1

Makroekonomia

Wykład nr 1.

Podstawowe problemy makroekonomiczne

Działy ekonomii

„

Makroekonomia

jest działem ekonomii zajmującym się badaniem sposobu działania gospodarki jako całości.
Makroekonomia analizuje m.in. czynniki wpływające na poziom i zmiany takich wielkości
ekonomicznych jak:

– globalna (łączna) produkcja i konsumpcja w danej gospodarce,
– ogólny (średni) poziom cen produktów i usług w gospodarce,
– dochody i wydatki budżetu państwa,
– etc.

„

Badanie związków pomiędzy tymi agregatami ma na celu ustalenie przyczyn:

– niepełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych i niepełnego zatrudnienia siły roboczej
– ustalenia środków zaradczych do lepszego wykorzystania istniejącego zasobu czynników produkcji

„

Makroekonomia akceptuje zawodność samoregulujących mechanizmów
rynkowych i podkreśla niezbędność ingerencji państwa w celu doprowadzenia do
lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych

2

Makrowielkości gospodarcze

„

Makrowielkości gospodarcze
to wielkości agregatowe będące miarami zjawisk i procesów gospodarczych
zachodzących w skali całej gospodarki;

„

Do podstawowych makrowielkości zalicza się:

– Produkcję,

(np. PKB)

– Zatrudnienie,

(np. zasoby siły roboczej)

– Inwestycje,

(np. wartość nakładów inwestycyjnych)

– Popyt,

(np. popyt rynkowy jako suma popytów indywidualnych)

– Ogólny poziom cen,

(np. wskaźniki cen publikowane przez GUS)

– Eksport i import,

„

Makroekonomia analizuje makrowielkości gospodarcze w trzech aspektach:

– Po pierwsze: czynników decydujących o ich poziomie,
– Po drugie: czynników decydujących o zmianach tych makrowielkości,
– Po trzecie: stara się wyjaśnić mechanizmy dotyczące wzajemnych powiązań pomiędzy nimi;

Zasady towarzyszące agregacji

1. Zasada agregacji:

„

Agregować należy wielkości jednorodne

– tj. wielkości w postaci albo zasobów albo strumieni;

2. Zasada agregacji:

„

Agregowanie zasobów powinno dotyczyć tego samego momentu w czasie;

3. Zasada agregacji:

„

Przy agregowaniu strumieni należy brać pod uwagę wielkości dotyczące tego
samego, okresu.

3

Modele teoretyczne

(upraszczające rzeczywistość)

wykorzystuje w tym celu

Budowane przy wykorzystywaniu

tzw. abstrakcji teoretycznej

Przykładem modelu ekonomicznego

jest model gospodarki rynkowej

(dwu, trzy lub czterosektorowy)

Zmienne agregatowe

Odwołanie do zmiennych agregatowych

powoduje powstanie dwóch zależności

O charakterze funkcjonalnym

Oznacza to, że jedna zmienna określa

inną zmienną w gospodarce np.

zależność rozmiarów produkcji od

poziomu (wielkości) zatrudnienia

O charakterze definicyjnym

Oznacza to, że jedna zmienna określana

jest w kategoriach innych zmiennych

np. agregaty dochodów obejmujące część

przeznaczaną na konsumpcję i drugą

część na oszczędności

Makroekonomia

(bada gospodarkę za pomocą zmiennych

agregatów wielkości ekonomicznych)

wzajemne powiązania

Pierwsza zależność

Druga

zależność

Wartości nominalne i realne agregatów

1. Jednostki naturalne

– wykorzystywane do pomiaru np. bezrobocia;

2. Jednostki wartościowo-pieniężne

– wykorzystywane do pomiaru np. Produktu Krajowego Brutto (PKB);

Wyodrębnienie nominalnej (pieniężnej) i realnej wartości agregatów

„

Wartości nominalne

– to wartości wyrażone w jednostkach płatniczych danego kraju (np. zł, €, £ itp.);
– wartości nominalne podawane są w cenach bieżących;

„

Wartości realne

– to wartości nominalne skorygowane o zmiany poziomu cen;
– wartości realne podawane są w cenach stałych;

4

Wartości nominalne → ceny bieżące

„

Dlaczego wartość nominalna produkcji nie jest obiektywną miarą produkcji w gospodarce
danego kraju?

66 931 055,23

Wartość nominalna produkcji A+B+C+D+E+F+G+H+I+J (w skali całej gospodarki)

54 244 977,27

6,87

7 895 921

Przedsiębiorstwo J

10

2 422 693,80

9,69

250 020

Przedsiębiorstwo I

9

3 673 371,58

6,98

526 271

Przedsiębiorstwo H

8

3 500 151,86

5,87

596 278

Przedsiębiorstwo G

7

1 612 445,72

4,36

369 827

Przedsiębiorstwo F

6

854 056,84

6,89

123 956

Przedsiębiorstwo E

5

357 676,15

5,59

63 985

Przedsiębiorstwo D

4

105 332,01

3,99

26 399

Przedsiębiorstwo C

3

90 350,00

3,25

27 800

Przedsiębiorstwo B

2

70 000,00

2,80

25 000

Przedsiębiorstwo A

1

Nominalna wartość

produkcji

(w zł)

Cena

jednostkowa

(w zł)

Rozmiary
produkcji

(w szt.)

Przedsiębiorstwo

Lp.

