PRAWO WSPÓLNOTOWE A PRAWO KRAJOWE
Powołując do życia Wspólnoty państwa członkowskie ograniczyły swoje
suwerenne uprawnienia prawodawcze i stworzyły niezależny ład prawny wiążący
państwa i ich obywateli, który musi być stosowany przez sądy. Jednak prawo
wspólnotowe nie może być uważane ani za prosty zbiór porozumień między
państwami ani jako część lub dodatek do państwowych systemów prawnych. Tworzy
ono specyficzny porządek prawny działający według określonych zasad.
Przede wszystkim są to zasady bezpośredniego obowiązywania i
bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego w porządkach prawnych państw
członkowskich a także instytucjonalnie zagwarantowany prymat prawa
wspólnotowego nad prawem wewnętrznym. Uzupełnieniem obu zasad jest
wprowadzona przez Trybunał odpowiedzialność odszkodowawcza państw
członkowskich wobec jednostek za naruszenia prawa wspólnotowego. Niezależność
prawa wspólnotowego jest fundamentalna dla Wspólnoty Europejskiej ponieważ
zapobiega pozbawieniu go sensu przez prawo krajowe i pozwala na jego jednolite
stosowanie we wszystkich państwach członkowskich. Tak więc pojęcia prawne
wspólnotowe są definiowane w zależności od potrzeb państwa wspólnotowego i
założeń Wspólnoty. Jest to konieczne ponieważ prawa gwarantowane przez
wspólnotowy porządek prawny byłyby łamane, gdyby każde państwo ostatecznie
mogło we własnym zakresie je interpretować. Ponadto akty wspólnotowe są oceniane
wyłącznie w świetle prawa wspólnotowego a nie krajowego czy konstytucyjnego.
Natomiast genezy prymatu prawa wspólnotowego nad wewnętrznym należy
szukać w konstrukcji wspólnot jako organizacji ponadnarodowej. Tak więc normy
prawa wspólnotowego są adresowane do obywateli państw członkowskich oraz
należących do nich osób prawnych, mogą oni powoływać się na wynikające z prawa
wspólnotowego prawa i obowiązki przed sądami wewnętrznymi. Postanowienia prawa
wspólnotowego muszą mieć więc charakter samowykonalny tzn. nadawać się do
bezpośredniego stosowania w obrębie systemów prawnych państw członkowskich.
Sposób  przetransportowania prawa międzynarodowego w prawo wewnętrzne
określają zazwyczaj konstytucje poszczególnych państw.
1
Ogólnie przyjmowane są dwa sposoby zapewnienia skuteczności prawa
wspólnotowego w wewnętrznej przestrzeni prawnej:
1) polega na inkorporacji prawa międzynarodowego do prawa krajowego i
stosowaniu jako zewnętrzne (obce).
2) normy prawa międzynarodowego obowiązują w prawie wewnętrznym dopiero
po ich przekształceniu w prawo krajowe, co następuje zazwyczaj poprzez
wydanie aktu prawa wewnętrznego, poprzez proces ratyfikacji itp.
Przykładem inkorporacji prawa międzynarodowego jest art. 91 ust. 1
Konstytucji RP przewidujący, że  ratyfikowana umowa międzynarodowa, po
jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego
porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana... - wynika z tego, że umowy te
powinny być stosowane jako prawo międzynarodowe  zewnętrzne i nie są
transformowane w prawo krajowe.
Niezależnie od przyjętego sposobu ratyfikacja leży w kompetencji głowy
państwa, a normy dotyczące praw i obowiązków obywateli oraz innej materii
ustawowej muszą zostać zatwierdzone przez parlament.
Aby zagłębić się w problematykę współoddziaływania prawa wspólnotowego i
krajowego trzeba usystematyzować które akty do nich należą.
Prawo wspólnotowe dzielimy na:
1. pierwotne
a) Traktaty założycielskie
- Traktat paryski z 1951 r. (obowiązywał w latach 1952  2002)
- Traktaty rzymskie z 1957 r.
