przewagę. Uchodzili w powszechnej opini za wychowawców, demagogów, czyli przywódców ludu. Uważali oni, że istnieje wiele filozofii więc należy wysunąć jeden wniosek. W starożytnych Atenach nie istniał sąd, odbywały się zgromadzenia ludowe na których został wydawany wyrok, każdy musiał bronić się sam, dlatego tak ważna była sztuka retoryki, dobrego wysławiania się, Sofiści uczyli retoryki. Wiemy o nich niewiele gdyż ze względu na to że byli nauczycielami sami o sobie nie pisali. Wiemy o nich jedynie od Platona, niestety Platon w swych sądach nie był obiektywny gdyż nie lubił Sofistów.

Sofiści byli etnocentrykami

Etnocentryzm-stanowisko które głosi że nasza kultura jest nam zawsze bliższa niż kultury obce

Filozofia Sofistów opierała się na tym że cnoty moralnej można się nauczyć.

Sofiści pobierali za swe nauki pieniądze, byli na usługach ludzi bogatych. Obwiniano ich o deprawowanie młodzieży, o bezbożność ponieważ uczyli wygrywać sprawy za wszelka cenę. Stosowali oni ironię i ostry, cięty język.

Protagoras z Abdery- to najbardziej znany Sofista, jego słowa na temat nauczania: `Jeżeli jest ktoś kto choć trochę lepiej potrafi nauczać to należy go cenić, ja potrafię....”

Protagoras pochodził z Abdery jednak w młodości ją opuścił, osiadł w Atenach gdzie zdobył wielką sławę. Oskarżony o bezbożność musiał uciekać z Aten, lecz w czasie ucieczki jego statek zatonął i wyrok śmierci i tak został wypełniony.

Tezy:

  1. agnostycyzm religijny- twierdził że nie można mieć pewności że bogowie istnieją ani jaką mają postać bo wiele aspektów jest niejasnych, rzeczywistość jest niepoznawalna

  2. relatywizm epistemologiczny- człowiek jest miarą wszechrzeczy, człowiek decyduje co istnieje a co nie, co jest dobre a c złe, prawda jest rzeczą względną. Sofiści twierdzili że nie ma sposobu by ocenić kto ma racje w sporze np. o to czy istnieje dobro i co nim jest.

  3. konwencjonalizm w etyce i filozofii politycznej- wszystko jest zależne od konwencji, państwo jest wynikiem umowy między ludźmi, ludzie organizują się w państwa bo tak łatwiej im przeżyć.

Zdaniem Protagorasa obyczaje i zwyczaje oraz pewne reguły moralne zależą od tego co uznamy za bardziej korzystne dla nas.

Gorgiasz-kolejny bardzo znany Sofista, również oskarżony o bezbożność

zasłynął z trzech twierdzeń:

  1. nic nie istnieje

  2. nawet jesli coś istnieje to nie możemy tego poznać

  3. nawet jeśli coś możemy poznać to i tak nie możemy tego przekazać

Trazmatych i Antyfont- kolejni bardzo znani Sofiści, obaj postawili sobie za zadanie obalenie idei że istnieje sprawiedliwość naturalna i boska.

Trazymach- kilkakrotnie wystąpił w dziele Platona pt. ”Państwo” tam Trazymach wypowiada słowa: „to co sprawiedliwe to nic innego jak to co istnieje w interesie silniejszego” , „sprawiedliwość wszędzie i zawsze polega na jednym i tym samym, n interesie silniejszego”

Według niego definicja sprawiedliwości która odwołuje się do miłości, sprawiedliwości i uczciwości to koncepcja którą wymyślili silni którzy chcą by ci słabsi byli uczciwi. Trazymach twierdził że sprawiedliwość jest bezsensownym i idiotycznym wysiłkiem który mogą podejmować tylko głupcy. Zaś niesprawiedliwość jest o niebo lepsza i wybierze ją każdy kto ma choć trochę oleju w głowie. To jednak nie znaczy że Trazyach namawiał do tego by byc niesprawiedliwym, wiemy o nim tylko tye ile przekazał nam Platon więc mogło być to przerysowane, może opisywał on tylko pewne sytuacje w Grecji.

Antyfont- zdawał się on sugerować żę powinniśmy zachowywać się niesprawiedliwie gdy tylko możemy, np gdybyśmy mieli gwarancje ż i tak nic się nie wyda. Doszedł do wniosu że 9 na 10 osób gdyby miało taką pewność popełniło by dane przestępstwo, a nie popełniamy bo boimy się kary. Jest to naturalne i przynosi korzyści, nie ma co walczyć z ludzką naturą.

Sokrates- ( 469r.p.n.e) syn rzeźbiarza i położnej, gdy był młody interesował sie filozofią przyrody lecz porzucił ją i zainteresował sie człowiekiem. Uważany jest za twórcę antropologii. Otaczała go grupka ludzi min. Platon i Arcybiades dyskutował z nimi sprawiedliwości, męskości. Był Sofista który nie pobierał opłat za nauki, robił to z przyjemności. Dyskusje pojęciowe o sprawiedliwości miały na celu stworzenie pewnych pojęć np. co to jest sprawiedliwość. Uważał on że w ogólnych pojęciach kryje się prawda, wiedza i wg. niego możliwe jest ustalenie konkretnego pojęcia. Zaczepiał on luzi na ulicach, w prowadzonych przez niego rozmowach obalał wszelkie odpowiedzi na jego pytania i udowadniał ludziom że nic nie wiedzą. Nie cieszył się on raczej sympatią w Atenach. Obraził troje ważnych ludzi w państwie (Meletos, Alytos, Lejkom- są oni symbolami tego co złe) a oni wnieśli pozew o ukaranie Sokratesa, oskarżyli Sokratesa o bezbożność i deprawowanie młodzieży. Zgodnie z Ateńskim prawem Sokrates miał prawo do wygłoszenia mowy obronnej. Wyroki śmierci w tych sprawach zapadały niezwykle rzadko, gdyż gdy oskarżony przyznawał się do winy miał karę finansową, a gdy zbrodnia była bardzo ciężka to zostawał skazany na wygnanie. Sokrates zaś nie przyznał się do winy i został skazany na śmierć, bardziej cenił on prawdę i naukę niż życie. Był przekonany o tym że nie psuje on młodzieży tylko ją poprawia. Sokrates został w końcu uniewinniony, miał możliwość opuszczenia Aten, ale był zbyt honorowy i chciał swej śmierci, wierzył w państwo i słuszność jego sądów, nie skorzystał z możliwości ucieczki/wyjazdu i wypił truciznę.

