Społeczna szkodliwość czynu
Nullum crimen sine damno sociale – Nie ma przestępstwa bez społecznej szkody. (art. 1 KK) – materialna treść przestępstwa składa
się na znaczenie czynu w równym stopniu, jak treść formalna (przepis). Jest to pomysł komunistów i to nawet nie najgorszy.
Aczkolwiek oni przegięli w stronę materialności ;p
Czyn jest społecznie szkodliwy, jeśli godzi w dobro prawne, ie:
⇨
narusza dobro prawne
⇨
naraża dobro prawne na niebezpieczeństwo
„Wycieczka w sferę dóbr prawnych” xDD
Wyrazem tego podziału jest m.in. podział na formy stadialne przestępstwa. Istnieją też tzw. przestępstwa z narażenia na
niebezpieczeństwo (eg. art 158 §1
. „Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym
naraża się
człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo
utraty życia
albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.)
Dzielimy je:
⇨
wg. charakteru dobra
ściśle indywidualne (eg. cześć, własność) – nie znaczy to, że są nieistotne dla społeczeństwa.
indywidualno – społeczne (eg. życie, cześć funkcjonariusza publicznego)
ściśle społeczne (eg. środowisko, niepodległość) – nie znaczy to więc, że są to dobra nieistotne dla jednostki.
⇨
wg. stopnia ogólności ujęcia
rodzajowe – dobra pojmowane ogólne – ujmowane na poziomie poszczególnych rozdziałów KK.
✔
eg. wolność (Rozdział XXIII KK)
szczególne – pojęcia węższe, zwykle chronione jednym artykułem, ew. kilkoma artykułami.
✔
eg. wolność poruszania się (art. 189), wolność od gróźb (art. 190), wolność decydowania (art. 191) etc.
⇨
w sytuacji, gdy jeden zakaz karny chroni więcej niż jedno dobro
– na:
główne – decyduje rozdział, w którym umieszczono przepis (eg. dla art. 280 KK – jest to własność)
poboczne (eg. dla art. 280 KK jest to zdrowie i życie)
✔
podział ten ma znaczenie, gdy bada się społeczną szkodliwość
✔
istotny jest również przy ustalaniu podobieństwa czynów na potrzeby ustalenia recydywy.
Dwie płaszczyzny rozpatrywania społ. szkodliwości:
⇨
ustawodawcza:
chodzi o typizowanie tylko czynów społ. szkodliwych i tylko w zakresie, w jakim takimi one są. Społ. szkodliwość jest
conditio sine qua non typizacji, ale nie jest warunkiem jedynym.
chodzi również o wyznaczenie zagrożenia karnego w proporcji do społ. szkodliwości.
⇨
sądowa – stopniowanie społ. szkodliwości, by dostosować doń reakcję karną. Może ona być:
znikoma – nie jest to przestępstwo (art. 1 §2 KK
) - w osądzaniu społ. szkodliwości sąd bierze pod uwagę art. 115 § 2
. Przy
ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody,
sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj
naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.
więcej niż znikoma – nawet w tym momencie nadal należy stopniować szkodliwość dla jej wpływu na:
✔
wymiar kary (art. 53 §1 KK) – należy uwzględnić stopień winy i społ. szkodliwości
✔
możliwość zastosowania pewnych instytucji szczególnych, takich jak:
⇨
odstąpienie od wymiaru kary (art. 59 KK) – jeśli s.s. „nie jest znaczna”
⇨
warunkowe umorzenie postępowania (art. 66 §1) – jeśli s.s. „nie jest znaczna”
⇨
umieszczenie niepoczytalnego sprawcy w zakładzie psychiatrycznym (art. 94) – jeśli s.s. „jest znaczna”
W uzasadnieniu Kodeksu Karnego powiedziano wyraźnie, że czyny wymienione w KK wszystkie co do jednego są społecznie
szkodliwe, a kwestią pozostawioną sądowi jest tylko określenie stopnia tej szkodliwości. Mimo tego, sądom zdarza się twierdzić, że
pewne czyny stypizowane w KK w ogóle nie są szkodliwe. Argumentowały w sposób, któremu trudno odmówić logiczności.
Paradoks znikomej zbrodni
Pytanie, czy sąd może uznać za mało społecznie szkodliwy czyn będący zbrodnią, a więc uznany przez ustawodawcę za szczególnie
szkodliwy społecznie. Dr Janczukowicz odpowiada pozytywnie, acz z dużą dozą ostrożności.
1
Podział istotny jest ze względu na użycie kontratypu zgody pokrzywdzonego – dot. on bowiem tylko ochrony dóbr ściśle indywidualnych.
2
Niektórzy zaliczają tu „zdrowie w znacznym stopniu” - co jest jednak sporne.
3
W tym podziale chętniej niż „dobro” używa się pojęcia „przedmiot ochrony”
4
Przykładem niech będzie przestępstwo rozboju – art. 280 KK – tu chroni się zarówno własność, jak i zdrowie, tudzież nietykalność cielesną.
5
POWINNA BYĆ ;p
6
Choć wielokrotnie krytykowany, przepis ten jest potrzebny, gdyż występuje wiele sytuacji, choć formalnie przestępnych, ale zupełnie nieszkodliwych i
bynajmniej nie zasługujących na karę
7
Należy przy tym zauważyć, że przesłanki subiektywne z art. 115 §2 (postać zamiaru, motywacja sprawcy), wpływają również na stopień winy.