Psychologia organizacji Dr hab. Sylwiusz Retowski forma: wykład liczba godzin: 30 miejsce w siatce zajęć: 6 semestr studiów status: obligatoryjny dla wybranych bloków specjalizacyjnych zaliczenie: Egzamin testowy na koniec semestru; wymagania egzaminacyjne obejmują treść wykładów i treść zadanej lektury cel zajęć: Omówienie podstawowych pojęć i koncepcji z psychologii organizacji. Dostarczenie teoretycznej bazy dla zajęć prowadzonych w ramach bloku Psychologii Organizacji i Zarządzania Który rodzaj działalności stanowi obecnie treść Pana(i) życia codziennego? Za: CBOS, 2008 90 80 77 80 71 70 60 50 45 50 40 18-24 37 37 40 28 35-44 27 30 55-64 16 20 12 7 6 10 1 0 Wykształcenie Życie Praca Korzystanie z Pieniądze rodzinne życia Wykład 1 Dlaczego człowiek pracuje? PIENIDZE Wykład 1 Gdybym nie musiał(a) pracować? Wykład 1 1. Podróże 2. Miłe towarzystwo 3. Żeglowanie, nurkowanie, narty 4. Dobrze spędzony czas 5. & & & & & & & & . . 6. & & & & & & & & .. 7. & & & & & & & & .. Wykład 1 Dlaczego człowiek pracuje? Teoria funkcjonalna (Marie Jahoda) Wedle tej teorii, praca oprócz swojej jawnej funkcji - dostarczania dochodu pełni dodatkowo 5 ukrytych funkcji : 1. strukturyzuje nam sposób spędzania czasu, 2. dostarcza regularnych kontaktów społecznych poza ścisłym gronem rodzinnym, co pozwala dzielić się doświadczeniami z innymi ludzmi, 3. angażuje jednostkę w realizację różnego typu celów, co poszerza sferę podejmowanych przez nią działań, 4. definiuje status i tożsamość człowieka, 5. wymusza aktywność. Wykład 1 Teoria funkcjonalna (Marie Jahoda) Podstawowe założenia: " Nawet nieprzyjemne więzi z rzeczywistością są lepsze od ich braku " Zła praca jest lepsza od bezrobocia " Odpoczynek nie może być jednak w żadnym wypadku alternatywą dla pracy, ponieważ nie spełnia jej ukrytych funkcji Wykład 1 Teoria funkcjonalna (Marie Jahoda) Wątpliwości: " Czy zawsze utrata pracy traktowana jest jako nieszczęście " Czy zawsze ludzie posiadający pracę są bardziej szczęśliwi od bezrobotnych? " Wyniki badań podłużnych nad absolwentami szkół średnich (porównanie grup studentów, pracujących i bezrobotnych) " Zmiany kulturowe Wykład 1 Teoria witaminowa (Peter Warr) " Istnieją pewne analogie pomiędzy wpływem witamin na zdrowie fizyczne a wpływem różnych czynników środowiskowych na zdrowie psychiczne człowieka " Niektóre z powyższych cech w działaniu witaminę C, czyli działają według zasady "im więcej, tym lepiej " Pozostałe cechy przypominają natomiast w działaniu witaminę A i D, co oznacza, że ich nadmiar bądz niedobór pogarsza stan zdrowia psychicznego jednostki. Wykład 1 Teoria witaminowa (Peter Warr) Istnieje 6 czynników środowiskowych (witamin), które mają wpływ na zdrowie psychiczne (podobnie jak A, D): " możliwość kontroli: - określanie sposobu wykonania zadań - wpływ na firmę (instytucję) " możliwość używania posiadanych umiejętności: - użycie umiejętności - nabywanie umiejętności " zewnętrznie stawiane cele: - ilość i trudność celów - spójność narzucanych celów - konflikt pomiędzy wymaganiami - konflikt praca rodzina Wykład 1 Teoria witaminowa (Peter Warr) Istnieje 6 czynników środowiskowych (witamin), które mają wpływ na zdrowie psychiczne (podobnie jak A, D): " zróżnicowanie otaczającego środowiska: " klarowność środowiska (sytuacji): - przewidywalność przyszłości - jasne wymagania dotyczące roli zawodowej - dostępność informacji zwrotnych " możliwość kontaktów interpersonalnych: - ilość kontaktów - jakość kontaktów Wykład 1 Teoria witaminowa (Peter Warr) Istnieje 6 czynników środowiskowych (witamin), które mają wpływ na zdrowie psychiczne (podobnie jak C , E): " dostępność pieniędzy (płace) " bezpieczeństwo fizyczne: - przyjemne