Prawo finansowe
I - 19 lutego 2009r.
Prawo podatkowe
Instytucja podatków jest starą instytucją, z bogatymi tradycjami. Jest aktualnie typowo prawno-fi nansową, ponieważ posługujemy się przy jej
stosowaniu metodą bezzwrotną w rozumieniu jurydycznym.
Pomysłowość normodawcy w zakresie podatkowym jest daleko posunięta. W perspektywie czasu można było spotkać podatki, które dziś nie
istnieją, a wydają się egzotyczne obecnie.
Przykład: szejk wprowadził podatek od posiadania własnych przednich zębów.
Podatek od otworów okiennych - kamienice na starówkach, wysokie (ceny gruntu) i wąskie; na górze dwie wnęki (lub jedna) z oknem + jedna
zamurowana.
Odpowiednikiem obecnych organów był ówcześnie zarząd ... .
Opodatkowane gołębi.
Podatek od artykułów luksusowych (np. czekolada!).
Podatki pojawiły się już w okresie niewolnictwa i uległy rozowojowi w cesarstwie rzymskim. Następnie pojawiło się ograniczenie w systemie
feudalnym i rozkwit w systemie kapitalistycznym. W literaturze na państwa tej formacji używało się określenia państwo podatkowe.
Podatek przetrwał w okresie realnego socjalizmu. Finanse kształtowały się pod wpływem pewnych innych obiektywnych czynników
spowodowanych własnością państwa. Podatki w tym okresie pełniły nie tylko rolę fi skalną, lecz także realizowały rozmaite cele gospodarcze i
społeczne (rola pozafi skalna). Konstrukcje podatkowe były bogato nasycone różnymi treściami.
Podatek jako zjawisko historyczne pojawił się na pewnym etapie społecznego rozwoju w oparciu o dwie przesłanki:
1) nakładanie obowiązkowych świadczeń na obywateli państw podblitych (cesarstwo rzymskie, wielkie podboje)
2) dobrowolne świadczenia na rzecz panującego, w szczególności świadczenia przeznaczone na cele zbrojeniowe (obronności) ->
przekształciły się z czasem w świadczenia dobrowolne, u podstaw których leżał obowiązek moralny -> nastepnie świadczenia obowiązkowe
Problem teoretyczny w okresie realnego socjalizmu:
Jeśli podatnikiem jest podmiot państwowy to nie można mówić o podatku. Przedsiębiorstwo państwowe nie może być opodatkowane na
rzecz państwa.
Szkoła krakowska uważała, że decyduje forma, nie podmiot. Przewaga formy nad treścią.
Dowodem słuszności tego poglądu jest fakt, że obecnie mamy podmioty państwowe i są one obciążone identycznie podatkami, jak i inne
podmioty. Decyduje forma obciążenia.
Brak jednolitego teoretycznego ujęcia podatku, mimo, że funkcjonuje od setek lat.
Różni autorzy kładą nacisk na różne elementy instytucji podatku.
Istnieje również normatywna defi nicja podatku (ordynacja podatkowa). Część autorów posługuje się wyłącznie tą defi nicją, nie uwzględniając
wypracowaych przez teorię definicji.
ważne Jedna z wybranych definicji typu teoretycznego z naciskiem na konkretne elementy (ważne dlaczego akurat tę) :
Podatek oznacza świadczenie obowiązkowe (z automatu przyjmujemy, że pieniężne) , ustalane jednostronnie przez państwo, niezwiązane
bezpośrednio z żadnym wzajemnym świadczeniem ze strony państwa, określone w swych rozmiarach generalnie.
Obowiązek w rozumieniu jurydycznym, obowiązek prawny - ta cecha odróżnia podatek jako instytucję prawno-fi nansową od świadczeń
dobrowolnych.
Jednostronność (ustalania przez państwo) wynika z atrybutu władzy państwowej - ta cecha odróżnia podatek od świadczeń o charakterze
umownym.
Państwo może przekazywać część atrybutu na rzecz podmotów publiczno-prawnych, organizacji międzynarodowych, organizacji typu
ponadpaństwowego, których jest członkiem.
Niezwiązanie bezpośrednie z wzajemnym świadczeniem - podatek nie jest związany bezpośrednio z żadnym świadczeniem bezpośrednim ani
ze strony państwa, ani podmiotów publiczno-prawnych (np. JST). Istnieje powiązanie pośrednie z wzajemnymi świadczeniami ze strony
państwa. Określano to kiedyś jako odpłatność ogólną i szczególną (szczegółową). W tej chwili w literaturze stosuje się to rzadziej. Odpłatność
szczególna odpowiadała wzajemnemu bezpośredniemu świadczeniu, a ogólna wzajemnemu ale tylko pośredniemu świadczeniu.
Brak bezpośredniego wzajemnego świadczenia polega na tym, że ustawa nakłada na poszczególne podmioty rózne obowiązki podatkowe. Z
racji uiszczania ich określony podmot nie otrzymuje żadnego bezpośredniego wzajemnego świadczenia, np. ktoś podejmuje się pracy i jest z
tego tytułu zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego - z tego powodu nie otrzymuje się żadnego konkretnego świadczenia
wzajemnego. Pośrednie świadczenia wzajemne - głównym z
ródłem dochodów budżetowych są podatki, znaczną część z tytułu podatków
czerpią JST, które zaspokajaą podstawwoe potrzemy mieszkańców na swoim terenie - to traktuje się to jako świadczenie typu pośredniego
Obowiązek w rozumieniu jurydycznym, obowiązek prawny - ta cecha odróżnia podatek jako instytucję prawno-fi nansową od świadczeń
dobrowolnych.
Jednostronność (ustalania przez państwo) wynika z atrybutu władzy państwowej - ta cecha odróżnia podatek od świadczeń o charakterze
umownym.
Państwo może przekazywać część atrybutu na rzecz podmotów publiczno-prawnych, organizacji międzynarodowych, organizacji typu
ponadpaństwowego, których jest członkiem.
Niezwiązanie bezpośrednie z wzajemnym świadczeniem - podatek nie jest związany bezpośrednio z żadnym świadczeniem bezpośrednim ani
ze strony państwa, ani podmiotów publiczno-prawnych (np. JST). Istnieje powiązanie pośrednie z wzajemnymi świadczeniami ze strony
państwa. Określano to kiedyś jako odpłatność ogólną i szczególną (szczegółową). W tej chwili w literaturze stosuje się to rzadziej. Odpłatność
szczególna odpowiadała wzajemnemu bezpośredniemu świadczeniu, a ogólna wzajemnemu ale tylko pośredniemu świadczeniu.
Brak bezpośredniego wzajemnego świadczenia polega na tym, że ustawa nakłada na poszczególne podmioty rózne obowiązki podatkowe. Z
racji uiszczania ich określony podmot nie otrzymuje żadnego bezpośredniego wzajemnego świadczenia, np. ktoś podejmuje się pracy i jest z
tego tytułu zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego - z tego powodu nie otrzymuje się żadnego konkretnego świadczenia
wzajemnego. Pośrednie świadczenia wzajemne - głównym z
ródłem dochodów budżetowych są podatki, znaczną część z tytułu podatków
czerpią JST, które zaspokajaą podstawwoe potrzemy mieszkańców na swoim terenie - to traktuje się to jako świadczenie typu pośredniego
(odpłatność ogólną); podobnie państwo dba o swoich obytwateli (bezpieczeńtwo zewnętrzne, wewnętrzne, oświata, administracja, itd.).
Średniowiecze - podatek od skazanego na rzecz kata - świadczenie wzajemne - ścięcie głowy.
Generalność - oznacza fakt, iż każdy podmiot, który znajdzie się w identycznej sytuacji będzie obciążony taką samą wysokością świadczenia.
Podatek - opłata - dopłata - składka - > to nie to samo!
Historycznie wykształcił się zwyczaj pobierania opłat w związku z wykonywaniem czynności przez panującego bądz
organy administracyjne,
lub sądownicze. Za rozstrzygnięcie sprawy pobierane były odpowiednie opłaty. Był taki okres, że rozdawane były pewne rodzaje urzędów w
związku z tym jakie te urzędy przynosiły dochody z opłat uiszczanych w związku z załatwianymi sprawami przez te urzędy. Obecnie uiszcza
się opłatę (opłata z tytułu czynności urzędowych), np. za dokument tożsamości. Dawniej były to znaczki stemplowe, obecnie opłata w kasie.
Jest to jedna grupa opłat - z tytułu czynności urzędowych. Ewidentnie wzajemne świadczenie ze strony państwa lub JST. Opłata jest
powiązana z wzajemnym świadczeniem.
Relacja wysokości opłaty i wartości wzajemnego świadczenia. (jedni uważają, że nadwyżkę opłaty można nazwać podatkiem, inni uważają, że
to nadal tylko opłata mimo, że jest znacznie wyższa, niż koszt wydania dokumentu).