- Traktat z Maastricht 1992 r.
b) Traktaty akcesyjne
- Traktat o przystÄ…pieniu Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii z 1972 r.
- Traktat o przystÄ…pieniu Grecji z 1979 r.
- Traktat o przystÄ…pieniu Hiszpanii i Portugalii z 1985 r.
- Traktat o przystÄ…pieniu Austrii, Finlandii i Szwecji z 1994 r.
- Traktat ateński z 2003 r.
- Traktat o przystąpieniu Rumunii i Bułgarii z 2005 r.
2
 2. wtórne
a) RozporzÄ…dzenia  swoim charakterem przypominajÄ… ustawy w polskim
porządku prawnym, pełnią rolę ujednolicającą przepisy prawa w krajach UE,
mają charakter wiążący, zasięg ogólny (adresatami mogą być zarówno państwa
jak i jednostki) oraz abstrakcyjny (dotyczą nieokreślonej liczby przypadków).
Władze krajowe mają obowiązek uchylenia wszystkich przepisów niezgodnych
z treścią rozporządzenia oraz zakaz wydawania aktów prawnych niezgodnych
z jego treścią. Dodatkowo państwa członkowskie nie posiadają żadnej swobody
regulacyjnej w ramach wprowadzania/wykonywania postanowień zawartych w
rozporzÄ…dzeniu.
b) Dyrektywy  mają charakter wiążący, adresatami dyrektyw mogą być
wyłącznie państwa członkowskie UE. Wiążą wyłącznie co do rezultatu,
państwa członkowskie mają swobodę wyboru formy i środków implementacji
danej dyrektywy. Okres transpozycji jest każdorazowo określony w treści
dyrektywy i na ogół wynosi od roku do 3 lat w tym czasie państwa są
zobowiązane do dostosowania prawa krajowego do założeń i postanowień
dyrektywy. Transpozycja następuje poprzez przyjęcie przez odpowiednie
organy prawodawcze danego państwa odpowiedniego aktu prawnego,
powszechnie obowiązującego (w polskim porządku prawnym rolę taką pełni
ustawa). ObowiÄ…zek transpozycji dyrektywy jest jednym z podstawowych
obowiązków ciążących na państwach członkowskich w świetle art. 10 TWE,
który ustanawia tzw. zasadę lojalności.
c) Decyzje  swoim charakterem odpowiadajÄ… decyzjom wydawanym w
polskim porzÄ…dku prawnym, majÄ… charakter indywidualny i konkretny, co
oznacza, że każda z nich jest skierowana do grona ściśle określonych adresatów
i dotyczą ściśle określonych spraw/sytuacji. Adresatami są przede wszystkim
państwa członkowskie lub osoby prawne/fizyczne.
Do prawa krajowego zaliczamy:
* KonstytucjÄ™,
* Umowy Międzynarodowe,
3
* Ustawy,
* RozporzÄ…dzenia Krajowe
Prawo wspólnotowe i krajowe powinno się wzajemnie uzupełniać, ilustruje to
art. 10 Traktatu WE  Państwa członkowskie podejmują wszystkie środki ogólne lub
szczegółowe odpowiednie dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z
niniejszego Traktatu lub z aktów instytucji Wspólnoty. Ułatwiają jej wypełnianie swej
misji. Powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków mogących stanowić
zagrożenie dla realizacji celów niniejszego Traktatu .
Zapis ten został wprowadzony ze względu na świadomość, że sam
wspólnotowy porządek prawny nie jest w stanie doprowadzić do realizacji założonych
celów ponieważ system ten nie jest zamknięty. By mógł być stosowany, konieczne jest
wsparcie państwowych porządków prawnych. Tak więc wszystkie instytucje państw
członkowskich, zarówno władza prawodawcza, sądownicza jak i wykonawcza muszą
przyjąć, że wspólnotowy system prawny nie jest dla nich czymś obcym, zewnętrznym,
ale że instytucje wspólnotowe i państwowe tworzą nierozłączną i solidarną całość dla
realizacji wspólnych celów. Nie można traktować Wspólnoty Europejskiej jako
wyłącznie wspólnoty interesów bo jest to przede wszystkim wspólnota solidarności.
