MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Figura
Wykonywanie połączeń elementów odzieży
743[01].Z3.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Ewa Samojlik
mgr inż. Ewa Jachym
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Figura
Konsultacja:
dr inż. Jadwiga Rudecka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z3.03
 Wykonywanie połączeń elementów odzieży , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu krawiec.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Zasady organizacji stanowiska pracy 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Klasyfikacja ściegów ręcznych i zasada szycia ręcznego 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 18
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 20
4.3. Tworzenie ściegu na stębnowych maszynach szwalniczych 21
4.3.1. Materiał nauczania 21
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.3.3. Ćwiczenia 33
4.3.4. Sprawdzian postępów 35
4.4. Maszyny szwalnicze o różnym przeznaczeniu 36
4.4.1. Materiał nauczania 36
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 47
4.4.3. Ćwiczenia 47
4.4.4. Sprawdzian postępów 49
4.5. Rodzaje szwów technologicznych 50
4.5.1. Materiał nauczania 50
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 56
4.5.3. Ćwiczenia 57
4.5.4. Sprawdzian postępów 58
4.6. Rodzaje węzłów technologicznych 59
4.6.1. Materiał nauczania 59
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 67
4.6.3. Ćwiczenia 68
4.6.4. Sprawdzian postępów 69
5. Sprawdzian osiągnięć 70
6. Literatura 77
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu: zasad organizowania
stanowiska pracy, klasyfikowania ściegów ręcznych, zasad szycia ręcznego, budowy i zasady
działania maszyn do szycia, szwów i węzłów technologicznych, etapów obróbki węzłów
technologicznych, dokumentacji techniczno-technologicznej, czyszczenia i konserwacji
maszyn do szycia, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
przystÄ…pieniem do nauki w wybranym przez Ciebie zawodzie,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem,
 materiał nauczania, czyli wiadomości dotyczące wykonywania połączeń elementów
odzieży,
 zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści z zakresu
wykonywania połączeń elementów odzieży,
 ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć,
 wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
.
743[01].Z3
Technologia kroju i szycia
743[01].Z3.01
Organizowanie procesu technologicznego
w krojowni
743[01].Z3.02
Wykonywanie obróbki termicznej odzieży
743[01].Z3.03
Wykonywanie połączeń elementów
odzieży
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posłużyć się terminologią dotyczącą produkcji odzieży,
- dokonać klasyfikacji maszyn i urządzeń stosowanych w przemyśle odzieżowym,
- obsłużyć maszyny i urządzenia stosowane w krojowni,
- zastosować rodzaje układów szablonów,
- organizować proces technologiczny w krojowni,
- scharakteryzować rodzaje obróbki termicznej odzieży,
- obsłużyć maszyny i urządzenia do obróbki termicznej odzieży,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obróbki termicznej odzieży.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- zorganizować stanowisko pracy, zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- scharakteryzować ściegi ręczne, zasadnicze i ozdobne,
- dobrać igły i nici do szycia ręcznego,
- wykonać ściegi ręczne,
- zastosować ściegi ręczne w określonej operacji technologicznej,
- dokonać klasyfikacji maszyn szwalniczych,
- scharakteryzować budowę zewnętrzną maszyny stębnówki płaskiej,
- rozróżnić podstawowe mechanizmy w stębnówce płaskiej,
- scharakteryzować podstawowe mechanizmy do tworzenia ściegu w stębnówce płaskiej,
- określić zasady współdziałania podstawowych mechanizmów stębnówki płaskiej
tworzących ścieg,
- posłużyć się stębnówką płaską,
- określić zasady konserwacji stębnówki płaskiej,
- przeszyć materiał po liniach, o zróżnicowanym stopniu trudności,
- wyregulować skok ściegu oraz naprężenie nitki górnej i dolnej,
- posłużyć się normami dotyczącymi szwów maszynowych,
- scharakteryzować budowę zewnętrzną overlocka,
- scharakteryzować podstawowe mechanizmy do tworzenia ściegu w overlocku,
- posłużyć się maszyną overlock,
- określić zasady konserwacji maszyny overlock,
- rozróżnić rodzaje węzłów technologicznych,
- dokonać interpretacji graficznego zapisu węzłów technologicznych,
- posłużyć się graficznym zapisem węzłów technologicznych podczas wykonywania
szwów,
- wykonać proste węzły technologiczne,
- dobrać oprzyrządowanie maszyn szwalniczych do rodzaju tkaniny i sposobu
jej wykończenia,
- obsłużyć maszyny szyjące ściegiem łańcuszkowym,
- obsłużyć maszyny szyjące skóry,
- obsłużyć maszyny specjalne do określonej operacji technologicznej,
- określić zasady czyszczenia i konserwacji maszyn do szycia,
- posłużyć się dokumentacją techniczno-technologiczną,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas wykonywania połączeń elementów odzieży.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zasady organizacji stanowiska pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Stanowisko pracy to część powierzchni sali produkcyjnej wyposażona w maszynę
i urzÄ…dzenia pomocnicze.
Dobrze zorganizowane i wyposażone stanowisko pracy jest konieczne do wykonywania
wyznaczonych dla pracownika zadań. Na stanowisku pracy narzędzia i przybory powinny być
w zasięgu rąk pracownika, a ich rozmieszczenie zgodne z kolejnością stosowania.
Narzędzia to urządzenia robocze, za pomocą których pracujący zmienia kształt surowca:
nożyce, igła, żelazko, maszyna.
Przybory to wszystkie przedmioty pomocnicze ułatwiające prace i polepszające jakość
wykonania wyrobów, np: taśma centymetrowa, szpilki, kreda krawiecka, naparstek,
Na stanowisku pracy ręcznej powinny się znajdować wszystkie podstawowe narzędzia,
jak igły, nożyce, naparstek, szpilki, miarki, kreda oraz poduszeczka na szpilki i pudełka na
drobiazgi. Wszystkie te rzeczy powinny mieć swoje określone miejsca, zgodnie z zasięgiem
ręki, która je ujmuje w czasie pracy. Nożyczki, igły, szpilki powinny się znajdować po prawej
stronie stołu, zaś pudełka na drobiazgi po stronie lewej. Środek stołu pozostawia się zwykle
wolny na rozłożenie pracy.
Przy pracy ręcznej należy zachować postawę swobodną, siedzieć na całym krześle, plecy
powinny być podparte pod łopatkami, nogi umieszczone na podnóżku. Przy pracy ręcznej
nie należy opuszczać zbyt nisko głowy i nie garbić się.
Niewłaściwe przechowywanie i trzymanie igieł lub szpilek przy pracy ręcznej może
zagrażać zdrowiu, nie należy wpinać igieł i szpilek w odzież ani brać ich do ust. Przy pracy
nożycami nie wolno: zostawiać ich otwartych na stole, nosić nożyczek otwartych ostrzami
do góry, rzucać nożyczek w celu podania komuś. Podając nożyce należy skierować
je uchwytami, trzymając za złożone końce.
Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest:
- dogodna pozycja w czasie pracy,
Rys. 1. Pozycja prawidłowa [4. s. 67]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
- znajomość ruchów pracownika podczas pracy,
- bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń.
Bardzo duży wpływ na wynik pracy ma prawidłowe oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja
i zabezpieczenie przed hałasem.
Ważnym czynnikiem wypływającym na bezpieczną pracę przy wykonywaniu czynności
maszynowych jest odzież robocza. Osoba szyjąca na maszynach szwalniczych powinna być
ubrana w fartuch ochronny z długim rękawem. Szwaczka powinna mieć związane włosy
i zdjęte wszelkie ozdoby typu: korale, wisiorki, bransolety itp. Zastosowanie się do tych zasad
pozwoli uniknąć wkręcenia się włosów lub ozdób w wirujące części maszyny. Należy
również pamiętać o wygodnym obuwiu na gumowej podeszwie.
Prawidłowa organizacja miejsca pracy powinna uwzględniać wymiary ludzkiego ciała.
Odnosi się to zarówno do regulacji wysokości stołów, jak i zapewnienia wystarczającej ilości
miejsca. Ilość niezbędnej przestrzeni zależy od wykonywanego zadania i metody jego
wykonania. Człowiek siedzący podczas szycia nie powinien być odchylony od pionu o więcej
niż 20 cm, odległość oczu od stołu roboczego powinna wynosić ok. 40 cm.
Właściwa organizacja miejsca pracy musi uwzględniać czas trwania pracy i stopień
obciążenia pracownika. Należy tu wymienić likwidację lub zmniejszenie natężenia
szkodliwych wpływów otoczenia, jak hałas czy szkodliwe substancje oraz właściwą regulację
oświetlenia i klimatyzację.
Prawidłowa pod względem psychologicznym organizacja miejsca pracy polega na tym,
aby było ono przyjemne.
Stanowiska pracy powinny być wyposażone w podstawowe informacje techniczne,
jak tabele, skale.
Organizacja pracy polega na tworzeniu optymalnego układu między pracownikiem,
środkami produkcji i przedmiotem pracy.
Organizacja stanowisk
pracy
Technologia pracy Warunki pracy
Metoda pracy
Metoda pracy to planowany sposób przebiegu pracy, np. nieproduktywnych ruchów rąk
można uniknąć dzięki zastosowaniu urządzenia obcinającego nitki.
Technologia pracy jest stosowana do wykonania określonego zadania. Przykładem
technologii pracy przy łączeniu szwów jest klejenie lub łączenie nićmi na automatach.
Na wydajność pracy wpływają warunki pracy i właściwie zorganizowane miejsce pracy.
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Tabela 1. Czynniki stanowiące zagrożenia i sposoby zapobiegania wypadkom [4, s. 56].
Czynniki stanowiące zagrożenie Sposoby zapobiegania wypadkom
Podczas szycia Ustawianie i czyszczenie maszyn po odłączeniu
Zranienie dłoni podczas naprawy i czyszczenia dopływu prądu.
maszyny.
Zranienie oczu przez odpryskujące odłamki Sprawdzanie prawidłowego ustawienia urządzeń
zabezpieczających oczy. Używanie okularów
ochronnych.
Ukłucie igłą w palec Sprawdzanie prawidłowego ustawienia urządzenia
ochraniajÄ…cego palce.
Zranienie spowodowane przyrządami Odkładanie nożyc i igieł po użyciu na właściwe
pomocniczymi miejsce
Podczas warstwowania i krojenia Wyłączenie warstwowarki przy pracach
Zranienie dłoni o warstwowarkę kontrolnych
Rany dłoni spowodowane ostrzami narzędzi do Przed włączeniem maszyny odpowiednio ustawić
krojenia urzÄ…dzenie ochraniajÄ…ce palce.
Podczas stabilizacji Codziennie sprawdzać stan urządzeń
Przygniecenie dłoni między płytami prasy ostrzegających o niebezpieczeństwie
Oparzenie gorącymi płytami pras Nie dotykać płyt prasy i wlotu do prasy podczas
korekty ułożenia materiału
Przygniecenie dłoni podczas podawania Jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to robić
i odbierania części odzieży jedna osoba
Podczas prasowania Parę doprowadzać po zamknięciu prasy
Oparzenie spowodowane parÄ… wydostajÄ…cÄ… siÄ™
z pras
Zgniecenie dłoni między płytami prasy jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to robić
Porażenie prądem tylko jedna osoba; dotknięcie ramy ochronnej
przerywa zamknięcie prasy
Podczas usuwania plam Sprawdzać stan urządzeń odsysających.
Choroby spowodowane wdychaniem oparów
Na terenie zakładu pracy Utrzymywać porządek i czystość w miejscu pracy
Obrażenia spowodowane upadkami
Obrażenia wewnętrzne spowodowane Odkładać igły do specjalnych pojemniczków
połknięciem igły
Porażenie prądem Zawiadamiać osoby o usterkach instalacji
elektrycznych, nie usuwać usterek osobiście.
Obrażenia odniesione podczas transportu towarów Nie przenosić na raz zbyt dużej ilości towarów.
na terenie zakładu Uważać na to, aby mieć wolne pole widzenia.
Ciężary podnosić z pozycji kucającej, a w miarę
możliwości używać urządzeń pomocniczych.
Ekologia
Działania ludzkie powinna cechowac dbałość o środowisko i odpowiedzialność za nie,
gdyż zadaniem każdego pokolenia jest ochrona gatunku ludzkiego i środowiska. W zakres
tych działań wchodzi również produkcja odzieży. Dlatego zarówno podczas jej wytwarzania,
jak i eksploatacji, powinno zwracać się uwagę na wpływ tych działań na środowisko.
Działania przyczyniające się do ochrony środowiska:
- unikanie używania środków szkodliwych dla środowiska,
- zmniejszanie konsumpcji w wyniku planów oszczędnościowych,
- odzyskiwanie materiałów (recykling).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Dzięki zbiórkom odzieży używanej i dalszej jej eksploatacji można przedłużyć czas
 życia odzieży. Starą odzież można przerobić w procesie odzyskiwania, np. na materiały
antyakustyczne i wełnę do czyszczenia urządzeń. Sposób likwidacji danego materiału zależy
od jego rodzaju. Celuloza i włókna roślinne butwieją, mogą być więc składowane
na wysypiskach. Włókana syntetyczne butwieją bardzo powoli lub nie butwieją wcale. Można
je rozłożyć na czynniki pierwsze stosując specjalne procesy lub je spalić.
Ochrona przeciwpożarowa
Zapobieganie pożarom w dużej mierze zależy od organizacji działania pracowników.
W razie wybuchu pożaru należy natychmiast powiadomić straż pożarną, nie otwierać okien
i drzwi, gdyż dodatkowy pęd powietrza wzmaga ogień. Uniknięcie paniki, znalezienie
właściwych wyjść, szybka ewakuacja ludzi zapobiega wypadkom zbiorowym. W technice
obrony biernej przed pożarami najważniejsze jest ugaszenie ognia, zanim przekształci
się w pożar, dlatego niezwłocznie należy użyć gaśnicy, która znajduje się w pomieszczeniu.
Dla zabezpieczenia pierwszej pomocy w poszczególnych pomieszczeniach pracy
powinny znajdować się apteczki, wyposażone w środki opatrunkowe, dezynfekujące,
na oparzenia, ustnik do sztucznego oddychania. Przy każdej apteczce powinna znajdować
siÄ™ instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co oznacza pojęcie: stanowisko pracy?
2. Co oznacza skrót bhp?
3. Jak powinno być zorganizowane stanowisko pracy ręcznej?
4. Jakie zagrożenia występują na stanowisku pracy ręcznej?
5. Jaką odzież roboczą należy zastosować na stanowisku pracy maszynowej?
6. Jak wygląda właściwa postawa na stanowisku pracy maszynowej?
7. Jakie znasz czynniki stanowiące zagrożenia w zakładzie odzieżowym?
8. Jaki wpływ na środowisko ma produkcja odzieży i jakie działania przyczyniają się do
ochrony środowiska?
