:: PRAWO :: WYKA
AD 2
PRAWO
dr Piotr Lewandowski
W Y K A
A D  2  2009-10-04
Filozofia prawa  ontologia: pyta siÄ™ o to co jest prawo? Relacja prawo a adresat.
Ontologia lub metafizyka (por. metafizyka klasyczna) - podstawowy
obok epistemologii dział filozofii starający się badać strukturę rzeczywistości i
zajmujący się problematyką związaną z pojęciami bytu, istoty, istnienia i jego
sposobów, przedmiotu i jego własności, przyczynowości, czasu, przestrzeni,
konieczności i możliwości.
Jurysprudencja  stosowanie prawa. Wyrok. Co się pojawia w przypadku naruszeń normy prawnej.
W ogólnym znaczeniu prawoznawstwo. We Francji oznacza również ustalone
orzecznictwo sÄ…dowe.
Teoria prawa  stosunek prawny, podmioty prawa, czynność prawna .
Prawo jest to: (prof. Jabłońska) przymusowy porządek ogólnych norm ustanowionych lub
uznanych przez państwo w celu zorganizowania ram strukturalnych swobody
działania podmiotów społecznych, zapewnienia im możliwości uczestniczenia w
procesach decyzyjnych w państwie oraz zagwarantowania pewności i
bezpieczeństwa stosunku współpracy i konkurencji społecznej.
·ð Cechy prawa:
1. Przymusowe
2. Określane ogólnymi normami
3. Ustanowione lub uznane przez państwo
·ð Alternatywa rozÅ‚Ä…czna  alternatywa wykluczajÄ…ca:  albo& .albo& .
Alternatywa rozłączna albo p, albo q
Oznaczenie: p " q
Przykład: Albo Kowalski jest lekarzem, albo Malinowski jest lekarzem.
Objaśnienie: Prawda, gdy dokładnie jeden z nich jest lekarzem. Fałsz, gdy obaj są lekarzami.
Fałsz, gdy żaden nie jest lekarzem.
W logice należy dokładnie rozróżniać spójnik lub od spójnika albo i od złożonego
spójnika albo& albo. Każdy z nich ma inne znaczenie, ponadto w pewnych przypadkach
specjalnych obowiązują inne konwencje: w języku prawniczym alternatywę rozłączną może
wyrazić także pojedyncze albo, za to dysjunkcję pojedyncze lub podwójne bądz
. Język
naturalny rzadko przestrzega tu jakichkolwiek rozróżnień
Na określenie alternatywy rozłącznej używa się także terminów alternatywa wykluczająca,
niezgodność logiczna, sprzeczność logiczna, kontrawalencja, różnica
symetryczna lub ekskluzja. W informatyce i elektronice alternatywę rozłączną wyraża
spójnik Xor, rzadziej Eor, czasem także ExOr. Ponieważ alternatywa rozłączna oznacza
różną wartość logiczną zdań składowych, zapisuje się ją też czasem p `" q.
:: 1 ::
:: PRAWO :: WYKA
AD 2
A oto na czym w istocie polega różnica między alternatywą rozłączną a dysjunkcją.
Alternatywa rozłączna Albo Kowalski jest lekarzem, albo Malinowski jest lekarzem jest
fałszywa, jeżeli żaden z wymienionych panów nie jest lekarzem. Natomiast dysjunkcja Co
najwyżej Kowalski jest lekarzem albo Malinowski jest lekarzem pozostaje wówczas
prawdziwe.
Np. Albo wykonujesz zobowiązanie z tytułu wyrządzonej szkody poprzez zapłatę (forma
pieniężna) albo w sposób naturalny (naprawa, przywrócenie do stanu poprzedniego)
Albo przeznaczasz nieruchomość gruntową na zalesienie albo na działalność sadowniczą.
·ð PaÅ„stwo (J. Jedlinek):
Państwo jest to wyposażona we władzę samorodną jedność związkowa osiadłych ludzi.
Trójelementowa definicja państwa:
1. Ludność
2. Terytorium
3. Władza najwyższa
Przymus łączy państwo z prawem. Państwo jako jedyny podmiot jest uprawniony do stosowania
przymusu w każdej postaci (pośredniego lub bezpośredniego). Tym prawem dzieli się z nami 
pojęcie samoobrony.
·ð Przymus bezpoÅ›redni  sÄ…d.
