System edukacji w Polsce na tle systemów w innych krajach europejskich D R H A B . P R O F . N A D Z W . J O L A N T A Å» Y Åš K O Struktura prezentacji ð Polityka ponadnarodowa w odniesieniu do edukacji ð Diagnoza stanu edukacji europejskiej na poczÄ…tku wieku ð Polityka europejska w obszarze edukacji Ä„ð Strategia LizboÅ„ska Ä„ð Zapisy Traktatu o Unii Europejskiej ð Analiza systemów edukacji w Europie ð Porównywalność systemów Pojawienie siÄ™ polityki ponadnarodowej Globalizacja Proces integracji europejskiej Narodowe systemy edukacji Realne struktury Kreowana polityka Gdyby można byÅ‚o zmniejszyć ludność caÅ‚ego Å›wiata do wioski o 100 mieszkaÅ„cach, zachowujÄ…c proporcje wszystkich ludzi mieszkajÄ…cych na Ziemi, wioska skÅ‚adaÅ‚aby siÄ™ z: 57 Azjatów 21 Europejczyków 14 Amerykanów (Północna, Åšrodkowa i PoÅ‚udniowa) 8 Afrykanów 6 osób posiadaÅ‚oby 59% caÅ‚ego bogactwa i wszyscy oni pochodziliby z USA 80 mieszkaÅ‚oby w ubogich domach 70 byÅ‚oby analfabetami 50 cierpiaÅ‚oby niedożywienie 1 umieraÅ‚aby wÅ‚aÅ›nie 1 wÅ‚aÅ›nie by siÄ™ rodziÅ‚a 1 posiadaÅ‚aby komputer 1 (tak, tylko jedna) posiadaÅ‚aby dyplom uniwersytecki WpÅ‚yw polityki ponadnarodowej " UNESCO (Org. NZ ds. Polityka OÅ›wiaty, Nauki i Kultury) " OECD (Org. Współpracy globalna Gosp. i Rozwoju) " Rada Europy Polityka " Unia Europejska " CEDEFOP europejska Polityka " Organizacje rzÄ…dowe " Organizacje pozarzÄ…dowe narodowa Wydatki na edukacjÄ™ UE/2002 USA Japonia Ze Å›rodków 4,9% PKB 5,0% PKB 3,6 % PKB publicznych Ze Å›rodków 0,6% PKB 2,2% PKB 1,2% PKB prywatnych UmiejÄ™tnoÅ›ci potrzebne dla spoÅ‚eczeÅ„stwa wiedzy Åšrednia Åšrednia UE trzech USA Japonia (1) najlepszych wyników w UE UmiejÄ™tność liczenia/ 494 528 493 557 matematyka (punkty) UmiejÄ™tność pisania i 498 532 504 522 czytania (punkty) yródÅ‚o: PISA, OECD, 2001. (1) W danych nie uwzglÄ™dniono Holandii Å›rednia dla 14 paÅ„stw czÅ‚onkowskich. PISA 2000-2006 Wnioski (Programme for International Student Assessment) PiÄ™ta achillesowa polskiej oÅ›wiaty rozwijanie umiejÄ™tnoÅ›ci samodzielnego myÅ›lenia, rozumowania naukowego, modelowania i rozumowania matematycznego, formuÅ‚owania hipotez, zwiÄ™zÅ‚ego zapisania wniosków, dostrzegania alternatywnych rozwiÄ…zaÅ„ problemu UmiejÄ™tność rozumowania w naukach przyrodniczych - wynik ogólny 498 pkt nie różni siÄ™ od przeciÄ™tnego w krajach OECD - WyjaÅ›nianie zjawisk przyrodniczych w sposób naukowy - tutaj polscy uczniowie uzyskali stosunkowo najlepsze wyniki (506 pkt). W tym obszarze ważne sÄ… posiadane wiadomoÅ›ci (wiedza) Wydatki na edukacjÄ™ w krajach europejskich Polska Wydatki na jednego ucznia Polska Strategia LizboÅ„ska Gospodarka europejska powinna stać siÄ™ najbardziej konkurencyjnÄ… i dynamicznÄ… gospodarkÄ… w Å›wiecie - gospodarkÄ… opartÄ… na wiedzy, zdolnÄ… do trwaÅ‚ego