Państwa członkowskie muszą więc nie tylko przestrzegać traktatów wspólnotowych i
dyspozycji prawnych uchwalonych przez instytucje wspólnotowe lecz również
stosować je i wprowadzać w czyn.
Bliską relację i komplementarność wspólnotowego i państwowego porządku
prawnego oddaje następujący przykład: jedna z dyrektyw UE zobowiązuje państwa
członkowskie do osiągnięcia konkretnych rezultatów, natomiast wybór formy i
środków pozostawia kompetencji władz państwowych. Jeśli chodzi o dziedzinę
sądowniczą więzi tworzy procedura wstępna z art. 234 Traktatu WE  według niej
sądy państwowe mogą kierować do Trybunału Sprawiedliwości WE zapytania
wstępne na temat interpretacji i ważności prawa wspólnotowego, które mogą mieć
istotne znaczenie dla spraw, które rozstrzygają. Procedura decyzji wstępnej dowodzi z
jednej strony, że również sądy państw członkowskich muszą respektować i aplikować
prawo wspólnotowe, a z drugiej strony, że interpretacja i decyzje odnoszące się do
prawa wspólnotowego należą do wyłącznej kompetencji Trybunału Sprawiedliwości.
4
Współzależność systemów prawnych wspólnotowego oraz państwowego widoczna
jest również gdy występuje konieczność uzupełnienia pewnych braków
wspólnotowego porządku prawnego. W takim przypadku prawo wspólnotowe odsyła
zazwyczaj do dyspozycji istniejących w systemach prawnych państw członkowskich.
BEZPOÅšREDNIE OBOWI
ZYWANIE I BEZPOÅšREDNIA
SKUTECZNOŚĆ PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
Zasada ta wynika z postanowień traktatów, przede wszystkim z art. 249 TWE
akapit 2, który stanowi  Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest
bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich .
Zasada bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego oznacza, że
normy prawa wspólnotowego w momencie wejścia w życia stają się automatycznie
częścią porządku prawnego każdego państwa członkowskiego obok prawa krajowego,
bez konieczności inkorporacji. Jednak nigdy ono nie staje się prawem wewnętrznym,
zawsze zachowuje swoją odrębność przy jednoczesnym bardzo silnym powiązaniu i
wzajemnym oddziaływaniu.
Konsekwencją zasady bezpośredniego obowiązywania jest zasada
bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego obowiązująca organy państw
członkowskich. Są więc one zobowiązane w swoim działaniu przestrzegać nie tylko
prawa krajowego ale również wspólnotowego. Chodzi tu zarówno o podejmowanie
decyzji w sprawach indywidualnych, w szczególności wyrokach sądowych czy
decyzjach administracyjnych, jak i o wydawanie aktów prawnych w dziedzinach
poddanych wyłącznie kompetencji Wspólnot. Należy zaznaczyć, że bezpośrednio
obowiązują oraz powinny być stosowane wszystkie wiążące normy prawa
wspólnotowego, zarówno akty prawa pierwotnego, jak i pochodnego.
W przypadku prawa pierwotnego respektowanie zasad sprowadza siÄ™ do tego,
że sędziowie państw członkowskich nie mogą odmówić stosowania prawa
wspólnotowego powołując się na brak zachowania wymaganych reguł
transformujących traktaty do porządku prawa wewnętrznego. Jako przykład norm
5
traktatowych bezpośrednio skutecznych można wymienić zwłaszcza normy o
charakterze zakazowym np. Art. 25 TWE: zakaz wprowadzania nowych ceł. Z kolei
nie jest bezpośrednio skuteczna norma pozostawiająca pewien margines swobody
działania państwom członkowskim np. Art. 64 TWE:  Państwa członkowskie
deklarują swoją gotowość liberalizacji usług w zakresie wykraczającym poza to co
obowiązuje na mocy dyrektyw uchwalonych w zastosowaniu art. 52(1), jeśli ich
ogólna sytuacja gospodarcza i sytuacja w danym sektorze na to im pozwala .
