Kukurydza
Kukurydza (Zea mays L.) należy do jednych z najbardziej wydajnych roślin zbożowych i jest
uprawiana na znacznych obszarach.
Z rośliną tą są ściśle związane najstarsze cywilizacje.
W Polsce pierwsze wzmianki o uprawie kukurydzy sięgają końca XVIII w.
Prawdopodobnie pierwsze nasiona dotarły do nas z Rumunii i Węgier.
y
dz
bło (dł. 1,5  3m w Polsce):
Rozwija się podobnie jak u traw i zbóż, lecz jest grube, a jego wnętrze wypełnione jest miękiszem. Z
tego względu zwane jest łodygą. Przeciętnie zawiera 8-10 międzywięz
li, zakończonych
kwiatostanem męskim-wiechą. Kwiatostan żeński znajduje się w połowie długości łodygi, na
skróconym międzywęz
lu bocznym (dokolbiu), z którego węzłów wyrastają przekształcone liście
osłaniające kolbę. Nazywane są liśćmi okrywowymi lub koszulkami. Kukurydza produkuje jedną,
lub najwyżej dwie kolby.
Budowa kwiatów- rozdzielnopłciowe (roślina jednopienna)
Kwitnienie  reakcja fotoperiodyczna
Kolba-żeński
Wiecha-męski
Kolba właściwa składa się ze zgrubiałej osadki (inaczej rdzeń kolbowy), na którym parami wyrastają
kwiaty żeńskie (rysunek).
System korzeniowy (do 100 cm) korzeń główny i korzenie przybyszowe wyrastające z węzłów
podziemnych oraz korzenie podporowe  wyrastają z węzłów nadziemnych pędu (ich funkcją jest
zmniejszenie podatności roślin na wyleganie).
Cechy ziarna kukurydzy:
niska zawartość białka w stosunku do węglowodanów,
białko kukurydzy (zeina) ma niską wartość biologiczną,
bo zawiera mało aminokwasów egzogennych:
lizyny i tryptofanu,
słoma odznacza się dużą wartością paszową (większą niż
słoma jęczmienna i owsiana),
w porównaniu z innymi zbożami kukurydzę cechuje mała
zawartość wapnia i żelaza w popiele,
tłuszcz ma dużą wartość pokarmową i walory smakowe
(60% kwasu linolowego),
znaczna zawartość karotenu.
Ziarno kukurydzy zawiera dużo łatwo strawnych węglowodanów, a mało włókna, co powoduje, że ma najwyższą
wartość energetyczną ze wszystkich zbóż uprawianych w Polsce. Zawiera mało białka o niskiej wartości biologicznej
(mało aminokwasów egzogennych).
PODGATUNKI KUKURYDZY UPRAWNEJ
KOC
SKI Z
B, zw. PASTEWN
, ang. Dent corn
" bujny wzrost, długi okres wegetacji,
" duży plon świeżej i suchej masy;
" ziarniaki klinowate z charakterystycznym wgłębieniem
" barwy: białej, żółtej, fioletowej lub czerwonej
SZKLISTA, zw. ZWYCZAJN
, ang Flint corn
" słabsze ulistnienie, słabszy wzrost,
" krótszy okres wegetacji;
" ziarniaki zaokrąglone, gładkie, błyszczące
CUKROWA, ang Sweet corn
" niski wzrost, intensywne krzewienie,
" krótki okres wegetacji;
" ziarniaki są mniejsze, szkliste i silnie marszczą się po wyschnięciu
" zawiera wit. A i C, magnez, żelazo, cynk, selen
P
KAJ
CA, (pop-corn), ang. popcorn, popping corn
" ziarniaki drobne i twarde,
" wypełnione bielmem twardym
Znaczenie gospodarcze:
3. miejsce na świecie pod względem powierzchni zasiewów (zboża);
1. miejsce pod względem zbiorów (ziarno)
Największa powierzchnia zasiewów (Europa):
1.Rumunia
2.Francja
3.Ukraina
Czołowi producenci ziarna:
1.Francja
Plony ziarna w Europie zach. : 85-90 dt/ha
Plony ziarna w Europie wsch.: 30-60 dt/ha
W Rumunii niski poziom agrotechniki w porównaniu do Francji, stąd pomimo największego w Europie areału uprawy
kukurydzy w Rumunii, Francja przewyższa ten kraj w wielkości produkcji nasion.