9. Jak zachować się w czasie wybuchu pożaru w pomieszczeniu?
10. Co powinno znajdować się w apteczce pierwszej pomocy?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz i prawidłowo poukładaj na swoim stole do prac ręcznych przybory i narzędzia
potrzebne do szycia ręcznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać selekcji narzędzi i przyborów potrzebnych do pracy ręcznej,
2) nożyczki, igły, szpilki, miara krawiecka, nici, linijka, mydełko krawieckie, naparstek
powinieneś położyć po prawej stronie stołu,
3) pudełko na drobiazgi (haftki, agrafki, guziki) po lewej stronie,
4) zorganizować stanowisko pracy ręcznej zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
5) zaprezentować stanowisko i wyjaśnić zasadę ułożenia rzeczy,
6) nazwać wszystkie narzędzia i przybory do pracy ręcznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 Wyposażenie stanowiska pracy:
- stół do pracy ręcznej,
- nożyczki, igły, szpilki, miara krawiecka, nici, linijka, mydełko krawieckie, naparstek,
pudełka z haftkami, agrafkami, guzikami,
- instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.
Ćwiczenie 2
UsiÄ…dz
prawidłowo przy maszynie i opisz swoją postawę. Powiedz na jakie czynniki
należy zwrócić uwagę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) usiąść na krześle przy maszynie szwalniczej,
2) przyjąć postawę wyprostowaną  odchylenie od pionu nie powinno przekraczać 20 cm,
odległość oczu od stopki powinna wynosić 40 cm,
3) zwrócić uwagę na prawidłowe oświetlenie miejsca pracy,
4) zwrócić uwagę na prawidłowe ogrzewanie w pomieszczeniu, wentylację
i zabezpieczeniem przed hałasem,
5) zwrócić uwagę na obecność urządzenia ochraniającego palce przed przeszyciem,
6) zapoznać się z informacjami technicznymi maszyny,
7) dokonać prezentacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna szwalnicza z zabezpieczeniami,
- krzesło,
- prawidłowo wyposażona sala warsztatowa pod względem bhp i ergonomii pracy,
- instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.
Ćwiczenie 3
Przeanalizuj jakie zagrożenia mogą Cię ewentualnie spotkać w pracowni wytwarzania
odzieży jeżeli nie będziesz przestrzegał przepisów bhp.
Zaproponuj jedno ostrzegawcze hasło bhp i zapisz dużymi literami na arkuszu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przejść się po pracowni i wyszukać ewentualne czynniki zagrożeń,
2) skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem,
3) zapisać obserwacje na arkuszu papieru,
4) zaprojektować hasło ostrzegawcze bhp i zapisać go dużymi literami na arkuszu papieru,
5) dokonać prezentacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyny odzieżowe szwalnicze i prasowalnicze,
- duży arkusz szarego papieru,
- kolorowe mazaki,
- tablica do przypięcia arkusza papieru,
- instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Ćwiczenie 4
Opracuj instrukcję bhp dla stanowiska prasowania ręcznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wypisać wszystkie czynniki zagrożeń na stanowisku prasowalniczym,
2) skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem,
3) zapoznać się z instrukcją techniczną żelazka,
4) opracować instrukcję bhp,
5) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja techniczna obsługi żelazka,
- stanowisko prasowalnicze,
- arkusz papieru,
- mazaki,
- tablica do prezentacji,
- instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) prawidłowo zorganizować stanowisko pracy ręcznej?
ðð ðð
2) usiąść przy maszynie zgodnie z zaleceniami ergonomii pracy?
ðð ðð
3) wyjaśnić pojęcie ergonomia pracy?
ðð ðð
5) zapobiec wypadkom na różnego typu stanowiskach pracy w
ðð ðð
zakładzie?
6) wymienić czynniki wpływające negatywnie na środowisko związane
ðð ðð
z rozwojem przemysłu odzieżowego?
7) określić w jaki sposób można chronić środowisko w przemyśle
ðð ðð
odzieżowym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Klasyfikacja ściegów ręcznych i zasada szycia ręcznego
4.2.1. Materiał nauczania
Nowoczesne maszyny do szycia i nowe metody łączenia materiałów wyeliminowały
prawie potrzebę szycia ręcznego. Jednak w pewnych sytuacjach zastosowanie ściegów
ręcznych jest konieczne, gdyż zapewnia wysokiej jakości wykończenie. Ściegi ręczne można
podzielić na ściegi trwałe i pomocnicze. Do ściegów pomocniczych zaliczamy takie, które
są usuwane przed ukończeniem wyrobu. Ściegi trwałe są częścią odzieży.
Szycie ręczne odbywa się za pomocą igły ręcznej i naparstka. Igłę można nawlekać nicią,
używając nawlekacza z cienkiego drutu. W czasie nawlekania igłę należy trzymać w lewej
ręce, a nici w prawej. Naparstek nakłada się na środkowy palec prawej ręki. Ściegi ręczne
wykonuje się w materiale uchwyconym lewą ręką.
Ściegiem nazywamy układ nitki wprowadzonej do tkaniny za pomocą igły. Ścieg jest
podstawowym elementem szycia, który pozwala na łączenie materiałów.
W oparciu o materiały Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu
Odzieżowego podział ściegów wygląda następująco: (rys.2)
ÅšCIEGI
OZDOBNE
WEWN
TRZNE BRZEŻNE
obrzucany
sznureczkowy
przed igłą
dziergany
fastrygowy łańcuszkowy
stębnowy
gałązkowy
za igłą
krzyżykowy
pętelkowy
mereżkowy
kryty
zakopiański
pikowy
zygzakowy
Rys. 2. Klasyfikacja ściegów ręcznych [7, s. 7].
Ściegi wewnętrzne:
1. Ścieg przed igłą (rys. 3)
Jest podstawowym ściegiem wykonywanym od strony prawej do lewej lub z góry na dół.
Składa się z dwu jednakowej długości części, z których jedna jest widoczna na wierzchniej
stronie materiału a druga na spodniej stronie materiału.
Rys. 3. Ścieg przed igłą [7, s. 9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
2. Åšcieg fastrygowy (rys. 4)
Wykonuje się tak, jak ścieg przed igłą. Dłuższa część jest widoczna na wierzchniej
stronie materiału fastrygowanego. Stosuje się do chwilowego łączenia dwu warstw tkaniny.
Rys. 4. Åšcieg fastrygowy [7, s.9]
3. Ścieg stębnowy (rys. 5)
Powstaje w ten sposób, że przy wykonywaniu każdego ściegu cofa się igłę i wkłuwa
w miejsce zakończenia poprzedniego ściegu. Na stronie wierzchniej widoczne są odcinki
równe ½ dÅ‚ugoÅ›ci Å›ciegu spodniego. Stosuje siÄ™ w miejscach trudnych do wykonania
na maszynie.
Rys. 5. Ścieg stębnowy [7, s. 9]
4. Ścieg za igłą (rys. 6)
Wykonuje się podobnie jak ścieg stębnowy. Różnica polega na tym, że cofa się igłę
i wkłuwa w połowie odległości do poprzedniego ściegu. Na stronie wierzchniej widoczne
są odcinki równe 1/3 długości ściegu spodniego. Stosuje się przy fastrygowaniu bardzo
grubych tkanin, aksamitów.
Rys. 6. Ścieg za igłą [7, s. 9]
5. Ścieg pętelkowy (rys. 7)
Powstaje z kolejnego wykonania jednego ściegu za igłą i jednego ściegu przed igłą
z niedociągniętą nitką w kształcie pętelki. Jest stosowany do przenoszenia konturów elementu
wyrobu odzieżowego na drugą warstwę materiału i oznaczania form lub znaków spotkań.
Inny sposób wykonania tego ściegu, to ścieg przed igłą z niedociągniętą nitką w kształcie
pętelki.
Rys. 7. Ścieg pętelkowy [7, s.9].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Åšcieg kryty (rys. 8)
Jest niewidoczny po stronie wierzchniej. Stanowi krótki odcinek nitki łączącej dwie
warstwy tkaniny, z których jedna jest załapana do połowy jej grubości, a druga  za krawędz

podwinięcia obrębu. Służy do podszywania obrębów.
Rys. 8. Åšcieg kryty [7, s. 9]
6. Åšcieg pikowy (rys. 9)
A
ączy dwie warstwy tkaniny, z których spodnia jest załapana do połowy jej grubości.
Służy do łączenia tkaniny wierzchniej z wkładem usztywniającym.
Rys. 9. Åšcieg pikowy [7, s. 9]
Ściegi brzeżne
1. Åšcieg obrzucany (rys. 10)
Jest to szereg równych i równoległych odcinków skośnych do brzegów tkaniny, z których
jedna połowa widoczna jest po stronie wierzchniej, a druga po spodniej stronie. Służy
do zabezpieczania strzępiących się brzegów materiału.
Rys. 10. Åšcieg obrzucany [7, s. 10]
2. Åšcieg dziergany (rys.11)
Jest to szereg równych i równoległych odcinków prostopadłych do brzegów tkaniny,
zakończonych powiązaniem nitki wzdłuż wykończonego brzegu. Służy do zabezpieczanie
brzegów tkaniny przez strzępieniem się, dziergania dziurek i haftu.
Rys. 11. Åšcieg dziergany [7, s. 10]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Åšciegi ozdobne
1. Åšcieg sznureczkowy (rys. 12)
Jest odwrotnością ściegu stębnowego. Składa się z części widocznej na stronie
wierzchniej (o całej długości ściegu) i z części widocznej na spodniej stronie o długości
równej połowie ściegu.
Rys. 12. Åšcieg sznureczkowy [7, s. 11]
2. Ścieg łańcuszkowy (rys. 13)
Stanowi szereg ogniw, z których każde wychodzi z poprzedniego.
Rys. 13. Ścieg łańcuszkowy [7, s. 11]
3. Ścieg gałązkowy (rys. 14)
Składa się z dwóch szeregów ukośnie do siebie skierowanych ściegów. Ściegi jednego
szeregu znajdują się w połowie między ściegami drugiego szeregu.
Rys. 14. Ścieg gałązkowy [7, s. 11]
4. Ścieg krzyżykowy (rys. 15)
Stanowi szereg równoległych, skośnych odcinków jednakowej długości, krzyżujących
się ze sobą w połowie szerokości.
Rys. 15. Ścieg krzyżykowy [7, s. 11]
5. Ścieg mereżkowy (rys.16)
Jest ściegiem ozdobnym, który można stosować również do wykończenia obrębu.
Rys. 16. Ścieg mereżkowy [7, s. 11]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
6. Ścieg zakopiański (Janina) (rys. 17)
Składa się ze skośnych odcinków nitek ułożonych w dwóch różnych kierunkach,
krzyżujących się ze sobą na dwóch różnych poziomach.
Rys. 17. Ścieg zakopiański [7, s. 11]
7. Åšcieg zygzakowy (rys. 18)
Składa się ze skośnych odcinków nitek ułożonych pod jednakowym kątem względem
siebie i stykających się ze sobą końcami.
Rys. 18. Åšcieg zygzakowy [7, s. 11]
Ściegi ozdobne służą do ozdabiania różnego rodzaju odzieży, bielizny osobistej
i stołowej. Na podstawie poznanych ściegów ozdobnych można komponować dalsze,
urozmaicone ich odmiany.
Narzędzia, przybory i przyrządy krawieckie
Do szycia ręcznego należy dobierać odpowiedni rodzaj nici (najlepsze są bawełniane
i jedwabne) oraz właściwą igłę do wykonania ściegu.
Igły do szycia dzieli się ze względu na ich grubość i długość oraz na zastosowanie:
do szycia, do haftowania i do cerowania. O zastosowaniu igły o określonej długości i grubości
decyduje rodzaj materiału, nitki i techniki szycia. Igły do szycia są wyrabiane ze stali
i niklowane. Powinny być sprężyste, gładkie i ostro zakończone. Igły niezaostrzone
są przeznaczone do haftowania materiałów wykonanych z grubych nitek (np. haftowanie
krzyżykami na kanwie) (rys. 19).
Rys. 19. Budowa igły [4, s. 23]
Szpilki wyrabia siÄ™ ze stali, mosiÄ…dzu lub tworzyw sztucznych. Zastosowanie i rodzaj
materiału decydują o długości, grubości i rodzaju stosowanych szpilek. Wyróżniamy szpilki
stalowe (o dł. od 30 do 40 mm) i szpilki ze szklaną główką (o dł. od 30 do 48 mm) (rys. 20).
Rys. 20. Szpilki: a) stalowa i b) ze szklaną główką [4, s. 23]
Naparstki wyrabia się ze stali lub mosiądzu. Mają one charakterystyczne zagłębienia,
którą zadaniem jest zapobiegać ześlizgiwaniu się igły. Naparstek chroni środkowy palec
i ułatwia pracę. Wyróżniamy naparstki z wierzchołkiem zamkniętym rys.21a (o średnicy od
14 do 18 mm) i z wierzchołkiem otwartym rys. 21.b (o średnicy od 14 do 20 mm).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 a) b)
Rys. 21. Naparstek: a) z wierzchołkiem zamkniętym i b) z wierzchołkiem otwartym [4, s. 23]
Nożyce to narzędzie stosowane do cięcia. Składają się z dwu noży połączonych ze sobą
obrotowo nitem lub śrubą i zakończone uchwytem (rys. 22). Działają one na zasadzie
podwójnej dz
wigni.
W odzieżownictwie wyróżniamy wiele odmian nożyc:
- nożyce krawieckie (służące do krojenia materiału),
- do cięcia papieru,
- ręczne,
- zÄ…bkowane,
- do wycinania dziurek,
- hafciarskie,
- z jednym uchwytem (do obcinania nitek),
- szablonowe (do cięcia grubych kartonów).
Należy pamiętać o należytej konserwacji nożyc, aby były zawsze dobrze naostrzone,
wytarte z kurzu po pracy. Po pracy nożyce należy chować w miejscu do tego przeznaczonym.
Rys. 22. Budowa nożyc [4, s. 24]
Taśma centymetrowa to pasek tkaniny z powłoką z tworzywa sztucznego o szerokości
od 1,5 do 2 cm i długości 1,5 m. Taśma centymetrowa jest oznaczona po obu stronach
podziałką centymetrową (rys. 23).
Rys. 23. Taśma centymetrowa [4, s. 22]
Mydełko krawieckie wytwarza się z różnych substancji, np. z mydła, talku kredy, wosku.