Natomiast w przypadku prawa wspólnotowego pochodnego oznacza to, że prawo
obowiązuje w porządku wewnętrznym państw członkowskich bez normalnego
obowiązku wykonania ani też publikacji na poziomie krajowym. Tak więc z atrybutu
bezpośredniego obowiązywania i stosowania korzystają wszystkie normy prawa
wspólnotowego  wynikające z traktatów, rozporządzeń, dyrektyw czy decyzji. Jednak
różny jest sposób realizacji tych zasad w stosunku do poszczególnych kategorii aktów
wspólnotowych. W odniesieniu do rozporządzeń przyjmuje się, że ich recepcja jest
niepotrzebna, nie jest też wymagana publikacja na poziomie krajowym ponieważ
rozporządzenie wchodzi w życie z chwilą opublikowania w Dzienniku Urzędowym
UE. W przypadku dyrektyw czy decyzji interwencja władz krajowych jest konieczna
w celu ich wykonania, ale nie recepcji. Dyrektywy i decyzje wchodzą w życie
podobnie jak rozporządzenia w chwili opublikowania w Dzienniku Urzędowym UE.
Umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty ze skutkiem dla państw
członkowskich również są bezpośrednio stosowane w porządku wewnętrznym, bez
potrzeby ratyfikacji czy też publikacji na poziomie krajowym.
Konsekwencje prawne zasady bezpośredniego stosowania prawa
wspólnotowego:
- prawo to jest włączane z mocy samego prawa w porządek prawny państw
członkowskich, bez potrzeby jego transformacji
- prawo wspólnotowe zajmuje miejsce w porządku prawnym państw jako takie, a
nie jako prawo wewnętrzne, nie podlega więc żadnym działaniom uchylającym lub
zmieniającym jego treść
- sędziowie narodowi mają obowiązek stosowania tego prawa
6
Normy prawa wspólnotowego tworzą również prawa i obowiązki dla
podmiotów indywidualnych (osób fizycznych oraz prawnych). Jednostki te mogą w
postępowaniach przed sądami krajowymi powoływać się na bezpośrednie skuteczne
normy prawne i z norm tych wywodzić swoje prawa. Sądy są zaś zobowiązane
udzielić jednostkom ochrony właśnie na podstawie prawa wspólnotowego.
Bezpośredni skutek przepisów prawa wspólnotowego powstaje tylko wtedy
gdy normy prawne odpowiadają niezbędnym kryteriom:
* jasność i precyzyjność  w przepisie musi być jasno określony obowiązek,
natomiast pozostałe elementy przepisu mogą stanowić przedmiot interpretacji
* kompletność i prawnicza doskonałość  norma zawarta w przepisie musi być
samowystarczalna czyli dla jej zastosowania nie są wymagane żadne środki
uzupełniające. Przyjmuje się jednak, że warunek taki spełnia także norma, która dla
swego zastosowania wymaga także wydania aktów uzupełniających
* bezwarunkowość  norma nie może zawierać żadnego zastrzeżenia ani terminu, nie
wyłącza to za uznania za bezpośrednio skuteczne takich norm, których skutek został
zawieszony w czasie, gdy poza tym spełniają pozostałe konieczne wymagania
Prawo wspólnotowe ma zdolność bezpośredniego wpływania na zakres praw
podmiotowych oraz obowiązków podmiotów indywidualnych w dwóch układach:
- wertykalnym (pionowym)  gdy norma rodzi skutki w relacjach między jednostką
a państwem
- horyzontalnym (poziomym)  gdy norma rodzi skutki tylko pomiędzy jednostkami
Rozporządzeniom przypisuje się bezpośredni skutek tak w układzie
horyzontalnym jak i wertykalnym ponieważ ma zasięg ogólny i reguluje w sposób
abstrakcyjny nieokreśloną liczbę stanów faktycznych. W przypadku decyzji kwestia
bezpośredniego skutku nie jest już tak oczywista ponieważ decyzje mają charakter
indywidualny  adresowane do jednego, kilku lub nawet wszystkich państw
członkowskich. Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznał, że jednostki mogą
powoływać się przed swoimi sądami na prawa z nich wynikające, a sądy mają
obowiązek brania ich pod uwagę w procesie orzekania. Natomiast bezpośrednia
skuteczność dyrektywy obowiązuje tylko w układzie pionowym, wynika to z faktu, że
przyznanie praw jednej stronie powoduje jednocześnie obciążenie obowiązkami, a
7
przynajmniej stworzenie niekorzystnej sytuacji drugiej strony.