Na wzrost uprawy kukurydzy w strukturze zasiewów wpływają zmiany w strukturze zasiewów, jakie zaszły w ostatnich
latach. Żyto zastępowano innymi zbożami, a w ostatnim okresie kosztem żyta i innych zbóż paszowych oraz ziemniaka
rozszerza się uprawa kukurydzy ziarnowej. Rosnące zainteresowanie kukurydzą wynika z jej wysokiej wydajności,
dobrej ceny ziarna i wszechstronności użytkowania. Dzięki nowym, wczesnym i plennym odmianom zmniejszyło się
ryzyko uprawy kukurydzy ziarnowej i wzrosły plony.
W technologii kiszonkowej produkuje się paszę z całych roślin kukurydzy, która po zakiszeniu
przeznaczona jest głównie dla bydła. Kiszonka jest niezastąpiona w żywieniu bydła  jest z
ródłem
pasz węglowodanowych niezbędnych do wzrostu ciała i produkcji mleka. Całokształt agrotechniki
podporządkowany jest wymaganiom jakościowym paszy. Bardzo ważna jest odpowiednia dojrzałość
zbieranych roślin. Wszędzie tam gdzie rozwija się produkcja bydła, wzrasta powierzchnia uprawy
kukurydzy kiszonkowej. Uprawa na kiszonkę stanowi około 10% światowej powierzchni uprawy
kukurydzy (2 UE ponad 40%).
Technologia uprawy na ziarno pozwala uzyskać wiele produktów, o różnym składzie i
koncentracji energii. Podstawowym produktem jest ziarno, ale uzyskuje się również kiszonkę z
kolb (CCM) lub susz z całych roślin. CCM jest wykorzystywana w żywieniu trzody chlewnej- w
żywieniu tuczników może całkowicie zastąpić ziarno zboża, jednak zaleca się 50-60% w dawce
pokarmowej.
O powodzeniu uprawy na ziarno decyduje przede wszystkim pewność uzyskania pełnej
dojrzałości ziarna oraz plon i wykształcenie kolb. Ten kierunek uprawy dominuje na świecie i
zajmuje 90%.
Technologie kiszonkowa i ziarnowa w nowoczesnej agrotechnice coraz bardziej upodobniajÄ… siÄ™ do
siebie.
Sporadycznie uprawia się też kukurydzę na zielonkę do bezpośredniego skarmiania.
CECHY ODMIAN ZIARNOWYCH
wysoki plon ziarna
wczesność  wysoka zawartość suchej masy w ziarnie
odporność na wyleganie korzeniowe i łodygowe
zdrowotność całych roślin
łatwy omłot
Wczesny siew i niezbyt duże zagęszczenie roślin
Póz
ny termin zbioru
CECHY ODMIAN KISZONKOWYCH
wysoki plon ogólny świeżej i suchej masy
zawartość suchej masy w całych roślinach w przedziale 30-35%
odporność na wyleganie korzeniowe
typ  stay green , czyli długo utrzymująca się zieloność liści i łodyg
po uzyskaniu dojrzałości przez kolby (pierwsze dojrzewa ziarno).
dobra strawność
Uprawa na kiszonkÄ™
" Wartość paszowa kukurydzy wzrasta wraz z dojrzałością rośliny
" Nie należy się zbytnio spieszyć z terminem zbioru kukurydzy na kiszonkę.
" Udział ziaren nierozdrobnionych czy nieuszkodzonych w procesie sieczkowania powinien
być <2% (przeżuwacze nie trawią całych ziaren!)