Ustawa o opłacie skarbowej - opłata skarbowa; ustawa o ochronie środowiska, opłaty typu kartografi cznego, geologicznego, etc. .
Druga grupa opłat - należności połączonych z bezpośrednim wzajemnym świadczeniem, zwłaszcza ze strony JST - korzystanie z urządzeń
państwowych lub samorządowych. Ta grupa opłat obecne ulega daleko idącemu zawężeniu (socrealizm - bardzo rozbudowana) z powodu
prywatyzacji urządzeń - opłata zamieniła się w cenę.
Muzea państowe, samorządowe - opłata.
Jeśli na gruncie normatywnym jest podatek, to na pewno jest to podatek.
Jeśli na gruncie normatywnym jest opłata - to nie jest pewne co to jest, może być podatek, dopłata lub jeszcze coś innego, np. opłata
targowa to podatek.
Kwota pobierana za przebywanie w określonym miejscu (np. uzdrowisko) to podatek, mimo, że nazywa się opłatą. Nie ma tu przecież
wzajemnego świadczenia, bo państwo nie świadczy klimatu.
Jeśli na gruncie normatywnym pojawia się dopłata to nie jest na pewno dopłatą. Ta na gruncie normatywnym ma nazwę opłaty, udziału w
kosztach.
Jeśli jest na gruncie normatywnym dopłata to najczęściej jest podatek.
Defnicja opłaty jest identyczna jak podatku, zmienia się tylko fakt wzajemnego świadczenia.
Dopłaty
definicja Obowiązkowy, jednostronnie określony przez państwo (lub historycznie biorąc przez JST) udział w kosztach tworzenia urządzeń państwowych
lub samorządowych, pobierany od podmiotów, którym przypisuje się osiąganie szczególnych korzyści z tych urządzeń.
Państwo a częściej JST są inwestorami w zakresie określonych urządzeń. Są to najczęściej urządzenia infrastruktury technicznej. W myśl
obecnych regulacji zalicza się przede wszystkim sieci elektryczne, gazowe, ciepłownicze, kanalizacyjne, telekomunikacyjne, światłowody (bez
względu czy są na ziemi, pod, czy nad ziemią). Druga grupa to budowa dróg (w szczególności nawierzchni), ulic, placów.
Zwykła korzyść - mieszkańcy uzbrojonego gruntu.
Szczególna korzyść - cena rynkowa wzrasta przy gruncie uzbrojonym, więc właściciele gruntów odnoszą szczególną korzyść, powinni więc
partycypować w kosztach wytworzenia tych urządzeń - to jest właśnie dopłata.
sprawdzić Typowy przykład dopłat to opłaty awiacenckie (adiacencka?) -> ustawa o gospodarce nieruchomościami; inna -> ustawa o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym.
Obecnie nie zawsze dopłata powiązana jest z faktem wykonania pewnych urządzeń przez państwo lub JST. Zdarza się, że dopłata
powiązana jest z faktem wzrostu wartości pod wpływem podjęcia pewnego aktu normatywnego przez organ stanowiący/wykonawczy JST.
Przykłady: w oparciu o ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, JST uchwali plan miejscowy to oznacza tam przeznaczenie
gruntów; jeśli grundy rolne zostają przekształcone na grunty budowlane to jest to korzyść dla właściciela - wzrasta wartość gruntu, bo może
zostać podzielony na działki budowalne. Z tytułu samego przekwalifi kowania nie ma obowiązku uiszczenia opłaty (budowa dla siebie), jeśli
wprowadzi do obrotu prawnego działkę/grunt - musi zapłacić tego typu opłatę.
Opłata w oparciu o ustawę o gospodarce nieruchomościami, podział lub scalanie gruntów - wartość 20 działek jest większa, niż jednego
dużego gruntu, stąd potrzeba opłaty.
definicja Ryczałt podatkowy - państwo ustalało z podatnikiem wysokość opodatkowania, a jeśli nie było zgody, to podatnik płacił kwotę ustaloną
przez państwo.
definicja Normatywna definicja podatku:
Podatego oznacza publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa,
województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
Wymogiem konstytucyjnym jest, że podatek może być nałożony tylko w drodze ustawy.
Konkretna ustawa reguluje najczęściej jeden określony podatek. Mamy także akt normatywny, który reguluje kilka podatków.
W dawnej Polsce większość ustaw uchwalanych przez ówczesny sejm nosiła nazwę konstytucji.
pojęcie Charaktersytyczne było, że ustawy nakładające podatki miały nazwę uniwersałów.
zasada Zasada ekwiwalentności:
założenie, że dla podatku nie jest charakterystyczne to, czy powiązany jest wzajemnym świadczeniem, czy nie - ze strony państwa; jest
charakterystyczne, że ewentualne świadczenie ze strony państwa nie było ekwiwalentne (było niższe)
Podatkami obejmuje się część opłat, dopłat i część składek ubezpieczeniowych - przy takim podejściu.
My podchodzimy do tego odrębnie!
ważne Metoda bezzwrotna i brak zwrotnego świadczenia - obecne podatki.
Ordynacja podatkowa -> po wojnie opuszczono to na rzecz uregulowania dwutorowego -> kodeks postępowania administracyjnego ->
ordynacja podatkowa
sprawdzić Ordynacja:
1) część materialno-prawna; zawiera normatywną defi nicję podatku - publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne
świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej
2) postępowanie podatkowe
art. 84 Konstytucji
art. 217 Konstytucji
zasada Zasada wyłączność ustawowa w sprawach podatkowych - nanieść podatek można tylko w drodze ustawy (zasada konstytucyjna).
II - 26 lutego 2009r.
Elementy technicznej konstrukcji podatku z punktu widzenia budowy norm prawno-podatkowych określone z reguły są w hipotezie.
Podstawowe elementy to:
1) podmiot opodatkowania (podatnik)
2) przedmiot opodatkowania (stan faktyczny, za co)
3) podstawa opodatkowania (wielkość, od której oblicza się podatek)
4) stawka podatkowa (część podstawy)
5) sposób uiszczenia podatku
6) termin uiszczenia podatku
7) miejsce uiszczenia podatku
8) ulgi podatkowe, zwolnienia podatkowe
III - 5 marca 2009r.
Technika podatkowa
Nie korzystać z żadnych podręczników - są mylące ze względu na użycie skrótów myślowych.
Zastosowanie stawek ruchomych stwarza możliwość różnego podejścia do obciążenia podstawy opodatkowania.
Technika podatkowa - interesuje nas kwestia jak się zachowuje wysokość obciążenia podatkowego względem podstawy opodatkowania.
Dla rozpatrywania tych zagadnień przyjmujemy założenia, że w zasadzie zajmujemy się zachowaniem wszelkich wielkości przy wzroście
opodatkowania. Czasami trzeba jednak brać pod uwagę także spadek.
Problem: relacje o tych samych nazwach mogą być rozumiane w znaczeniu technicznopodatkowym (formalno-podatkowym, w świetle
rozwiązania normatywnego) i w znaczeniu ekonomicznym (nie pokrywają się); np. fi nansowe: podatek jest proporcjonalny, ekonomiczne:
regresywny (w obu przypadkach to prawda).
Podatek liniowy - to pojęcie jest nieporozumieniem. Jest to podatek proporcjonalny! Liniowy to tylko normatywna nomenklatura.
Jak kształtuje się kwota podatku przy zmianie wielkości podstawy w relacji do tej podstawy?
Wyróżnia się dwa pojęcia wysokości podatku:
a) bezwględna wysokość podatku
b) względna wysokość podatku
Każdej formie opodatkowania odpowiada jedna możliwość, jeśli chodzi o kształtowanie się względnej wysokości podatku (są 3 konstrukcje
podatkowe).
Rozpatrując bezwzględną wysokość podatku nie możemy powiedzieć, że każdemu sposobowi kształtowania się odpowiada odrębny rodzaj -
bo jest 5 sposobów.
Żeby powiedzieć jaka to konstrukcja trzeba sprawdzić jak się kształtuje i względna i bezwzględna wysokość przy zmianie podstawy, bo mogą
wystąpić zakamuflowane rozwiązania.
Jeśli chodzi o względną wysokość mamy trzy możliwości.
Rozpatrujemy to przy wzroście podstawy. Względna wysokość podatku może:
a) nie ulegać zmianie
b) wzrastać
c) maleć
Odpowiada to trzem formom opodatkowania, konstrukcjom opodatkowania:
a) proporcjonalnemu (liniowemu) (proporcjonalność podatkowa)
b) progresywnemu (degresja jest formą progresji, nie ma odrębnej konstrukcji!) (progresja podatkowa)
c) regresywnemu (regresja podatkowa) (od momentu przystąpienia do UE jej nie ma)
ważne Skrótem myślowym, bardzo daleko idącym jest określenie "stawki podatkowe proporcjonalne, progresywne i regresywne". Nie ma takich
stawek!
Należy oddzielić od siebie te trzy możliwości.