środowisko pracy - bezpieczny sposób pracy - adekwatne wyposażenie " posiadanie cenionej pozycji społecznej: - dla siebie - dla społeczeństwa Wykład 1 Teoria witaminowa (Peter Warr) Istnieje 6 czynników środowiskowych (witamin), które mają wpływ na zdrowie psychiczne (podobnie jak C , E): " Nadzór (dbałość o personel) " Kariera : - Pewność pracy - Dobre perspektywy " Sprawiedliwość: - sprawiedliwe traktowanie pracowników - Społeczna ocena moralna firmy Wykład 1 Dlaczego człowiek pracuje? Teoria witaminowa (Peter Warr) " Według modelu witaminowego nie można w sposób jednoznaczny stwierdzić, że posiadanie pracy zawodowej ma zawsze dobroczynne skutki na zdrowie psychiczne człowieka, a bezrobocie negatywne. " Wszystko bowiem zależy od tego, jakie "witaminy" i w jakiej dawce zawiera określone środowisko pracy zawodowej. Wykład 1 Cechy pracy a ogólne zadowolenie z pracy, za: CBOS, 2008 Cechy wykonywanej pracy Siła związku między cechami pracy a ogólnym z niej zadowoleniem Jest interesująca 19 Przynosi dobre zarobki 14,5 Daje poczucie sensu 13 Daje szanse na rozwój i awans 12 Daje pewność zatrudnienia 10 Wymaga doskonalenie umiejętności 8 Jest zgodna z wykształceniem 7 Aączy się ze świadczeniami socjalnymi 4 Wykład 1 Teoria pracy a współczesny rynek pracy Globalne zmiany na współczesnym rynku pracy: " Dążenie do zysku - ciągła restrukturyzacja " Globalizacja rynku pracy łatwość przenoszenia kapitału " Transformacja: przemysł usługi Wykład 1 Teoria pracy a współczesny rynek pracy Skutki zachodzących zmian dla pracowników: " Nowe formy zatrudnienia (internet, kontrakty o dzieło, powszechne zatrudnianie na część etatu) " Ciągłe doskonalenie się, podnoszenie lub zmiana kwalifikacji. " Mniejsza ilość prac typowych dla tzw. klasy średniej " Zmniejszające się szanse robienia kariery w jednym miejscu pracy " Osłabienie więzi o długotrwałym charakterze z pracodawcą " Wzrost nasilenia niepewności pracy (job insecurity) rozumianej w sensie ilościowym jak i jakościowym Wykład 1 Teoria pracy a współczesny rynek pracy Odsetek ogółu pracowników zatrudnionych na część etatu (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2011 Member Male Female States 1999 2009 1999 2009 Germany 4,9 9,7 37,2 45,3 Netherlands 18,0 24,9 68,9 75,8 Greece 3,4 3,2 10,0 10,4 UK 8,8 11,8 44,0 42,5 Poland 8,0 5,8 13,6 11,6 Total 6,4 8,3 28,5 31,5 Wykład 1 Trendy na polskim rynku pracy 1. Niedopasowanie pomiędzy ofertami pracy a pracownikami poszukującymi pracy 2. Stabilizacja bezrobocia poprzez odpływ do zatrudnienia oraz wycofanie poza rynek pracy (Czapiński, 2007) 3. Zjawisko pozornego bezrobocia - 47% (Czapiński, 2007) 4. Brak fachowców w wybranych dziedzinach 5. Bardzo niski wskaznik aktywności zawodowej (53,6% w 2006 r.) 6. Niski wskaznik uczestnictwa w kształceniu ustawicznym (zaledwie 5%; UE 15 12,5%, Dania, Szwajcaria ponad 30%) 7. Niewielki odsetek pracujących w niepełnym wymiarze pracy (10% w 2006; UE 18,5%) 8. Wysoki odsetek osób zatrudnionych na umowy o pracę na czas określony (czy słuszna jest określenie - śmieciowe ?) Wykład 2 Pracujący biedni ( working poor ) 1) Narastające zróżnicowanie płac (dane z USA) 2) Pracujący biedni - osoby, które zadeklarowały, że pracują (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu), A dochód netto na osobę w gospodarstwie domowym wynosi poniżej 60% 3) Porównanie jakości pracy wykonywanej przez pracujących biednych i pracujących niebiednych (Kuzmicz, Stasiowski, 2008): 67 70 64,8 Jest interesująca 60 51,6 47,4 50 43,9 Daje szanse na rozwój 40 33,1 zawodowy i awans 26,5 30 Wymaga doskonalenia 20 14,1 posiadanych umiejętności 10 Przynosi dobre zarobki 0 Pracujący biedni Pracujący niebiedni Wykład 2