Kukurydza nie powinna być skarmiana w postaci zielonki i w całości przeznaczana na
produkcjÄ™ kiszonki
Najlepsza kiszonka z kukurydzy - zawartość suchej masy  30-35%; udział kolb 45-55%.
(zwiększenie udziału kolby w suchej masie z 45 do 55%-mniej o 25% włókna; wartość energetyczna większa o 10%)
Zbiór na kiszonkę z całych roślin
- Faza dojrzałości woskowej ziarna
Ważne jest dokładne rozdrobnienie masy kukurydzy
Pryzmę należy dobrze ubić i szczelnie okryć folią:
-stworzenie warunków beztlenowych (prawidłowy rozwój bakterii mlekowych)
-ochrona przed wodÄ… opadowÄ…
Sporadycznie uprawia się też kukurydzę na zielonkę do bezpośredniego skarmiania. kukurydzę sieje się gęsto i zbiera
w okresie od kwitnienia do dojrzałości mleczno-woskowej. Przy tej technologii kukurydza nie osiąga pełni swoich
możliwości produkcyjnych, a uzyskany produkt jest gorszej jakości i przydatny tylko przy ekstensywnym chowie bydła.
Z tego powodu Kukurydza nie powinna być skarmiana w postaci zielonki i w całości przeznaczana na produkcję
kiszonki
Często popełnianym błędem rolników jest wykorzystanie zielonki z kukurydzy w żywieniu bydła. Jak już wcześniej
wspomniano, zielonka we wczesnych fazach wegetacji zawiera dużo włókna surowego, przez co jej wartość pokarmowa
jest niska. W związku z tym nie jest ona w stanie pokryć potrzeb energetycznych krów, szczególnie tych o dużej
wydajności. Wysoka zawartość wody w zielonce ogranicza możliwość pobierania paszy, co przyczynia się do spadku
produkcji mleka. Dlatego kukurydza nie powinna być skarmiana w postaci zielonki, a w całości przeznaczona na
produkcjÄ™ kiszonki
Uprawa na ziarno
przeznaczenie na paszÄ™
ZIARNO  pełna dojrzałość ziarna. - żywienie drobiu i świń opasowych
CCM  pasza z kolb, dojrzałość od póz
nowoskowej do pełnej
od angielskiej nazwy  corn-cob-mix , czyli mieszanka ziarna i rdzeni kolb
Zużycie CCM w żywieniu trzody chlewnej dynamicznie wzrasta
Termin zbioru:
" na zielonkę: do wykształcenia kolb
" na kiszonkę: dojrzałość woskowa
" na CCM: dojrzałość póżnowoskowa  pełna
" na ziarno: dojrzałość pełna
Zbiór kukurydzy na ziarno
Kombajnowego zbioru kukurydzy dokonuje się w dojrzałości pełnej ziarna, przy wilgotności <38%
W momencie zbioru ziarno kukurydzy zawiera ok. 30-35% wody, gdyż koniec lata i początek jesieni nie sprzyja
oddawaniu wody i wysychaniu ziarna. Przy tej wilgotności następuje bardzo szybki rozwój bakterii i pleśni i - w
konsekwencji - psucie się ziarna. Powinno ono zaraz po omłocie zostać zakonserwowane przez: suszenie, kiszenie lub
dodatek preparatów chemicznych.
Zbiór kukurydzy na ziarno. Powszechną obecnie metodą zbioru kukurydzy na ziarno jest zbiór i omłot kolb kukurydzy
bezpośrednio na polu przystosowanymi kombajnami zbożowymi lub kombajnami specjalnymi .
Słomę kukurydzianą najlepiej jest dokładnie rozdrobnić podczas zbioru, potem wymieszać z wierzchnią warstwą gleby,
a następnie przyorać. Za takim rozwiązaniem przemawiają względy agrotechniczne oraz ekonomiczne. Po zbiorze
kukurydzy na ziarno lub CCM, na polu pozostaje duża ilość resztek pożniwnych - łodygi z liśćmi, rdzenie kolbowe oraz
liście okrywowe kolb. Plon słomy kukurydzianej po omłocie kombajnem w zależności od uprawianej odmiany może
wynosić od około 15 do 30 t/ha.