Wielkości hipotetyczne:
Powojenny stan: było wszystko
najwięcej możliwości pozostawało stale w podatku od spadków i darowizn, nadal ten podatek ma sformułowania poszególnych przepisów,
najbardziej nawiązujące do dawnego prawa podatkowego.
Jest założenie, że zawsze po lewej stronie tabeli są podstawy, po prawej stawki.
Konkretne: górna z danego zakresu; nie mamy zakresów tylko wartości konkretne
proporcjonalność Proporcjonalność podatkowa
podstawa opodatkowania kwota podatku względna wysokość podatku
1000 100 10%
2000 200 10%
3000 300 10%
10%
4000 400
stawka: 10%
Wnioski: podstawa podatku wzrosła 2x, kwota podatku 2x; dalej: 3x i 3x, itd.
Możemy uogólnić: kwota podatku rośnie taką samą ilość razy, jaką rośnie podstawa opodatkowania, czyli: bezwzględna wysokość podatku
(kwota) rośnie taką samą ilość razy, jaką rośnie podstawa opodatkowania.
Jeśli dwie wielkości rosną wobec siebie w takim samym tempie, to mówimy, że zachowują się proporcjonalnie.
Wniosek: przy stałej stawce podatkowej opodatkowanie jest proporcjonalne, ale być nie musi!
Opodatkowanie proporcjonalne zachodzi wówczas, gdy:
1) przy wzroście podstawy opodatkowania względna wysokość podatku pozostaje bez zmian
2) przy wzroście podstawy opodatkowania bezwzględna wysokość podatku (kwota podatku) wzrasta w tym samym stopniu (taką samą ilość
razy), jak podstawa opodatkowania.
progresja Progresja podatkowa
podstawa opodatkowania kwota podatku względna wysokość podatku
1000 100 10%
2000 300 15%
3000 600 20%
4000 1000 25%
stawka: 10%
progresja Progresja podatkowa
podstawa opodatkowania kwota podatku względna wysokość podatku
1000 100 10%
2000 300 15%
3000 600 20%
4000 1000 25%
stawka: 10%
Wnioski: kwota podatku wzrosła większą ilość razy, niż podstawa opodatkowania
Z progresją podatkową mamy do czynienia wówczas, gdy:
1) przy wzroście podstawy opodatkowania względna wysokość podatku rośnie
2) przy wzroście podstawy opodatkowania bezwzględna wysokość podatku rośnie większą ilość razy (w wyższym stopniu), niż podstawa
opodatkowania.
Pozostałe możliwości kształtowania się kwoty odpowiadają regresji podatkowej:
regresja I Regresja podatkowa - wariant I
podstawa opodatkowania kwota podatku względna wysokość podatku
1000 100 10%
2000 160 8%
3000 180 6%
4000 200 5%
stawka: 10%
Wnioski: podstawa podatku wzrosła 2x, kwota podatku mniej, niż 2x
Względna wysokość podatku maleje przy wzroście podstawy opodatkowania.
Jest to regresja wariant I.
regresja II Regresja podatkowa - wariant II
podstawa opodatkowania kwota podatku względna wysokość podatku
1000 100 10%
2000 100 5%
3000 100 3.3%
4000 100 2.5%
stawka: 10%
Wnioski: podstawa podatku wzrosła 2x, kwota podatku bez zmian
Jest to regresja wariant II
regresja III Regresja podatkowa - wariant III
podstawa opodatkowania kwota podatku względna wysokość podatku
1000 100 10%
2000 80 4%
3000 60 2%
4000 40 1%
stawka: 10%
Wnioski: podstawa podatku wzrosła 2x, kwota podatku maleje
Względna wysokośc maleje, opodatkowanie regresywne wariant III.
Decyduje tempo wzrostu przy wyborze typu odpodatkowania.
Regresja występuje wówczas, gdy:
1) przy wzroście podstawy opodatkowania względna wysokość podatku maleje
2) przy wzroście podstawy opodatkowania (kwota) zachowuje się w trojaki sposób:
Tak naprawdę propozycja podatku dochodowego liniowego to propozycja specyfi cznego podatku progresywnego.
Regesji się nie stosuje obecnie, ponieważ jest ewidentnie niesprawiedliwa.
Rozwój wielosektorowy w Polsce jako w jednym kraju socjalistycznym.
Prawdziwa stawka progresywna dałaby ogromną progresję. Nie używać tego pojęcia.
Progresję dzielimy na:
IV - 12 marca 2009r. - (uzupełnić, zdjęcia)
V - 19 marca 2009r.
Progresja ostra i łagodna
Progresja zwykła i zrelatywizowana
Formy opodatkowania (bez ustalania stawek i podstawy, uproszczone formy opodatkowania):
Spożycie niezbędne.
Opodatkowanie w sensie ekonomicznym jest regresyjne.
W rozumieniu techniczno-podatkowym jest proporcjonalne.
Sposób poboru świadczeń podatkowych
VI - 26 marca 2009r.
I termin egzaminu - 23 czerwca (wtorek)
II termin egzaminu - 7 września (poniedziałek)
III termin egzaminu - 24 września (czwartek)
Ordynacja jest aktem podatkowym bardzo szczegółowym (120art. cz. I - prawo podatkowe typu merytorycznego).
W pytaniu egzaminacyjnym będzie zaznaczone czy chodzi o ordynację podatkową, czy nie.
art. 12 ordynacji - przepis dotyczący terminu, reguluje sposób liczenia terminu, od jakiego dnia zaczyna się liczyć terminy i w jakim dniu
kończy się liczyć terminy
Jeśli początkiem terminu jest zdarzenie, przy obliczaniu terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło - liczy się od
następnego dnia.
Jeśli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień wolny od pracy to termin ulega przesunięciu na następny dzień po dniach wolnych.
Termin został zachowany jeśli zostało nadane pismo w polskiej placówce operatora publicznego (data stempla pocztowego).
Żołnierz - danemu dowódcy jednostki może złożyć z zachowaniem terminu.
art. 47 - rozdział o terminach i płatnościach zaczyna się od tego artykułu
Dwa rodzaje decyzji podatkowych:
Wysokość podatku, tzw. zobowiązanie podatkowe, określane jest wyłącznie w decyzji ustalającej (konstytutywnej).
Sposoby wymiaru podatku:
Termin przy płatności za pomocą płatnika - ostatni dzień, kiedy powinna nastąpić wpłata.
Termin przy płatności przez inkasenta - dzień następny po ostatnim dniu, kiedy powinna nastąpić wpłata.
Istnieje w myśl ordynacji możliwość odraczania terminów przewidzianych przepisami prawa podatkowego (art. 48). Jest to możliwe tylko na
wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Nie ma to charakteru
powszechnego. Istnieje jednak cały szereg wymienionych w ordynacji terminów, których odraczać nie można. Nie każdy termin można
odroczyć na wniosek podatnika.
Istnieje w myśl ordynacji możliwość odraczania terminów przewidzianych przepisami prawa podatkowego (art. 48). Jest to możliwe tylko na
wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Nie ma to charakteru
powszechnego. Istnieje jednak cały szereg wymienionych w ordynacji terminów, których odraczać nie można. Nie każdy termin można
odroczyć na wniosek podatnika.
Przykład: nie można odraczać terminów, które powodują przedawnienie; nie można odraczać terminów zwrotu nadpłaty podatku.
Decyzje dotyczące odraczania terminów świadczenia, albo odraczania terminów płatności zaległości podatkowej.
Niektóre terminy może przedłużać w oparciu o kompetencję przewidzianą w ordynacji MF w drodze rozporządzenia - takie przedłużenie ma
charakter generalny (dla określonej kategorii podatników lub stanów faktycznych) - znów nie wszystkie terminy można w ten sposób
potraktować. Ordynacja wyznacza jakich terminów MF przedłużyć w drodze rozporządzenia nie może.
Podatek niezapłacony w terminie staje się zaległością podatkową - art. 61 ordynacji.
definicja Zgodnie z tym artykułem zaległością podatkową jest również niezapłacona w terminie zaliczka na podatek lub niezapłacona w terminie rata
podatku.
Zrównanie określonych wielkości z zaległością podatkową (traktowanie w ten sam sposób):
Odsetki za zwłokę i opłata prolongacyjna
Odsetki są pierwszą, naturalną sankcją za nieterminową zapłatę podatku (obojętnie czy zaliczki czy raty czy świadczenia). Odsetki za zwłokę
pobierane są na rzecz organu podatkowego, przy czym oblicza je podatnik, płatnik lub inkasent, lub osoba trzecia. Oblicza ten podmiot, który
ma obowiązek wpłacić świadczenie, które stało się zaległością podatkową.
Ordynacja podatkowa przewiduje nieliczne wyjątki od obowiązku uiszczenia odsetek za zwłokę:
pytanie egzaminacyjne Odsetki (art. 55) za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego. Od razu wpłacając zaległość trzeba uiścić odsetki za zwłokę.