Sokrates nigdy nie spisywał swych teorii, znamy jednak jego poglądy gdyż spisał je Platon jego uczeń(opisał postać Sokratesa we wszystkich swych dialogach)

poglądy Sokratesa:

  1. w odróżnieniu od sofistów podał niedwuznaczną istotę człowieka, człowiekiem jest jego dusza bo dusza odróżnia go od innych rzeczy. Dusza jest naszą myślącą i działającą świadomością, naszym rozumem i siedliskiem naszej aktywności, myślenia i działania etycznego, dusza jest „Ja”, jażnią, intelektualna i moralna osobowością.

  2. nowe znaczenie cnoty(intelektualizm etyczny) sofiści twierdzili że cnota jest pewną techniką i umiejętnością. Sokrates uważał że jest to błąd i podał nową definicję cnoty. Jego zdaniem cnota to wiedza(intelekt etyczny) cnota, czyli dobro, ta cnota to wiedza. Jeśli cnotą jest wiedza to jej przeciwieństwem jest wada czyli niewiedza. Jeśli wiedza i cnota są tym samym to pociąga to za sobą głupia tezę że nikt nie grzeszy dobrowolnie. Wiedzieć i być dobrym i cnotliwym to to samo. Teza ta brzmi paradoksalnie, zdaniem Sokratesa ta teza oznacza że człowiek nie popełnia złych rzeczy tylko dlatego że są złem, robi to pomimo tego że to jest złe.

  3. dialektyka sokratejska- zaczepiał on ludzi i dyskutował z nimi na tematy filozoficzne, jego dialektyka miała na celu wartości etyczne i wychowawcze, miała ludzi zmieniać na lepsze. Jego punktem wyjścia jest stwierdzenie własnej niewiedzy „wiem że nic nie wiem” to sformułowanie oznacza że im więcej wiemy tym większą mamy świadomość tego ile jeszcze nie wiemy

  4. ironia sokratejska- Sokrates był najmądrzejszym z ludzi, tymczasem gdy rozmawiał z innymi zachowywał się w sposób ironiczny, (` ja nic nie wiem...”), udawał w każdej rozmowie zasłuchanego i zainteresowanego choć wiedział że to co mówią ludzie jest błędem.

Kolejne etapy rozmowy z Sokratesem:

  1. element eleuktyczny-oznacza zbijanie, Sokrates ignorując swych przeciwników zmuszał ich do definiowania, ujawniał błędy w ich rozumowaniu i sprzeczności, wymagał innych, następnych definicji, postępował tak samo aż do momentu w którym ten z którym rozmawiał zdawał sobie sprawę z tego że jest głupi. Platon opisywał dwie reakcje ludzi:

Oczyszczenie prowadziło do drugiego etapu.

  1. element majeutyczny(majeutyka-położnictwo) jest to sztuka położnictwa zastosowana do duszy, twierdził że w swym życiu uprawia ten sam zawód co matka, dusza ludzka wyposażona była w wiedze, musiał on tylko przyczynić się do „wyjścia na świat” tej duszy.

Platon(Arystokles) (427-347r.p.n.e.) pochodził z rodziny arystokratycznej, miał dobre wykształcenie, był przeznaczony do kariery politycznej. Był przyjacielem Sokratesa. Założył akademię w Gah. Był mistrzem i nauczycielem. Jego cztery źródła filozoficzne: Heraklit, Parmenides, Sofiści(Protagoras z tezami relatywizmu) i Sokrates(przejął on od niego jego metodę dialektyczną i teorię etyczna mówiącą że istnieją niezmienne wartości etyczne)

Platon w swym dziele pt. „Uczta” napisał „na niczym innym się nie rozumiem jak tylko na miłości” według niego miłość jest jedna ale ma różne stopnie:

  1. miłość erotyczna

  2. miłość intelektualna

  3. miłość mądrości(umiłowanie filozofii)

Jeśli ktoś nie zna miłości płciowej i intelektualnej to nie pokocha filozofii. nie można kochać kobiety bez pierwszego i drugiego stopnia. „miłość jest niezbędnym elementem wstępnym by dojść d filozofii”

„Zobacz! Oto ludzie są niby w podziemnym pomieszczeniu na kształt jaskini.
Do groty prowadzi od góry wejście zwrócone ku światłu, szerokie na całą szerokość jaskini. W niej oni siedzą od dziecięcych lat w kajdanach; przykute mają nogi i szyje tak, że trwają na miejscu i patrzą tylko przed siebie; okowy nie pozwalają im obracać głów. Z góry i z daleka pada na nich światło ognia, który się pali za ich plecami, a pomiędzy ogniem i ludźmi przykutymi biegnie górą ścieżka, wzdłuż której widzisz murek zbudowany równolegle do niej, podobnie jak u kuglarzy przed publicznością stoi przepierzenie, nad którym oni pokazują swoje sztuczki. (...) Więc zobacz, jak wzdłuż tego murku ludzie noszą różnorodne wytwory, które sterczą ponad murek: i posągi, i inne zwierzęta
z kamienia i z drzewa, i wykonane rozmaicie i oczywiście jedni z tych,
co je noszą, wydają głosy, a drudzy milczą.