wzrostu, tworzÄ…cÄ… coraz wiÄ™kszÄ… liczbÄ™ lepszych miejsc pracy i zapewniajÄ…cÄ… wiÄ™kszÄ… spójność spoÅ‚ecznÄ…. Strategia europejska yródÅ‚o: (Wójcik, 2003) Art. 165 Traktatu o Unii Europejskiej Unia przyczynia siÄ™ do rozwoju edukacji o wysokiej jakoÅ›ci, poprzez zachÄ™canie do współpracy miÄ™dzy PaÅ„stwami CzÅ‚onkowskimi oraz, jeÅ›li jest to niezbÄ™dne, poprzez wspieranie i uzupeÅ‚nianie ich dziaÅ‚alnoÅ›ci, w peÅ‚ni szanujÄ…c odpowiedzialność PaÅ„stw CzÅ‚onkowskich za treść nauczania i organizacjÄ™ systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturowÄ… i jÄ™zykowÄ…. Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Art. 165 cd. DziaÅ‚anie Unii zmierza do: ð rozwoju wymiaru europejskiego w edukacji, zwÅ‚aszcza przez nauczanie i upowszechnianie jÄ™zyków PaÅ„stw CzÅ‚onkowskich, ð sprzyjania mobilnoÅ›ci studentów i nauczycieli, miÄ™dzy innymi poprzez zachÄ™canie do akademickiego uznawania dyplomów i okresów studiów, ð promowania współpracy miÄ™dzy instytucjami edukacyjnymi, ð rozwoju wymiany informacji i doÅ›wiadczeÅ„ w kwestiach wspólnych dla systemów edukacyjnych PaÅ„stw CzÅ‚onkowskich, ð sprzyjania rozwojowi wymiany mÅ‚odzieży i wymiany instruktorów spoÅ‚eczno-oÅ›wiatowych, a także zachÄ™cania mÅ‚odzieży do uczestnictwa w demokratycznym życiu Europy, ð popierania rozwoju ksztaÅ‚cenia na odlegÅ‚ość& Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Kompetencje Unii Europejskiej po Traktacie LizboÅ„skim Kompetencje Kompetencje Kompetencje wyÅ‚Ä…czne dzielone wspomagajÄ…ce funkcjonowanie rynku ochrona i polepszanie wspólny rynek, wewnÄ™trznego, ludzkiego zdrowia, polityka spoÅ‚eczna (w unia celna, przemysÅ‚, zakresie spraw wymienionych w polityka monetarna kultura, Traktacie), krajów, które przyjęły turystyka, walutÄ™ euro, spójność ekonomiczna, edukacja, mÅ‚odzież, spoÅ‚eczna i zasoby morskie i sport i doradztwo terytorialna, polityka rybołówstwa, zawodowe, rolnictwo i połów ryb wspólna polityka ochrona obywatelska, (wyÅ‚Ä…czajÄ…c morskie handlowa współpraca zasoby), administracyjna ochrona Å›rodowiska, ochrona konsumencka, transport, sieci, drogi, Subsydiarność jako kluczowa zasada funkcjonowania Unii Europejskiej Organizacje Organizacje rzÄ…dowe pozarzÄ…dowe transnarodowe transnarodowe europejskie europejskie narodowe narodowe regionalne regionalne lokalne lokalne Subsydiarność horyzontalna Subsydiarność wertykalna Dokumenty strategiczne Edukacja i szkolenie 2010 - dokument Unii Europejskiej dotyczÄ…cy rozwoju systemów opieki spoÅ‚ecznej i edukacji. ZostaÅ‚ przyjÄ™ty 14 lutego 2002 roku przez ministrów edukacji oraz KomisjÄ™ EuropejskÄ…. Uzgodnione w nim najważniejsze cele, jakie należy osiÄ…gnąć w wyznaczonym terminie, to: ð poprawa jakoÅ›ci i efektywnoÅ›ci systemów edukacji, ð uÅ‚atwienie powszechnego dostÄ™pu do systemów