Stawka odsetek jest określana w sposób względny. Nawiązuje do tzw. podstawowej stopy procentowej ustalanej przez bank centralny (NBP).
Aktualnie nawiązuje do stopy kredytu lombardowego i wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania tego kredytu. Kredyt lombardowy
jest to kredyt udzielany przez NBP innym bankom pod zastaw określonego rodzaju papierów wartościowych (obligacje SP np.) i do ich
określonej wysokości (nigdy 100%). W związku z tym MF w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim, obwieszcza wysokość aktualnej stawki
odsetek za zwłokę.
Ordynacja przewiduje możliwość korekty zeznań i deklaracji podatkowych. Jeśli podatnik sam stwierdzi, że się pomylił, wówczas może złożyć
korektę wcześniej złożonych dokumentów. Przepisy przewidują w zależności od rodzaju zeznań terminy dla składania korekt. Jeśli w ciągu 7
dni od złożenia korekty wpłaci się podatek to nie płaci się odsetek. Korekta - po podstawowym terminie.
Korekta w ciągu 3 lat.
Opłata prolongacyjna nie ma charakteru sankcyjnego. Można uznać ją za rodzaj odpłatności, związanej z wydaniem określonego rodzaju
decyzji podatkowej. Art. 57 - jeżeli zostanie wydana decyzja właśnie o odroczeniu terminu płatności lub odroczeniu terminu zaległości
podatkoej lub o rozłożeniu na raty i jeśli dotyczy to podatku, który stanowi dochód budżetu państwa - to przy takiej decyzji pobiera się opłatę
prolongacyjną. Dotyczy decyzji, które nadają swoistego rodzaju ulgę podatkową - w postaci korzystniejszego rozłożenia opłaty. Pobierana z
mocy prawa.
Wyjątek: nie jest pobierana, jeśli decyzja wydana była z powodu klęski żywiołowej.
Organy stanowiące JST mogą wprowadzić opłaty takie, jeśli podatek stanoi dochód własny samorządu (fakulatatywnie). Sam określa
wysokość tej opłaty, ale nie możę być wyższa, niż 50% stawki odsetek za zwłokę (bo 50% odsetek to stawka opłaty za podateki wpływające
do SP).
Sposób wykonania świadczeń podatkowych:
1) formy zapłaty wraz z formami sukcesywnej zapłaty
2) inywidualizacja osoby podatnika
3) udział osób trzecich w zapłacie podatku
4) środki, przy pomocy których podatek podlega zapłacie
VII - 2 kwietnia 2009r.
Nadpłata
2) Indywidualizacja osoby podatnika - indywidualizacja podmiotu podatkowego
3) Udział osób trzecich w zapłacie podatku
4) Rodzaj środków, przy pomocy których następuje uiszczenie podatku
Art. 61.
Sposoby zaokrąglania i wyliczania podatku.
Art. 64 przewiduje możliwość potrącenia.
Możliwość dokonywania potrącenia jeśli chodzi o należności JST, w szczególności gmin.
Art. 66 - przeniesienie własności rzeczy na rzecz SP lub JST.
VIII - 16 kwietnia 2009r.
Stosunki prawo-finansowe i prawno-podatkowe.
Istnieją dwa rodzaje stosunków prawno-podatkowych:
IX - 23 kwietnia 2009r. (uzupełnić, zdjęcia)
X - 30 kwietnia 2009r.
następny wykład: środa 20 maja 11:20 (sprawdzić salę w internecie)
nie będzie wykładu 4 czerwca 2009r.
W ordynacji jest uregulowana kwestia organów podatkowych oraz ich właściwości.
Organy I instancji
Organy odwoławcze (potocznie: II instancji)
- zależą od tego, kto jest organem I instancji:
Dyrektorzy izb są na podstawie odrębnych przepisów organami pierwszej instancji; jeśl tak, to wówczas same dla siebie są również organami
drugiej instrancji.
Organem podatkowym jest również minister finansów, ale tylko w niewielkim zakresie uregulowanym ordynacją. Minister fi nansów jest
organem pierwszej instancji z urzędu w sprawach:
- stwierdzenia nieważności decyzji
- wznowienia postępowania
- zmiany lub uchylenia decyzji
- stwierdzenia wygaśnięcia decyzji
W tych sprawach jest rówocześnie organem odwoławczym od decyzji wydanych przez siebie w pierwszej instancji w tym zakresie.
Ponadto MF jest:
- organem w sprawie porozumień dotyczących central sakcyjnych (?)
- w zakresie wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego
- jest także organem dotyczacym informacji przekazywanych przez banki p rachunkach bankowych związanych z prowadzeniem działalności
gospodarczej.
Ponadto RM może nadać uprawnienia organów podatkowych wymienionym w ordynacji rodzajom jednostek (nie trzeba pamętać jakim).
Właściwość organów podatkowych:
Porozumienia w sprawie cen transakcyjnych
Ustawa reguluje sposób podpisywania deklaracji od niedawna deklaracja (szeroki zakres w ordynacji, czyli w tym zeznania) mogą być
podpisane przez płatnika, inkasenta lub pełnomocnika podatnika.
Przepisy ordynacji przewidują możliwość korekty deklaracji. Korekta dokonana zgodnie z tymi przepisami nie powoduje ujemnych skutków
finansowych dla podatnika. Korekty mogą dokonywać sami podatnicy, ale również płatnicy i inkasenci. Wraz z korektą (w odpowiednim
terminie) musi być dołączone pisemne uzsadanienie przyczyn korekty.
W podatku dochodowym od osób fizycznych organy praktycznie nie wymagają tego uzasadnienia, i można ją składać praktycnzie w całym
terminie przedawnienia.
W ramach stosunków prawno-finansowych o charakterze instrumentalnym, ordynacja reguluje zaganienie tzw. informacji podatkowych. Osoby
prawne i ułomne osoby prawne, oraz osoby fi zyczne, prowadzące działalność gospodarczą są zobowiązane do sporządzania i
przekazywania informacji określonych ordynacją.
Niektóre rodzaje informacji muszą być przekazywane bez wezwania przez organ (z mocy prawa) - te najważniejsze, a inne jedynie na
pisemne żądanie organu podatkowego - te szczegółowe.
Banki, ZUS, KRUS - podmioty typowe, zobowiązane do przekazywania infrormacji.
Podmioty zobowiążane muszą też przekazywać informacje o pracownikach i wypłacanych im wynagrodzeniach. Podmioty (nieważne jakie)
prowadzące działalność gospodarczą zgodnie z ordynacją mają obowiązek na żądanie kupującego wystawiać rachunki (np. faktury).
Druga część ordynacji podatkowej poświęcona jest zagadnieniom postępowania podatkowego.
skrót PP - postępowanie podatkowe
Jedyne, które jest całkowicie odrębne uregulowanie przepisami prawa podatkowego.
Wszystkie organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. Postępowanie powinno być tak prowadzone, by budziło zaufanie do
organów podatkowych. Organy podatkowe zgodnie z art. 121 ust. 2 zobowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o
przepisach prawa podatkowego, pozostających w związku z przedmiotem postępowania.
Organy powinny podejmować wszystkie działania niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Mają obowiązek zapewnić
stronom czynny udział w każdym stadium postepowania podatkowego.
Organy mają obowiązek działać wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami.
Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów i informacji powinny być załatwiane niezwłocznie (dalej jest termin: dla spraw zwykłych - 1m-c;
dla szerszych: 2m-ce).
Sprawy załatwia się pisemnie i dwuinstancyjnie.
PP jest jawne tylko dla stron.
Jeżeli nie służy odwołanie od decyzji, ta jest ostateczna. Wtedy można tylko wystąpić o stwierdzenie nieważności lub wznowienie
postepowania (kompetencja MF).
Jeżeli nie służy odwołanie od decyzji, ta jest ostateczna. Wtedy można tylko wystąpić o stwierdzenie nieważności lub wznowienie
postepowania (kompetencja MF).
Wyłączenie pracownika organu lub całego organu - kompetencja, powiązania ze stronami.
Stroną w postępowaniu jest podatnik, płatnik, inkasent albo następca prawny lub osoby (odpowiedzialność osób trzecich, przekształcenia),
które żądają czynności zgodnie ze swoim interesem.
W PP strona może działać przez pełnomocnika, wyjątek: jeśli charakter czynności wymaga osobistego działania.
Nie ma wymogu co do kwalifikacji pełnomocnika. Może to być każdy, kto ma zdolność do czynności prawnych.
Jeśli osoba jest nieobecna lub niezdolna do czynności prawnych, organ podatkowy występuje do sądu o ustanowienie kuratora.
Przeprowadza się postępowanie dowodowe bez zbędnej zwłoki. Niezwłocznie powinny być rozpatrzone sprawy, kóre na podstawie dowodów
przedstawionych przez podatnika, nie wymagają dalszych ustaleń.