Mydełko służy do zaznaczania linii cięć, znaków korekcyjnych i do wykonywania oznaczeń
na wierzchniej warstwie materiału (rys. 24)
Rys. 24. Mydełko krawieckie [4, s. 22]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Linijka krawiecka jest wykonana z elastycznego tworzywa sztucznego, długości
od 20 do 30 cm, z podziałką centymetrową i karbowanym brzegiem (rys. 25). Wykorzystuje
się ją do mierzenia krótkich odcinków, np. odległość między dziurkami. Przydatne również
będą ekierki krawieckie, które wykorzystuje się w dziale przygotowania produkcji.
Rys. 25. Linijka krawiecka [4, s. 22]
Rozcinacz stosuje siÄ™ do przecinania dziurek obszywanych maszynowo. Haczykowata
część krojąca jest zakończona ostrzem (rys. 26).
Rys. 26. Rozcinacz [4, s. 25]
W krawiectwie lekkim stosuje się jeszcze wiele przyborów pomocniczych,
które pozwalają na lepsze zorganizowanie pracy i jej uporządkowanie. Takimi przyborami
są poduszeczka na igły i szpilki, pudełko na agrafki, haftki, guziki.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób odbywa się szycie ręczne?
2. Co to jest ścieg?
3. Jak dzielimy ściegi ręczne?
4. Jakie znasz ściegi wewnętrzne?
5. Jakie znasz ściegi brzeżne?
6. Jakie znasz ściegi ozdobne?
7. Jak dobieramy igły do szycia ręcznego?
8. Który z przyborów służy do ochrony palca?
9. Jakie są rodzaje nożyc?
10. Jakie znasz narzędzia i przybory stosowane w szyciu ręcznym?
11. Gdzie zastosujesz ściegi ozdobne?
12. Do czego służy ścieg fastrygowy?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uszereguj ilustracje przedstawiające ściegi ręczne zgonie z klasyfikacją, przyklej
na arkuszu papieru i wykonaj podpisy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) rozpakować kopertę i zapoznać się z jej zawartością,
4) zaprojektować wygląd końcowy ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5) przykleić ilustracje zgodnie z podziałem ściegów,
6) wykonać napisy pod ilustracjami,
7) zaprezentować ćwiczenie przez lidera grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalogi, wzorniki ściegów, Polskie Normy PN-83/P-84502, literatura z rozdziału 6,
- koperta z ilustracjami ściegów, arkusz papieru, mazaki.
Ćwiczenie 2
Wykonaj próbnik ze ściegami ręcznymi: wewnętrznymi, ozdobnymi i brzeżnymi według
klasyfikacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wykroić z płótna próbnik o wymiarach 25 x 30 cm,
4) dobrać odpowiednie igły i nici do zadania,
5) wykonać ściegi wewnętrzne: przed igłą, fastrygowy, stębnowy, za igłą, pętelkowy, kryty,
pikowy,
6) wykonać ściegi brzeżne: obrzucany, dziergany,
7) wykonać ściegi ozdobne: sznureczkowy, łańcuszkowy, gałązkowy, krzyżykowy,
mereżkowy, zakopiański, zygzakowy,
8) dokonać analizy ćwiczenia,
9) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalogi, wzorniki ściegów, PN-83/P-84502, literatura z rozdziału 6,
- białe płótno, nici bawełniane (mulina), karnet igieł, naparstek, linijka, miara krawiecka,
nożyce.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj i wykonaj zdobienie serwetki o wymiarach 40 x 40 cm dowolnymi ściegami
ozdobnymi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wykonać projekt zdobienia serwetki,
4) wykroić serwetkę zgodnie z wymiarami,
5) dobrać odpowiednie nici i igły,
6) przenieść wzór na tkaninę,
7) wykonać zdobienie serwetki,
8) uprasować gotową serwetkę,
9) zaprezentować pracę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Wyposażenie stanowiska pracy:
- płótno białe, nici bawełniane (różne kolory muliny), karnet igieł, naparstek, linijka, miara
krawiecka, nożyce,
- żelazko elektryczno-parowe,
- katalogi, wzornik ściegów, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Zastosuj ścieg fastrygowy do połączenia dwóch kawałków materiału o wymiarach
10 x 30 cm. Ścieg fastrygowy wykonaj po dłuższym boku prostokątów, w odległości 1,5 cm
od brzegu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wykroić z dowolnego materiału dwa prostokąty o wymiarach 10 x 30 cm,
4) spiąć szpilkami dwa kawałki materiału,
5) narysować mydełkiem krawieckim linię wzdłuż dłuższego boku, w odległości 1,5 cm od
brzegu,
6) wprowadzić wzdłuż narysowanej linii ścieg fastrygowy,
7) sprawdzić wykonanie ściegu fastrygowego,
8) zaprezentować wykonaną pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- materiał, nici bawełniane, karnet igieł, naparstek, linijka, miara krawiecka, nożyce,
- katalogi, wzornik ściegów, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do pracy ręcznej?
ðð ðð
2) wykonać ściegi wewnętrzne?
ðð ðð
3) wykonać ściegi brzeżne?
ðð ðð
4) wykonać ściegi ozdobne?
ðð ðð
5) podać nazwy narzędzi i przyborów używanych w czasie wykonywania
ðð ðð
ćwiczeń?
6) posłużyć się wszystkimi narzędziami i przyborami krawieckimi?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3. Tworzenie ściegu na stębnowych maszynach szwalniczych
4.3.1. Materiał nauczania
Klasyfikacja maszyn szwalniczych
Maszyny stosowane do wytwarzania odzieży są klasyfikowane według różnych
kryteriów, np. w zależności od rodzaju tworzonego ściegu i jej zastosowania:
Tabela 2. Podział maszyn szwalniczych w zależności od ich zastosowania [12, s. 10]
SZWALNIA
 Stębnówka
 A
ańcuszkowa
 Overlock
 Wieloigłowa
 Podszywarka
 Fastrygówka
 Zygzakówka
 Półautomaty
 Automaty
Drugi podział dotyczy tylko maszyn szwalniczych, biorąc pod uwagę różne kryteria,
np. konstrukcję mechanizmów, budowę maszyn.
Tabela 3. Podział maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria [12, s. 11]
Podział maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria
PÅ‚aska
Kształt płyty głowicy
Ramieniowa
SÅ‚upkowa
Wypukła
Jednoigłowa
Liczba igieł Dwuigłowa
Kilkuigłowa
Wieloigłowa
Kształt igły Prosta
A
ukowa
Jednonitkowa
Liczba nici Dwunitkowa
Kilkunitkowa
Wielonitkowa
Wahadłowy
Rodzaj chwytacza Obrotowy (rotacyjny)
PÅ‚aski dz
wigniowy
Skokowy
Rodzaj transportu Dolny
Różnicowy
Kombinowany
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
 Stębnowy
Rodzaj ściegu A
ańcuszkowy
Zygzakowy
Ręczne
Prowadzenie obrabianego materiału Półautomatyczne
Automatyczne
Wspomagane komputerem
Zwykła
Osiągana wydajność Średniobieżna
Szybkobieżna
Podziału maszyn można również dokonać na podstawie ściegów jakie tworzą.
Rodzaje ściegów maszynowych
W katalogu międzynarodowym wymienia się sześć rodzajów (klas) ściegów 
PN-83/P-84502. Rysunek ściegu odczytuje się od prawej strony. Nici igły są oznaczone
kolorem żółtym, nić chwytacza i czółenka  czerwonym, inne nici niebieskim, brzeg
materiału jest zaznaczony cienką linią ciągłą.
Tabela 4. Rodzaje ściegów maszynowych [4 str.27].
Nazwa Cechy charakterystyczne i zastosowanie
Åšcieg ten jest wykonywany z jednej nitki.
Każda pętla jest przytrzymywana przez
następne. Prawa i lewa strona szwu różnią się
między sobą. Ścieg ten łatwo się pruje, jest
dość elastyczny.
Stosowany głównie do fastrygowania brzegów
odzieży.
Przy każdym ruchu igły cały zapas nitki musi
zostać przeprowadzony na drugą stronę
materiału. Nitka jest przytrzymywana przez
materiał. Ścieg ten można wykonywać ręcznie
lub maszynowo.
Nadaje się on szczególnie do zszywania
brzegów materiału.
Ściegi tego typu powstają z dwóch systemów
nitek w wyniku przeplatania się nitki igły
z nitkÄ… chwytacza. Prawa i lewa strona szwu
wyglądają jednakowo. Szew ten trudno spruć,
nie jest on elastyczny.
Jest to ścieg uniwersalny
Ścieg ten powstaje z połączenia dwóch nitek.
Pętle jednej nitki są przeciągane przez igłę
na drugą stronę materiału, gdzie za pomocą
chwytacza splatajÄ… siÄ™ z druga nitkÄ…. Prawa
i lewa strona szwu różnią się między sobą.
Ścieg ten łatwo się pruje, jest dość elastyczny.
Ścieg ten stosuje się jako elastyczny ścieg
połączeniowy (szczególnie w spodniach),
do szycia dzianin i gładkich szwów, np szwów
bocznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Klasa 500
Ścieg ten jest utworzony z jednej lub więcej
splatajÄ…cych siÄ™ ze sobÄ… nitek. Przynajmniej
jedna z nitek okala brzeg tkaniny.
Ścieg łańcuszkowy ma za zadanie,
w zależności od rodzaju, chronić brzegi tkaniny
lub łączyć je.
Åšcieg 504
Taki rodzaj ściegu tworzy się z czterech nitek.
Pętle pierwszego systemu nitek przeciąga się
pętle trzeciego systemu nitek ułożone
na materiale, następnie pętle pierwszego
systemu przeciÄ…ga siÄ™ na druga stronÄ™
materiału, gdzie splatają się z nitkami drugiego
systemu.
Åšciegi te znajdujÄ… zastosowanie w szwach
płaskich, przede wszystkim podczas obróbki
dzianin.
Podstawowa maszyna szwalnicza  stębnówka prostościegowa i zygzakowa
Maszyny stębnowe (czółenkowe) dzieli się na maszyny prostościegowe i maszyny
zygzakowe.
Maszyna stębnowa prostościegowa jest podstawową maszyną szwalniczą. Szyje
ona ściegiem stębnowym prostym, który tworzy się z nici wzajemnie się przeplatających. Nić
górna jest prowadzona przez uszko igły, a nić dolna wychodzi ze szpuleczki mechanizmu
chwytacza. Maszyna do szycia wykonuje pracę, która polega na tworzeniu ściegów wzdłuż
linii prostej i łączeniu warstw materiałów (rys. 27a).
Maszyny zygzakowe służą do tworzenia stębnowego dwunitkowego ściegu
zygzakowego. Ścieg ten powstaje wówczas gdy kolejne miejsca przeplatania się nici górnej
z dolną zostają usytuowane wzdłuż linii zygzakowatej. Ścieg ten na prawej i lewej stronie
jest jednakowy (rys.27b).
Rys. 27a. Maszyna stębnowa prostościegowa [13] i ścieg stębnowy dwunitkowy prosty [1, s. 64].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 27b. Maszyna stębnowa zygzak [13] i ścieg stębnowy dwunitkowy zygzakowy [1, s. 64]
Części maszyny szwalniczej (rys. 28): 1  głowica, 2  podstawa, 3  napęd.
Rys. 28. Maszyna szwalnicza  części [12, s. 14]
Głowica stanowi obudowę dla mechanizmów maszyny i może być wykonywana z żeliwa
lub twardego tworzywa (plastyku).
W korpusie głowicy wyróżniamy następujące części (rys. 29): a  płytę, b  kolumnę,
c  ramię, d  czoło oraz pręty na szpulki i szereg prowadników nici
Rys. 29. Części głowicy [12, s. 14]
Kształt głowicy zależy od przeznaczenia maszyny.
Budowa głowicy może być:
płaska
- stosowana we wszystkich maszynach ogólnego przeznaczenia, ułatwia
szycie dużych, prostych elementów odzieży (rys. 30a).
ramieniowa - stosowana w maszynach specjalnych, np. guzikarka, ryglówka, ułatwia
wykonywanie wyrobów o kształtach cylindrycznych, jak rękawy,
nogawki (rys. 30b),
kolumnowa - stosowana w maszynach specjalnych, np. fastrygówki, ułatwia
wszywanie rękawów do podkroju pachy (rys. 30c).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
a) b) c)
Rys. 30. Formy budowy głowic a) płaska, b) ramieniowa, c) kolumnowa [12, s. 15]
Podstawa służy do zamocowania głowicy. Składa się z płyty, ram bocznych i listew
wzmacniających konstrukcję. Płyta stolika może być drewniana lub z tworzywa, służy
do ułożenia obrabianych elementów odzieży.
Maszyny szwalnicze są napędzane silnikami elektrycznymi. Silniki mogą być:
z rozrusznikiem, silnikiem o mocy ciągłej, silnikiem sprzęgłowym i silnikiem sterowanym
elektronicznie.
Mechanizmy maszyny stębnówki (rys. 31)
Mechanizm to zespół współpracujących ze sobą ruchomych elementów maszyny
spełniających określone zadanie, np. wiązanie ściegu.
W maszynie szwalniczej wyróżnia się następujące mechanizmy:
Mechanizm ruchu
- wał główny
Mechanizm wiązania ściegu
- igielnica z igłą
- chwytacz z bębenkiem
- podciÄ…gacz nici
Mechanizmy przesuwu materiału
- transporter materiału
- stopka dociskowa
Rys. 31. Mechanizmy maszyny szwalniczej [12, s. 17].
Mechanizm ruchu
Wał główny służy do nadania ruchu roboczego wszystkim mechanizmom oprócz
mechanizmu stopki. Wał główny to stalowy pręt umieszczony poziomo w części ramieniowej
głowicy maszyny. Ruch napędowy otrzymuje od koła napędowego. W czasie jednego obrotu
waÅ‚u głównego o 360° powstaje splot jednego Å›ciegu stÄ™bnowego.
Mechanizmy wiązania ściegu
Igielnica z igłą  zadaniem mechanizmu jest doprowadzenie odpowiedniej długości nici
górnej do chwytacza przez warstwy materiału. Igła jest narzędziem służącym do przebicia
materiału. Igielnica to stalowy pręt osadzony pionowo w części czołowej głowicy maszyny.
Jeden obrót wału głównego zamieniany jest przez korbowód na jeden pełny ruch igielnicy
z pozycji najwyższej do najniższej i z powrotem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Chwytacz z bębenkiem  zadanie mechanizmu polega na przeprowadzeniu pętli nici
górnej wokół bębenka ze szpulką z nicią dolną w celu uzyskania przeplotu.
W pracy chwytacza wyróżnia się ruch roboczy i ruch jałowy. Podczas ruchu roboczego
ostrze chwytacza załapuje pętlę nici górnej i przeprowadza ją wokół bębenka. Ruch jałowy
to powrót chwytacza do pozycji wyjściowej.