edukacji, ð otwarcie systemów edukacji na Å›wiat. Cele strategii: ð osiÄ…gnąć w Europie najwyższy poziom edukacji, tak aby mogÅ‚a ona stanowić wzór dla caÅ‚ego Å›wiata pod wzglÄ™dem jakoÅ›ci i użytecznoÅ›ci spoÅ‚ecznej; ð zapewnić kompatybilność systemów edukacyjnych, umożliwiajÄ…cÄ… obywatelom swobodny wybór miejsc ksztaÅ‚cenia, a nastÄ™pnie pracy; ð uznawać w Unii Europejskiej kwalifikacje szkolne i zawodowe, wiedzÄ™ i umiejÄ™tnoÅ›ci zdobyte w poszczególnych krajach UE; ð zagwarantować Europejczykom - niezależnie od wieku - możliwość uczenia siÄ™ przez caÅ‚e życie (ksztaÅ‚cenie ustawiczne); ð otworzyć EuropÄ™ - dla obopólnych korzyÅ›ci - na współpracÄ™ z innymi regionami, tak aby staÅ‚a siÄ™ miejscem najbardziej atrakcyjnym dla studentów, nauczycieli akademickich i naukowców z caÅ‚ego Å›wiata. Cele strategiczne Cel strategiczny 1: Poprawa jakoÅ›ci i efektywnoÅ›ci systemów edukacji w UE wobec nowych zadaÅ„ spoÅ‚eczeÅ„stwa wiedzy oraz zmieniajÄ…cych siÄ™ metod i treÅ›ci nauczania i uczenia siÄ™: ð Cel 1.1.: Podniesienie jakoÅ›ci ksztaÅ‚cenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzÄ…cych szkolenia ð Cel 1.2.: Rozwijanie kompetencji i umiejÄ™tnoÅ›ci potrzebnych dla spoÅ‚eczeÅ„stwa wiedzy ð Cel 1.3.: Zapewnienie powszechnego dostÄ™pu do technologii informacyjno-komunikacyjnych ð Cel 1.4.: ZwiÄ™kszenie rekrutacji w dziedzinach nauk Å›cisÅ‚ych i technicznych ð Cel 1.5.: Optymalne wykorzystywanie zasobów Cele strategiczne Cel strategiczny 2: UÅ‚atwienie powszechnego dostÄ™pu do systemów edukacji zgodnie z nadrzÄ™dnÄ… zasadÄ… ksztaÅ‚cenia ustawicznego, dziaÅ‚anie na rzecz zwiÄ™kszenia szans zdobycia i utrzymania zatrudnienia oraz rozwoju zawodowego, jak również aktywnoÅ›ci obywatelskiej, równoÅ›ci szans i spójnoÅ›ci spoÅ‚ecznej: ð Cel 2.1.: Tworzenie otwartego Å›rodowiska edukacyjnego ð Cel 2.2.: Uatrakcyjnianie procesu ksztaÅ‚cenia ð Cel 2.3.: Wspieranie aktywnoÅ›ci obywatelskiej, zapewnienie równoÅ›ci szans i spójnoÅ›ci spoÅ‚ecznej Cele strategiczne ð Cel strategiczny 3: Otwarcie systemów edukacji na Å›rodowisko i Å›wiat w zwiÄ…zku z koniecznoÅ›ciÄ… lepszego dostosowania edukacji do potrzeb pracy zawodowej i wymagaÅ„ spoÅ‚eczeÅ„stwa oraz sprostania wyzwaniom wynikajÄ…cym z globalizacji: ð Cel 3.1.: Wzmocnienie powiÄ…zaÅ„ ze Å›wiatem pracy, dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… badawczÄ… i spoÅ‚eczeÅ„stwem ð Cel 3.2.: Rozwijanie przedsiÄ™biorczoÅ›ci ð Cel 3.3.: Poprawa sytuacji w zakresie nauki jÄ™zyków obcych ð Cel 3.4.: Rozwijanie mobilnoÅ›ci i wymiany ð Cel 3.5.: Wzmocnienie współpracy europejskiej Dokumenty strategiczne w obszarze edukacji w Polsce ð Strategia rozwoju edukacji na lata 2007-2013 ð Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006, ð Strategia Rozwoju KsztaÅ‚cenia Ustawicznego do 2010 r. (MENiS 