Jeżeli organ nie jest w stanie załatwić sprawy w termnie, ma obowiązek zawiadomienia o tym podatnika. Niezałatwienie upoważnia podatnika
do ponaglenia organu podatkowego wyższego stopnia, a jeśli on tego nie załatwił - do ministra. Pracownik, z winy którego nastąpiło
niezałatwienia podlega odpowiedzialności np. dyscyplinarnej.
Ordynacja reguluje także doręczenia (sposób i terminy). Jeśli podatnik wyjeżdża za granicę na conajmniej dwa miesiące ma obowiązek
ustalenia pełnomocnika d/s doręczeń.
Wezwania do składania wyjaśnień, zeznań, dokonania czynności. Podatnik jest zobowiązany do stawienia się tylko na terenie województwa,
na którym przebywa lub zamieszkuje. Jeśli jest w innym, to organ podatkowy zwraca się do tamtejszego organu w tej sprawie, by go
przesłuchał.
Przywracanie terminu: w ciągu 7 dni wraz z czynnością, która nie została w terminie wykonana + wyjaśnienie przyczyn.
PP wszczynane bywa z urzędu lub na wniosek strony. Zależy to od rodzaju podatku. W trakcie PP ordynacja reguluje sposób sporządzania
protokołów, adnotacji, notatek, itd.
Ordynacja przewiduje, że strona ma możliwość przeglądania akt, robienia notatek i kopii (tylko w siedzibie urzędu) przy pracowniku, w każdej
chwili.
Dowody dopuszczane z urzędu jeśli nie są sprzeczne z prawem.
- księgi podatkowe
- zeznania podatkowe
- ewidencje
- deklaracje
- materiały z kontroli podatkowych
- dane z innych postępowań
- w niektórych przypadkach dowodami są również wyciągi z rachunków bankowych (wielkości związane z działalnością banków)
- informacje o kredytach
Strona musi być zawiadomiona o czasie i miejscu o przeprowadzeniu dowodu. Ma prawo do obecności i pytań do świadków i biegłych.
Dowody:
Art. 199a
Organ podatkowy orzeka w drodze decyzji. W niektórych przypadkach w trakcie postępowania wydaje postanowienia. Decyzje kończą
sprawę. Jeżeli postepowanie z jakiegoś powodu staje się bezprzedmiotowe, wydaje się decyzję o umorzeniu postępowania. Ordynacja
określa treść decyzji.
Strona w ciągu 14 dni może żądać uzupełnienia decyzji.
Jeśli organ błędnie poinformował stronę o środkach odwoławczych nie może to szkodzić stronie.
Przysługuje odwłoanie. Musi zawierać zarzuty, uzasadnienie i zakres żądania i wnosi się je za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.
Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. Z powodu ważnego interesu strony lub interesu publicznego organ może wstrzymać
wykonanie z urzędu lub na wniosek - ale w sytuacjach wyjątkowych.
Jeżeli organ z ważnych przyczyn wstrzyma wykonanie decyzji, nie ma to wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę.
Organ, który wydał decyzję ma prawo samodzielnej zmiany decyzji, od czego znów służy odwołanie. Jeśli nie zmienia decyzji, przekazuje
sprawę wyżej.
Organ odwoławczy może:
- pozostawić bez rozpatrzenia, jeśli nie spełnia wymogów ordynacji
- ustalić zobowiązanie w wysokości wyższej lub niższej
- ustalić stratę w wysokości niższej lub wyższej
- uznać za niepoprawny wniosek, bezzasadny (?)
- przekazać niższej instancji do poprawy
Ordynacja reguluje zagadnienie zażaleń, wznowienia, stwierdzenia nieważności, uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej, wygaśnięcia
decyzji i odpowiedzialności odszkodowawczej organu.
Odpowiedzialność odszkodowawcza:
stronie służy odszkodowanie za poniesioną stratę i za utracone korzyści
Postępowanie w sprawie odszkodowania jest na podstawie prawa cywilnego. Odszkodowanie przysługuje od organu, który wydałdecyzję, a
orzeka organ, który uchylił decyzję (który rozstrzygał sprawę).
Roszczenie odszkodowania przedawnia się po upływie trzech lat.
Ordynacja reguluje sprawę kosztów.
Zagadnienie czynności sprawdzających w toku.
Ordynacja reguluje także zagadnienie kontroli podatkowej.
Organy I instrancji mają prawo przeprowadzania z urzędu kontroli podatkowej u podatników.
Jeśli organ stwierdzi, że osoba fi zyczna kontrolowana nie ujawnia wszystkich dochodów, może się zwrócić o oświadczenie o stanie
majątkowym.
Tajemnica skarbowa - dane zawarte w aktach spraw podatkowych. Odpowiedzialność z tytułu jej naruszenia.
W ramach systemu finansowego mówimy o jego części: system prawno-podatkowy.
Zagadnienia dotyczące tego sysemu koncentrują się na:
1) układzie podatków w określoną całość
2) problematyce polityki podatkowej
Jak każdy system, tak i ten musi zakładać wielość elementów, powiązanych w funkcjonalną całość. Powinien się charakteryzować
wewnętrzną spójnością i niesprzecznością.
Różne spojrzenia na system:
System podatkowy powinien spełniać pewne cechy:
W związku z tym w doktrynie wyróżnia się dwa rodzaje systemów podatkowych:
Charakterystyczną cechą wszystkich współczesnych systemów podatkowych jest pluralizm podatkowych - występowanie wielości podatków.
Jest przeciwstawieniem koncepcji podatku jedynego (twórca - Kenney, potem fizjokraci).
Zalety pluralizmu podatkowego:
Z natury rzeczy pomiędzy pewnymi podatkami występują pewne sprzeczności. Są podatki związane z tradycjami.
Polityka podatkowa
W związku z pluralizmem podatkowym formułowane są zasady podatkowe:
Po raz pierwszy przez Adama Smitha (uważał, że podatek powinien być proporcjonalny).
Najczęściej przyjmuje się 4 podstawowe zasady podatkowe:
1) równość podatkowa (równo wszystkich podatników) - niektórzy nazywają ją sprawiedliwością podatkową
2) pewność opodatkowania - podatnik powinien odpowiednio wcześniej wiedzieć i ile i w jakim okresie będzie płacił podatek
3) prostota rozwiązań prawno-podatkowych
4) taniość poboru (praktyczność poboru)
W literaturze niemieckiej mówi się także o zasadzie racjonalności, z wyróżnieniem racjonalności materialnej (zasada sprawiedliwości
podatkowej rozumiana jako progresywny podatek oraz wydajność podatku) i formalnej (prostota podatku i nieodczuwalność w rozumieniu jak
najlepszych terminach - wraz z powstawaniem dochodów).
W Polsce realizuje się 1) i 2) zasadę i racjonalności materialnej.
Wszystkie zasady są realizowane jeśli wez
mie się pod uwagę podatników o wysokich dochodach.
Podział podatków wg. kryterium charakteru (przedmiotu) opodatkowania:
XI - 7 maja 2009r.
Prawo celne w szerokim rozumieniu reguluje trzy kręgi problemowe:
Sfery prawa celnego:
Funkcje prawa celnego:
Zasady realizowane przy pomocy prawa celnego:
Podstawy prawne prawa celnego
Definicja doktrynalna cła:
Wyróżniamy takie same elementy konkstrukcji instytucji cła, jak w podatku:
Rodzaje ceł:
Wspólnotowy kodeks celny:
W UE dozwolone jest pobieranie opłat celnych (nie mylić z opłatami realizującymi skutki ceł, które są zakazane).
Opłaty związane ze specyficznego rodzaju działalnością, np. opłata za przechowanie towarów w magazynie czasowego składowania
prowadzonym przez organy celne.
Podzielony na tytuły:
1) przepisy ogólne: zakres stosowania, podstawowe definicje
Przepisy stosowane jednolicie na całym obszarze UE, chyba że konkretna umowa międzynarodowa wprowadzałaby od tego wyjątek.
Stosowanie jednolite spowodowało bezpośrednie stosowanie kodeksu.
Kodeks reguluje zagadnienie obszaru celnego wspólnoty.
Obszar celny wspólnoty w zasadzie pokrywa się z obszarem UE, ale istnieją od tego wyraz
nie wymienione wyjątki: określone są terytoria,
która nie są państwem UE, ale składają się na obszar celny UE i odwrotnie - państwa UE (terytoria państw), które są wyłączone.
Wyjątków jest dużo, ale zakres terytorialny niewielki.
Przykład: z terytorium królestwa Danii wyłączono Wyspy Owcze i Grenlandię; z RFN wyłączona wyspa Helligolland; z Hiszpanii wyłączono
Caucę i Meillę.
Przykład: włączone mimo nie bycia członkiem są do terytorium Francji Księstwa Monako.
Zakres podmiotowy:
Nie operuje pojęciem podmiotu, a operuje pojęciem osoby. Są to osoby fi zyczne i prawne, stowarzyszenia osób nieposiadających
osobowości prawnej, ale mających zdolność do czynności prawnych.