·ð BezpoÅ›rednim egzekutorem prawa jest komornik  wymusza stan zgodny z norma prawnÄ…
(zajmowanie majątku  ruchomości i nieruchomości).
Normy Prawne
:: Normy prawne dzielimy na:
·ð Obyczajowe
·ð Moralne - indywidualistyczne podejÅ›cie do normy prawnej. Odróżnia siÄ™ od etyki która
kodyfikuje normy moralne.
:: Moralność a prawo (różnice w stosunku do norm moralnych):
·ð Przymus paÅ„stwa
·ð Charakter dwustronny  prawodawca a adresat prawa np. przestÄ™pca - ofiara
·ð Norma prawna odnosi siÄ™ do słów i czynów czÅ‚owieka
·ð Normy prawne sÄ… precyzyjne
:: Oddziaływanie moralności na prawo:
Moralność wpływa na poziomie stanowienia prawa.
·ð normy prawne moralnie negatywne
·ð normy prawne moralnie pozytywne
·ð normy prawne moralnie obojÄ™tne
:: 2 ::
:: PRAWO :: WYKA
AD 2
Normy prawne moralnie pozytywne są najbardziej zbliżone do systemu prawnego.
Normy procesowe są moralnie obojętne. Odwoławcze np. termin zawity  przekroczenie terminu
skutkuje utraceniem przysługującego prawa w tym terminie. Np. prawo do złożenia odwołania od
decyzji administracyjnej, od wyroku.
:: Stanowienie prawa
Tworzenie prawa - petryfikacja stosunków praktycznych  obserwacja społeczeństwa przez
państwo  uznanie pewnych norm/zwyczajów które będą akceptowane i stosowane.
Petryfikacja
·ð W geologii jest to proces polegajÄ…cy na lityfikacji (np.
zlityfikowanie piasku w piaskowiec).
·ð W przenoÅ›ni okreÅ›lenie to stosuje siÄ™ mówiÄ…c o utrwalaniu czegoÅ› w
określonej formie np. petryfikacja zasad, prawa, struktury społecznej.
·ð W jÄ™zyku literatury, filmów i gier fantasy termin ten rozumie siÄ™ jako
 zesztywnienie ,  skostnienie człowieka lub innej istoty, bądz
ich przemianÄ™
w kamień.
:: Norma prawna
·ð Czym jest norma?
o Norma jest wypowiedzią którą umieszcza się w szerszej grupie norm postępowania.
o Norma prawna jest wzorcem zachowania.
o Norma postępowania - nazywa się wypowiedz
bezpośrednio formułującą odniesiony
do osób nakaz lub zakaz określonego zachowania w określonych okolicznościach.
·ð Norma postÄ™powania nie jest:
o optatywem - wypowiedz
zawierająca życzenie
o nie jest ocenÄ… - zawiera zakaz lub nakaz i skierowana jest do osoby
·ð Definicja normy prawnej:
Norma prawna to wypowiedz
zawierająca dyrektywę postępowania o charakterze
abstrakcyjnym i generalnym skonstruowaną z przepisów prawnych, według
określonych zasad, zgodnie z założoną koncepcją jej budowy.
Norma prawna jest dyrektywą postępowania. Jest wypowiedzią o charakterze
dyrektywnym.
Budowa normy prawnej:
Przepis prawa to podstawowa jednostka redakcyjna tekstu prawnego.
1. Hipoteza - wyznacza zakres zastosowania normy, to jest określa wobec kogo i w jakich
okolicznościach norma jest stosowalna. Określenie adresata ma się odbywać generalnie 
określić w możliwie szeroki sposób adresatów.
:: 3 ::
:: PRAWO :: WYKA
AD 2
2. Dyspozycja  wyznacza sposób postępowania jakiego od adresata normy w okolicznościach
wskazanych w hipotezie wymaga prawodawca. Dyspozycja jest określana w sposób
abstrakcyjny. Zachowanie określone w sposób rodzajowy.
3. Sankcja  określa jakie negatywne następstwa zastosuje państwo wobec adresata normy, o
ile nie zachowa się on zgodnie z treścią dyspozycji w okolicznościach przewidzianych w
hipotezie.