ÅšRODKI PRAWNE GWARANTUJ
CE PRYMAT PRAWA
WSPÓLNOTOWEGO
Wyróżniamy kilka grup środków proceduralnych będących gwarantem prymatu
prawa wspólnotowego:
1. Środki prewencyjne  należą tutaj konsultacje ze Wspólnotą i ewentualnie
innymi państwami członkowskimi przed wydaniem aktu prawa wewnętrznego
dotyczącego kwestii objętych integracją. Nie mają one jednak charakteru
obowiązkowego, wynikać mogą z ogólnych mechanizmów dotyczących
harmonizacji prawa lub z odpowiednich decyzji organów wspólnotowych.
2. Metody wykładni  domniemanie zgodności prawa krajowego z prawem
wspólnotowym oraz ogólne zasady interpretacji prawa.
3. Metoda wprowadzania szczególnych procedur stanowienia prawa
wewnętrznego  ma na celu zapewnienie sprawnego procesu legislacyjnego
związanego z implementacją prawa wspólnotowego. Systemy prawne państw
członkowskich przewidują delegację ustawodawczą dla rządu, jednak akty
prawne egzekutywy wymagajÄ… zatwierdzenia przez organy parlamentarne.
Metody wymienione powyżej ogólnie nazywane są metodami zapobiegania
konfliktom, oprócz nich przedstawia się jeszcze dwie metody dotyczące postępowania
przed Trybunałem Sprawiedliwości:
 Pierwszy to postępowanie w sprawie niewywiązania się państwa ze zobowiązań
wszczynane przez organy Wspólnot, najczęściej Komisję, lub inne państwo
członkowskie. Może dotyczyć zarówno zaniechania wprowadzenia przez państwo
wymaganych przez prawo wspólnotowe aktów prawnych, jak też wprowadzenie w
prawie wewnętrznym normy sprzecznej z prawem wspólnotowym.
 Drugi to zwracanie się przez sądy wewnętrzne o rozstrzygnięcie kwestii
wstępnych, w związku z ważnością aktów wspólnotowych, stosowaniem prawa
wspólnotowego, jego wykładnią oraz zakresem praw i obowiązków z niego
wynikających. Często przedmiotem postępowania jest rozwiązanie sporu między
8
prawem wspólnotowym a krajowym. Jednak samo rozstrzygnięcie należy do sądu
krajowego natomiast Europejski Trybunał Sprawiedliwości ma za zadanie
dostarczyć materiałów i interpretacji stosownych do rozstrzygnięcia.