Uprawa kukurydzy na CCM
Zbioru kukurydzy dokonuje się na początku dojrzałości pełnej ziarna
Ześrutowane kolby kukurydzy zakisza się w silosach lub dołach ziemnych wyłożonych szczelnie.
Uprawa na ziarno
przeznaczenie na spożycie
Konsumpcja:
bezpośrednia (płatki, kasze, otręby, odżywki), mąka (pieczywo bezglutenowe, wyroby cukiernicze,
dodatki do maki pszennej, herbatniki, mieszanki śniadaniowe, dania dietetyczne i
niskokaloryczne), produkcja napojów (kawa rozpuszczalna, herbata, cola); jogurty (syrop
kukurydziany); oleje, margaryny; słodycze.
przeznaczenie na przemysł
Przemysł:
fermentacyjny (piwo, spirytus, likiery, wódki),
olejarski (olej konsumpcyjny, oleje techniczne  prod. farb, mydła, sztucznego kauczuku),
farmaceutyczny (aspiryna, nośniki i pożywki do produkcji antybiotyków, produkcja witamin,
pasty do zębów),
chemiczny (skrobia jako substrat do produkcji włókna i tworzyw sztucznych, klejów,
kosmetyków),
papierniczy (łodyga  masa papierowa do produkcji kartonów, taśm do pakowania; skrobia 
uszlachetnianie papieru, znaczki pocztowe, kleje),
ciężki (opony, gumy, materiały ścierne, skrobia i olej do odlewni),
budowlany (płyty gipsowo-kartonowe),
energetyczny (etanol do napędu silników: spalanie słomy i całej biomasy).
Kukurydza wymagania klimatyczne:
Kukurydza-roślina pochodząca z Meksyku (ciepłolubna, światłolubna)
" jest rośliną typu C-4
" fotosynteza typu C-4 pozwala na prawie dwukrotne zwiększenie wydajności tego procesu
przy temp. >25°C uruchamia cykle C4  w ciÄ…gu ciepÅ‚ych dni roÅ›liny  rosnÄ… w oczach
" oszczędna gospodarka wodna, ale duże potrzeby wodne (duża produkcja biomasy)
" roślina dnia krótkiego RDK
" większe wymagania świetlne
" -w latach chłodnych i pochmurnych opóz
nia dojrzewanie
" -nadmierne zagęszczenie i zacienienie roślin  zmniejszenie plonu ziarna
" Reakcja roślin na długość dnia modyfikowana jest przez warunki termiczne.
W rejonach chłodniejszych dla kukurydzy, gdzie uprawia się mieszańce o krótszym okresie wegetacji, reakcja na
długość dnia jest słabsza niż u odmian o długim okresie wegetacji.
" ma większe wymagania cieple niż rośliny naszego klimatu
" wprowadza się odmiany przystosowane do chłodnego klimatu  prace hodowlane
(obniżenie progu termicznego dla kiełkowania ziarniaków; wczesne plenne odmiany)
WCZESNOŚĆ ODMIAN
W Polsce i wielu krajach Europy określana jest skalą FAO.
Jest to długość dni wegetacji mieszańców kukurydzy.
Skale wczesności przypisywane tym samym odmianom mogą różnić się pomiędzy krajami
(klimat).
Wczesność odmiany w największym stopniu decyduje o jej przydatności do kierunku uprawy
(technologia ziarnowa lub kiszonkowa) oraz do rejonu klimatycznego kraju.