:: Rodzaje sankcji:
·ð Karna
·ð Egzekucyjna
(wykonanie bezpośrednie  przywrócenie stanu sprzed naruszenia normy  eksmisja;
pośrednie - odszkodowanie)
·ð NieważnoÅ›ci
(polega na niedopełnieniu np. procedury przy podpisaniu aktu notarialnego  posiadanie
samoistne, np. sprzedaż nieruchomości - przy sprzedaży nieruchomości nie zachowanie formy
aktu notarialnego skutkuje nieważnością)
:: Podział norm prawnych:
·ð lex plus quam prefecta  gdy mamy do czynienia przynajmniej z dwoma sankcjami.
Lex plus quam perfecta (dosł. prawo bardziej niż doskonałe), to norma
prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności. Oznacza
to, że postępowanie sprzeczne z tym, co nakazuje lub czego zakazuje określona
norma spotyka się ze ściganiem przez organy wymiaru sprawiedliwości (sankcja
karna), a same skutki postępowania zostaną cofnięte (sankcja nieważności).
Przykładowo: zawarcie małżeństwa przez osobę będącą już w związku
małżeńskim (bigamia) uruchamia podwójne negatywne skutki. Osoba taka
podlega odpowiedzialności karnej, a małżeństwo póz
niejsze jest nieważne,
chyba że pierwsze ulegnie rozwiązaniu (konwalidacja).
·ð lex perfecta  sama sankcja nieważnoÅ›ci
Lex perfecta (dosł. prawo doskonałe), to norma prawna opatrzona sankcją
nieważności. Oznacza to, że skutki postępowania zostaną cofnięte i nie wywołają
zamierzonych skutków prawnych.
Przykładowo: może być nieprawidłowe sporządzenie testamentu, np. w
formie wydruku komputerowego. Nie dochowanie przewidzianej przez prawo
formy sporządzenia testamentu spowoduje jego nieważność i niemożność
powoływań się nań.
:: 4 ::
:: PRAWO :: WYKA
AD 2
·ð lex minus quam perfecta  normy zawierajÄ…ce same sankcje karne
Lex minus quam perfecta (dosł. prawo mniej niż doskonałe), to norma
prawna opatrzona sankcją represyjną (karną). Oznacza to, że postępowanie
sprzeczne z tym, co nakazuje lub czego zakazuje określona norma spotka się ze
ściganiem przez organy wymiaru sprawiedliwości i możliwością nałożenia sankcji
karnej na osobę, która normę naruszyła.
Tego rodzaju normy zawiera przede wszystkim prawo karne opisujÄ…c czyny
przestępcze. Dokonanie takiego czynu uruchamia ściganie, którego
wynikiem może być nałożenie sankcji karnej (kary).
·ð lex imprefecta  art. 96 kodeks rodzinny. Bez sankcji
Art. 96. ż 1. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim.
Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla
dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.
Lex imperfecta (dosł. prawo niedoskonałe)  norma prawna pozbawiona
jakiejkolwiek sankcji.
Naruszenie takiej normy nie spowoduje skutków negatywnych dla osoby,
która ją złamała. Brak sankcji nie musi oznaczać, że prawodawca popełnił
błąd. Powodem nie opatrzenia normy żadną sankcją może być brak takiej
potrzeby, bÄ…dz
przewidywana nieskuteczność sankcji  niemożność
przymuszenia do postępowania zgodnego z normą (niemożność
wyegzekwowania normy).
:: Podziały przepisów prawnych:
·ð PodziaÅ‚ I (dychotomiczny):
o lex specialis (szczególny)  art. 149 KK Art. 149  Matka, która zabija dziecko w
okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5.
Przepis szczególny, indywidualizujący grupę podmiotów, np. matka, Policja (Ustawa
o Policji jest lex specialis w stosunku do Ustawy Kodeks Pracy)
:: 5 ::
:: PRAWO :: WYKA
AD 2
o lex generalis (ogólny) - art. 148 KKż 1. Kto zabija człowieka,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat
pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności
·ð PodziaÅ‚ II
o ius cogens  przepis bezwzględnie obowiązujący  nie dopuszcza jakiejkolwiek
zmiany w drodze czynności prawnej np. art. 169 kodeksu morskiego.