- Dziwny obraz opisujesz i kajdaniarzy osobliwych.

- Podobnych do nas (...) czy myślisz, że tacy ludzie mogliby z siebie samych
 i z siebie nawzajem widzieć cokolwiek innego oprócz cieni, które ogień rzuca na przeciwległą ścianę jaskini?”

Alegoria jaskini- z natury jesteśmy niczym więźniowie, żyjemy w świecie złudzeń. Patrzymy na świat stopniowo, najpierw na świat nocy bo przeszkadza nam światło, później dowiadujemy się że znaliśmy tylko cienie. Patrzenie na cienie to patrzenie zmysłowe. Dla osoby religijnej ci co nie wierzą w jego religie to ci co żyją w jaskini. Ludzie nie znający religii żyją w jaskini i nie mają w życiu żadnego sensu. Aby stać się wierzącymi muszą podjąć próbę wyjścia z jaskini, pójścia w stronę światła.

Sens tej metafory dla Platona

Zdaniem Platona wszelka wiedza jest przypomnieniem- teoria anamnezy. Platon uznał że wiedza jest w człowieku od urodzenia(natywizm). Platon był zwolennikiem natywizmu. Dlaczego mimo że mamy wiedzę od urodzenia to czemu wielu rzeczy nie wiemy? Zdaniem Platona trzeba przyjąć doktrynę reinkarnacji, wędrówki dusz. Istnieje coś takiego jak królestwo idei, czyli takie w którym mieszkają idee, po naszej śmierci nasze dusze przebywają w tym królestwie i poznają idee, potem przychodzi czas by wcielić się w następny organizm i podczas szoku z tym związanego zapominają wszystko to co widziały w królestwie idei. Dlatego np. nie pamiętamy naszego poprzedniego wcielenia. To tłumaczy dlaczego nasza wiedza jest przypomnieniem. Proces wychodzenia z jaskini polega na tym by dusza przypomniała sobie to co wie.

Platon był dualistą, rzeczy składały się z dwóch różnych elementów

*idee czyli formy, odpowiadają one światu poza jaskinią

* świat zmysłowy, rzeczy zmysłowe odpowiadają cieniom rzuconym na ścianę.

Idee dla Platona mają cechy bytu Parmenidesa , zaś świat zmysłowy to świat Heraklita charakteryzujący się ciemnością.

Świat idei: są one niezmienne, ogólne, poznajemy je tylko za pomocą rozumu sa niezależne od ciała i tego co zmysłowe, są wieczne, obecne zawsze i wszędzie, samoistne(istnieją dzięki sobie)

Platon twierdził że żeby zrozumieć czym et idea trzeba z rozumu wymazać wszystko to co zmysłowe, jest to coś co możemy zastosować do każdego konkretnego człowieka, chodzi tylko o takie cechy które wskazują że to jest właśnie to. Istnieje tylko jedna idea każdego przedmiotu, są to byty reprezentujące w same w sobie wszystkie inne. Platon twierdził że te ogólne pojęcia istnieją w rzeczywistości. Tworzą one spójny system i przedstawiają jedną wzajemną rzecz jako całość. Mogą one spełniać funkcję Boga. Jak tworzą system to mają jedną najważniejszą i zdaniem Platona jest to idea dobra.

Zdaniem Platona świat składa się ze świata zmysłowego i świata idealnego, świata form i idei.

Według Platona są także dwa rodzaje wiedzy : *wiedza rozumowa(o ideach)wiedza wrodzona *wiedza dialektyczna czyli epistement , wiedza o świecie zmysłowym, o rzeczach które nas otaczają(doxa)

Platon zasłynął również dzięki teorii państwa idealnego

Jest to teoria wedle której istnieje świat bytów prawdziwych i kopie które nas otaczają. Ponieważ wszystko ma jakiś swój ideał to i państwo go ma. Na świecie nie ma państwa idealnego więc Platon stwierdził że trzeba by takie stworzyć, stworzyć kopie doskonałą która w najlepszym stopniu będzie odzwierciedlać idealne państwo.

rodzaje państw według Platona:

  1. timokracja(time- część) rządy oparte na kulcie władcy który jest uwielbiany prze tłumy, są to złe rządy bo tłum na ogól wybiera źle

  2. oligarchia- rządzą najbogatsi, najbrdziej wpływowi, jest to złe bo rządzą ludzie niekoniecznie nadający się do tego ale uprawieni by rządzic przez swe bogactwo.

  3. demokracja- rządzi tłum, rządza najgłupsi, jest to najbardziej pogardzany przez Platona rodzaj państwa

  4. dyktatura- rządy jednostki

Platon był eliktarystą, jego zdaniem są ludzie którzy do pewnych rzeczy nadają się lepiej a do pewnych gorzej. Nie wszyscy są tacy sami i nie każdy nadaje sie do tego by być dobrym politykiem.