Chwytacz z bębenkiem znajduje się pod płytą głowicy, bezpośrednio pod igielnicą z igłą.
Bębenek ze szpuleczką wkłada się do łożyska chwytacza.
Podciągacz nici  zadaniem mechanizmu jest podawanie nici górnej do chwytacza.
Odpowiednia długość nici zapewnia swobodne jej przejście wokół bębenka. Wprowadzenie
przeplecionych nici między zszywane warstwy materiału następuje podczas ruchu
podciągacza w górę.
Podciągacz nici znajduje się w części czołowej głowicy maszyny i ściśle współpracuje
z mechanizmem igielnicy, chwytaczem i regulatorem naprężenia.
Mechanizmy przesuwu materiału (rys. 32)
Transporter materiału  zadaniem mechanizmu jest przesuwanie zszywanej warstwy
materiału po każdym wykonanym ściegu. W pracy transportera wyróżnia się ruch roboczy
i ruch jałowy. Podczas ruchu roboczego transportera tzw.  ząbki unoszą się ponad poziom
płytki ściegowej. Wykonują ruch do tyłu i przesuwają materiał. Ruch jałowy to obniżenie
się transportera pod płytkę ściegową i przesunięcie się do przodu.
a) położenie robocze b) położenie jałowe
Rys. 32. Transporter materiału: 1 ząbki transportera, 2  stopka dociskowa, 3  materiał, 4  płytka ściegowa
[12, s. 20].
Przesunięcie materiału przypadające na jeden tworzony ścieg nazywa się skokiem ściegu.
Ząbki transportera znajdują się bezpośrednio nad chwytaczem w wycięciu płytki ściegowej.
Stopka dociskowa ma zadanie docisnąć zszywane warstwy materiału do ząbków
transportera (rys. 33). Nacisk stopki na materiał powoduje sprężyna nawinięta na stalowy
pręt. Stopka może mieć różny kształt, zależnie od jej przeznaczenia, np. do wyszycia dziurek,
do wszycia zamka. Stopka dociskowa znajduje się w części czołowej głowicy maszyny.
Rys. 33. Stopka dociskowa: 1  wymienna stopka, 2  śruba mocująca, 3  pręt stopki, 4  sprężyna [12, s. 16].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Mechanizmy pomocnicze
Regulator naprężenia nici górnej znajduje się w części czołowej głowicy maszyny
(rys. 34), poniżej podciągacza nici. Działanie jego polega na dociskaniu nici górnej przez
dwie tarczki, których wzajemny docisk a tym samym naprężenie nici górnej są regulowane.
Przez pokręcenie nakrętki w prawo następuje zbliżenie tarcz i zwiększenie naprężenia nici.
Rys. 34. Regulator naprężenia nici górnej: 1  tarcza naprężacza, 2  nakrętka, 3  sprężyna dociskowa,
4  sprężyna kompensacyjna [12, s. 21].
Regulator naprężenia nici dolnej znajduje się na bębenku. Jest to śruba i sprężynka
bębenka, spod której wyprowadzona jest nić (rys. 35). Przez pokręcanie śruby regulującej w
prawo następuje wzrost naprężenia nici, natomiast w lewo obniżenie naprężenia. Zasada taka
sama, jak podczas regulacji nici górnej.
W praktyce rzadko zachodzi konieczność regulowania naprężenia nici dolnej,
gdyż prawidłowy ścieg uzyskuje się przez właściwe naprężenie nici górnej.
Rys. 35. Regulator naprężenia nici dolnej: 1  sprężynka bębenka, 2  śruba regulująca [12, s. 21].
Urządzenie do nawijania nici zapewnia właściwe nawinięcie nici dolnej na szpulkę
(rys. 36). Sposób nawijania nici na szpuleczkę zależy od konstrukcji mechanizmu nawijacza.
Urządzenie może być umieszczone na części ramieniowej głowicy maszyny, na kolumnie
lub zamocowane na płycie stołu.
We wszystkich konstrukcjach prowadzenie nici przebiega ze szpulki poprzez prowadniki,
regulator szerokości nawoju, zaciskacz do szpulki bębenkowej. Rozpoczynając nawijanie
należy na szpulkę nawinąć ręcznie kilka zwojów nici, a następnie nasunąć szpulkę na wałek
nawijacza. Układ dociskowy zapewnia samoczynne wyłączenie się mechanizmu nawijacza
z chwilą nawinięcia pełnej szpulki. Działanie mechanizmu nawijacza odbywa
się jednocześnie z mechanizmem wału głównego.
Rys. 36. Urządzenie do nawijania nici: 1  nić, 2  regulator szerokości nawoju, 3  szpulka, 4  nawijacz,
5  zaciskacz nici, 6  obcinacz nici [12, s. 22].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Proces tworzenia ściegu stębnowego
Podczas tworzenia ściegu stębnowego dwunitkowego w pętlę nici przeprowadzoną przez
igłę na drugą stronę zszywanych materiałów jest wprowadzana nić chwytacza. Nić chwytacza
w pętlę nici igły jest wprowadzana przez chwytacz.
Pozycja 1 (rys.37a) Pozycja 2 (rys.37b)
Igła przechodzi na drugą stronę zszywanych Igła po uzyskaniu najniższej z możliwych
materiałów. pozycji zaczyna się cofać, tworząc pętlę, która
zostaje uchwycona przez ostrze chwytacza.
Rys. 37a. Etapy tworzenia ściegu stębnowego Rys. 37b. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]
[4, s. 38]
Pozycja 3 (rys.37c) Pozycja 4 (rys.37d)
Chwytacz powiększa pętlę w wyniku ruchu Nić igły jest przeprowadzana wokół nici
obrotowego. chwytacza.
Rys. 37c. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]
Rys. 37d. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]
Pozycja 5 (rys. 37e) Pozycja 6 (rys. 37f)
Obie nitki zaczynają się ze sobą splatać. Podciągacz nici wciąga splecione nici do
wnętrza materiału, po czym następuje transport
materiału o wielkość ściegu.
Rys. 37e. Etapy tworzenia ściegu stębnowego
[4, s. 38]
Rys. 37f. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Uwaga:
Przez cały czas tworzenia ściegu stopka dociska zszywany materiał do ząbków
transportera. Regulatory naprężenia nici górnej i dolnej prawidłowo naprężają nici.
Igły maszynowe
Igła maszynowa, zamocowana w igielnicy, jest podstawowym narzędziem w procesie
tworzenia ściegu.
Budowa igły (rys. 38)
1. Uchwyt
2. Część robocza
a) rowek długi
b) rowek krótki
c) podcięcie
d) oczko
3. Ostrze
Rys. 38. Igła maszynowa [12, s. 27]
Uchwyt igły o przekroju okrągłym lub płaskim służy do zamocowania igły w igielnicy.
Część robocza, tzn. trzon, jest częścią igły, która przechodzi przez materiał
i przeprowadza przez niego nitkę. Po obu stronach trzonu igły znajdują się podłużne rowki.
Mają one zadanie zmniejszyć tarcie nitki podczas jej przechodzenia przez materiał. Podcięcie
na igle od strony rowka krótkiego zapewnia dokładne wejście chwytacza w pętlę nici górnej.
Oczko igły służy do nawlekania nitki.
Ostrze igły ma za zadanie rozsunięcie włókien przeszywanego materiału. Ostrze
umożliwia przejście igły z nawleczoną nitką. Igła wykonana jest z drutu stalowego,
hartowana, niklowana i polerowana. Powinna być odporna na zginanie i nie podlegać
deformacjom. Powierzchnia igły musi być dobrze wygładzona, a jej ostrze zeszlifowane pod
odpowiednim kÄ…tem.
Numeracja igły to sposób oznaczenia jej grubości części roboczej. Grubość wyrażona
jest w milimetrach i mierzona w miejscach bez rowków. Numer metryczny igły oznacza
100-krotny wymiar grubości trzonu igły, np. Nm 70 oznacza, że mierzona średnica części
roboczej igły wynosi 0,70 mm
W odzieżownictwie stosujemy numerację igieł od Nm 60 do Nm 130.
Stosowane ostrza igieł:
- ostrze zaokrąglone (do materiałów włókienniczych),
- ostrze kuliste (do wyrobów gumowych, koronek, dzianin),
- ostrze łopatkowe ostre (do wyrobów ze skóry, skaju),
- ostrze wydłużone (do jedwabiu).
Na prawidłowy ścieg maszynowy ma wpływ działanie mechanizmów oraz właściwy
dobór igieł i nici.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Przykłady doboru igieł i nici do szycia
Tabela 4. Dobór igieł i nici do materiału [12, s. 29]
Igły Numer nici Możliwość zastosowania
numer bawełniane jedwabne syntetyczne
60 80/3 200/3 140/3 Wyroby dziane
70 70/3 130/3 120/3 Bielizna
80 60/3 100/3 100/3 Wyroby dziane, pościel, bielizna
90 50/3 80/3 80/3 Konfekcja męska, trykotaż
100 40/3 60/3 60/3 Konfekcja damska i dziecięca
110 40/3 50/3 50/3 Odzież damska, męska i dziecięca
120 30/3 40/3 40/3 Gruba odzież damska i męska, skóry
130 24/3 30/3 30/3 Odzież ochronna, namioty, skóry
Obsługa maszyny
Nawlekanie nici górnej (rys. 39)
1) Założyć szpulkę nici na pręt na ramieniu
maszyny lub stojak i przewlec nitkÄ™ przez
otwory prowadników.
2) Przeprowadzić nić pomiędzy tarczami
naprężacza.
3) Po wyjściu nitki z tarcz naprężacza
zaciągnąć ją za sprężynę naciągową.
4) Przewlec nić przez otwór podciągacza nici.
5) Przeprowadzić nić przez prowadnik na płycie
czołowej.
6) Przeprowadzić nić przez prowadnik na
igielnicy.
7) Przewlec nić przez oczko igły.
Rys. 39. Nawlekanie nici górnej [12, s. 32]
Nawlekanie nici dolnej (rys. 40)
1) Nawinąć równo nici na szpulkę bębenka.
2) Włożyć szpulkę do bębenka tak, aby
odwijanie nici było zgodne z ruchem
wskazówek zegara.
3) Wprowadzić nić w szczelinę pod sprężynę
naprężacza aż do wycięcia.
4) Sprawdzić, czy nić odwija się swobodnie
stawiając lekki opór.
Rys. 40. Nawlekanie nici dolnej [12, s. 32]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Zakładanie i wyjmowanie bębenka (rys. 41)
1) Uchwycić bębenek i odchylić dz
wigniÄ™
zasuwki.
2) Umieścić bębenek pod płytą ściegową
w łożysku chwytacza.
3) Puścić dz
wignię i docisnąć bębenek
4) Sprawdzić, czy nić swobodnie zwisa na
zewnÄ…trz.
5) Przy wyjmowaniu bębenka odchylić
dz
wignię i lekko pociągając zdjąć go
z trzpienia chwytacza.
Rys. 41. Zakładanie lub wyjmowanie bębenka:
1  łożysko chwytacza, 2  dz
wignia zasuwki
[12, s. 33]
PrzeciÄ…ganie nici dolnej (rys. 42)
1) Uchwycić koniec nici górnej.
2) Wykonać jeden obrót kołem.
3) Pociągnąć nić górną, wówczas nić dolna
wyjdzie ponad płytę ściegową.
4) Obie nici przełożyć pod stopkę i skierować
do tyłu
Rys. 42. Przeciąganie nici dolnej: 1  nić górna,
2  nić dolna [12, s. 33].
Zamocowanie igły w igielnicy  wymiana igły (rys. 43)
Zamocowanie igły należy wykonać przy igielnicy ustawionej w najwyższym położeniu
i opuszczonej stopce. Zwolnić śrubę mocującą, nową igłę wsunąć w uchwyt aż do oporu
i dokręcić śrubę mocującą. Przy zakładaniu igły należy pamiętać o takim ułożeniu
jej w igielnicy, aby rowek krótki i długi znajdował się we właściwym położeniu, zgodnie
z instrukcjÄ….
Rys. 43. Zamocowanie igły w igielnicy 1  śruba mocująca, 2  igła, 3  uchwyt mocujący [12, s. 34].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Konserwacja maszyn
Konserwacja ma na celu zapewnienie właściwych warunków pracy maszyny. Polega
na starannym i systematycznym czyszczeniu i smarowaniu maszyny. KonserwacjÄ™ maszyny
przeprowadza osoba obsługująca maszynę  za pomocą pędzelka, miękkiej szczotki i olejarki
 zgodnie z instrukcjÄ….
Po skończonej pracy, czyszczeniu poddawane są mechanizmy stopki, chwytacza
i transportera, na których zbiera się najwięcej kurzu.
W zależności od rodzaju maszyny obowiązują określone zasady smarowania (olejenia),
które zawarte są w instrukcji.
Uwaga!
Nie wolno używać olejów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Uszkodzenia maszyn szwalniczych i powody ich powstawania
Tabela 5. Rodzaje uszkodzeń i powody ich powstawania [4, s. 51].
Rodzaj uszkodzenia Powód
Zrywanie nici
- z
le nawleczona nitka,
- resztki nici górnej znajdują się w chwytaczu,
- wyszczerbiony otwór w płycie ściegowej,
- mało trwała lub supełkowa nić,
- zbyt ostre brzegi igły.
Złamanie igły
- nić jest za gruba w stosunku do użytej igły,
- materiał odciąga igłę na bok,
- nawój nici jest zbyt ruchomy,
- igła jest krzywa i łamie ją chwytacz,
- zła jakość igły.
Nieregularność ściegu
- złe zamocowanie igły,
- nieprawidłowy nawój nici dolnej,
- wygięcie igły,
- złe ustawienie chwytacza,
- nieprawidłowy dobór igły,
- nieprawidłowy transport materiału.
Nieprawidłowy
- zbyt mały nacisk stopki,
transport materiału
- zakurzony lub zużyty transporter,
- zbyt niskie umieszczenie transportera,
- nieprawidłowy dobór transportera.
Błędy w ruchach
- chwytacz nie chwyta nici, np. w wyniku błędnego doboru nici igły,
chwytacza
nieprawidłowego doboru igły, skrzywienia igły, nieprawidłowego
ustawienia chwytacza, nieprawidłowego nawleczenia nitki,
nieprawidłowego zamocowania igły.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Nieprawidłowy przebieg wiązania ściegu
Tabela 6. Przyczyny nieprawidłowego wiązania ściegu i sposoby ich usuwania [1, s. 284].