2003), ð Strategia PaÅ„stwa dla MÅ‚odzieży 2003-2012 (MENiS 2003 r.), ð e-Polska. Plan dziaÅ‚aÅ„ na rzecz rozwoju spoÅ‚eczeÅ„stwa informacyjnego w Polsce na lata 2001-2006 (2001r.) ð Narodowy Plan DziaÅ‚aÅ„ Na Rzecz Dzieci 2004-2012 Polska Dla Dzieci (2004 r.) Strategia rozwoju edukacji na lata 2007-2013 Edukacja to spójny system ksztaÅ‚cenia i wychowania obejmujÄ…cy różne poziomy ksztaÅ‚cenia, w formach instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych. W systemie tym uczestniczÄ… dzieci, mÅ‚odzie i doroÅ›li, nabywajÄ…c wiedzÄ™ ogólnÄ… lub zawodowÄ…, a także umiejÄ™tnoÅ›ci. Edukacja sprzyja także ksztaÅ‚towaniu postaw niezbÄ™dnych do funkcjonowania w spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalnej. Efektywna edukacja o wysokiej jakoÅ›ci jest kluczowym warunkiem rozwoju spoÅ‚eczeÅ„stwa, a także jest drogÄ… do podnoszenia jakoÅ›ci życia, tak w wymiarze indywidualnym, jak i spoÅ‚ecznym. Analiza SWOT systemu edukacji Mocne strony SÅ‚abe strony ð niski wskaznik upowszechnienia edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3-5 lat, zwÅ‚aszcza na wsi ð obowiÄ…zek nauki do 18 roku życia ð niski poziom umiejÄ™tnoÅ›ci uczniów w zadaniach wymagajÄ…cych ð rozwiniÄ™ta sieć szkół podstawowych, twórczego mylenia; gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych ð stosunkowo niska liczba uczniów z bardzo dobrymi wynikami w ð poprawa wyników badania PISA 2003 r. w myleniu naukowym (badanie PISA) porównaniu do badania z 2000 r. w zadaniach ð niedostateczna liczba nauczycieli jÄ™zyków obcych i informatyki badajÄ…cych rozumienie tekstu ð niski odsetek osób niepeÅ‚nosprawnych uczÄ™szczajÄ…cych do szkół ð duża liczba szkół wyższych zróżnicowanych pod ogólnodostÄ™pnych i aktywnych zawodowo wzglÄ™dem oferty edukacyjnej ð zbyt maÅ‚y udziaÅ‚ absolwentów matematyki, nauk przyrodniczych i ð wysoki współczynnik solaryzacji technicznych w ogólnej liczbie absolwentów szkół wyższych ð niski odsetek osób wczeÅ›nie opuszczajÄ…cych ð niedostateczne powianie nauki i szkolnictwa wyższego z gospodarkÄ… i system edukacji w wieku 18-24 lata w rynkiem pracy oraz brak należytego wykorzystania potencjaÅ‚u odniesieniu do liczby osób w systemie edukacji badawczego uczelni ð powszechny system pomocy materialnej dla ð nieefektywny system zarzÄ…dzania w szkolnictwie wyższym studentów ð programy nauczania w szkoÅ‚ach wyższych niedostatecznie ð trzyipółkrotne zwiÄ™kszenie liczby osób przygotowujÄ…ce do aktywnego wejÅ›cia absolwentów na szeroko uzyskujÄ…cych stopieÅ„ doktora rozumiany rynek pracy ð niski wskaznik uczestnictwa ludnoÅ›ci w ksztaÅ‚ceniu ustawicznym ð autonomia szkół wyższych (sÅ‚abo rozwiniÄ™ty system ksztaÅ‚cenia ustawicznego i ksztaÅ‚cenia na odlegÅ‚ość) ð relatywnie niskie nakÅ‚ady na ucznia/studenta w USD wg siÅ‚y nabywczej pieniÄ…dza