Osoba fizyczna musi posiadać stałe miejsce zamieszkania we wspólnocie. Osoba prawna albo stowarzyszenie - musi posiadać bądz

siedzibę statutową na terenie wspólnoty, bądz
co najmniej siedzibę główną, gdyby statutowa znajdowała się gdzieś indziej.
Pojęcia:
Podmioty gospodarcze mają korzystać z maksymalnych ułatwień kontroli celnych. Status podmiotu gospodarczego jest uznawany przez
wszystkie państwa członkowskie.
Bardzo istotną kwestią są same cła (ich wysokość). Określone są odrębnym aktem normatywnym (wspólnotową taryfą celną). Sam kodeks
celny wspólnotowy nie pomija tego zagadnienia - zawiera zasady ustalania taryf. Taryfa nie jest wykonawczym aktem!
Klasyfikacja taryfowa towarów
Stosuje się cła przewidziane w taryfi e celnej wspólnot europejskich, ale ta taryfa obejmuje przede wszystkim dwie wielkości:
Taryfa celna obejmuje stawki i inne elementy opłat stosowane do towarów, ale tych objętych nomenklaturą scaloną:
Preferenycjne środki taryfowe w ramach taryfy, określone w umowach zawartych przez UE z niektórymi krajami lub z grupami państw.
Istnieją preferencyjne środki taryfowe przyjęte jednostronnie przez wspólnotę. Wobec kraju lub grupy państw stosuje preferencyjne środki
taryfowe.
W taryfie są także obniżki należności celnych przywozowych (ulgi) lub z nich zwolnienia.
Szczególne środki (preferencyjne środki taryfowe) bywają ograniczane: do tzw. określonej wielkości przywozu (kontyngent). W przypadku
jego osiągnięcia zwolnienie automatycznie odpada.
Plafony taryfowe - określenia typu wartościowego.
X - 14 maja 2009r.
skrót WKC - Wspólnotowy Kodeks celny
pojęcie normatywne wartości celnej towarów
przeznaczenie celne towaru
Publiczne prawo bankowe
Od wstąpienia do UE, NBP stał się częścią systemu banków centralnych.
System ten składa się z banku wspólnego dla UE (Europejski Bank Centralny) oraz wszystkich banków narodowych państw
członkowskich UE).
Banki krajowe/narodowe mają dwojaki status:
- banki centralne państw, które przyjęły Euro (państwa eurosystemu)
- banki centralne państw, które nie przyjęły Euro (państwa z derogacją)
Europejski system banków centralnych (od 1 stycznia 1999r.), sam europejski bank centralny pół roku wcześniej.
Stworzenie tego systemu było konsekwencją idei, pojawiającej się w ramach wspólnot (przed UE) wprowadzenia jednolitego rynku
gospodarczego a w konsekwencji jednolitej waluty.
Wprowadzano go w kilku etapach. Bankowość centralna reformowana w drugim etapie - wtedy banki centralne państw wspólnot przyjęły
zasadę braku kredytowania fi nansów publicznych.
NBP nie może udzielać kredutu na fi nansowanie deficytu budżetowego (konstytucja RP).
skrót EBC - europejski bank centralny
skrót ESBC - europejski system banków centralnych
Podstawa prawna funkcjonowania systemu i EBC:
Głównym celem ESBC statutowym jest utrzymywanie stabilności cen.
Ważnym celem tego systemu jest również wspieranie polityki gospodarczej wspólnoty pod warunkiem, że nie narusza to podstawowego
celu.
ESBC realizuje wiele istotnych zadań.
Organizcyjnie wygląda to w sposób praktycznie oryginalny:
ESBC ma bardzo ważne zadania, ale nie posiada osobowości prawnej - nie ma organów i nie może występować o ETS.
Zadania te są realizowane przez EBC.
Niektóre zadania realizują banki narodowe.
Cztery rodzaje niezależności tego systemu:
- niezależność instytucjonalna
- niezależność personalna
- niezależność finansowa
- niezależność funkcjonalna
EBC przejął funkcje europejskiego instytutu walutowego, który zajmował się wprowadzaniem euro.
Po wprowadzeniu euro zaczął pełnić funkcję banku centralnego.
System ten działa tak, że banki narodowe państw strefy euro przekazują częśc kompetencji w zakresie polityki pieniężnej na rzecz EBC. W
związku z tym bank posiada osobowość prawną w najszerszym rozumieniu (jak państwa członkowskie), posiada swoje organy i legitymację
procesową do występowania przed ETS.
Własne zadania EBC to głównie emisja euro i polityka związana z euro.
Na zlecenie EBC i tylko na zlecenie określonej emisji euro dokonują banki narodowe państw członkowskich. Stąd wizerunki na monetach
euro różne różnych kraju.
System ma zagwarantowaną niezależność finansową, która znajduje wyraz w jego funduszach własnych (kapitał własny i wynosi ponad 5,5
mld euro i pochodzi z wpłat państw członkowskich UE).
Wysokość wpłat przypadających na poszczególne państwa członkowskie wyznacza tzw. klucz subskrypcji kapitału.
Klucz subskrypcji jest bardzo istotną wielkością, ponieważ oprócz wysokości wpłat przypadających na państwa członkowskie decyduje
również o udziale w zysku EBC - dla państw strefy euro.
Według tego klucza ustala się także wysokość rezerw walutowych EBC dla państw strefy euro.
Udział liczby ludności w ogólnej liczbie UE i po drugie - w oparciu o udział produktu krajowego brutto danego państwa w PKB UE.
Wpłaty na rzecz kapitału EBC wnoszą wszystkie banki centralne państw członkowskich.
W pełnej wysokości wpłaty te wnoszą tylko narodowe banki centralne państw strefy euro.
Pozostałe państwa (z derogacją) wnoszą tylko 7% przypadających na nie wpłaty tytułem kosztów organizacyjnych, a pozostałe 93% wniosą
w momencie przyjęcia euro.
Państwa z derogacją są to państwa, które nie spełniły jeszcze warunków konwergencji (zbieżności).
Każde państwo ma obowiązek spełnienia tych warunków.
Według klucza subskrypcji największa część przypada na Niemcy (21%) potem Francja i Wlk. Brytania, Włochy, Hiszpania, Polska (pow. 5%,
co w momencie ustalania wynosiło 290 000 mln euro; ale klucz przelicza się co 4 lata).
Rezerwy dewizowe państw strefy euro. Mają one służyć interwencji na rynkach walutowych.
Niezależność posiada oczywiście EBC w tych samych aspektach co ESBC. Czuwa nad tym ETS.
Bank ten (EBC) podlega kontroli:
Organy EBC (dwa mają podstawowe znaczenie) /różne nazwy organów w tłumaczeniach!/:
pytanie egzaminacyjne Na podkreślenie zasługuje, że jednoosobowym organem banku NIE jest prezes mimo, że istnieje taka funkcja!
EBC - siedziba we Frankfurcie nad Menem.
Dzieli się na piony, te na dyrekcje generalne, departamenty, wydziały, sekcje, komitety przy banku.
Komitety są wyrazem udziału czynnika społecznego.
W banku pracuje niepełne 1500 osób.
Zadania EBC: prowadzenie polityki związanej z euro (nie tylko emisja i dbanie o wartość /stabilność cen/, ale też rozliczenia z państwami
członkowskimi i trzecimi).
Bank centralny w Polsce
W konstytucji znajduje się ważny przepis, umieszczony w innej części: ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania defi cytu przez
NBP.
Prawo bankowe i prawo o NBP
SKOK, etc.
Ustawa o NBP powtarza określenie, że jest on bankiem centralnym RP.
Ma osobowość prawną (w Polsce wszystkie banki muszą mieć).
Siedzibę ma w Warszawie.
Działa tylko na obszarze RP (jedyny bank, który nie ma oddziałów poza RP).
Jest bankem państwowym (drugi jest bank gospodarstwa krajowego).
Regułą jest (i są nieliczne wyjątki), że banki centralne są bankami państwowymi. Jeśli jest inaczej to są w każdym razie bankami w dużej
mierze kontrolowanymi przez państwo. Istotne to jest tam, gdzie jest własna waluta.
Art. 3 - podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilności cen.
ważne Drugi cel: przy jednoczesnym wspieranu polityki gospodarczej rządu (...).
Zadania: gospodarka dewizami, działalność dewizowa.
Ważne: bankowa obsługa budżetu państwa.
Reglowanie płynności banków komercyjnych.
Wypełnianie obowiązków typu statystycznego m.in. na rzecz ESBC.
