Pojęcie sytuacji

Potoczna interpretacja pojęcia „sytuacja”

Interpretacja psychologiczna

–

Umysł + otoczenie

–

Model poznawczy sytuacji

–

Dynamiczność sytuacji

Sytuacja w sensie
psychologicznym

Sytuacja to uporządkowany ciąg par – interakcji
umysłu i otoczenia – dwóch ściśle powiązanych
ze sobą zakresów informacji i typów struktur

– Bodźce, sygnały i struktury informacyjne zawarte w

oddziaływaniach otoczenia

– Schematy pojęciowe i profile doświadczenia

stanowiące podstawę kategoryzowania, reagowania i
formułowania celów działania – istniejące w osobie

Nie da się stworzyć reprezentacji kompletnych i
logicznie spójnych – jesteśmy skazani na
poznanie fragmentaryczne

Wymiary sytuacji

Złożoność

Zmienność

Niepewność –

stan umysłu

Obiektywne wymiary otoczenia

Złożoność sytuacji

Sytuacje proste vs. złożone

Duża liczba elementów, wymiarów, cech,
jakości, kategorii itp.

Zbyt duża złożoność sytacji wymaga myślenia
upraszczającego

Problem: czy uproszczenia nie idą zbyt daleko, z
jakim stopnie, adekwatności rozpoznano
sytuację?

Zmienność sytuacji

Sytuacje statyczne vs. dynamiczne

W intuicyjnym sensie zmienność jest
ważniejsza niż złożoność (generuje
większą niepewność)

Niepewność

Niepewność to stan umysłu poznającego
(kategoryzującego) otoczenie i działającego w
nim

Sytuacje:

– Deterministyczne

– Ryzykowne

– Niepewne

Każda sytuacja decyzyjna sprowadza się do
rozwiązywania problemu niepewności

Ź

ródła niepewności (Kahnemann,

Tversky, 1982)

Niepewność zewnętrzna

– wynikająca z braku lub niekompletności wiedzy o

obiektywnie istniejących cechach i mechanizmach
powstawania zdarzeń

– Może być reprezentowana w umyśle jako rozkład

zdarzeń lub jako niepowtarzalne (wyjątkowe)
zdarzenie jednostkowe

Niepewność wewnętrzna

– Wynikające ze świadomości własnych ograniczeń

poznawczych, typu umysłowości, braku kompetencji,
doświadczeń itp.

– Może mieć formę niepewności wnioskowanej lub

doświadczanej

Sytuacje pod względem stopnia

swobody wyboru

Sytuacje otwarte (szerokie)

– Decydent ma poczucie dużej swobody wyboru

rozwiązania

– Decydent sam określa zbiór wariantów działania i

kryteria ich oceny

Sytuacje zamknięte (wąskie)

– Swoboda wyboru decyzji jest ograniczona
– Zamknięty może być np. zbiór wariantów działania,

zdeterminowany przez strategie, technologię itp.

Swoboda wyboru lub przymus stanowi istotną
determinantę oceny decyzji jako ostrożnej lub
ryzykownej

Decyzje w organizacji

Istotą zarządzania jest myślenie strategiczne i
podejmowanie decyzji

Organizacja – „zbiorowy umysł”

Decydent – osoba lub grupa osób

Wymiary:

−

Adekwatność poznawcza

−

Formalna struktura myślenia decyzyjnego

−

Podział kompetencji decyzyjnych wewnątrz
organizacji

−

Społeczne uczestnictwo w podejmowaniu
decyzji

Adekwatność poznawcza

Adekwatność poznawcza - trafne rozpoznanie charakteru
sytuacji, w jakiej znalazła się organizacja

Dobry poziom adekwatności i całkowita nieadekwatność

Jeśli sytuacje rozpoznano nietrafnie, to kompletna formalna
procedura decyzyjna nie usunie popełnionego błędu

Typologia sytuacji:

– Zamknięte, rutynowe
– Zamknięte, zorientowane na redukcję lub wyeliminowanie niepewności
– Zamknięte, zorientowane na usunięcie sprzeczności lub konfliktu

poznawczego

– Otwarte, rozbudowane analitycznie ze względu na złożoność sytuacji
– Otwarte, wymagające intuicyjnego podejmowania decyzji z powodu

braku czasu lub znacznej niekompletności informacji

– Otwarte, ryzykowne
– Krótkoterminowe vs. Długoterminowe
– Lokalne vs. globalne

Formalna struktura myślenia
decyzyjnego

Jakie składniki struktury musi zawierać
myślenie decyzyjne, aby jego skutki można
było uznać za racjonalne i warte realizacji?

– Pełna reprezentacja sytuacji decyzyjnej
– Określony zbiór wariantów działania
– Sformułowane kryteria oceny wariantów działania
– Dokonana ocena w układzie kryteria x warianty
– Wybór właściwej reguły decyzyjnej, zagregowana

ocena i podjęcie decyzji

– Wpływ podjętej decyzji na przyszłe decyzje
– Podjęcie decyzji w trafnym momencie czasu

Podział kompetencji
decyzyjnych

Podejmowanie decyzji jest trafne w wymiarze
procedur i podziału kompetencji, jeśli decydenci
nie naruszają poziomów i zakresów kompetencji
przewidzianych w strukturze systemu
decyzyjnego danej organizacji

Przyczyny naruszania reguł kompetencji –
istnienie błędnych podziałów lub powstanie
nieformalnego systemu decyzyjnego

Wielokryterialne decyzje, o zasięgu globalnym a
struktury organizacyjne

Społeczne uczestnictwo
w podejmowaniu decyzji

Decyzje indywidualne i zbiorowe

Stopień uczestnictwa w decyzji

Problemy i kwestie sporne:

–

Autonomia i zakres odpowiedzialności decydentów

–

Głosowanie – nie rozwiązuje ono problemu
racjonalności decyzji

–

„Przejrzystość” decyzji dla uczestników organizacji –
warunek poczucia odpowiedzialności za decyzję

–

Reprezentanci – jak wybierać, jaką funkcje mają
pełnić, kwestia mandatów wolnych i wiązanych

Podsumowanie

Wymiary decyzji w organizacji charakteryzują jej
system decyzyjno-informacyjny traktowany jako
całość

– Adekwatność poznawcza i formalna struktura

myślenia decyzyjnego – myślenie jako proces
indywidualny, zachodzący w umyśle menedżera

– Podział kompetencji i społeczne uczestnictwo –

dotyczą wykonania decyzji i rozumienia jej sensu
przez wszystkich uczestników organizacji

Procedury decyzyjne stosowane w organizacjach
są skuteczne tylko wtedy, gdy respektują one
adekwatność poznawczą i formalną strukturę
myślenia decyzyjnego