Przyczyna usterki Sposób usunięcia uszkodzenia lub usterki
Niewłaściwy dobór igły Należy dokonać odpowiedniego doboru numerów i gatunku nici do
i nici rodzaju wykonywanej operacji szycia.
Napięcia nici górnej i dolnej należy tak wyregulować, aby wiązanie
Niewłaściwe naprężenie nici
ściegu następowało w środku zszywanej warstwy materiałów.
Niewłaściwe zamocowanie Igłę należy zamocować w uchwycie tak, aby krótszy rowek przy
igły w uchwycie uszku igły miał prawidłowe położenie względem ostrza chwytacza.
Niewłaściwe prowadzenie Prowadzenie nici musi być zgodne z instrukcją obsługi.
nici górnej do uszka igły
Niewłaściwe Nić musi być wyprowadzona zgodnie z instrukcją, a bębenek
wyprowadzenie nici prawidłowo włożony do chwytacza.
z bębenka i nieprawidłowe
osadzenie go w chwytaczu
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki znasz podział maszyn szwalniczych w zależności od ich zastosowania?
2. Jak dzielimy maszyny ze względu na liczbę igieł?
3. Jaki jest podział maszyn ze względu na kształt głowicy?
4. Ile jest klas ściegów?
5. Jakie znasz podstawowe części maszyny szwalniczej?
6. Jakie znasz mechanizmy maszyny stębnowej?
7. Jakie mechanizmy biorą udział w tworzeniu ściegu stębnowego?
8. Jaka jest budowa igły maszynowej?
9. Jakie znasz numery igieł i czym kierujesz się przy wyborze igły?
10. Jak zakładamy nić górną do maszyny?
11. Jak zakładamy nić dolną do maszyny?
12. Jak konserwujemy maszynÄ™?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbę szycia na papierze po liniach prostych, łamanych i falistych. Podczas
wykonywania tego ćwiczenia nie zakładaj nici.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę szwalniczą pod względem bezpieczeństwa,
4) przygotować arkusz papieru o wymiarach A4,
5) wyrysować ołówkiem na papierze linie proste, łamane i faliste,
6) wykonać próbę szycia,
7) zaprezentować ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna stębnówka, arkusz papieru A4, wkrętak, ołówek, linijka,
- instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przygotuj maszynę stębnową do wykonywania operacji technologicznych. Wykonaj
próbę szycia na materiale po liniach o różnym stopniu trudności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) wprowadzić nić górną (założyć szpulkę nici na stojak i przeprowadzić według instrukcji
przez wszystkie prowadniki aż do oczka igły),
6) wprowadzić nić dolną (nawinąć nić na szpuleczkę, szpuleczkę włożyć do bębenka
i prawidłowo wyprowadzić nitkę z bębenka, bębenek umieścić prawidłowo w łożysku
chwytacza i przeciągnąć nić dolną ponad płytkę ściegową),
7) przygotować materiał (próbnik z płótna o wielkości 50x50cm złóż na pół i narysuj linie
proste, faliste, Å‚amane),
8) wykonać próbę przeszycia,
9) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
10) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna stębnówka, nici, igły maszynowe, wkrętak, materiał płócienny o wymiarach
50 x 50 cm, ołówek, linijka
- instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj próbę szycia na trzech próbkach materiałów: bawełniany teksas, wiskozowa
podszewka i bawełniane płótno. Dobierz odpowiednią igłę i nici do przeszycia
tych materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) dobrać igłę i nici do teksasu (igła nr 110 120 i bardzo mocne nici do szycia
maszynowego),
5) założyć nici i igłę,
6) dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici),
7) dobrać igłę i nici do podszewki wiskozowej (igła nr 70 80 i mocne nici do szycia
maszynowego),
8) założyć nici i igłę,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
9) dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici),
10) dobrać igłę i nici do płótna (igła nr 90 i nici do szycia maszynowego),
11) założyć nici i igłę,
12) dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici),
13) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna stębnówka,
- ścinki dżinsu, podszewki i płótna, różnego rodzaju wytrzymałości nici maszynowe,
- wkrętak, nożyczki,
- instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Rozpoznaj nieprawidłowe ustawienie maszyny na podstawie otrzymanego próbnika
ze z
le związanym ściegiem. Wyreguluj maszynę i wykonaj próbę szycia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) rozpoznać rodzaj błędu,
5) wyregulować maszynę,
6) dokonać próby szycia maszyny,
7) zaprezentować zadanie i wyjaśnić przyczynę usterki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna stębnówka,
- ścinki materiałów, nici, wkrętak, nożyczki, igły,
- instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dokonać podziału maszyn w zależności od ich zastosowania?
ðð ðð
2) dokonać podziału maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria?
ðð ðð
3) wskazać mechanizmy maszyny szwalniczej?
ðð ðð
4) utworzyć ścieg stębnowy na maszynie?
ðð ðð
5) dobrać grubość igły do materiałów różnych gatunków?
ðð ðð
6) wymienić igłę w maszynie?
ðð ðð
7) założyć nić górną w maszynie stębnowej?
ðð ðð
8) założyć nić dolną w maszynie stębnowej?
ðð ðð
9) wyregulować maszynę stębnową?
ðð ðð
10) szyć na maszynie stębnowej?
ðð ðð
11) przeprowadzić konserwacje maszyny stębnowej?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.4. Maszyny szwalnicze o różnym przeznaczeniu
4.4.1. Materiał nauczania
Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa
W zależności od rodzaju szwu ścieg łańcuszkowy powstaje z dwóch lub większej liczby
nitek.
Maszynę do tworzenia ściegu łańcuszkowego dwunitkowego można rozpoznać po dwóch
lub więcej prowadnikach, urządzeniach naprężających nić, umieszczonych na ramieniu
i podstawie maszyny oraz po płytce zakrywającej nić chwytacza, znajdującej się na płycie
głównej. Rys.44 przedstawia stebnówkę łańcuszkową, dwunitkową.
Rys. 44. Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa [14].
Tworzenie ściegu łańcuszkowego dwunitkowego:
Igła przechodzi na drugą stronę zszywanych
materiałów, po czym rozpoczyna ruch
powrotny do pozycji wyjściowej  z nici igły
powstaje pętla, którą przytrzymuje chwytacz
wykonujÄ…cy ruch do przodu. W tym
momencie igła znajduje się przed
chwytaczem (rys. 45a).
Rys. 45a. Pozycja 1 tworzenia ściegu łańcuszkowego
[4, s. 41]
Igła nadal wykonuje ruch powrotny do
pozycji wyjściowej, a nitka chwytacza jest
wprowadzona w postaci pętli do pętli z nici
igły. Zszywane materiały zostają przesunięte
o odcinek równy długości ściegu (rys. 45b).
Rys. 45b. Pozycja 2 tworzenia ściegu łańcuszkowego
[4, s. 41]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Po osiągnięciu pozycji wyjściowej igła
ponownie przechodzi na drugÄ… stronÄ™
zszywanych materiałów, trafiając w środek
trójkąta utworzonego z pętli nici chwytacza.
W tym momencie igła znajduje się
za chwytaczem, wykonując ruch do tyłu (rys.
45c).
Rys. 45c. Pozycja 3 tworzenia ściegu łańcuszkowego
[4, s. 41]
Pętla z nici ześlizguje się na pętlę z nici
chwytacza. Splot jest zacieśniany na skutek
dalszego ruchu igły w dół (rys. 45d).
Rys. 45d. Pozycja 4 tworzenia ściegu łańcuszkowego
[4, s. 41]
Cechy charakterystyczne i zastosowanie ściegu łańcuszkowego
Lewa i prawa strona ściegu różnią się między sobą. Splot obu nitek znajduje się zawsze
na wewnętrznej stronie zszywanych materiałów. Ścieg łańcuszkowy tworzy elastyczny,
gładki szew. Nadaje się on głównie do tworzenia szwów wymagających dużej trwałości.
Zużycie nitki wynosi, w zależności od sposobu szycia, pięć lub więcej długości ściegu.
Tabela 5. Ścieg łańcuszkowy dwunitkowy [4, s. 41].
rodzaj
ściegu nazwa i rysunek ściegu symbol fotografia
 klasa
401
Obrzucarka (overlock)
Jedną z wielu rodzajów maszyn specjalnych jest maszyna obrzucarka nazywana
overlockiem. Rys.46 przedstawia overlock
Rys. 46. Overlock  widok główki maszyny [14].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Stosuje się ją do obrzucania elementów odzieży z różnych materiałów (tkanin, dzianin,
przędzin) oraz do wykonywania szwów łączących w odzieży z dzianin.
Ze względu na liczbę igieł i nici biorących udział w wiązaniu ściegów rozróżniamy:
Tabela 6. Rodzaje ściegów obrzucających wg PN-83/P-84502 [4, s. 43].
overlock jednoigłowy, dwu- lub trzynitkowy
Klasa
Nazwa i rysunek symbol fotografia
ściegu
501
503
overlock jednoigłowy trzynitkowy
Klasa Nazwa i rysunek symbol fotografia
ściegu
504
overlock dwuigłowy, łącząco obrzucający
Klasa Nazwa i rysunek symbol fotografia
ściegu
512
401.
503
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Szew wykonany ściegiem obrzucającym z kilku nitek jest rozciągliwy. Równe brzegi
można uzyskać przy zastosowaniu odkrawaczy brzegów szwów.
Najważniejsze mechanizmy w overlocku to: aparat nitkowy, mechanizm igłowy, mechanizm
chwytaczy (lewy i prawy), mechanizm przesuwu materiału, mechanizm odkrawacza.
Aparat nitkowy typu dz
wigniowego jest połączony z dz
wignią napędu odkrawacza
brzegu materiału. Odkrawacz pracuje na zasadzie nożyc i obcina brzeg materiału
bezpośrednio przed obrzuceniem.
Overlock jednoigłowy, 3-nitkowy klasy 504.
W produkcji odzieży duże zastosowanie ma overlock typu: jednogłowy, trzynitkowy.
Wiązanie ściegów łańcuszkowych, obrzucających odbywa się w następujących etapach:
ETAP I
Igła przeszła przez materiał i przeprowadziła
nitkę. Rozpoczyna ruch zwrotny  do góry,
wówczas powstaje pętla z nici prowadzonej
przez igłę.
Chwytacz lewy wchodzi w pętlę nici igły
i przeprowadza przez niÄ… swoja nic.
Rys. 47. Etap I wiązania ściegu [12, s. 47]
Chwytacz prawy wykonuje ruch w kierunku igły
(rys. 47).
ETAP II
Po wyjściu igły z materiału transporter wykonuje
ruch roboczy i przesuwa materiał.
Chwytacz prawy kontynuuje ruch w kierunku
igły i wchodzi w pętlę nici z lewego chwytacza.
Igła zbliża się do materiału i wchodzi w pętlę
nici prawego chwytacza.
Chwytacz lewy rozpoczyna ruch zwrotny Rys. 48. Etap II wiązania ściegu [12, s. 48]
(rys. 48).
ETAP III
Igła wchodzi w materiał i przytrzymuje pętle nici
z prawego chwytacza.
Chwytacz prawy rozpoczyna ruch zwrotny, pętla
z jego nici układa się na górnej krawędzi
materiału.
Chwytacz lewy kontynuuje ruch zwrotny z pętlą
Rys. 49. Etap III wiązania ściegu [12, s. 48]
nici igły (rys. 49).
ETAP IV
Chwytacz lewy i prawy cofajÄ… siÄ™ i zaciÄ…gajÄ…
ścieg.
Igła przeprowadza nić na spodnią stronę
materiału (rys. 50).
Rys. 50. Etap IV wiązania ściegu [12, s. 48]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Obrębiarka
Ścieg łańcuszkowy pokrywający tworzy się na maszynach zwanych obrębiarkami
lub maszynami drabinkowymi (rys. 51).
Rys. 51. Obrębiarka [14]
Według PN-83/P-84502 ściegi łańcuszkowe pokrywające należą do ściegów klasy 600.
W nazewnictwie fachowym niektóre ściegi łańcuszkowe kilkuigłowe klasy 400 określa
się jako ściegi pokrywające zewnętrzne lub wewnętrzne.
Åšciegi pokrywajÄ…ce klasy 400
Powstają one z trzech nici. Nić chwytacza łączy dwie nici igieł pod spodem materiału
i obrębia w ten sposób dolną część materiału. Ściegi takie stosuje się zwykle do wykończenia
brzegów dzianin i jako ściegi płaskie w podtrzymywaczach i troczkach.
Tabela 7. Ścieg łańcuszkowy pokrywający [4, s. 44]
Klasa Nazwa i rysunek ściegu symbol Fotografia
ściegu
406
Åšciegi pokrywajÄ…ce klasy 600
Tworzy się je z trzech lub czterech nici. Dwie lub więcej nici igieł łączy pod spodem
materiału nić jednego chwytacza, a z wierzchu nić drugiego.
Tego rodzaju ściegu używa się wówczas, gdy obie strony szwu muszą być wykończone,
a szew musi być płaski. Stosuje się je zwykle jako szwy lub ściegi ozdobne do wykończenia
wyrobów dzianinowych, rajstop lub dekoracji.
Tabela 8. Ścieg łańcuszkowy pokrywający [4 str. 44].
Klasa Nazwa i rysunek ściegu symbol Fotografia
ściegu
602
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Pikówka
Ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie tworzy się na maszynach zwanych
pikówkami (rys.52).
Rys. 52. Maszyna pikówka [13]
Ściegi tego typu nie są widoczne na prawej stronie materiału. Ściegi niewidoczne stosuje
się przy podwijaniu brzegów materiału i pikowaniu. W pikówkach stosuje się igły łukowe.
Wypychacz wybrzusza materiał na krótko przed uderzeniem igły, po czym cofa
się, aby nie przeszkadzać w przesuwaniu materiału.
Najważniejsze rodzaje ściegów kryjących
Tabela 9. Åšciegi kryjÄ…ce [4, s. 45].
Klasa Nazwa i rysunek ściegu symbol Fotografia
ściegu
103
105
320
Stębnówka z potrójnym transportem (rys. 53)
Maszyny stębnowe z potrójnym transportem wykorzystywane są do szycia skór,
tapicerek i innych grubych materiałów. Na potrójny transport składają się:
- transport zÄ…bkowy,
- transport igłowy,
- kroczÄ…ca stopka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Rys. 53. Stębnówka z potrójnym transportem [13]
Do szycia skór używa się również odpowiednich igieł i nici. Igły muszą być z ostrym
ostrzem, a nici bardzo mocne syntetyczne.
Automaty szwalnicze
Jeszcze wyższy stopień automatyzacji niż maszyny szwalnicze z dodatkowymi funkcjami
mają automaty szwalnicze, które mechanicznie sterują położeniem materiału.