ð nieefektywny podziaÅ‚ kompetencji w zakresie nadzoru miÄ™dzy administracji rzÄ…dowÄ… a organami prowadzÄ…cymi szkoÅ‚y ð niewielkie zaangażowanie spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalnych w życie placówek edukacyjnych Analiza SWOT systemu edukacji MożliwoÅ›ci (wewnÄ™trzne) Ograniczenia (wewnÄ™trzne) ð wdrażanie nowych przepisów dotyczÄ…cych ksztaÅ‚cenia nauczycieli (nauczanie dwóch przedmiotów, jÄ™zyki obce, ð brak zewnÄ™trznej oceny pracy TIK) szkół oprócz egzaminów ð rozwój systemu studiów doktoranckich jako trzeciego zewnÄ™trznych (sprawdzianu stopnia ksztaÅ‚cenia w szkoÅ‚ach wyższych ð przyjcie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym dla szóstoklasistów i ð przyjcie ustawy o zasadach wspierania dziaÅ‚alnoÅ›ci egzaminu gimnazjalnego, innowacyjnej matury oraz egzaminu ð wdrożenie wiÄ™kszoÅ›ci zada Procesu BoloÅ„skiego potwierdzajÄ…cego kwalifikacje ð przyjcie nowego rozwiÄ…zania w zakresie okreÅ›lania elastycznych standardów ksztaÅ‚cenia w szkolnictwie zawodowe) wyższym ð relatywnie niski wzrost liczby ð utworzenie Systemu Informacji OÅ›wiatowej profesorów i doktorów ð wzrost liczby pracowni komputerowych, w tym z podÅ‚Ä…czeniem do Internetu habilitowanych w stosunku do ð doskonalenie systemu oceny jakoÅ›ci ksztaÅ‚cenia w wzrostu liczby studentów szkoÅ‚ach wyższych ð doskonalenie systemu akredytacji placówek doskonalenia ð brak mechanizmów szybkiego nauczycieli awansu naukowego ð doskonalenie systemu akredytacji placówek prowadzÄ…cych ksztaÅ‚cenie ustawiczne w formach pozaszkolnych Analiza SWOT systemu edukacji Szanse (zewnÄ™trzne) Zagrożenia (wewnÄ™trzne) ð konstytucyjne ograniczenia ð wykorzystanie renty wprowadzenia odpÅ‚atnoÅ›ci za studia demograficznej ð brak wzrostu nakÅ‚adów na edukacjÄ™ i nauk z budżetu paÅ„stwa ð wysokie aspiracje ð dziedziczenie statusu spoÅ‚ecznego rodziców, w tym czÄ™sto poziomu edukacyjne ludnoÅ›ci wyksztaÅ‚cenia ð możliwość wykorzystania ð ograniczone nakÅ‚ady gospodarstw domowych na edukacjÄ™ dodatkowych zródeÅ‚ ð wysoki poziom bezrobocia absolwentów finansowania np. ð brak analiz i prognoz rynku pracy dot. europejskich funduszy zapotrzebowania na absolwentów o okreÅ›lonych kwalifikacjach strukturalnych ð brak nawyku uczenia siÄ™ przez caÅ‚e życie oraz korzystania z dóbr kultury Analiza systemów edukacji Polska Analiza systemów edukacji - Niemcy Niemcy KsztaÅ‚cenie w peÅ‚nym wymiarze jest obowiÄ…zkowe w wieku od 6 do 15 lub 16 lat (zależnie od Landu), a ksztaÅ‚cenie w niepeÅ‚nym wymiarze jest obowiÄ…zkowe do wieku 18 lat dla osób, które nie uczÄ™szczajÄ… do szkoÅ‚y w peÅ‚nym wymiarze. Analiza systemów edukacji Wielka Brytania Wielka Brytania KsztaÅ‚cenie jest obowiÄ…zkowe w wieku od 5 (4 w Irlandii Północnej) do 16 lat. W Anglii i Walii wiele dzieci rozpoczyna naukÄ™ w klasie