Wczesność mieszańców kukurydzy według klasyfikacji FAO
W warunkach Polski wyróżniamy:
wczesne: FAO 160-220 (dawniej do 200)
średniowczesne: FAO 220-250
średniopóz
ne: FAO 260-290
póz
ne: FAO 300 do 350
(niezalecane do produkcji kiszonek na paszę, możliwe w uprawie na zielonkę lub potrzeby biogazowni)
Oprócz wczesności ważna jest przydatność odmiany do kierunku produkcji: na kiszonkę, na ziarno lub CCM
(dane podawane przez COBORU) np. na uprawę CCM duży udział ziarna w kolbie, mały udział rdzenia.
www.coboru.pl
Duża zmienność klimatyczna Polski powoduje, że odpowiedni dobór mieszańca pod względem
wczesności odmian jest jedną z najistotniejszych decyzji przy uprawie kukurydzy  w uprawie na
ziarno najmniejsze ryzyko osiągnięcia dojrzałości pełnej występuje przy wysiewie odmian
najwcześniejszych o liczbie FAO 160-200.
Kiedyś wczesne odmiany były mniej plenne, jednak dynamiczny rozwój hodowli mieszańcowej
kukurydzy, owocujący uzyskiwaniem wczesnych i jednocześnie plennych odmian sprawiło,
że kukurydzę na ziarno można uprawiać na terenie całego kraju.
Na krańcach północnych i w górach klimat nie sprzyja uprawie kukurydzy na ziarno . Rolnik, który
decyduje się na uprawę kukurydzy, powinien zdecydować się na uprawę odmian wczesnych (FAO
do 220). Na terenie reszty kraju na ziarno powinny być wybierane odmiany od wczesnych do
średniopóz
nych (FAO do 290). Póz
ne odmiany (powyżej 300) natomiast powinno przeznaczać się
na siewy kiszonkowe.
Badania IUNG prowadzone na terenie całego wykazują systematyczne ocieplanie się klimatu w Polsce. Stwierdzono, że
zmiany termiczne są podobne w całej Polsce, zmniejsza się różnica pomiędzy zimą a latem. Ostatnio w I i II rejonie
uprawy kukurydzy z powodzeniem można rozpocząć siew kukurydzy w pierwszej połowie kwietnia. Ponadto obserwuje
się wydłużenie okresu wegetacji: na ziarno dojrzewają coraz póz
niejsze mieszańce. Zmiany te jednak pogłębiają deficyt
wody, co szczególnie widoczne jest na terenie Wielkopolski (stepowienie)
Materiał siewny:
Obecnie materiał siewny kukurydzy sprzedawany jest w jednostkach siewnych, zawierających
określoną liczbę nasion (50 lub 80 tyś szt.).
Niedopuszczalny jest wysiew nasion o nieznanym pochodzeniu lub z własnej reprodukcji.
Sorgo  konkurent dla kukurydzy
W Polsce coraz częściej występują w okresie wiosenno-letnim susze i spore spadki poziomu wód
gruntowych. Uprawa kukurydzy w tych warunkach nie przynosi odpowiednich plonów.
Z tego powodu coraz częściej poszukuje się u nas roślin, które w czasie niedoborów wody
zapewnią plon o odpowiedniej wysokości i jakości.
W niektórych krajach europejskich  m.in. Francji, Włoszech, Węgrzech, a także Polsce
zwrócono uwagę na sorgo.
Sorgo na szerokÄ… skalÄ™ uprawia siÄ™ w Afryce i Azji
sorgo
Zalety uprawy:
- bardzo duża ilość masy zielonej
- szybki wzrost roślin (wykorzystanie fotosyntezy typu C4)
- wysokość roślin dochodząca do 3 m
- zdolność do krzewienia
- rośliny bardzo zdrowe, brak znanych chorób
- odmiany tolerancyjne na suszę i stres zapewniają bezpieczeństwo uprawy
- niskie zapotrzebowanie na wodÄ™
Sorgo cukrowe ok. 293 l/kg /1 kg SM
Kukurydza ok. 368 l/kg /1 kg SM
- bardzo wysoka zdolność przyswajania składników pokarmowych
- wyraz
ny efekt Stay-green
- plon suchej masy dochodzÄ…cy do 25 ton/ha
- pasza z roślin o bardzo dobrej strawności, smaczna, chętnie zjadana przez zwierzęta
- energia zawarta głównie w łodydze pod postacią rozpuszczonych cukrów (łatwo się zakisza)
- znaczący udział ziarna w masie roślin
Zalecenia uprawowe:
" Temperatura gleby podczas siewu: min.12 ÚC na gÅ‚Ä™bokoÅ›ci siewu
" Termin siewu: 15 maja - koniec czerwca
" (po ostatnich przymrozkach ze względu na wysoką wrażliwość roślin na wiosenne chłody)
Zbiór:
" Optymalny termin gdy rośliny osiągną 30 % SM.
