ESPERANTO

.

PL

Maria Niemirow - -

Esperanto dla wszystkich

-

Lekcja 23

Dziś prozmawiamy sobie o dniu i nocy, no i o tym co robią ludzie o jakiejś porze.
Przeczytajmy i posiłkując się nowymi słówkami przetłumaczmy tekst:

Vespere, post la subiro de la suno, la lumo malfortiĝas. La taga lumo tute malaperas kaj
venas la malhela nokto. Silentiĝas la taga bruo. Sur la ĉielo aperas steloj kaj la luno. En la
lumo de la luno la akvo de riveroj ŝajnas arĝenta. La homoj trankviliĝas. La nokto
dormigas ilin. Dum la nokto la homoj ripozas, ĉar la taga laboro ilin lacigis. Vespere la
homoj enlitiĝas kaj matene ellitiĝas. Ili lavas sin per akvo kaj sapo kaj sekigas per la
viŝtuko. Poste ili purigas siajn vestojn, vestas sin kaj eliras el la domo. Ili iras labori. La
laboro kontentigas ilin. Feliĉaj homoj!

tłumaczenie

A teraz parę nowych słówek i trochę gramatyki:

akvo - woda
arĝento -srebro
bruo - hałas, szum
ĉielo - niebo
dormigi - usypiać kogoś
dormiĝi - zasypiać
eliri - wyjść
ellitiĝi - wychodzić z łóżka
hela - jasny
kontentiĝi - zadowolić (się)
laboro - praca
lacigi - zmęczyć
laciĝi - męczyć się
lavi - myć
lito - łóżko
lumo - światło
luno - księżyc

malaperi - zniknąć
malfortiĝi - słabnąć
purigi - czyścić
ripozi - odpoczywać
sapo - mydło
sekigi - suszyć, wycierać
sekiĝi - schnąć
silentigi - uciszać (kogoś, coś)
silentiĝi - uciszać się, cichnąć
stelo - gwiazda
suno - słońce
ŝajni - zdawać się
subiro - zachód (słońca)
trankviliĝi - uspokajać się
trankviligi - uspokajać (kogoś, coś)
viŝtuko - ręcznik

Przyrostek "ig"- znaczy: czynić kogoś, coś czymś, jakimś, powodować lub skłaniać do czegoś. Np.:

akra - ostry
trankvila - spokojny
morti - umierać

akrigi - ostrzyć
trakviligi - uspokajać
mortigi - zabijać

Przyrostek "iĝ" - wyraża stawanie się, przybieranie cechy. Np.:

pala - blady
sovaĝa - dziki
edzo - mąż
iĝi - stawać się

paliĝi - blednąć
sovaĝiĝi - dziczeć
edziĝi - żenić się

Zauważyli Państwo w dzisiejszej lekcji to "lavas sin", "sekigas sin" i "vestas sin"? Otóż zaimek zwrotny "sin"
oznacza "się", "sobie". No dobrze! - powiecie. - Ale kiedy używać tego zaimka zwrotnego "sin" a kiedy
przyrostka "iĝ"? Przecież można się łatwo pomylić! Pewnie że można. Niektórzy nawet mylą się długie lata.
Ale my na podanych niżej przykładach zrozumiemy wszystko doskonale!
Oto: ruĝiĝi - znaczy zaczerwienić się, sczerwienieć, nasze babcie powiedziałyby "spiecz raczka", a ruĝigi sin
- znaczy uczerwienić się (np. farbą, szminką). Li frenziĝis - znaczy on stał się obłąkany. Lecz "li frenzigis
sin" znaczy "on zrobił z siebie wariata", wygłupił się.

Jak widzimy, przyrostek "iĝ" oznacza stawanie się czymś lub przybieranie jakiejś cechy niezależnie od tego,
czy się samemu na to wpływa, czy też nie. Natomiast zaimek zwrotny "sin" wyraźnie wskazuje, że sami
świadomie kierujemy daną czynność na siebie.

Lekcja 24