Ich najważniejsze cechy charakterystyczne to;
- osoba obsługująca dostarcza materiał do maszyny, uruchamia ją, nadzoruje przebieg
procesu i odbiera gotowe elementy wyrobu,
- obróbka następuje samoczynnie,
- urządzenia kontrolne wyłączają automat, jeżeli podczas szycia występują usterki.
Zaletą automatów jest ich łatwość obsługiwania i oszczędność czasu przy produkcji
dużych ilości tego samego modelu.
Najczęściej spotykane automaty szwalnicze to: dziurkarki, guzikarki i ryglówki.
Dziurkarka (rys. 54a, 54c)
Dziurkarki wykonują ścieg w kształcie dziurki, która następnie rozcinana
jest automatycznie wewnątrz za pomocą noża. Gęstość ściegu i długość dziurki ustawia się
za pomocą tarczy sterującej i napędu. Odstępy między dziurkami są ustawione ręcznie
lub automatycznie.
Dziurkarki mogą szyć ściegiem stębnowym zygzakowym dwunitkowym lub
łańcuszkowym zygzakowym jedno- lub dwunitkowym (rys. 54b).
Dziurki bieliz
niane wykonuje się głównie w koszulach i bluzkach, dziurki odzieżowe 
w marynarkach, płaszczach i spodniach.
a) b) c)
Rys. 54. a) Maszyna dziurkarka bieliz
niana [13]; b) rodzaje dziurek [4, s. 48]; c) maszyna dziurkarka
z programatorem 48 rodzajów dziurek [14]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Guzikarka (rys. 55)
Guziki dostarczone ręcznie lub ze specjalnych magazynków zostają umieszczone
w specjalnym uchwycie szczękowym. Igielnica porusza się między dziurkami w przód, w tył
i na boki. Przy przyszywaniu guzików o czterech dziurkach konieczny jest dodatkowy ruch
uchwytu guzika
Guziki przyszywa się ściegiem stębnowym zygzakowym dwunitkowym
lub łańcuszkowym zygzakowym jednonitkowym.
Rys. 55. Guzikarka [13] i sposoby przyszywania guzików [4, s. 48]
Ryglówka (rys. 56)
Ryglówki wykonują automatycznie krótkie odcinki ściegów. Przestrzenne
rozmieszczenie ściegów uzyskuje się przez odpowiednie przesuwanie materiału pod igłą.
Ruchem materiału steruje tarcza z dwiema krzywkami.
Przy każdej zmianie formy i długości ściegu trzeba wymienić tarczę wzorniczą i urządzenie
przytrzymuje materiał.
Rygle stosuje się do wzmocnienia brzegów kieszeni i rozporków, mocowania listewek,
podtrzymywaczy i metek.
Rys. 56. Maszyna ryglówka [13] i ściegi tworzone na ryglówce [4, s. 48].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
OprzyrzÄ…dowanie maszyn szwalniczych
Zadaniem oprzyrzÄ…dowania maszyn szwalniczych jest usprawnienie operacji szycia.
W skład takiego oprzyrządowania wchodzą przede wszystkim linijki odległościowe,
prowadniki, stopki, lamowniki, zwijacze, naprężacze gumy itp.
opis oprzyrzÄ…dowania rysunek oprzyrzÄ…dowania
Linijki odległościowe: używa się je w
celu zachowania podczas szycia
jednakowej odległości szwu od brzegu
materiału albo pomiędzy poszczególnymi
szwami. Linijka zamocowana jest do
płyty głowicy maszyny lub do drążka
stopki (rys.57)
Rys. 57. Linijki odległościowe [1, s. 142]
Stopki: spełniają zadanie docisku
materiału podczas szycia i mogą być
dodatkowo dostosowane do wykonywania
specjalnych operacji szycia jak:
- obrębianie brzegu materiału (rys. 58),
Rys. 58. Stopka do obrębiania brzegu materiału
[1, s. 143]
- szycie szwów zakładkowych (rys. 59),
Rys. 59. Stopki do szycia szwów zakładkowych
[1, s. 145]
- wszywanie zamków błyskawicznych
zwykłych i krytych (rys. 60),
Rys. 60. Stopki do wszywania zamków błyskawicznych
[1, s. 146]
- szycia szwów z jednoczesnym
marszczeniem materiału (rys. 61),
Rys. 61. Stopki do marszczenia [1, s. 146]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
- naszywania sutaszu i tasiemek
(rys. 62),
Rys. 62. Stopki do naszywania sutaszu i tasiemek
[1, s. 147]
- szycia laminatów (rys. 63).
Rys. 63. Stopki rolkowe do szycia laminatów
[1, s. 148]
PrzyrzÄ…dy do wykonywania specjalnych operacji szycia
Zastosowanie przyrządów ma na celu ułatwienie wykonywania operacji szycia
i zastąpienie czynności ręcznych pracą maszynową. Przynosi to w efekcie poprawę jakości
szycia i skrócenie czasu jego trwania. Szczególnie przydatne są przyrządy specjalne do szycia
różnego rodzaju szwów obrębiających, lamujących, bieliz
nianych, nakładanych,
wpuszczanych itp.
Każdy przyrząd specjalny jest konstruowany dla określonej klasy maszyny szwalniczej
i określonego wzoru szwu (rys. 64, rys. 65, rys. 67, rys. 68, rys. 69).
Rys. 64. Przyrząd do obrębiania z podwójnym
Rys. 65. Przyrząd do szycia szwów lamujących
zawinięciem brzegu materiału [1, s. 151].
[1, s. 152].
Rys. 66. Przyrząd do szycia szwów bieliz
nianych
Rys .67. Przyrząd do szycia szwów nakładanych
[1, s. 153].
[1, s. 154].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Rys. 68. Przyrząd do szycia szwów wpuszczanych
Rys. 69. Przyrząd do łączenia elementów szwem
[1, s. 155].
zwykłym [1, s. 156].
Funkcje i dodatkowe urządzenia przemysłowej maszyny szybkobieżnej
z programatorem.
Warunkiem zamontowania dodatkowych urządzeń jest napęd silnikiem sterowanym
elektronicznie. Na ekranie programatora można ustawić wymagane funkcje.
SÄ… one przedstawione za pomocÄ… znaczka graficznego (rys. 70):
Rys. 70. Maszyna szybkobieżna z programatorami dodatkowych funkcji [4, s. 47]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Tabela. 10. Funkcje w przemysłowej maszynie szybkobieżnej [4, s. 47]
Automatyczne
Automat do Automatyczne podnoszenie
Automat do
ustawienie igły
przesuwania nici stopki
przecinania nici
Obcinacz brzegów
Zagęszczenie ściegu
Ryglowanie Automatyczne rozpoczęcie lub
materiału
zakończenie szycia na brzegu
materiału
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak wygląda ścieg łańcuszkowy utworzony na maszynie łańcuszkowej jednogłowej
dwunitkowej?
2. Gdzie stosujemy ścieg łańcuszkowy obrzucający?
3. Jakie znasz najważniejsze mechanizmy wiązania ściegu w overlocku?
4. Jakie znasz klasy ściegu łańcuszkowego obrzucającego?
5. Jakie zastosowanie ma ścieg łańcuszkowy pokrywający?
6. Jakie maszyny tworzą ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie?
7. Na jakiej maszynie przeszyjesz skórę?
8. Czym charakteryzujÄ… siÄ™ automaty szwalnicze?
9. Jakie znasz automaty szwalnicze?
10. Jakie zadanie spełnia oprzyrządowanie maszyn szwalniczych?
11. Jakie znasz oprzyrzÄ…dowanie maszyn szwalniczych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj maszynę stebnówkę łańcuszkową jednoigłową dwunitkową do wykonania
operacji połączenia dwóch kawałków dzianiny. Wprowadz
nici do chwytacza i igły,
wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia. Dla lepszego zobrazowania wiązania ściegu zastosuj
dwa różne kolory nici.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) wprowadzić nić dolną do chwytacza zgodnie z instrukcją obsługi,
6) wprowadzić nić górną przez prowadniki i naprężacz do igły zgodnie z instrukcją obsługi,
7) uruchomić maszynę,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
8) wykonać próbę przeszycia,
9) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
10) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna stębnówka łańcuszkowa,
- dzianina, nici 2 szpulki różnego koloru, igły do stębnówki łańcuszkowej, wkrętak,
nożyczki, pęseta,
- instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przygotuj maszynÄ™ overlock 3-nitkowy do wykonania operacji obrzucania brzegu
materiału. Wprowadz
nici do chwytaczy i igły, wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia.
Dla lepszego zobrazowania wiązania ściegu zastosuj trzy różne kolory nici.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) doprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do chwytacza prawego, zgodnie
z instrukcją obsługi,
6) doprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do chwytacza lewego, zgodnie
z instrukcją obsługi,
7) wprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do igły zgodnie z instrukcją obsługi,
8) uruchomić maszynę,
9) wykonać próbę przeszycia,
10) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
11) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna overlock,
- tkanina, nici 3 szpulki różnego koloru, igły do overlocka, wkrętak, nożyczki, pęseta,
- instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Przygotuj maszynę obrębiarkę do wykonania próby przeszycia dzianiny. Wprowadz
nici
według instrukcji, wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia. Dla lepszego zobrazowania
wiązania ściegu zastosuj różne kolory nici.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igły,
5) wprowadzić nić dolną do chwytacza zgodnie z instrukcja obsługi,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
6) wprowadzić nitki górne przez prowadniki i naprężacze do igieł zgodnie z instrukcją
obsługi,
7) uruchomić maszynę,
8) wykonać próbę przeszycia,
9) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
10) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna obrębiarka,
- dzianina, nici 5 szpulek różnego koloru, igły do obrębiarki, wkrętak, nożyczki, pęseta,
- instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Wykonaj na maszynie dziurkarce dziurkÄ™ bieliz
nianą o długości 1,5 cm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) nawinąć nić na szpuleczkę,
6) wyprowadzić nić z bębenka i umiejscowić bębenek w koszu chwytacza,
7) wprowadzić nić górną według instrukcji,
8) ustawić długość dziurki na 1,5 cm,
9) uruchomić maszynę,
10) wykonać próbę przeszycia,
11) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
12) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy
- maszyna dziurkarka bieliz
niana,
- tkanina, szpulka nici, igła do dziurkarki, wkrętak, nożyczki, pęseta,
- instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) obsłużyć maszynę stębnówkę łańcuszkową dwunitkową?
ðð ðð
2) założyć nitki na overlock?
ðð ðð
3) obrzucić brzegi materiału na overlocku?
ðð ðð
4) wskazać mechanizmy wiązania ściegu w overlocku?
ðð ðð
5) założyć nici na maszynę obrębiarkę?
ðð ðð
6) szyć na maszynie obrębiarce?
ðð ðð
7) wskazać mechanizmy wiązania ściegu w dziurkarce bieliz
nianej?
ðð ðð
8) wykonać dziurkę bieliz
nianÄ… na dziurkarce?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
4.5. Rodzaje szwów technologicznych
4.5.1. Materiał nauczania
Szew to miejsce złączenia dwóch lub więcej krawędzi wykrojów elementów
odzieżowych za pomocą połączeń nitkowych i innych.
Klasyfikacja i oznaczenia
Szwy dzielimy na 8 klas, w zależności od minimalnej liczby elementów wchodzących
w skład szwu oraz sposobu ich ułożenia względem linii przeszycia (łączenia)
Tabela 11. Klasyfikacja szwów [10].
Elementy
KLASA
1 2 3 4 5 6 7 8
-
2 lub 1 lub 1 lub
więcej więcej więcej 0 lub 1 1
więcej
1 lub -
- więcej
1 lub
- - - więcej - - -
0 lub 0 lub 1 lub 0 lub 0 lub - 1 lub 1 lub
więcej więcej więcej więcej więcej więcej więcej
Minimalna 2 lub 2 lub 2 lub 2 lub 1 lub 1 2 lub 1 lub
liczba więcej więcej więcej więcej więcej więcej więcej
elementów
Ułożenie
elementów
Według PN każdy szew oznaczony jest symbolem
pięciocyfrowym.
5. 31. 05.
Cyfra pierwsza (1 do 8) określają Cyfry czwarta i piąta (01 do 99) określają
klasę szwu różnice w nakłuciu igły lub jej przechodzeniu
przez materiał oraz/lub lustrzane odbicie
ułożenia elementu
Cyfra druga i trzecia (01 do 99) określają różnice w ułożeniu
elementu
Rys. 71. Wyjaśnienie symbolu szwu [7, s. 15]
Wyżej wymieniony symbol pięciocyfrowy (rys. 71) jest oznaczeniem szwu nitkowego,
który zaliczany jest do szwów łączących  nakładanych.
W przypadku zastÄ…pienia szwu nitkowego szwem klejonym lub zgrzewanym, pozostaje
oznaczenie pierwszych trzech cyfr a dalej uzupełnia się dodatkowo litera k  klejony lub
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
poziomej
w tej samej
płaszczyz
nie
1+1 lub więcej
z  zgrzewany, np.: 1.06.k  oznaczenie szwu klejonego; 2.01.z  oznaczenie szwu
zgrzewanego.
Szwy wykreśla się graficznie, przedstawiając warstwy materiału i sposób łączenia.
Ze względu na przeznaczenie szwy dzieli się na: (rys. 72)
- łączące, za pomocą których są połączone warstwy wykrojów jednego lub więcej
elementów odzieżowych. Do tej grupy należą szwy: bieliz
niane, francuskie, nakładane,
stykowe, wpuszczane, zwykłe, zakładkowe, szczypankowe;
- brzegowe, stanowiące wykończenie krawędzi wykrojów elementów odzieżowych
lub wykrojów odzieżowych. Do tej grupy należą szwy: lamujące, obrębiające,
obrzucające, wykończające.
Rys. 72. Podział szwów ze względu na przeznaczenie  graficzny zapis [9, s. 174, 175]
Ze względu na sposób łączenia wyróżnia się szwy: szyte, klejone, zgrzewane.
Ze względu na umiejscowienie w wyrobie odzieżowym szwy dzielimy na:
- umiejscowione na górnej części ciała, (rys. 73)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
1) szew środkowy tyłu,
2) szew boczny,
3) szew boczka,
4) szew barkowy,
5) szew pachowy,
6) szew kołnierza,
7) kozerka.
Rys. 73. Szwy umiejscowione w wyrobach na górną część ciała [9, s. 176]
 umiejscowione w rękawie (rys. 74)
1) szew przedni rękawa,
2) szew tylny rękawa,
3) szew zewnętrzny rękawa,
4) szew wewnętrzny rękawa.