XI - 20 maja 2009r.
art. 4
NBP - bank centralny, prawo emisji to podstawowa kompetencja banku centralnego, chyba, żę dane państwo ma wspólną walutę np. euro
oprócz prawa emisji waluty krajowej, na status banku centralnego skłądają się:
gromadzenie rezerw złotówkowych i dewizowych
banki centralne refinansują banki komercyjne - z tego puntu widzenia nazywa się go bankiem banków
posiada określony zakres uprawnień nadzorczych, chociaż banki komercyjne mu nie podlegają (u nas ten zakres ostatnio jest węższy i
dotyczy tylko tzw. norm płynności, które należą do norm ostrożnościowych); z dalszych przepisów wynika, że w sytuacjach...
obsługa budżetu (art. 3) - z tego punktu widzenia bank nazywa się bankiem państwa
bank centralny ma uprawnienia zwiążane ze sporządzaniem planów finansowych i rozliczeń zagranicznych
regułą jest, żę banki centralne nie prowadzą bezpośredniej działalności operacyjnej (nie obsługują klientów) - w tej chwili nbp powrówcił do
takiej pozycji, bo był okres, że bank obsługiwał pow. 75% jednostek sektora uspołeczniowego (socrealizm)
NBp może być członkiem międzynarodowych nstytucji bankowych (np. międzynarodowy fundusz walutowy).
NBP nie może być udziałowcem albo akcjonariuszem innych osób prawnych (nie możę nawet pośrednio prowadzić działalności
gospodarczej). Poprzednio mógł (przepis przejściowy), który określał termin, do którego NBP musiał zbyć posiadane udziały/akcje. WYjątek:
może być udziałowcem/akcjonariuszem osób prawnych, które prowadzą działalność na rzecz SP albo instytucji fi nansowych.
Ustawa reguluje bliżej organy NBP (art. 227 Konstytucji).
W odróżnieniu od EBC, prezes NBP jest oddzielnym organem jednoosobym.
Ustawa powtarza postanowienia konstytucyjne, m.in. fakt, żę prezes jest powoływany przez sejm na wniosek prezydenta.
Po wojnie nbp podporządkowany był wymiennie albo radzie ministrów albo ministrowi fi nansów, ale w każdym razie organom wykonawczym.
W lipcu 1981r. była słynn nowela prawa bankowego. Póz
niej znalazało to wszystko wyraz w nowym prawie bankowym ze stycznia 1982r. Ta
nowela przywróciła pozycję nbp do czasów jakie były przed wojną - uniezalezniła od organów wykonawczych. Równocześnie zaczęto
przekazywać prezesowi szereg kompetencji MF.
We wrześniu 1981r. została wydana nowa ustawa o przedsiębiorstwach państwowych.
Huta.
Ursus.
Od tego momentu mówimy o niezależności personalnej.
Zmieniła się technika legislacyjna. Była ustawa o statucie NBp (1982) - automatycznie to co było w prawie bankowym było powtarzane w
statucie. Teraz jest odrębna ustawa prawo bankowe i odrębna ustawa o nbp.
Zmieniono technikę legislacyjną w ogóle. Każde prawo bankowe po wojnie obejmowało system na dzień wejścia w życie ustawy. Każdy bank
miał rozdział w ustawie.
Żeby powołać nowy bank potrzeba było nowelizacji.
W obecnym prawie bankowym nie ma rozdziałów poświęconych bankom, tylko rozdziały ogólne pozwalające tworzyć nowe banki.
Niezależność personalną gwarantuje prawie-że-niemożliwość odwołania prezesa NBP (art. 9).
Odwołanie może nastąpić jeśli:
...
...
...
...
Wynika z tego, że prezesa NBP odwołać można w wyjątkowych przypadkach.
Istnieje dwóch zastępców prezesa, ale tylko jeden jest tzw. pierwszym zastępcą.
Prezes NBP z urzędu przewodniczy radzie polityki pieniężnej i zarządowi oraz rezprezentuje nbp na zewnątrz. Reprezentuje RP w
międzynarodowych instytucjach bankowych, a także fi nansowych. Danwiej bez ogranicznia - teraz inst. fin. jeśli rm nie postanowi inaczej.
Rada polityki pienięznej
podstawowe kompetencje rpp:
uchwalanie założeń polityki pieniężnej
istotne: ustalanie wysokości tzw. stóp procentowych NBP
...
RPP ustala stopę rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania.
Określa górne granice zobowiązań, jakie NBP może osiągać za granicą.
Zatwierdza plan finansowy NBP.
Ustala zasady operacji otwartego rynku.
Skład RPP
jedna kadencja możliwa
Niezależność personalną gwarantuje prawie-że-niemożliwość odwołania członka rady. Legislacyjnie jest to gorzej uregulowane.
Sposoby odwołania
...
Wygaśnięcie mandatu - w przypadku śmierci. Na ten mandat powołuje ten organ, który umarłego powołał - do końca kadencji rady.
Członek rady nie może:
...
...
...
Może:
...
...
...
RPP podejmuje decyzje kolegialnie.
Zarząd kieruje bieżącą działalnością banku, w szczególności zarząd wypełnia, realizuje wszystkie uchwały podejmowane przez rpp.
Członków powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP.
Kadencja 6 lat, może być odnawialna.
Zgodnie z ustawą zarząd ma cały szereg wymienionych szczegółowych funkcji:
podejmuje decyje w sprawach, które nie są zastrzeżone dla prezesa lub rady.
Działa kolegialnie (decyzje w postaci uchwał).
Rozdział III - relacje NBP a władzami państwowymi.
NBP w celu zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej przekazuje organom państwa wszystkie niezbędne dane dotyczące tej
polityki.
Wspóldziała z MF w opracowaniu planów fi nansowych.
Opiniuje...
...
Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach sejmu.
Prezes NBP jest zobowiązany do przedstawiania wszelkich informacji sejmowi i senatowi.
Opiniuje...
Przekazywanie rozmaitego typu danych na rzecz różnych organów państwowych musi to być zgodne z tajemnicą... (skarbowa i bankowa).
Art. 24
NBP realizuje politykę walutową ustaloną przez RM w porozumieniu z RPP.
Zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych ustala RM w porozumieniu z RPP.
NBP ogłasza bieżące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości dewizowych.
Przepis nie mający w tej chwili zastosowania.
Aktualny ust. 3 - ogłaszanie walut i innych wartości dewizowych - papierów wartościowych opiewających na waluty obce.
Ustala się kursy średnie.
Wartość pieniądza wewnętrzna i zewnętrzna.
Wartość wewnętrzna pieniądza oznacza siłę nabywczą pieniądza w kraju. Przez siłę nabywczą rozumiemy ilość towrów i usług, które można
nabyć za wielokrotność lub jednostkę pieniężną.
Wartość zewnętrzna pieniądza to jego relacja w stosunku do walut obcych. Może być ustalana dwojako. Albo w postaci kursów walut albo
parytetu waluty.
Kiedy pieniądz był wymienialny na złoto, wartość określana w parytecie (wartość wyrażona w ułamkach grama złota).
Parytet może być bezpośredni lub pośredni.
Ostatnim państwem w systemie waluty złota były USA i teraz praktycznie parytetowo się nie określa waluty.
Socrealizm
NBP nie realizuje polityki... - bo już się jej nie ustala.
Kursty sztywne. admnistrowane lub płynne.
Sztywny (bezwzględnie wiążący)
Administrowany (możliwość odchyleń od kursu wiążącego)
Płynny (regulowany przez rynek, prawo podaży i popytu)
Bank prowadzi odpowiednią interwencję.
koszyk walut
2000r - kurs płyny
Rozdział IV - nadzór bankowy - uchylony
Nadzór może albo przybierać postać nadzorów szczególnych nad elementami sektora rynku, albo zintegrowany nad całym rynkiem
finansowym.
Do końca 2006 były u nas odrębne władze nadzorcze dla poszczególnych elementów...
Od 2007 - zintegrowany nadzór finansowy, wspólna komisja nadzoru finansowego, która objęła dawny nadzór nad...
Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Każdy segment rynku ma identyczny zakres nadzoru, jaki miał.
Nadzór uregulowany w ustawie prawo bankowe.
Rozdział V - emicja znaków pieniężnych.
art. 4 + rozdz. V stanowi podstawę prawną ustroju pieniężnego w Polsce; skłąda się na nią takżę ustawa o denominacji złotego
reforma grabskiego
walutowość
prezes określa wzory i wartość monet i bankotów i datę wprowadzenia do obiegu
ważność i wymiana w placówkach bankowych
odpowiednia struktura znaków pieniężnych
numizmaty - monety z kruszców szlachetnych
reformy pieniężne
złoty polski krakowski
relacja wymienna 1:1, póz
niej 2zł za markę, tylko ruble wymieniane były bez ograniczeń
marki i złote były wymieniane na osobę pełnoletnią w ograniczonej ilości, reszta do depozytu
kara smierci za nieoddanie do depozytu
zakopywano waluty
waluta musi byc wyemitowana
1944 - centralna kasa skarbowa - organ do emisji złotego i dokonywania wymiany
dekret pkwn
nadruk: bilety NBP
druga reforma pieniezna
rok 1950
"w celu okiełznania i ograniczenia elementów spekulacyjnych i wyzyskiwaczy"
skutek jak jednorazowe opodatkowanie
100zł dotychczasowych = 1zł
trzecia reforma:
denominacyjna
1995r.
wyjątkowo długi okres wprowadzano ją w życie (2 lata ceny stare i nowe)
podstawa prawna obecnego ustroju pieniężnego
instrumenty polityki pieniężnej
prawne środki oddziaływania na podaż pieniądza i na możliwość kształtowania tej podaży przez system bankowy
zalicza się do nich:
podstawowe stopy procentowe banku centralnego
rezerwy obowiązkowe
politykę kursową
operacje otwartego rynku
operacje refinansowe
pułapy kredytowe
Niektóre z nich obecnie nie należą do podstawowych instrumentów (w szczególności pułapy kredytowe).