około 115 - 140 dni po siewie (zależy w bardzo dużym stopniu od przebiegu temperatur)
" Bardzo wrażliwe na jesienne przymrozki
Zboża podstawowe
Wymagania klimatyczne i agrotechnika (MATERIAA
Y!!!)
Mrozoodporność
Ze względu na małą zimotrwałość jęczmień ozimy uprawiany jest głównie w rejonach
zachodnich, natomiast pozostałe zboża na terenie całego kraju
AGROTECHNIKA ZBÓŻ  termin siewu
Zboża ozime
rośliny muszą być odpowiednio przygotowane do okresu zimowania:
jęczmień ozimy 3/VIII  1/IX
żyto, pszenżyto 2/IX  3/IX
pszenica 2/IX  1/X
Zboża jare
termin siewu zbóż podstawowych określa temperatura gleby i możliwość wejścia w pole:
owies, pszenżyto, pszenica 3/III
jęczmień 3/III  1/IV
Gatunki jare ciepłolubne:
kukurydza 3/IV  1/V
gryka, proso, sorgo 2/V
Terminy siewu zbóż ozimych
Termin siewu musi być tak ustalony, aby jęczmień ozimy i żyto ozime uzyskały przed okresem
zimowego spoczynku (temp. powietrza<5ºC) stan peÅ‚nego krzewienia.
Pszenżyto powinno uzyskać dosyć zaawansowany stan krzewienia (2-3 z
dz
bła)
Pszenica ozima aby dobrze przezimowała musi znajdować się w stadium 4 liścia (początek
krzewienia).
W warunkach klimatycznych Polski, niezależnie od gatunku zboża, najwcześniejsze i
jednocześnie najkrótsze, a przy tym optymalne kalendarzowo terminy siewu, występują w
północno-wschodnich rejonach.
Najpóz
niejsze i jednocześnie najdłuższe-w południowo zachodnich rejonach.
W tym samym układzie geograficznym kształtuje się wrażliwość zbóż na wymarzanie
Terminy siewu zbóż jarych
Siew zbóż jarych określa wrażliwość gatunkowa roślin na aktualną temperaturę gleby i na niskie
temperatury w czasie wchodów.
Decyduje to o kolejności siewu:
owies>pszenżyto>pszenica>mieszanka zbożowa>jęczmień
owies-większa tolerancja na niskie temp, obecność łuski = więcej wody(pęcznienie)
pszenica i pszenżyto - dobrze reagują na wczesny siew (lepiej się krzewią)
jęczmień siejemy w gleby ogrzane
Norma wysiewu decyduje o plonowaniu zbóż
Norma wysiewu zależy od:
intensywności krzewienia,
rodzaju gleby,
terminu siewu,
przedplonu,
nawożenia, środków zapobiegającym wyleganiu.
Norma wysiewu ziaren  liczba ziaren/1 m2  powinna być o około 10% większa w stosunku do
oczekiwanej liczby roślin po wschodach na poszczególnych kompleksach glebowo-rolniczych
Ilość wysiewu ziaren należy uzależnić od masy 1000 ziarn materiału siewnego.