By podzielić ludzi na trzy różne grupy Platon stosuje mit: `..wszyscy jesteśmy dziećmi matki ziemi, ale nie jesteśmy równi pomimo swego braterstwa...” Zdaniem Platona Bóg podzielił ludzi na trzy rodzaje:

Władcy

Rozum

Mądrość

Strażnicy

Temperament

Męstwo

Rzemieślnicy

Pożądliwość

Opanowanie


z tego jaki w naszej duszy jest pierwiastek wynika to do czego się nadajemy. Dusza składa się z trzech części: rozum, temperament, pożądliwość. Każda z tych części duszy ma swą cnotę (nadrzędną zaletę) i jest nią mądrość, męstwo, opanowanie dusza rozumna będzie spełniała się tylko wtedy gdy człowiek jest mądry. Części ludzkiej duszy są zarazem częściami społeczeństwa. Według Platona dusza będzie sprawiedliwa wtedy gdy wszystkie te trzy cechy w jednostce będą zharmonizowane. Państwo będzie sprawiedliwe gdy każdy będzie robił to co do niego należy. Specjalizacje w obrębie państwa determinuj to czy państwo będzie sprawiedliwe.

Państwo Platona uznaje się za pierwsze w historii filozofii państwo totalitarne

cechy :

Arytoteles(384-322r.pn.e)- wysnuł on pogląd że kobiety to niedokończeni mężczyźni. Twierdził że istnieje materia i forma, o tym że rzeczy sa takie jakie sa decyduje forma. Kobiety nie mają formy, formą człowieka jest forma mężczyzny. Był najlepszym uczniem Platona, lecz usamodzielnił się, był niezwykle płodnym pisarzem. Pisał książki poświęcone min.logice, fizyce, metafizyce, duszy, polityce, etyce, bilogii, fizjologii, a nawet retoryce i poetyce itd. Był pierwszym meteorologiem. Uważał się za pół Boga. Zdecydował się pójść inna droga niż jego mistrz Platon, nie zgadzał się z jego teorią.

Uznał że:

  1. idee są fikcjami, nie istnieją ponieważ są hipostazami pojęć (tzn. że np krzesło to tylko słowo) hipostazowanie-nadawanie statusu rzeczy, uznanie za istniejące czegoś czego poza tym że jest słowem nie ma.

  2. idee są niepotrzebne

  3. tritonandr- zarzut trzeciego człowieka. Jeżeli nie istnieje konkretny człowiek tylko jego idea to musi istnieć również idea łącząca się w nieskończoność

teoria wiedzy:

byt jest jednostkowy, istnieją konkretne przedmioty zmysłowe, istnieją tylko konkretni ludzie, wiedza jest zawsze ogólna, zawsze mówi o ogółach a nie rzeczach szczegółowych, łączy się to z metafizyka Arystotelesa.

logika Arystotelesa:

logika-teoria pojęć (pojęcie-def,.zespół def.stanowi osąd, zespół sądów, stanowi sylogizm,

sylogizm- tryb wnioskowania logicznego w którym z dwóch sądów wnioskujemy trzeci sąd)

0x08 graphic
0x08 graphic

sylogizm

P→G

S→P

S→Q

Zadaniem naukowca jest to żeby w każdym swym rozumowaniu otrzymać doxa. Logika nie jest nauką ponieważ jest ona narzędziem nauk jest to narzędzie które wykorzystujemy w naukach poznawczych. Umysł człowieka jest zupełnie czysty w chwili narodzin, nie ma wiedzy wrodzonej. Wiedze zdobywamy najpierw za pomocą zmysłów, na drodze indukcji przechodzimy obserwując poszczególne przypadki. Kiedy dojdziemy do pojęć ogólnych to dalej posługujemy się sylogizmami.

Metafizyka- zajmuje się ona bytami, co istnieje i jak istnieje, zdaniem Arystotelesa istnieją substancje, rzeczy konkretne a nie idee, substancje dzielą się na :materie i formę. Z rzeczy poznajemy formę, jest to nauka o przyczynowości.

materia :

Nauka o kategoriach

kategorie -takie pojęcia za pomocą których, możemy opisywać świat

10 kategorii:

substancja - Sokrates

ilość - 80kg

jakość - filozof

relacja - przyjaciel Platona

miejsce - sala wykładowa

czas - po południu

pozycja - stojąca

posiadanie - biedak

czynność - wykładanie

doznawanie - bycie wyśmiewanym

Koncepcja pierwszego poruszyciela - musi istnieć pierwsza przyczyna ruchu, gdyby nie było pierwszej przyczyny to niebyłoby następnych, coś co istnieje a samo nie wykonuje ruchu to np. szwedzki stoł.

Filozofia Arstotelesa-

Etyka Arystotelesa to nauka o moralności, twierdził on że etyka może być empiryczna, zasady etyczne poznajemy droga empiryczna. Tylko człowiek powie co jest dobre a co złe. Szczęście to cel życia człowieka (szczęście- eudajmonia)

Cnoty etyczne Arystotelesa:

- etyczne (hojność, sprawiedliwość, uczciwość)

- dianoetyczne (cnoty intelektualne, rozumowe, mądrość, rozsądek)

Koncepcja złotego środka- w każdej sytuacji musimy wybierać między dwoma skrajnościami.

Np. rozwiązłość (umiarkowanie) niewrażliwość

Mrukliwość (poczucie humoru) kpiarstwo

Estetyka- teoria sztuki, katharsis, koncepcja według której dzięki obcowaniu ze sztuką doznajemy uczucia oczyszczenia. W człowieku jest potrzeba odczuć.

Manicheizm- sekta założona przez Maniego. Ich zdaniem świat to nieustanny teatr, w którym odbywa sie walka dobra ze złem, światłości i ciemności. Według nich współistnieją dwie siły dobro i zło i wciąż walczą ze sobą. Mani twierdził że jak człowiek będzie postępował w sposób ascetyczny to uzyska zbawienie.