W celu kształtowania podaży pieniądza i działalności kredytowej, NBP gromadzi rezerwy obowiązkowe banków. Jest to podstawowy i
obligatoryjny instrument polityki pieniężnej.
Obowiązkiem tym objęte są wszystkie banki komercyjne.
Istota polega na tym, że określon procentowo równowartość środków... musi być zgromadzona na rachunku w banku polskim.
Na bieżąco nie można z nich korzystać (zamrażanie środków).
Kredyty refinansowe.
Dla zapewnienia płynności płatniczej i zapewnienia wypłacalności banków.
Rezerwy oblicza się wg. wysokości wkładów. Bez względu na rodzaj waluty, ale zawsze w walucie polskiej.
...
Nieliczne są środki, od których rezerwa obowiązkowa nie jest gromadzona.
Banki spółdzielcze gromadzą ją za pośrednictwem banku zrzeszającego.
Stopę rezerwy obowiązkowej określa RPP. Ta stopa może zależeć od rodzaju czynności operacyjnych i ... .
Ustawa określa tylko górną granicę, ale jest luka prawna.
Bank może być jedynie zwolniony od obowiązku gromadzenia rezerw, jeżeli realizuje program naprawczy.
Obligatoryjnie oprocentowane.
Fundusz poręczeń unijnych.
Zarząd może ustalić, że wielkość rezerwy pomniejsza się o kwotę gotówki w kasie.
Kredyt refinansowy
Bank banków, udzielanie kredytów bankom komercyjnym na pokrycie ich działalności.
Kredyt refinansowy - dokładnie jak wyżej, typowa instytucja
kredyt lombardowy - pod zastaw papierów wartościowych ale nie do pełnej wartości nominalnej
kredyt redyskontowy - skup weksli do redyskonta przez bank centralny
NBP może udzielać kredytu bankowemu funduszowi inwestycyjnemu, ale tylko wyjątkowo.
NBP może przyjmować weksle do dyskonta i redyskonta.
Można stosować dodatkowe instumenty polityki pieniężnej, stosowane w warunkach szczególnych:
ograniczenie wielkości środków pieniężnych oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców (pułap/limit kredytowy)
obowiązek utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków wykorzystywanych przez banki i krajowych
przedsiębiorców
NBP może zaciągać za granicą pożyczki i kredyty na udzielanie kredytów w walutach obcych bankom krajowym.
NBP może emitować i sprzedawać papiery wartościowe.
Prawo bankowe przewiduje taką komptetencję dla innych banków (bankowe papiery wartościowe).
Walor papierów NBP - w wielu sytuacjach pewne instytucje mogą gromadzić środki tylko tak.
Uważa się je za pewne.
Może sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku.
Instrumenty polityki monetarnej służące kontrolowaniu podaży pieniądza na rynku i regulowaniu płynności banków.
Mają one wpływ na tzw. krótkoterminowe stopy bankowe.
Polegają na kupnie lub sprzedaży papierów wartościowych od/do banków komercyjnych.
Organizuje obrót papierami wartościowymi, których jest emitentem.
Obsługuje pożyczkę państwową (możę, nie musi, obecnie pko bp).
Prowadzenie rachunków bankowych przez NBP.
Jest ich znikoma ilość. Dla...
Działalność dewizowa.
at. 52
centralna bankowa instytucja dewizowa
gromadzi rezerwy dewizowe i nimi zarządza oraz podejmuje czynności w celu zapewnienia bezpieczeństwa obrotu dewizowego i płyności
płatniczej kraju
prezes NBP wykonuje kontrolę w zakresie prawa dewizowego.
NBP możę posiadać wartości dewizowe i nimi obracać bez ograniczeń.
Może wykonywać czynności w kraju i za grnaicą (kredyty w wysokościach dewizowych, poręczenia i gwarancje dewizowe).
Prezes NBP może zgodnie z przepisami prawa dewizowego udzielać indwyidualnych zezwoleń dewizowych.
Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej.
NBP jest zwolniony od podatków jak i jednostki budżetowe.
Nie można ogłosić upadłości NBP.
Gospodarka finansowe NBP: posiada fundusze własne jak każdy inny bank, noszą nazwę funduszu statutowego (kwotowo, 1,5 mld zł) i
rezerwowego (coroczne odpisy zysku NBP do górnej granicy 1,5 mld zł i można go przeznaczyć wyłącznie na pokrycie ewentualnych strat
banku).
5% zysku.
NBP ma roczny plan finansowy i może tworzyć rezerwę na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego.
NBP dokonuje wpłaty zysku do budżetu. Jej wysokość określa ustawa budżetowa.
Sprawozdanie roczne, podlega badaniu, ogłaszaniu i przedstawieniu do wiadomości sejmowi.
XII - 21 maja 2009r. (1/2 do uzupełnienia)
prawo bankowe
tworzenie
zrzeszanie
licencje bankowe
bank/kasa - podmioty określone ustawą
art. 4
bank krajowy
bank zagraniczny
instytucja kredytowa szerzej od banku, obejmujewszystkie banki i inne podmioty...
czynności bankowe
XIII - 28 maja 2009r.
wykład 9:30 - 8 czerwca - wykład Chojna-Duch
... obrót wartościami dewizowymi w kraju
Prawo dewizowe reguluje zasady prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych (działalność
kantorowa). Reguluje w sposób dość specyfi czny zagadnienie podmiotów prawa dewizowego.
Dawniej: osoby krajowe i zagraniczne. Od dłuższego czasu wprowadzono pojęcie rezydentów i nierezydentów.
Rezydentami są:
Nierezydentami są:
Nierezydentów dzieli się na:
Krajowe środki płatnicze
pytanie egzaminacyjne Walutą polską są znaki pieniężne (banknoty i monety będące w kraju prawnym środkiem płatniczym, w myśl ustawy o NBP), ale w rozumieniu
prawa dewizowego zaliicza się ponadto wycofane z obiegu, ale podlegające wymianie środki płatnicze.
Nie ma w odniesieniu do walorów krajowych pojęcia będącego odpowiednikiem wartości dewizowych. Krajowym środkom będzie odpowiadało
pojęcie zagranicznych środków płatnicznych, ale mimo to nie można ostro dychotomicznie podzielić. Z jednej strony krajowe środki pieniężne,
z drugiej wartości dewizowe.
Wartości dewizowe
Zagraniczne środki płatnicze odpowiadają pojęciu krajowych środków płatniczych.
Papiery wartościowe
Obrót wartościami dewizowymi
Działalność kantorowa
Swoboda obrotu dewizowego, ale dwa wyjątki
Istnieją dwa rodzaje zezwoleń dewizowych:
Cele ograniczeń:
Obowiązki związane z wywozem i przywozem wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych.
Obowiązki związane z dokonywaniem z zagranicą w formie przekazów pieniężnych rozliczeń dewizowych.
Kompetencje kontrolne prezesa NBP
uwaga Uwagi do znalezienia w podręczniku prawa fi nansowego pod redakcją: ... i ... rodział prof. Litwińczuk.
Dla potrzeb niektórych podatków podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są zobowiązani prowadzić księgi podatkowe.
Podstawową księgą podatkową jest księga rachunkowa.
Osoby fizyczne jeśli nie prowadzą księgi rachunkowej prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów.
Obowiązek prowadzenia wynika z ustawy o rachunkowości (prawo bilansowe). Wszystkie podmioty, objęte zakresem podmiotowym tej ustawy
są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
W zasadzie obowiązek prowadzenia ksiąg zależy od statusu prawnego podmiotu, ale czasami zależy od rozmiarów prowadzonej działalności
gospodarczej.
Tylko osoby fizyczne mogą dobrowolnie prowadzić księgi rachunkowe w miejsce podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Obowiązkiem
prowadzenia ksiąg objęte są wszelkie spółki handlowe z wyjątkiem SP i NBP, a także inne osoby prawne.
Osoby fizyczne, spółki cywilne, inne rodzaje spółek osób cywilnych pod warunkiem, że obroty za poprzedni rok obrotowy przekroczyły
wielkość 1 200 000 euro.
Obowiązek ten dotyczy JST i im podległych i innych wymienionych w ustawie.
Przepisy prawa bilansowego w niektórych kwestiach różnią się od przepisów prawa podatkowego.
Amortyzacja.