Wykonując siew, musimy zwrócić uwagę na optymalny termin siewu tylko na, lecz także na:
" Ilość wysiewanego ziarna
" Równomierność rozmieszczenia ziarniaków na powierzchni pola i głębokość siewu
Głębokość siewu-musi być optymalna, aby nie opóz
niać pojawiania się pędów
nadziemnych i nie hamować krzewienia.
Siew wykonuje się w glebę osiadłą,aby ziarniak znajdował się kontakcie z
warstwÄ… gleby o dobrym podsiÄ…ku
" Głębokość siewu roślin zbożowych 3-5 cm
Żyto i pszenżyto wysiewa się płycej -ok. 3 cm
Jęczmień wysiewa się na głębokość 4-4 cm, gdyż ziarniak oplewiony
potrzebuje dużej ilości wody w procesie pęcznienia(podobnie owies-obecność łuski)
Pszenicę wysiewa się na głębokość 3-4 cm
Ogólnie na glebach żyznych i naturalnie wilgotnych siew roślin zbożowych może być płytszy, na glebach lekkich
głębokość wysiewu można zwiększyć.
Nasiona przeznaczone do siewu (kwalifikowane lub własne) powinny odznaczać się dobrym
wyrównaniem, czystością nie mniejszą niż 98%, zdolnością kiełkowania nie mniejszą niż 90%,
wysoką masą 1000 ziarn i wilgotnością poniżej 15%.
Ziarno przeznaczone do siewu powinno być zaprawione (w ten sposób eliminuje się lub istotnie
ogranicza występowanie chorób przenoszonych przez nasiona).
AGROTECHNIKA ZBÓŻ  termin zbioru, plony itd  przeanalizować materiały!!!
Wykorzystanie zbóż na zielonkę: żyto, owies i jęczmień
Wymagania glebowe zbóż:
Podział gleb na kompleksy przydatności rolniczej opracowany przez Instytut Uprawy Nawożenia i
Gleboznawstwa (IUNG) w oparciu o przydatność gleb do uprawy roślin wskaz
nikowych i
współwskaz
nikowych.
Rośliny wskaz
nikowe:
(ze względu na dobre wykorzystanie wilgoci w zimę, wierność plonowania, oraz wysoki udział w strukturze zasiewów
gruntów ornych)
pszenica ozima
żyto ozime
owies jary (obszary górskie)
Rośliny współwskaz
nikowe:
jęczmień jary, ziemniak, burak cukrowy, koniczyna czerwona, łubin żółty
Nazwy wskaz
nikowych i współwskaz
nikowych roślin posłużyły do stworzenia nazw
poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej.
Właściwy dobór gatunku rośliny uprawnej do kompleksu glebowego
jest jednym z podstawowych warunków poziomu jej plonowania.
Kompleksy przydatności rolniczej na gruntach ornych nizin
klasy bonitacyjne, uprawiane rośliny i % powierzchni kraju
Kompleksy pszenne:
1  kompleks pszenny bardzo dobry  kl. I i II; burak cukrowy, pszenica, koniczyna czerwona,
lucerna siewna, rzepak ozimy, bobik, wyka jara;
3,8%
najlepsze gleby w Polsce: duża zasobność składników pokarmowych, dobra struktura,
przewiewność, przepuszczalność, głęboki poziom próchniczny oraz duże możliwości
magazynowania wilgoci. Gleby tego kompleksu występują na płaskich terenach lub na niewielkich
pochyłościach.
2  kompleks pszenny dobry  kl. II, IIIa, i IIIb; burak cukrowy, pszenica, koniczyna czerwona,
lucerna siewna, rzepak ozimy, bobik, wyka jara;
18,0%
mniejsza urodzajność gleb wynika z mniej korzystnego składu granulometrycznego => trudniejsza
uprawa roli oraz zmiany poziomu wód gruntowych=>okresowa gorsza przewiewność i niedobory
wilgoci. można uprawiać wszystkie rośliny, ale plony podobne do tych uzyskiwanych na glebach
kompleksu pszennego bardzo dobrego uzyskuje siÄ™ przy korzystnym przebiegu pogody i przy
właściwej agrotechnice.