ZASADY ODPOWIEDZIALNOÅšCI PAC
STW
ZA NARUSZENIA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
System odpowiedzialności państw w stosunku do jednostek nie został
uregulowany w samych traktatach czy ustawodawstwie wtórnym, ale wyłącznie w
orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Podkreślił on, że korzystanie
z uprawnień przyznanych jednostkom na mocy prawa wspólnotowego nie może być
uzależnione od podjęcia działań przez instytucje Wspólnoty lub państwa
członkowskie. Jeżeli jednostka z tych praw nie może korzystać, podmiot ponoszący
winę za to ograniczenie powinien być pociągnięty do odpowiedzialności
odszkodowawczej. Tak więc sądy krajowe mogą orzekać o takiej formie
odpowiedzialności. Jednak przywoływane naruszenie musi spełniać 3 podstawowe
warunki:
lð naruszenie musi dotyczyć bezpoÅ›rednio skutecznego przepisu prawa
wspólnotowego (rozpatruje się tu w szczególności: margines swobody
działania przyznany państwu członkowskiemu przez daną normę, winę państwa
bÄ…dz
jej brak, możliwość usprawiedliwienia błędu państwa, przyczynienie się
instytucji Wspólnoty do powstania szkody)
lð naruszenie musi mieć poważny charakter (taki charakter ma np. naruszenie
prawa polegające na utrzymywaniu w mocy przepisów prawa wewnętrznego
sprzecznych z wydanym przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości
orzeczeniem)
lð musi zaistnieć zwiÄ…zek przyczynowy miÄ™dzy naruszeniem prawa
wspólnotowego i szkodą
Odszkodowanie przyznane za naruszenie spełniające powyższe kryteria
obejmuje wszelkie straty poniesione przez jednostkę, również utracony spodziewany
9
zysk, a jakiekolwiek ograniczenia wysokości odszkodowania przez państwo są
nielegalne. Przykładowo nielegalne jest wyznaczanie górnych limitów odszkodowań,
gdyż zaprzeczają one zasadzie pełnego zrekompensowania poniesionej przez
jednostkę szkody z tego tytułu. Jednak w przypadku gdy wielkość szkody jest trudna
do wykazania (udowodnienia) to w prawie krajowym mogą być zapisane
gwarantowane limity odszkodowania, ale tylko pod warunkiem, że zapewniona jest
przy tym możliwość dochodzenia odszkodowania w wyższej wysokości, gdy
poszkodowany zdoła wykazać wyższą szkodę. Limity takie mogą więc być
wprowadzane jedynie w interesie poszkodowanego. Zasada ta jest korzystna dla
podmiotów prywatnych w walce z organami państwowymi. Dochodzenie roszczeń
odbywa się przed sądami krajowymi, według procedur prawa wewnętrznego, a zasadą
generalną jest, że roszczenia oparte na prawie wspólnotowym powinny być
dochodzone przed tymi samymi organami i na podstawie tych samych przepisów, co
analogiczne roszczenia oparte na prawie wewnętrznym. Do obowiązków każdego
państwa członkowskiego należy wskazanie w wewnętrznym porządku prawnym sądu
właściwego do rozwiązywania sporów związanych z odpowiedzialnością
odszkodowawczą państwa wobec podmiotów prywatnych za naruszenie obowiązków
wynikających z prawa wspólnotowego. To przed tymi sądami krajowymi jednostki
mogą dochodzić takiego odszkodowania. O tym trybie i zasadach dochodzenia
odpowiedzialności decyduje prawo krajowe. Sąd krajowy musi (inaczej niż przy
odpowiedzialności za naruszenie przez organy państwa prawa krajowego) jednak
stosować przesłanki sformułowane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
Istotne jest przy tym, że dla dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej
państwa nie jest konieczne orzeczenie ETS w trybie dotyczącym dyscyplinowania
państw członkowskich za niewywiązywanie się z obowiązków wspólnotowych (art.
226 TWE). Skargę w tym trybie może wnieść tylko Komisja Europejska lub państwo
członkowskie, a nigdy podmiot prywatny.
10
KONFLIKT MI
DZY PRAWEM WSPÓLNOTOWYM A PRAWEM
PAC
STWOWYM
Niekiedy porządki prawne Wspólnoty Europejskiej oraz państw członkowskich
 zderzają się, mówimy wtedy o konflikcie między nimi. Dzieje się tak zawsze kiedy
dyspozycja prawa wspólnotowego tworzy bezpośrednie prawa lub obowiązki dla
obywateli, będące w sprzeczności z normą prawa państwowego rodzi to dwie
fundamentalne kwestie organizacji Wspólnoty Europejskiej, podważające samo
istnienie wspólnotowego porządku prawnego. Jest to sprawa: natychmiastowego
stosowania prawa wspólnotowego oraz pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed
sprzecznym z nim prawem krajowym.