Pelagianizm- Pelagiusz(Morgan) grecka religia, głosila że człowiek jest w stanie wolną wolą zdobyć zbawienie. Ich zdaniem człowiek dzięki swych wolnym czynom jest w stanie zyskać zbawienie

Moutanizm- II w (Montaus- był kapłanem)propagowali ascezę, ścisłe posty, potępiali małżeństwo

Arianie- najważniejsza sekta wczesnochrześcijańska (Ariusz- kapłan z Aleksandri) przełom III i IV w, negowali boskość Chrystusa, twierdzili że jest on poobnu istocie Boga ale Bogiem nie jest

Apologetyka (apologia-obrona, apologeci-obrońcy) pierwsze pięć wieków chrześcijaństwa t epoka apologetów. Chrześcijan niegdyś uważano za kanibali, kazirodców itd. Trzeba było wytłumaczyć ludziom co to jest chrześcijaństwo i temu miała służyć apologetyka.

cele apologetów:

Znani apologeci:

Justyn Męczennik - II w. n.e najpierw był ateista a później stał się gorliwym chrześcijaninem , bronił tezy o boskości Chrystusa

Atenegoras - II w.n.e napisał dzieło pt „O zmartwychwstaniu umarłych”, jego celem było wytłumaczenie grekom, rzymianom że po sądzie wiecznym zmartwychwstaniemy, bronił chrześcijan przed wszelkimi zarzutami.

Tartulian- przełom II i II w.n..e napisał bardzo wiele dzieł, zasłynął z powiedzenia: „wierzę bo jest to absurdalne”, jego celem było wytłumaczenie jak Bóg stworzył świat prze sześć dni i siódmego odpoczywał (pogląd na rozum i na wiarę, chrześcijaństwo opierało się na wierze a nie rozumie)

Orygenes-nie chciał być grzesznym więc odciął sobie przyrodzenie, bo było ono grzeszne. Stworzył cykliczną koncepcję świata, chrześcijaństwa:

  1. stworzenie świata przez Boga

  2. upadek człowieka przez grzech (Adam i Ewa)

  3. powrót do Boga poprzez śmierć Chrystusa

wierzył że ta historia kosmosu tworzy się cyklicznie

św.Augustyn(Aureliusz)(354-430) ojciec był poganinem, matka chrześcijanką, był dobrze wykształcony, za młodu zasłynął z rozwiązłości, miał nieślubnego potomka. Matka Augustyna wygnała kobietę z którą jej syn miał dziecko i sama zajęła się chłopcem. Zanim Augustyn został chrześcijaninem był manifejczykiem. Fascynował go problem zła na świecie, próbował tłumaczyć istnienie zła. Został sceptykiem. W Rzymie poznał Ambrożego ten przekonał go, że chrześcijaństwo jest najlepszą z religii, w 397r Augustyn przeszedł na tą wiarę. Stał się osobą która zwalczała wszelkie herezje, również manifeizm.

Najważniejsze dzieła to: „O trójcy świętej” , „O państwie bożym” , „Wyznania”.

Augustyn wykorzystał późniejszą filozofię platońską, cała jego filozofia była poglądem religijnym i służyła uzasadnianiu dogmatów religijnych w które wierzył.

tezy:

  1. bezwzględna ależność człowieka i świata od Boga, Bóg jest potrzebny światu by ten istniał.

  2. bronił on dogmatu eks.. stworzenia świata z nicości . Bóg ponieważ jest dobry i wszechmocny mógł stworzyć świat z niczego.

  3. cały świat istniejący jest odbiciem idei w boskim umyśle, nie ma czegoś takiego jak niebo idei, jest natomiast boski umysł, Bóg tworząc świat musiał mieć w głowie pomysł jak to zrobić

  4. dusza ludzka jest odbiciem Boga (stworzenie człowieka na boże podobieństwo)

  5. dusza jest wyższa i lepsza od ciała, jeśli mamy konflikt duszy i ciała to zdaniem Augustyna należy słuchać duszy, głównym celem człowieka ma być poznanie Boga i duszy, mamy poznawać swą własną dusze. Poznaj swą duszę bo w niej mieszka Bóg. Środkiem do tego poznania jest kontemplacja zawartych tam prawd wiecznych.

Najwyższym etapem kontemplacji jest iluminacja, uświęcenie . Bóg udziela łaski oświecenia, Bóg taje taką łaskę tylko wybranym ludziom. Boska łaska jest do zbawienia bezwzględnie potrzebna. Według Augustyna Bóg udziela łaski dobrowolnie tylko tym ludziom których chce zbawić. Taką koncepcje nazywamy predystynacją (wszystko jest w umyśle Boga)

Augustyn stworzył historiozofie(mądrość historii)

dwie koncepcje historii:

  1. historia to zbiór faktów

  2. historia oczywista

W historii obowiązuje pewne prawo, historia jest procesem odbywającym się według konkretnego prawa, jest procesem który ma wewnętrzną logikę.

Na ziemi istnieje państwo boskie (zmierza ono do zbawienia, są to wszyscy członkowie kościoła na ziemi) i państwo ziemskie (świeckie, to co istnieje zmierza ono do potępienia)

Ostatecznie będzie tak że ci z państwa boskiego zostaną zbawieni a ci z ziemskiego potępieni przez Boga.

Augustyn twierdził że to czy Bóg udzieli łaski jest tylko jego sprawą i my nie mamy na to wpływu. Od nas nic nie zależy. Zaczynamy wątpić w bożą sprawiedliwość.