Rys. 74. Szwy umiejscowione w rękawie [9, s. 177]
 umiejscowione na dolnej części ciała (rys. 75)
1) szew boczny (zewnętrzny),
2) szew wewnętrzny,
3) szew środkowy przodu,
4) szew środkowy tyłu,
5) szew paska.
Rys. 75. Szwy umiejscowione w wyrobach na dolną część ciała
[9, s. 177]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Techniki wykonania wybranych szwów
Szwy Å‚Ä…czÄ…ce
Szew bieliz
niany (rys. 76)
- ułóż materiał prawą stroną do prawej i wysuń dolny brzeg na szer. 0,5 cm,
- przeszyj maszyną na szer. 0,5 cm od brzegu górnego,
- rozłóż materiał na płasko i zaprasuj zeszycie w stronę mniejszego dodania,
- podwiń wysunięty brzeg,
- przestębnuj wzdłuż linii załamania brzegu.
Rys. 76. Szew bieliz
niany [7, s. 17]
Szew francuski (rys. 77)
- złóż brzegi materiału równo lewą stroną do lewej,
- przeszyj maszynowo pierwszy raz na szer. 0,3 cm od brzegów,
- odwróć materiał i sprasuj krawędz
zeszycia,
- przeszyj maszynÄ… drugi raz od strony lewej na szer. 0,5 cm.
Rys. 77. Szew francuski [7, s. 17]
Szew nakładany (rys. 78)
- załóż brzeg materiału do lewej strony na szer. 1,5  2,0 cm,
- nałóż na drugą warstwę materiału na szer. złożenia,
- przestębnuj po prawej stronie na szer. 0,5  1,0 cm od krawędzi załamania,
- wykończ brzegi razem maszynowo lub ręcznie.
Rys. 78. Szew nakładany [7, s. 18]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Szew wpuszczany (rys. 79)
- złóż trzy warstwy materiału; prawa do prawej strony i prawa do strony lewej,
- przeszyj maszynÄ… na szer. 0,5 cm,
- odwróć zewnętrzne warstwy w przeciwny kierunek (szew znajduje się w środku między
zewnętrznymi warstwami).
Rys. 79. Szew wpuszczany [7, s. 18]
Szew zwykły zaprasowany (rys. 80c)
- złóż brzegi materiału prawą stroną do prawej,
- przeszyj maszynÄ… na szer. 1,5  2,0 cm,
- zaprasuj zszycie,
- strzępiące brzegi wykończ maszynowo.
Szew zwykły rozprasowany (rys. 80b)
- złóż brzegi materiału prawą stroną do prawej,
- przeszyj maszynÄ… na szer. 1,5 2,0 cm,
- rozprasuj zszycie,
- strzępiące brzegi wykończ maszynowo.
Rys. 80a. Szew zwykły b) rozprasowany, c) zaprasowany [7, s. 19]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
Zakładki i szczypanki
Zakładka  to płasko leżąca, zaszyta, jednostronna fałdka o różnej szerokości (rys.81a).
Szczypanka  to złożenie materiału zastębnowane w minimalnej odległości od krawędzi
(rys.81b).
Kolejność szycia
- oznacz linie szczypanki lub zakładki,
- złóż po linii oznaczonej lewą stroną materiału do lewej,
- przeszyj maszyną na określoną szerokość,
- sprasuj zakładki na jedną stronę, a szczypanki rozprasuj na kancie żelazka.
Rys. 81. a) zakładka, b) szczypanka [7, s. 33]
Szwy brzegowe
Szew obrębiający (rys. 82)
- strzępiący się brzeg materiału załóż do lewej strony na szer. 0,5 cm,
- załóż drugi raz na szer. 0,6  0,7 cm,
- przestębnuj wzdłuż pierwszego załamania materiału.
Rys. 82. Szew obrębiający [7, s. 20]
Szew lamujÄ…cy (rys. 83)
Obszycie brzegu materiału z obu stron pliską lub tasiemką nazywamy lamowaniem.
Lamowanie służy do wykończenia odzieży od strony zewnętrznej i wewnętrznej po liniach
prostych i owalnych. Lamówkę kroi się w postaci pliski skośnej. Pliska skośna powinna
być dwa razy szersza od szerokości lamówki + dodanie na przyszycie i wykończenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
Kolejność czynności przy lamowaniu:
- przyszyj brzeg pliski skośnej na szer. 0,4 cm,
- przewiń pliskę na drugą stronę odkładając szew,
- podwiń brzeg pliski tak, aby powstał rulonik na szer. 0,5 cm,
- przestębnuj przy podwiniętym brzegu (lub podszyj kryto do przeszycia maszynowego).
Rys. 83. Szew lamujący, lamowanie pliską skośną: a) przyszycie, b) odwrócenie,
c) podwinięcie brzegu i przestębnowanie [7, s. 30]
Lamówkę można przyszyć za pomocą przyrządu pomocniczego  lamownika ,
który pomaga zeszyć równocześnie z obu stron. Do lamowania można wykorzystać również
pasmanteryjną pliskę skośną.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest szew?
2. Jakie znasz szwy Å‚Ä…czÄ…ce?
3. Jakie znasz szwy brzegowe?
4. Na ile klas zgodnie z PN dzielimy szwy?
5. Jak dzielimy szwy ze względu na umiejscowienie w wyrobie?
6. Jaka jest kolejność szycia szwu zwykłego rozprasowanego?
7. Co to jest zakładka?
8. Co to jest szczypanka?
9. Co to jest lamowanie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj na próbnikach szwy łączące i brzegowe poznane w materiale nauczania.
Do każdego próbnika dołącz kartkę z nazwą szwu i zapisem graficznym szwu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) założyć nici dobrane do materiału i wykonać próbę przeszycia na maszynie,
4) wykroić 17 próbników o wymiarach 15 cm x 10 cm,
5) wykonać szwy łączące (bieliz
niany, francuski, nakładany, stykowy, wpuszczany, zwykły
rozprasowany i zaprasowany, zakładkowy, szczypankowy),
6) wykonać szwy brzegowe: obrębiający i lamujący,
7) uprasować próbniki,
8) dołączyć kartę z opisem,
9) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna stębnowa i overlock,
- narzędzia i przybory do prasowania,
- nici, igły, wkrętak, nożyczki, przybory do szycia ręcznego,
- zestaw Polskich Norm, katalogi i wzorniki szwów maszynowych.
Ćwiczenie 2
Wykonaj szew maszynowy według podanego zapisu graficznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) założyć nici dobrane do materiału i wykonać próbę przeszycia na maszynie,
4) wykroić dwa próbniki 15 x 10 cm,
5) obrzucić na overlocku brzegi próbnika,
6) wykonać szew według zapisu,
7) rozprasować szew,
8) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyny: stebnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze,
- narzędzia i przybory do szycia maszynowego i ręcznego,
- zestaw Polskich Norm, katalogi i wzorniki szwów maszynowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
Ćwiczenie 3
Wskaż zastosowanie lamówek w wyrobach odzieżowych. Wyszukaj w żurnalach
ilustracje i wklej do zeszytu przedmiotowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
3) zapisać w zeszycie: gdzie znajduje zastosowanie lamówka,
4) wyszukać w żurnalach ilustracje przedstawiające zastosowanie lamówki i wkleić
je do zeszytu,
5) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- żurnale, czasopisma lub inne broszurki przedstawiające wyroby odzieżowe (dziecięce,
damskie, bieliznę stołową i pościelową itp.),
- nożyczki, klej.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wykonać szwy łączące?
ðð ðð
2) wykonać szwy brzegowe?
ðð ðð
3) rozróżnić różne szwy łączące i brzegowe?
ðð ðð
4) wykonać szew według graficznego zapisu?
ðð ðð
5) narysować graficzne przekroje szwów łączących i brzegowych?
ðð ðð
6) zastosować odpowiednie szwy do miejsca w wyrobie ?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
4.6. Rodzaje węzłów technologicznych
4.6.1. Materiał nauczania
Węzeł technologiczny to miejsce połączenia kilku wykrojów elementów odzieżowych
za pomocą szwów.
Aby prawidłowo wykonać węzeł technologiczny należy posiadać umiejętność
odczytywania rysunku modelowego wyrobu, jak również umiejętność czytania rysunku
instruktażowego obróbki technologicznej. Rysunek instruktażowy obróbki technologicznej
informuje nas o sposobie wykonania danej sztuki odzieży lub jej elementu. Naniesione
na rysunek symboliczne oznaczenia zabiegów oraz symbole rysunkowe ściegów i szwów
zawierają Polskie Normy: PN-83/P-84501 (szwy) i PN-83/P-84502 (ściegi).
Symbole oznaczeń stosowanych przy sporządzaniu rysunków instruktażowych, poznaliście
w jednostce modułowej - Sporządzanie rysunku technicznego odzieżowego 743[01].Z1.01
Poniżej przedstawiono najczęściej wykonywane, podczas trwania nauki węzły
technologiczne. Wybrane asortymenty odzieżowe to spódnica i bluzka.
Spódnica
Spódnica  część wierzchniego dolnego ubioru dziewczęcego i damskiego (od talii
do dołu), noszonego do bluzki, swetra, żakietu lub wdzianka.
Obróbka techniczno-technologiczna i przykładowe rodzaje węzłów technologicznych
występujące w spódnicach
1. Przeszycie zaszewek  (operacja) (rys.84).
Rys. 84. Przeszycie zaszewki [opracowanie własne]
2. Wszycie zamka błyskawicznego  (węzeł)
wszycie zamka asymetrycznie (rys. 85) przekrój
Rys. 85. Wszycie zamka asymetrycznie [7, s. 50]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
wszycie zamka symetrycznie (rys. 86) przekrój
Rys. 86. Wszycie zamka asymetrycznie [7, s. 49]
3. Zszywanie boków spódnicy  (operacja) (rys. 87).
Rys. 87. Zszycie boku spódnicy [opracowanie własne]
4. Wszywanie paska  (węzeł)
a) podklejenie paska wkładem klejowym i zaprasowanie go na pół (rys. 88).
Rys. 88. Podklejenie paska włókniną i sprasowanie go na pół [opracowanie własne]
b) wszycie paska maszyną i podszycie ręczne (rys. 89, rys. 90).
Rys. 89. Fastrygowanie paska do linii talii i przestębnowanie [7, s. 52].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
Rys. 90. Doszycie ręczne paska do spodniej strony [7, s. 52]
c) wszycie paska maszyną i stębnowanie w szwie (rys. 91).
1. Przyłóż wierzch paska prawą stroną
materiału do prawej strony spódnicy
i przeszyj maszynÄ… na szer. 0,5-0,7 cm,
2. Odwróć pasek do góry i sprasuj szew, zeszyj
końce paska,
3. Nałóż spodnią część paska na szew,
4. Przestębnuj pasek po stronie wierzchniej
w szwie.
Rys. 91. Wszycie paska maszyną i stębnowanie w szwie [7, s. 53]
d) wszycie paska maszynÄ… 2 razy (rys. 92).
1) Przeszyj brzeg paska do wewnętrznej
strony spódnicy na szer. 0,7 cm,
2) Odwróć pasek do góry i sprasuj szew
na pasek, zszyj końce paska,
3) Podwiń brzeg wierzchniej części paska
na szer. 0,5,
4) Nałóż krawędz
paska na stębnówkę,
5) Przestębnuj wzdłuż krawędzi.
Rys. 92. Wszycie paska maszynÄ… dwa razy [7, s. 53]
e) wszycie paska do spódnicy z podszewką (rys. 93).
Rys. 93. Wszycie paska do spódnicy z podszewką  wszywanie paska [7, s. 54]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
Rys. 94. Wszycie paska do spódnicy z podszewką  pasek po wszyciu [7, s. 54].
5. Wykończenie dołu spódnicy  (operacja)
a) obręb przeszyty maszyną (rys. 95)
Rys. 95. Obręb przeszyty maszyną [7, s. 56].
b) obręb wykończony overlockiem i podszyty ręcznie (rys. 96)
Rys. 96. Obręb wykończony overlockiem i podszyty ręcznie [7, s. 57].
6. Wykonanie zapięcia w pasku  (operacja) (rys. 97).
Rys. 97. Wykonanie zapięcia w pasku przekrój A-A  dziurka; B-B guzik [7, s. 61].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
Bluzka
Bluzka  górna część ubioru damskiego, dziewczęcego lub dziecięcego noszona
do spódnicy lub spodni. Na stałe pojawiła się w ubiorze pod koniec XIX w.
Elementy bluzki
Kołnierz  podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywającego górną
część ciała, będący zarówno wykończeniem wykroju szyi, jak i elementem dekoracyjnym.
Składa się z wierzchniego i spodniego kołnierza, zwanego podkołnierzem. Rozróżnia się:
- kołnierze leżące  odsłaniające szyję,
- kołnierze stojące  zakrywające szyję dookoła,
- kołnierze wykładane  stojące z tyłu i płasko leżące z przodu; dzielą się na podgrupy:
z odcinaną stójką i tworzące całość ze stójką.
Przykładowe rodzaje węzłów technologicznych występujących w bluzkach
1. Wykonanie zapięcia (rys.98).
a) zapięcie wykończone plisą doszywaną
Rys. 98. Zapięcie w bluzce wykończone plisą doszywaną [7, s. 120].
b) zapięcie polo (rys. 99)
Rys. 99. Zapięcie polo [7, s. 125].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
2. Uszycie kołnierza
a) kołnierz leżący (rys. 100).
1. Spodnią lub wierzchnią część kołnierza
wzmocnij wkładem klejowym
2. Złóż część spodnią z wierzchnią prawą stroną
materiału do prawej.
3. Zszyj maszyną dookoła według przymiaru (lub
formy) po stronie spodniego kołnierza.
4. Wyrównaj i ponacinaj szew.
5. Odwróć i zafastryguj krawędz
kołnierza,
Rys. 100 Kołnierz leżący i półstojący [7, s. 126] sprasuj żelazkiem.
b) kołnierz na stójce (rys. 101).
1. Uszyj kołnierz zgodnie z punktami
z podpunktu a).
2. Wzmocnij jedną lub obie stójki
wkładem klejowym.
3. Przyłóż stójki do dolnego brzegu
kołnierza z dwóch stron prawą
stroną materiału do prawej.
4. Przyszyj maszynÄ… na szer. 0,5 cm.
5. Odwróć stójkę i sprasuj.
Rys. 101. Kołnierz stojący- etapy wykonywania kołnierza (1/2 długości) [7, s. 127]
3. Wszycie kołnierza
a) wszycie kołnierza ze stójką (rys. 102).
1. kołnierz wierzchni przypnij
do podkroju szyi Å‚Ä…cznie
z obłożeniem od wewnętrznej
strony bluzki, od jednej krawędzi
przodu do drugiej.