3  kompleks pszenny wadliwy  kl. IIIb, IVa i IVb; jęczmień, owies, kukurydza, słonecznik;
3,1%
gleby które nie są zdolne do magazynowania większych ilości wody i w związku z tym są
okresowo za suche. Dwie grupy: gleby płytkie, zalegające na zbyt przepuszczalnym podłożu; gleby
głębokie całkowite, które występują na zboczach wzniesień i stoków, co powoduje spływy
powierzchniowe i erozjÄ™.
Kompleksy żytnie:
4  kompleks żytni bardzo dobry (pszenno-żytni)  kl. IIIb; uprawa tych samych gatunków co na
pierwszych trzech kompleksach oraz pszenżyto, żyto, groch, łubin żółty i wąskolistny, burak i
marchew pastewna;
17,1%
najlepsze gleby lekkie, strukturalne o właściwych stosunkach wodnych i dobrze wykształconym
poziomie próchnicznym. Racjonalna uprawa i nawożenie tych gleb przez dłuższy czas =zwiększenie
ich kultury=możliwość uprawy tych samych roślin co na kompleksach pszennych bardzo dobrym i
dobrym
->stosowanie poprawnej agrotechniki ->przejście do wyższego kompleksu , np. pszennego dobrego
5  kompleks żytni dobry  kl. IVa i IVb; rzepak ozimy, jęczmień, pszenżyto, ziemniak, żyto,
gryka, łubin żółty, seradela, wyka ozima, lnianka i gorczyca;
15,6%
gleby mniej urodzajne i lżejsze niż gleby zaliczane do kompleksu 4; wrażliwe na suszę i najczęściej
są zakwaszone; uprawia się głównie żyto i ziemniaki, choć można również pszenicę i jęczmień, ale
gleba musi być w wysokiej kulturze.
6  kompleks żytni słaby  kl. IVb i V; żyto, owies, gryka, ziemniak, łubin żółty, seradela i wyka
ozima;
18,1%
mają niewielką zdolność zatrzymywania wody oraz są ubogie w składniki pokarmowe; plony tych
roślin zależą w ogromnym stopniu od ilości i rozkładu opadów.
7  kompleks żytni bardzo słaby (żytnio-łubinowy)  kl. VI; żyto, łubin żółty, seradela, ziemniak,
wyka ozima;
11,5%
są trwale zbyt suche i ubogie w składniki pokarmowe, co powoduje, że nawet nawożeni mineralne
powoduje nieznaczny wzrost plonu.
Kompleksy zbożowo-pastewne:
8  kompleks zbożowo-pastewny mocny  kl. IIIb i IVa; kukurydza, słonecznik, mieszanki
pastewne roślin jednorocznych i wieloletnich, owies;
3,9%
gleby średnio zwięzłe i ciężkie, które są okresowo długo podmokłe (w niektórych latach nawet
przez cały rok); są potencjalnie żyzne i bogate w składniki pokarmowe (odpowiedniki
kompleksów pszennych i żytniego bardzo dobrego), ale wadliwe =>niekorzystne właściwości
fizycznych, a w szczególności stosunki wodne.
Po melioracji mogą stać się glebami kompleksu pszennego dobrego lub żytniego bardzo dobrego.
9  kompleks zbożowo-pastewny słaby  kl. IVb i V; owies, żyto, ziemniak, marchew
pastewna,łubin żółty i wąskolistny;
3,0%
gleby lekkie, które okresowo mogą być nadmiernie uwilgotnione  szczególnie wiosną
(położenie gleby w obniżeniu terenu, gdzie jest wysoki poziom wód gruntowych)
stanowi odpowiednik kompleksów żytnich - 5., 6., 7..
W trakcie okresu wegetacji tracą wodę i mogą nawet często wykazywać niedobory wilgoci, co
powoduje że ich melioracja jest trudna