Podobieństwa filozofii Augustyna do filozofii Platona:

  1. obaj twierdzą że Bóg i duszą są niematerialne

  2. byli zwolennikami teorii idei

  3. świat ma charakter racjonalny, nieprzypadkowy.

  4. obaj wierzyli że porządek całości odzwierciedla dobro a zło nie istnieje, zdaniem Augustyna zło jest tylko brakiem dobra

Izydor z Sewilli , katolicki patron internetu twórca pierwszej encyklopedii

Św.Anzel- kolejny ważny filozof chrześcijański, autor dowodu outologicznego na istnienie Boga, skonstruował ten dowód w XI w.

Dowód: `Bój jest tym ponad co niczego większego niemożna pomyśleć, bo trzeba się zastanowić czy doskonalsze jest pojęcie w naszej głowie Boga czy doskonalsze jest jego istnienie w rzeczywistości...”

Bóg musi istnieć bo istnieje jego pojęcie w naszej głowie.

Amelard- zasłynął ze związku z Heoizą w XII w, był to nieszczęśliwy romans, bracia Heloizy z zemsty odcięli mu przyrodzenie.

św. Albert- doktor uniwersalny, był nauczycielem św. Tomasza

św. Tomasz z Akwinu- założyciel szkoły tomistycznej (tomizm-podstawowa gałąź filozofii chrześcijańskiej) ży 1225-1274r, napisał 30 kilu tomową sumę teologiczną (jest to omówienie wszystkich zagadnień związanych z teologią)

poglądy:

-dokonał rozdziału na dziedzinę objawienia( to co w piśmie św.) i na dziedzinę rozumu(filozofii)

- dokonał podziału na istotę(esencje) i istnienie(egzystencje)

Istota(esencja)-sprawia że rzecz jest tym czym jest

Istnienie(egzystencja)- t to że ta rzecz istnieje

Według św. Tomasza w tym podziale chodzi o to że istota i istnienie są dwiema odrębnymi rzeczami, a w przypadku Boga istnienie i istota są tym samym. Skoro istnieje istota Boga to istnieje i Bóg.

Pięć dowodów na istnienie Boga św. Tomasza.:

  1. z ruchu, pewne jest że niektóre rzeczy sa w ruchu, wszystko co się porusza jest poruszone przez coś innego, ruch jest wyprowadzeniem czegoś z możności do czynu, możność wynika z czynu, coś nie może się zarazem ruszać i nie. Bóg jest pierwszym poruszycielem

  2. z pojęcia przyczyny sprawczej, (nasi rodzice są przyczyna sprawcza tego że istniejemy) w świecie zmysłowym znajdujemy porządek przyczyn sprawczych, coś nie może być swą przyczyną sprawczą. Gdyby nie było pierwszej z przyczyn sprawczych nie byłoby następnej

  3. wynika z tego co jest możliwe i co jest konieczne, w przyrodzie są rzeczy które mogą istnieć i nie istnieć, ponieważ niegdyś nic nie istniało to musi istnieć coś czego istnienie jest konieczne

  4. znajduje się w rzeczach więcej lub mniej dobrego ,szlachetnego itd. Jedne rzeczy są dobre inne mniej lub więcej a jeszcze inne wcale, jest coś co jest najlepsze, najprawdziwsze, jest cos co jest przyczyna wszystkich bytów, jest to Bóg, jest coś co istnieje jest doskonałe a to dlatego że istnieje ideał najwyższej doskonałości czyli Bóg

  5. widzimy że pewne rzeczy pozbawione rozumu, działają dla jakiegoś celu, zawsze w ten sam sposób działają by dojść do tego co jest najlepsze, coś co nie ma rozumu dąży do celu kierowane przez coś co ma rozum- Boga

Karteziusz- XVIIw (Rene Descartes ) jest to najwybitniejszy filozof racjonalizmu europejskiego XVII i XVIIIw, (racjonalizm- akcentuje role rozumu w poznawaniu świata) urodził się w 1596r, kształcił się w jezuickim kolegium, po studiach wiele podróżował- nazywał te podróże nauką z księgi świata. Podróżował przez 11 lat po całej ówczesnej Europie. Osiadł w Holandii i zaczął spisywać swą filozofię, za jego czasów narodziła się także współpraca filozofów. W 1649 roku został zaproszony do Sztokholmu przez królową Krystyn by nauczyć ja filozofii. zmarł po roku pobytu w Sztokholmie przez panujący tam klimat do którego nie był przyzwyczajony. Był on najbardziej cenioną osobą swych czasów, wierzono we wszystko co powie. Dokonywał sekcji zwłok teoretycznie tylko na zwierzętach, gdyż nie wolno mu było tego robić na ludziach. Stwierdził że człowiek to taki mechanizm jak zegarek i jak będziemy odpowiednio dbać o ciało to możemy żyć nawet 100, 200 ,300 lat (dlatego gdy umarł nikt z początku nie mógł w to uwierzyć)

W nocy z 9 na 10 listopada 1619 przebywał w Ulm, miał on sen tej nocy który nazwał objawieniem, w chwili olśnienia zobaczył on całą swą filozofię, odkrył fundamentalny sens filozofii. od tej pory jego celem było zburzyć wszystko co jest do tej pory w naukach i zacząć budować wszystko na zupełnie nowych zasadach.