2. Przyszyj maszynÄ… na szer. 0,6cm.
3. Podwiń kołnierz spodni na szer.
0,5 cm i nakryj przyszycie.
4. Przestębnuj wzdłuż złamanej
krawędzi kołnierza spodniego.
Rys. 102. Wszycie kołnierz ze stójką a) stębnowanie od strony spodniej, b) stębnowany od strony wierzchniej
[7, s. 132]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
b) wszycie kołnierza konfekcyjnie (rys. 103).
Rys. 103. Wszycie kołnierza do bluzki konfekcyjnie [7, s. 129]
Rękawy
Rękaw  podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywający kończynę
górną. Rękaw jest zróżnicowany pod względem formy plastycznej, liczby części składowych
oraz sposobu wszycia do pachy. Składa się z części wierzchniej i spodniej lub części
przedniej i tylnej.
Rękaw z główką  rękaw, którego górna wierzchnia część (zwana główką rękawa)
ma zaokrąglony kształt; wszywany do pachy o owalnym wykroju. Ze względu na kształt
i zastosowanie rozróżnia się rękaw z główką: marynarkowy, półkoszulowy, koszulowy.
Ze względu na liczbę części składowych rozróżnia się rękaw z główką:
- jednoczęściowy  ze szwem wewnętrznym lub szwem tylnym,
- dwuczęściowy  ze szwem przednim i tylnym lub zewnętrznym i wewnętrznym,
- trzyczęściowy  ze szwem zewnętrznym, przednim i tylnym.
Wszycie rękawów. Aby wykonać tę operację należy mieć przygotowane:
Rękaw  uszyty i wyprasowany, oznaczony środek główki (jeżeli ma być marszczony,
to główkę należy zmarszczyć). Pacha  wyrównana.
Wpinanie rękawa: wszystkie czynności wykonuje się po stronie rękawa od wewnętrznej
strony bluzki w następującej kolejności:
1. Środek główki rękawa przypnij na szew barkowy prawą strona materiału do prawej.
2. Upnij główkę rękawa od linii barku w jedną i drugą stronę do połowy głębokości pachy 
lekko wdając główkę.
3. Sprawdzaj układaną główkę rękawa na dłoni, czy jest dobrze naddana oraz czy równo
opada.
4. Przypnij dalszą część rękawa do dolnej części pachy  równo, tak jak podkrój rękawa
się układa.
5. Sprawdz
całość upięcia.
6. Fastryguj po upiętych szpilkach na szer. 1 1,5 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65
Rodzaje węzłów technologicznych występujących w rękawach
1. Wszycie rękawa jednoczęściowego z główką (rys. 104).
1. Wykonaj szew zwykły obok
fastrygi po stronie rękawa,
rozpocznij od połowy głębokości
pachy w dół  naokoło, powtórz
przeszycie pachy na dole i zakończ
szycie w połowie głębokości
z drugiej strony pachy.
2. Brzegi zszycia wykończ razem 
overlockiem.
Rys. 104. Wszycie rękawa: a) przypięcie środka główki na szew ramieniowy, b) upinanie główki, c)rękawa po
wszyciu i wykończeniu od wewnątrz [7, s. 147]
2. Wykończenie dołu rękawa
a) rozporek wykończony obsadzeniem (rys. 105).
Rys. 105. Wykończenie rozporka w rękawie obsadzeniem [7, s. 135].
b) rozporek wykończony listewką (rys. 106).
Rys. 106. Wykończenie rozporka listewką [7, s. 137].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
66
3. Montaż rękawa z mankietem
a) wszycie mankietu maszynÄ… dwa razy (rys. 107).
Rys. 107. Wykończenie dołu rękawa mankietem wszytym dwa razy na maszynie [7, s. 144].
b) wszycie mankietu konfekcyjnie (rys. 108).
Rys. 108. Wykończenie dołu rękawa mankietem wszytym konfekcyjnie [7, s. 145].
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest węzeł technologiczny?
2. Jakie znasz trzy przykładowe rodzaje węzłów technologicznych?
3. Jaka jest kolejność czynności przy wykonywaniu węzła technologicznego  wszycie
paska do spódnicy maszyną dwa razy?
4. Jaka jest kolejność czynności przy wykonywaniu węzła technologicznego  wszycie
rękawów?
5. Jaką linią rysujemy na przekrojach widoczne krawędzie materiału?
6. JakÄ… linia rysujemy na przekrojach miejscowe urwania?
7. Jaki jest symbol ściegu czółenkowego?
8. Jaki jest symbol ściegu obrzucającego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
67
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj węzły technologiczne na podstawie rysunków i nazwij je.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wyjąć z koperty ilustracje i dokładnie się im przyjrzeć,
4) nazwać węzły,
5) podpisać węzły,
6) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- ilustracje węzłów i symboli graficznych,
- katalogi i wzorniki szwów, zestaw Polskich Norm,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wszyj zamek asymetrycznie do spódnicy według rysunku instruktażowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zapoznać się z graficznym zapisem,
4) zaplanować kolejność czynności,
5) wszyć zamek asymetrycznie do spódnicy,
6) zaprezentować wyrób.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna stębnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze,
- materiał i zamek błyskawiczny długości 18,0 cm,
- narzędzia i przybory do szycia ręcznego i maszynowego,
- komplet form spódnicy podstawowej, zapis symboli graficznych, PN.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
68
Ćwiczenie 3
Odszyj rozporek w rękawie obsadzeniem i wykończ dół rękawa mankietem wszytym
konfekcyjnie według rysunków instruktażowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zapoznać się z graficznym zapisem dyspozycji produkcyjnych,
4) zaplanować kolejność czynności,
5) odszyć rozporek w rękawie według instrukcji,
6) wszyć mankiet według instrukcji,
7) zaprezentować wyrób.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna stębnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze,
- materiał i dodatki,
- narzędzia i przybory do szycia ręcznego i maszynowego,
- dokumentacja techniczno technologiczna bluzki podstawowej, PN.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać węzły technologiczne na rysunku graficznym?
ðð ðð
2) narysować przekroje węzłów?
ðð ðð
3) wszyć zamek asymetrycznie do spódnicy?
ðð ðð
4) odczytać graficzne symbole stosowane na rysunkach
technologicznych
ðð ðð
odzieży?
5) odszyć rozporek w rękawie obsadzeniem?
ðð ðð
6) szyć węzły technologiczne w odzieży według rysunków
ðð ðð
instruktażowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
69
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
zaznacz kółkiem, a następnie ponownie
zakreśl odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Odległość oczu od stołu roboczego
a) powinna wynosić 20 cm.
b) powinna wynosić 40 cm.
c) powinna wynosić 60 cm.
d) nie ma znaczenia.
2. Na stanowisku pracy ręcznej powinny znajdować się
a) wszystkie podstawowe narzędzia, jak: maszyna stębnówka, overlock, igły, nożyce,
szpilki, miarki.
b) narzędzia i przybory do pracy ręcznej, stanowisko maszynowe, stanowisko
prasowalnicze.
c) wszystkie podstawowe narzędzia, jak: igły, nożyce, naparstek, szpilki, miarki, kreda
itp., oraz pudełko na drobiazgi, poduszeczka na szpilki.
d) maszyna, apteczka, igły, nożyce, szpilki, miarki, kreda oraz pudełko na drobiazgi
i poduszeczka na szpilki.
3. Taśmę centymetrową przedstawia rysunek
a) b) c) d)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
70
4. Poniższy rysunek przedstawia ścieg
a) stębnowy.
b) przed igłą.
c) fastrygowy.
d) sznureczkowy.
5. Poniższy rysunek przedstawia ścieg
a) przed igłą.
b) stębnowy.
c) brzeżny dziergany.
d) fastrygowy.
6. Przedstawiony na rysunku ścieg należy do grupy ściegów
a) brzeżnych.
b) ozdobnych.
c) wewnętrznych.
d) maszynowych.
7. Do grupy ściegów ozdobnych należą
a) łańcuszkowy, dziergany, fastrygowy.
b) krzyżykowy, stębnowy, obrzucany.
c) sznureczkowy, zakopiański, krzyżykowy.
d) zygzakowy, gałązkowy, kryty.
8. Ścieg służący do chwilowego złączenia dwóch warstw tkaniny to ścieg
a) przed igłą.
b) pikowy.
c) fastrygowy.
d) pętelkowy.
9. Maszyny w zależności od miejsca ich zastosowania dzielimy na
a) płaskie, ramieniowe, słupkowe.
b) krojownie, szwalnie, prasowalnie, wykończalnie.
c) jednogłowe, dwuigłowe, kilkugłowe.
d) zwykłe, średniobieżne, szybkobieżne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
71
10. Korpus głowicy maszyny szwalniczej stębnowej zbudowany jest z
a) głowicy, podstawy, napędu.
b) części płaskich, ramieniowych, kolumnowych.
c) kolumny, ramienia, czoła.
d) kolumny, ramienia, czoła, napędu, podstawy.
11. W maszynie stębnowej wyróżniamy
a) mechanizmy specjalne.
b) mechanizm ruchu, wiązania ściegu, przesuwu materiału.
c) napęd elektryczny.
d) mechanizm ruchu wahadłowego.
12. Rysunek przedstawia operacjÄ™
a) przeciÄ…gania nici dolnej.
b) wyjmowania bębenka.
c) nawlekania nici górnej.
d) zamocowywania igły w igielnicy.
13. Wskazane części bębenka to
a) 1  sprężynka bębenka, 2  śruba regulująca.
b) 1  śruba regulująca, 2  sprężynka bębenka.
c) 1  sprężynka bębenka, 2  nawijacz.
d) 1  szpuleczka, 2  śruba regulująca.
14. Rysunek przedstawia ścieg
a) stębnowy prostościegowy.
b) obrzucajÄ…cy.
c) łańcuszkowy dwunitkowy.
d) łańcuszkowy jednonitkowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
72
15. Rysunek przedstawia ścieg
a) stębnowy.
b) obrzucający 1-igłowy, 3-nitkowy.
c) obrzucający 1-igłowy, 1-nitkowy.
d) niewidoczny jednostronnie.
16. Maszyna tworząca ścieg łańcuszkowy pokrywający dwuigłowy, czteronitkowy to
a) stębnówka prostościegowa.
b) obrzucarka.
c) obrabiarka.
d) pikówka.
17. Maszyna tworząca ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie to
a) obrzucarka.
b) pikówka.
c) stębnówka.
d) dziurkarka.
18. Skórę przeszyjesz
a) overlockiem.
b) stębnówką z potrójnym transportem.
c) maszyną łańcuszkową.
d) pikówką.
19. Automatami szwalniczymi sÄ… maszyny
a) obrzucarka, obrębiarka, stębnówka łańcuszkowa.
b) stębnówka z potrójnym transportem, stębnówka prostościegowa, overlock.
c) dziurkarka, guzikarka, ryglówka.
d) obrębiarka, obrzucarka, pikówka.
20. Przedstawiona na rysunku czynność została wykonana na
a) ryglówce.
b) guzikarce.
c) dziurkarce bieliz
nianej.
d) dziurkarce odzieżowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
73
21. Przedstawione na rysunku oprzyrządowanie służy do
a) marszczenia materiałów.
b) wszywania zamków.
c) lamowania.
d) szycia szwów bieliz
nianych.
22. Klasyfikację szwów znajdziemy w
a) PN-83/P-84501.
b) BN-83/P-84501.
c) ZN-83/P-84501.
d) PN-BN-83/P-84501.
23. Ze względu na sposób łączenia szwy dzielimy na
a) szyte, klejone, zgrzewane.
b) szyte, łączące, zewnętrzne.
c) nitkowe, zszywane, klejone.
d) ozdobne, brzeżne, wewnętrzne.
24. Ze względu na zastosowanie szwy dzielimy na
a) Å‚Ä…czÄ…ce i brzegowe.
b) brzegowe i ozdobne.
c) Å‚Ä…czÄ…ce i sklejane.
d) ozdobne i Å‚Ä…czÄ…ce.
25. Do szwów łączących należą
a) obrębiający i nakładany.
b) francuski i obrębiający.
c) bieliz
niany i wpuszczany.
d) sznureczkowy i zwykły rozprasowany.
26. Szew to miejsce
a) złączenia dwóch lub więcej krawędzi wykrojów elementów odzieżowych, za pomocą
połączeń nitkowych lub innych.
b) połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą nitów.
c) połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą kleju i nici.
d) połączenia kilku wykrojów elementów odzieżowych za pomocą szwów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
74
27. Rysunek przedstawia szew
a) zwykły rozprasowany.
b) francuski.
c) bieliz
niany.
d) nakładany.
28. Węzeł technologiczny to
a) miejsce złączenia dwóch lub więcej krawędzi wykrojów elementów odzieżowych,
za pomocą połączeń nitkowych lub innych.
b) połączenie kilku wykrojów elementów odzieżowych za pomocą szwów.
c) miejsce połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą nitów.
d) układ nitki wprowadzonej do tkaniny za pomocą igły.
29. Przedstawiony węzeł dotyczy wszycia
a) zamka symetrycznie.
b) paska do spódnicy.
c) zamka asymetrycznie.
d) mankietu do rękawa.
30. Do przekroju A-A dobierzemy węzeł przedstawiony na rysunku
a) b) c) d)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
75
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie połączeń elementów odzieży
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
23. a b c d
24. a b c d
25. a b c d
26. a b c d
27. a b c d
28. a b c d
29. a b c d
30. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
76
6. LITERATURA
1. Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999
2. Czyżewski H.: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1999
3. Kazik R., Krawczyk J.: Technologia odzieży. WSiP, Warszawa 1998
4. Krawiectwo Technologia, tłumaczenie Samek P. WSiP, Warszawa 1999
5. Krysińska S.: Szycie i konserwacja odzieży. WSiP, Warszawa 1995
6. Lewandowska E., Modelowanie form odzieży damskiej, Zeszyt ćwiczeń nr 1 i 2. Wyd.
SOP, Toruń 1994
7. Lewandowska-Stark E., Lipke-Skrawek Z.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
8. Nieszyn J.: Technologia odzieży damskiej. Wydawnictwo ZETDEZET Sp. Z o.o.,
Warszawa 1992
9. Parafianowicz Z.: Szkolny słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
10. Polskie Normy 83/P-84501. Wyroby konfekcyjne. Szwy. Klasyfikacja i oznaczenia
11. Polskie Normy 83/P-84502. Wyroby konfekcyjne. Åšciegi. Klasyfikacja i oznaczenia
12. Tymolewska B.: Maszynoznawstwo odzieżowe. Stowarzyszenie Oświatowców Polskich
w Toruniu, Toruń 1998
13. www.impall.com.pl z dnia 14.11.2007
14. www.altex.com.pl z dnia 14.11.2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
77