Natychmiastowe stosowanie prawa wspólnotowego oznacza, że przyznaje ono
prawa i obowiązki w sposób bezpośredni, i to nie tylko instytucjom wspólnotowym i
państwom członkowskim, ale także wszystkim obywatelom Wspólnoty. Jedną z zalet
Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich jest to, że uznał on bezpośrednie
stosowanie dyspozycji prawa wspólnotowego mimo początkowego oporu niektórych
państw członkowskich i że zagwarantował w ten sposób istnienie wspólnotowego
porządku prawnego. Wbrew opinii licznych rządów i swego rzecznika generalnego ,
TSWE biorąc pod uwagę naturę i założenia Wspólnoty oświadczył:  że Wspólnota
stanowi nowy porządek prawny(...), któremu podlegają nie tylko państwa
członkowskie, ale również ich obywatele, że prawo wspólnotowe niezależnie od
legislacji państw członkowskich podobnie jak tworzy obowiązki, tak ma również
nadawać prawa, które wchodzą do ich dorobku prawnego: że te rodzą się nie tylko
wtedy kiedy sÄ… wyraz
nie zapisane w traktatach ale również na mocy zobowiązań,
które Traktat nakłada w sposób wyraz
nie określony zarówno na obywateli jak i na
państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe .
Co natomiast dzieje się gdy treść praw i obowiązków nałożonych przez
Wspólnotę Europejską jest sprzeczna z prawem państwowym?
Ten konflikt może być rozstrzygnięty tylko wtedy gdy jeden z dwóch porządków
prawnych ustąpi miejsca drugiemu. Pisane prawo wspólnotowe nie zawiera wyraz
nej
regulacji tego problemu. Żaden z traktatów nie stanowi, że prawo wspólnotowe ma
11
pierwszeństwo przed prawem krajowym lub że jest wręcz na odwrót. A jednak spór
ten może być rozstrzygnięty tylko przez uznanie tego pierwszego wariantu. Bo co
pozostałoby ze wspólnotowego porządku prawnego, jeśli miałby zostać
podporządkowany prawu państwowemu? Dyspozycje Wspólnoty Europejskiej
mogłyby zostać zniesione przez jakąkolwiek ustawę państwową. Jednolite stosowanie
prawa we wszystkich państwach członkowskich byłoby niemożliwe tak samo jak
wypełnienie przez Wspólnotę Europejską misji jej powierzonej.
Problemu tego nie ma w odniesieniu do prawa międzynarodowego ponieważ
musi być ono włączone lub przeniesione do ustawodawstwa wewnętrznego kraju, by
stanowić integralną część jego porządku prawnego. Kwestia pierwszeństwa
rozstrzygana jest w oparciu o samo prawo wewnętrzne. W zależności od rangi jaką
prawo państwowe przyznaje prawu międzynarodowemu, to ostatnie może mieć
pierwszeństwo przed prawem konstytucyjnym, zostać umieszczone między prawem
konstytucyjnym a prawem powszechnym lub na tym samym poziomie co prawo
powszechne.
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnoty Europejskiej wydał 2 stwierdzenia
ważne dla stosunków między prawem wspólnotowym a prawem krajowym:
1. Państwa członkowskie przekazały ostatecznie suwerenne prawa Wspólnocie,
którą utworzyły i nie mogą cofnąć tego transferu środkami jednostronnymi
niezgodnymi z pojęciem wspólnoty.
2. Zasadą Traktatu jest, że kraj członkowski nie może sprzeciwiać się faktowi, że
prawo wspólnotowe stosowane jest jednolicie i w całości w całej Wspólnocie.
Z tych wszystkich uwag wynika, że prawo wspólnotowe utworzone na mocy
uprawnień przewidzianych w traktatach, ma pierwszeństwo przed wszystkimi
sprzecznymi z nim dyspozycjami państwowego porządku prawnego krajów
członkowskich.