zerowej szkoÅ‚y podstawowej w wieku 4 lat. WiÄ™kszość uczniów przechodzi ze szkoÅ‚y podstawowej (primary school) do szkoÅ‚y Å›redniej (secondary school) w wieku 11 lat, choć w niektórych regionach Anglii uczniowie uczÄ™szczajÄ… do middle school w wieku, odpowiednio, od 8 lub 9 do 12 lub 13 lat. Wiele szkół Å›rednich 1 stopnia prowadzi również ksztaÅ‚cenie na poziomie Å›rednim 2 stopnia dla uczniów w wieku od 16 lat i powyżej do 18 lat i powyżej. Wielka Brytania ð WÅ‚adze krajowe zapewniajÄ… caÅ‚oÅ›ciowa koncepcjÄ™ usÅ‚ug edukacyjnych, okreÅ›lajÄ… politykÄ™/strategiÄ™ edukacji i planujÄ… kierunki rozwoju ð WÅ‚adze lokalne sÄ… odpowiedzialne za zapewnienie jakoÅ›ci ksztaÅ‚cenia oraz promocjÄ™ wysokich standardów europejskich Analiza systemów edukacji Hiszpania Hiszpania KsztaÅ‚cenie jest obowiÄ…zkowe w wieku od 6 do 16 lat i dzieli sie na dwa poziomy: ksztaÅ‚cenie na poziomie podstawowym, skÅ‚adajÄ…ce sie z trzech dwuletnich etapów, oraz ksztaÅ‚cenie na poziomie Å›rednim 1 stopnia, trwajÄ…ce cztery lata. Analiza systemów edukacji Francja Francja KsztaÅ‚cenie jest obowiÄ…zkowe w wieku od 6 do 16 lat i dzieli sie na trzy etapy. Analiza systemów edukacji WÅ‚ochy WÅ‚ochy ð Konstytucja przewiduje ksztaÅ‚cenie obowiÄ…zkowe do ukoÅ„czenia przez ucznia 14 roku życia, ale najnowsza legislacja (2006) wprowadziÅ‚a ksztaÅ‚cenie obowiÄ…zkowe do 16 roku życia. Obok ksztaÅ‚cenia obowiÄ…zkowego przewidziane jest diritto-dovere (edukacja jest nie tylko obowiÄ…zkowa, ale równie zagwarantowana wszystkim uczniom przez 12 lat lub do uzyskania kwalifikacji przed osiÄ…gniÄ™ciem 18 roku życia). Analiza systemów edukacji Dania Europejskie Ramy Kwalifikacji (EQF) ð sprzyja lepszemu dopasowaniu do siebie potrzeb rynku pracy (jego zapotrzebowania na okreÅ›lonÄ… wiedzÄ™, umiejÄ™tnoÅ›ci i kompetencji) i oferty edukacyjno- oÅ›wiatowej; ð uÅ‚atwia uznanie ksztaÅ‚cenia nieformalnego i incydentalnego; ð usprawnia przenoszenie zdobytych kwalifikacji miÄ™dzy różnymi krajami i różnymi systemami edukacji i szkoleÅ„. Europejskie Ramy Kwalifikacji dla uczenia siÄ™ przez caÅ‚e życie poziomy zasadnicze EQF Szkolnictwo polskie (rozważana propozycja) Poziom 1 SzkoÅ‚a podstawowa Poziom 2 Gimnazjum Poziom 3 SzkoÅ‚a zawodowa Poziom 4 Liceum Poziom 5 Studium policealne / seminaria Poziom 6 Studia licencjackie Poziom 7 Studia magisterskie Poziom 8 Studia doktoranckie Koncentracja na efektach ksztaÅ‚cenia Loukas Zahilas 9 NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA Nowa podstawa programowa ksztaÅ‚cenia ogólnego REFORMA PROGRAMOWA KSZTAACENIA OGÓLNEGO Proces ksztaÅ‚cenia Efekty ksztaÅ‚cenia Nowa podstawa programowa ksztaÅ‚cenia ogólnego Stara podstawa programowa ksztaÅ‚cenia ogólnego Europejskie Ramy Kwalifikacji Możliwość porównywania kwalifikacji Pytania ?????????? Uwagi !!!!!!!!