Jego dzieła: „Rozprawa o metodzie” 1641r (mówi ona o metodzie postępowania w nauce) „Medytacje kartezjańskie” 1644 „Zasady filozofii”(łączy wszystkie dokonania Kartezjusza w dziedzinie matematyki, fizjologi, itd) „Traktat o świecie” (Karteziusz nie opublikował go za życia, stwierdził w nim że ziemia i planety poruszają się wokół słońca)

Metoda postępowania w nauce zaproponowana przez Karteziusza w „Rozprawie o metodzie”:

  1. nigdy nie przyjmować za prawdziwe żadnej rzeczy zanim by jako tako nie została przeze mnie rozpoznana w sposób oczywisty, należy starannie unikać pośpiechu.
    czyli: nie uznajemy za prawdę niczego co nie jest oczywiste, musimy unikać pośpiechu i uprzedzeń

  2. dzielić każde z badanych zagadnień na tyle cząstek na ile by się dało i na ile byłoby potrzeba do ich rozwiązania

  3. aby prowadzić swoje myśli w porządku poczynając od przedmiotów najprostszych i wznosić się po trochu jak gdyby po stopniach aż do poznania przedmiotów bardziej złożonych (moment syntetyczny)

  4. czynić wszędzie wyliczenia tak całkowite i przeglądy tak powszechne aby być pewnym że nic nie zostało pominięte.

Zastosowanie tej filozofii przez Karteziusza

Sceptyzm metodologiczny- musimy odrzucać wszystko to co do czego mamy wątpliwości

-wątpienie w zmysły

-nie wiemy czy śnimy czy żyjemy na jawie

-może istnieć zły demon (nie ma dobrego Boga istnieje tylko zły demon który jest doskonały i jego celem jest mieszanie nam w głowach)

Zdaniem Karteziusza jesteśmy substancjami myślącymi(bytami których esencja jest myślenie). Dla Karteziusza substancja myśląca to „pudełko z pamiątkami” w umyśle pomieszane są różne rzeczy, ludzkie myślenie o tym co mamy w głowie jest samoświadomością. Karteziusz takie „korniszony w słoiku” nazywa ideami, wszystkie wspomnienia, przemyślenia w naszym umyśle to idee.

Są to idee:

  1. utworzone (np.że byliśmy najpiękniejsi nad morzem)

  2. nabyte (np.te które mamy z doświadczenia)

  3. wrodzone(są z nami od początku i niewiadomo skąd się wzięły

      1. idea nas samych (mówi nam że jesteśmy substancjami myślącymi)

      2. idea substancji rozciągłej (nasze ciało to wszystko co nas otacza, rozciągła czyli przestrzenna, czyli rozciągłość tutaj to taka cecha że przedmioty są przestrzenne, np.wosk-jednyna cechą wspólną przed i po różnych przekształceniach jest to że jest on przestrzenny, zajmuje pewne miejsce w przestrzeni)

      3. idea Boga (każdy z nas w przestrzeni substancji myślącej znajduje Boga <korniszon ze słoika> , ja jestem niedoskonały a idea Boga jest doskonała. Idea jest wrodzona, dał ją Bóg. Bóg istnieje) Dowód outologiczny- drugi dowód Karteziusza na istnienie Boga, każdy człowiek w swym umyśle ma pojęcie Boga, jest to pojęcie bytu doskonałego. Co to znaczy że jest się bytem doskonałym? Jest to taki byt który posiada wszystkie doskonałości, idea Boga w naszym umyśle to idea wszystkich doskonałości. Co jest doskonałością? Istnieć czy nie? Według Karteziusza istnienie jest doskonałością czyli Bóg istnieje. Cze złym zwodzicielem? Oprócz Boga może istnieć ten zły zwodzicie.

Karteziusz mówił iż Bóg którego istnienie udowodnił nie jest złym zwodzicielem, gdyż jest doskonały i prawdomówny, wiec nie może nas zwodzić. Mamy gwarancję że jeśli zobaczymy coś jasno i wyraźnie to be wątpienia wiemy że jest to prawdziwe bo istnieje dobry i prawdomówny Bóg.

Jeśli nasze ciało jest rozciągliwe a nasz umysł myślący substancja rozciągła nie jest myśląca, jak te dwie różne substancje się ze sobą komunikują?-za pomocą dualizmu psychofizycznego. Karteziusz wyjaśnił o jak dusza z ciałem się komunikują,- wymyślił ze dusza i ciało spotykają się przy szyszynce, impuls z duszy idzie do szyszynki i ta wprawia ciało w ruch

Malebramche- uczeń Karteziusza, wymyśli że między dusza a ciałem nie zachodzi żadna interakcja. Stworzył teorię okazjonalizmu, jego przedstawiciele twierdzili że jeśli człowiek chce coś zrobić to jego akt myślenia jest dla Boga okazją by poruszyć moje ciało.

Zdaniem Karteziusza substancjami myślącymi mogą być tylko ludzie bo tylko oni mogą przeprowadzić rozumowanie takie jak my teraz. Zwierzęta sa mechanizmami.

Leibniz (Gottfried Wilhelm Leibniz) filozof niemiecki, racjonalista, wierzył w idee wrodzone. Stworzył monadologie i teodycee. Według niego wszystko to co istnieje to rzeczy złożone, można je podzielić na rzeczy prostsze, ale nie można dzielić czegoś w nieskończoność. Według Leibniza świat tworzy nieskończona ilość monad są to proste substancje tworzące świat, nie mogą powstawać i nie mogą ginąć, stworzył je Bóg, są niezmienne i ilościowo niezróżnicowane, są niepodzielne bo są najmniejszą jednostka świata. Leibniz : „monady nie mają okien” więc nie mogą się one ze sobą komunikować. W życiu natomiast obserwujemy że monady z sobą reagują (np.monada mojej duszy mówi a twoja monada słucha, choć nie mają okien). Leibniz twierdził że monady mają całą wiedze o tym co było i będzie i one to wiedzą.