ZASADA ŚCIŚLEJSZEJ WSPÓA
PRACY W PRAWIE UE
Jedną z najważniejszych cech prawa wspólnotowego było jego jednolite
obowiązywanie na całym terytorium Unii Europejskiej. Jednak w miarę postępującej
12
integracji okazało się, że coraz trudniej jest znalez
ć w niektórych dziedzinach
rozwiązania które satysfakcjonowałby wszystkie państwa członkowskie. Tak więc
Unia stanęła przed trudnym wyborem: rezygnacji ze współpracy w tych dziedzinach,
w których niektóre państwa się jej sprzeciwiają lub są z różnych względów niezdolne
do jej podjęcia albo wypracowania mechanizmów pozwalających na współpracę
pomimo sprzeciwów lub oporu takich państw. Postanowiono wprowadzić instytucję
współpracy zacieśnionej, otwiera ona drogę dla tych państw, które chcą pogłębić
istniejące stosunki albo rozciągnąć współpracę na nowe dziedziny.
Traktat amsterdamski, który wszedł w życie 1 maja 1999 roku sprecyzował
warunki na jakich taka współpraca będzie możliwa. Musi w niej uczestniczyć co
najmniej 8 państw członkowskich. Nie może ona naruszać ram instytucjonalnych
Unii, chodzi tu o tworzenie nowych organów oraz musi być powiązana z celami Unii.
Dopuszczalna jest wyłącznie wtedy gdy nie ma innej możliwości osiągnięcia
zamierzonego celu. Współpraca zacieśniona musi odznaczać się wyjątkowym
charakterem tzn. najpierw należy podjąć próbę zgłoszenia odpowiedniej inicjatywy na
forum UE, musi być otwarta na możliwość przystąpienia w przyszłości innych państw
członkowskich. Traktat wymaga przy tym zachowania odpowiednich procedur,
zwłaszcza działania na wniosek Komisji i za zgodą Rady UE. Ponadto koszty
współpracy  poza kosztami administracyjnymi instytucji  będą ponoszone przez
państwa członkowskie uczestniczące we współpracy, chyba że Rada UE zdecyduje
inaczej. Szczególne wymogi dotyczą współpracy zacieśnionej w poszczególnych
filarach. W I filarze (ma charakter gospodarczy, obejmuje: uniÄ™ gospodarczÄ… i
walutową, unię celną, rynek wewnętrzny, wspólną politykę rolną i politykę
strukturalną) współpraca nie może dotyczyć kwestii należących do wyłącznej
kompetencji Wspólnoty, nie może naruszać polityk wspólnotowych, a także nie może
dotyczyć obywatelstwa europejskiego i prowadzić do dyskryminacji obywateli państw
członkowskich nieuczestniczących we współpracy. Natomiast w III filarze (filar
współpracy Policyjnej i Sądowej w sprawach karnych) współpraca jest dopuszczalna
tylko wtedy, jeżeli ma prowadzić do szybszej i efektywniejszej budowy obszaru
wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, stosowana ma być także specyficzna
procedura - działanie na wniosek państw członkowskich, decyzja Rady podjęta
13
większością kwalifikowaną. Traktat nicejski wprowadza możliwość podejmowania
współpracy zacieśnionej również w II filarze (wspólnej polityki zagranicznej i
bezpieczeństwa) jest ona jednak ograniczona do wykonywania wspólnych stanowisk i
wspólnych działań, ale wyłączona w kwestiach militarnych. Procedura współpracy
jest podobna jak w III filarze.
14
BIBLIOGRAFIA
1. Borchardt Klaus  Dieter: ABC Prawa Wspólnotowego, Warszawa 2001
2. Czapliński W.: Zarys prawa Europejskiego, Warszawa, Helsińska Fundacja
Praw Człowieka 1999.
3. Litynski G.: Prawo wspólnotowe a prawo lokalne
4. Rzepa Zbigniew: Bezpośrednie stosowanie i bezpośrednia skuteczność prawa
wspólnotowego, Poznań 2003
5. www.wikipedia.pl
15