Przepis prawny bezwzględnie obowiązujący (imperatywny), który nie dopuszcza
odmiennego uregulowania przez strony stosunku prawnego kwestii w nim
uregulowanych, naruszenie ius cogens powoduje sankcję nieważności czynności
prawnej
o ius dispositivum  przepis względnie obowiązujący  art. 510 kc - Umowa
sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia
wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny
stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły
Występuje najczęściej w prawie zobowiązań, widoczny w takich zwrotach jak;  w
brku odmiennej umowy ,  w braku odmiennego zastrzeżenia umownego .
o ius semi-dispositivum  (semi imperatywny)  kodeks pracy. Możliwa jest zmiana
poprzez czynność prawną ale tylko gdy zmiany wpływają na korzyść np. pracownika.
Norma semiimperatywna (ius semidispositivum) to norma prawna wyznaczajÄ…ca
pewne ramy postępowania, dająca swobodę stronom stosunku prawnego, ale w
pewnych tylko granicach.
Normy semiimperatywne, wraz z normami względnie wiążącymi (ius
dispositivum), są charakterystyczne dla stosunków zobowiązaniowych, a w
szczególności stosunków umownych, między podmiotami niezależnymi i równymi z
formalnego punktu widzenia. Ustawodawca dostrzegajÄ…c jednak ekonomicznÄ…
nierówność między niektórymi podmiotami decyduje się na wprowadzenie norm
chroniących słabszą stronę stosunku prawnego a zarazem gwarantujących
tzw. swobodę umów, czyli właśnie normy semiimperatywne. Strony mogą
regulować swoje uprawnienia i obowiązki w sposób odmienny
od dyspozycji zawartej w takiej normie, jednak aby zmiany takie były skuteczne
muszą być one korzystniejsze dla strony słabszej. Normy semiimperatywne
wyznaczają więc stronie słabszej minimalny zakres uprawnień (których nie można
bardziej ograniczyć) i maksymalny zakres obowiązków (których nie można
zwiększać).
:: 6 ::
:: PRAWO :: WYKA
AD 2
Normy semiimperatywne stosuje siÄ™ w Prawie konsumenckim,
np. konsument ma prawo odstąpienia od umowy z przedsiębiorcą w ciągu
określonego czasu bez podania przyczyny. W umowie strony mogą jednak ten czas
wydłużyć, nie mogą zaś tego okresu skrócić lub w ogóle wyłączyć możliwość
odstąpienia od umowy przez konsumenta. Innym przykładem zastosowania norm
semiimperatywnych są normy Prawa pracy, określające minimalne standardy, jakie
powinien zapewnić pracodawca pracownikowi - standardy lepsze są dozwolone, ale
niekonieczne.
Rodziny prawa
·ð Rodzina systemowa prawa  prawo romaÅ„sko-germaÅ„skie  kontynentalne charakteryzuje
siÄ™:
Þð prawo stanowione  organ stanowiÄ…cy o uchwaleniu prawa - sejm, senat - rozdziaÅ‚
na prawo publiczne i prywatne
Þð posÅ‚uguje siÄ™ pojÄ™ciami ogólnymi  definicje ogólne stosowane potem w innych
gałęziach prawa pojęcie  winy, szkody
·ð Rodzina systemowa prawa  prawo anglosaskie (Common Law)  prawo może być
stanowione przez tych którzy je stosują np. sędzia (precedens)
·ð Prawo Islamskie - sÄ… cztery z
ródła prawa w islamie. Najważniejsza jest święta księga
islamu, Koran  dlatego prawo to jest prawem religijnym, następna po nim jest Sunna, zbiór
relacji dotyczących życia Mahometa. Kolejne dwa z
ródła to już narzędzia prawne: kijas
(rozumowanie przez analogię) oraz idżma (jednomyślna zgoda). Islam nie uznaje rozdziału
życia świeckiego i religijnego i dlatego reguluje zarówno zwyczaje religijne, organizację
władzy religijnej jak i codzienne życie muzułmanina. Szariat opiera się na założeniu, że prawo
musi dostarczać wszystkiego, co potrzebne dla duchowego i fizycznego rozwoju jednostki.
Wszystkie czyny muzułmanina są podzielone na pięć kategorii - konieczne, chwalebne,
dozwolone, naganne oraz zakazane.
·ð Prawo dalekowschodnie - azjatyckie - ksztaÅ‚towaÅ‚o siÄ™ pod wpÅ‚ywem buddyzmu czy
szintoizmu. Centralna sprawa jest obowiązek a nie uprawnienia. Każdy powinien dążyć do
doskonałości. Wzorce osobowe a nie reguły ogólne powinny być wzorcem do naśladowania.
Państwo odgrywa role drugorzędną.
:: 7 ::