Harmonia przedustawna (harmonia w przód ustanowiona) jest to porządek świata który stworzył Bóg tworząc świat. Bóg urządził świat tak że wszystko jest już jasne, ta zaprogramował nasze monady że wiedza one jak postępować, w świecie nie ma wolności, wszystko jest już zaplanowane. Jeśli Bóg zaprogramował świat i wszystko dzieje się według jego planu to jak wytłumaczyć to że istnieje zło? Leibniz twierdził: „żyjemy w najlepszym z możliwych światów”, w każdym innym świecie stworzonym przez Boga byłoby gorzej.

Teodycea-jest to wyjaśnienie istnienia zła w świecie przy założeniu że istnieje dobry Bóg.

Baruch Spinoza- mieszkający w Holandii Żyd, jego najważniejsza książka „Etyka” jest to książka logiczna w której na sposób matematyczny tłumaczy prawa etyczne. Według niego nie ma czegoś takiego jak dwie substancje, więc nie trzeba wyjaśniać tego jak się ze sobą komunikują. Substancją jest Bóg czyli natura, Bóg jest tym samym co przyroda. Wszystko co nas otacza to Bóg. Panteizm- Bóg jest wszystkim wszystko jest Bogiem. Substancja ma dwa atrybuty, modi(sposób istnienia) Każdy człowiek pełni różne funkcje.

Istnieją dwa główne modi:(sa to dwa sposoby istnienia jednej substancji)

- myślenie

- rozciągłość

Interakcje między duchem a materią polegają na sposobie istnienia. Spinoza twierdził że takich modi jest nieskończona ilość, ale człowiek może poznać tylko dwie modi.

John Locke

George Berkeley

David Hume

Są to empiryści, głosili że wiedze o świecie zdobywamy za pomocą doświadczenia, wszyscy trzej nie byli natywistami, głosili że człowiek w chwili narodzin jest tabularasa

John Locke- w 1690 opublikował „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego” w tym dziele zakwestionował racjonalizm i natywizm. Nie istnieje cos takiego jak wspólna idea Boga, jeśli nie wszyscy mają wrodzoną idee Boga. Lock stwierdził że coś co wrodzone mamy z doświadczenia (dlatego 4 letnie dziecko choć ma wrodzoną wiedze matematyczna dopiero na drodze doświadczenia ją odkrywa) wszystkie rzeczy składają się z jakości np.mają kolor, kształt. Cechy rzeczy to jakości lub własności.

Dwa rodzaje jakości

- jakości pierwotne (rozciągłość, kształt, ruch)

- jakości wtórne (nasze zmysły: smak, zapach, wygląd,...)

Jakości pierwotne są w przedmiotach a jakości wtórne są w nas, po stronie świata są jakości pierwotne.

George Berkeley- biskup, wróg ateizmu i wolnomyślicielstwa. Zaakceptował rozróżnienie Locka na idee pierwotne i idee wtórne. Doszedł jednak do wniosku że nawet to co jest jakością pierwotną jest w człowieku w podmiocie. Wszystko to co widzimy to projekcje naszych zmysłów, nie istnieje świat zewnętrzny. T co widzimy to nasze wnętrze to co istnieje w nas samych.

esse est percipi-istnieć to znaczy być postrzeganym

esse est percibere- istnieć to znaczy postrzegać

największy problem filozoficzny: czy jeśli w lesie przewróciło się drzewo a nie byłoby nikogo kto by to słyszał to czy wydałoby ono dźwięk, jeśli dźwięki istnieją tylko o tyle że ktoś to usłyszał, odebrał to to drzewo żadnego dźwięku nie wykonało. Jeśli istnienie to bycie postrzeganym to musi istnieć tez to co postrzega. Jesteśmy duchami, postrzega duch albo dusza. Świat w chwili gdy my go nie dostrzegamy jest dostrzegany przez Boga.

Jest pewna różnica miedzy Bogiem a człowiekiem, Bóg musi istnieć bo gdyby nie istniał to nic by nie istniało, gdyż nikt by nie patrzył.

David Hume- empirysta, filozof oświecenia, sceptyk, jeden z największych ateistów w historii filozofii, zwalczał wszelkie próby wciągnięcia do filozofii wątków religijnych. Wszystkie idee Hume podzielił na:

-impresje (bezpośrednie wrażenia zmysłowe, np.ból)

-idee (kopie impresji np. wzmianka o dentyście wywołuje bolesne wspomnienie)

Oba te elementy(grupy) są w podmiocie, w umyśle ludzkim.

Hume o tym skąd pochodzą impresje: „nie wiem”, nie możemy nic wiedzieć o świecie bo mamy tylko wrażenia.

Dwie krytyki Huma:

  1. krytyka przyczynowości (związek przyczynowo skutkowy)
    Według Huma nie ma czegoś takiego jak przyczynowość, wszystko to tylko przyzwyczajenie że tak będzie, oparte na dwóch elementach:
    - przyczyna do skutku
    - powtarzalności nie ma w sensie przyczynowości, jest tylko regularność i następstwo

  2. krytyka indukcji (indukcja-dowodzenie od szczegółu do ogółu)
    - przenoszenie obserwacji z przeszłości w przyszłość zdaniem Huma nie możemy tak postępować gdyż między rzeczami nie ma przyczynowości
    - jesteśmy przyzwyczajeni że cos sie stanie ale nie możemy być tego pewni

P- idioci

Q- być szczęsliwym

S- być piłkarzem

Sylogizmy:


Wyszukiwarka