I. Wartość nominalna produkcji:

„

O zmianach wartości produkcji mogą decydować dwie grupy czynników:

– zmiana rozmiarów produkcji w gospodarce,
– zmiany cen towarów i usług,

II. Wartość realna produkcji:

„

O zmianach wartości produkcji decyduje jeden czynnik:

– zmiana rozmiarów produkcji w gospodarce,

„

Metody obliczania wartości realnej produkcji:

– metoda wykorzystująca tzw. ceny stałe,
– metoda deflowania produkcji nominalnej w cenach bieżących,

Wartość Nominalna vs. Realna

5

I. Metoda wykorzystująca tzw. ceny stałe

„

Celem wyizolowania zmian produkcji w wyrażeniu fizycznym należy obliczyć
nominalną wartość produkcji w porównywanych momentach w tzw. cenach stałych;

„

Ceny stałe

– są to ceny wybranego roku zastosowane do danego produktu nie tylko w roku,

w którym obowiązywały, lecz również w latach następnych, kiedy ceny bieżące uległy
zmianie;

ƒ cenami tymi są najczęściej ceny obowiązujące w początkowym roku badanego okresu;

Wartości realne → ceny stałe

II. Metoda deflowania produkcji nominalnej w cenach bieżących

„

Metoda deflowania nominalnej produkcji w cenach bieżących jest równoważna
obliczaniu wartości realnej produkcji przy wykorzystaniu tzw. cen stałych;

„

Deflowanie

–

polega na podzieleniu nominalnej wartości produkcji w cenach bieżących, wytworzonej
w końcowym roku badanego czasokresu, przez indeks ogólnego poziomu cen, wyrażający
wzrost cen w okresie badanym;

Wartości realne → metoda deflowania

100

ln

∗

=

rea

nom

PKB

PKB

PKB

Deflator

6

Makroekonomia

Wykład nr 2.

Obieg okrężny dochodu i produktu w gospodarce

Obieg okrężny w gospodarce

„

Obieg okrężny

– jest to odbywający się na rynkach przepływ strumieni produktów i czynników wytwórczych

miedzy podmiotami gospodarującymi, w zamian za dokonywane za nie płatności;

Model gospodarki

dwusektorowej

Model gospodarki

trójsektorowej

Model gospodarki

czterosektorowej

Uwzględnia:

a) sektor gospodarstw domowych;

b) sektor przedsiębiorstw;

c) udział państwa w gospodarce;

Uwzględnia:

a) sektor gospodarstw domowych;

b) sektor przedsiębiorstw;

Uwzględnia:

a) sektor gospodarstw domowych;

b) sektor przedsiębiorstw;

c) udział państwa w gospodarce;

d) kontakty gospod. z zagranicą

Modele gospodarki rynkowej

Gospodarka zamknięta

Gospodarka otwarta

7

Model gospodarki dwusektorowej

Cechy charakteryzujące model gospodarki dwusektorowej:

1. Gospodarka jest zamknięta – brak powiązań gospodarczych z resztą świata.

2. Brak ingerencji państwa w gospodarkę.

3. W gospodarce funkcjonują tylko gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa

– stąd określenie – model dwusektorowy;

4. Występują tylko dwa rynki:

– rynek zasobów;

– rynek dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych oraz usług;

5. Wszystkie dochody zostają wydatkowane.

6. Wszystkie dobra i usługi zostają sprzedane.

7. Gospodarka dwusektorowa uwzględnia oszczędności i inwestycje.

Rynek

usług zasobów

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

Rynek dóbr

konsumpcyjnych

i kapitałowych

Model gospodarki dwusektorowej

8

Gospodarka dwusektorowa +

oszczędności i inwestycje

„

Oszczędności

– są częścią dochodów gospodarstw domowych, która nie jest przeznaczana na zakup dóbr

i usług, ani na podatki;

„

Inwestycje

– są wydatkami przedsiębiorstw na dobra kapitałowe czyli takie, które mogą być użyte do

produkcji innych dóbr i usług;

„

Rynek finansowy

– jest to rynek, na którym pożyczkobiorcy otrzymują fundusze od pożyczkodawców za

pośrednictwem instytucji finansowych, takich jak banki, giełdy, etc.

Rynek

usług zasobów

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

Rynek dóbr

konsumpcyjnych

i kapitałowych

Oszczędności

Inwestycje

Oszczędności plus
należne odsetki od

oszczędności

Rata kredytowa

plus odsetki

Rynek

Finansowy

Gospodarka dwusektorowa +

oszczędności i inwestycje

9

Cechy gospodarki zamkniętej

1. Przedsiębiorstwa oraz gospodarstwa domowe są od siebie uzależnione

–

gospodarstwa domowe uzależniają popyt od możliwości finansowych,

ƒ

możliwości te zależą od wysokości wynagrodzeń płaconych przez pracodawców;

–

wynagrodzenia z kolei zależą od popytu na dobra i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa
na rynku

2. Rozmiary prowadzonej działalności można mierzyć na trzy sposoby:

„

Pomiar strumieni pieniężnych występujących w gospodarce:

–

(1) strumienia wydatków na produkty i usługi,

–

(2) strumienia dochodów czynników produkcji,

„

Pomiar strumieni rzeczowych

–

(3) tj. strumieni wytwarzanych produktów i usług;

3. Wszystkie metody pomiarowe muszą dać jednakowy rezultat.

Rynek

usług zasobów

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

Rynek dóbr

konsumpcyjnych

i kapitałowych

Rząd

Wydatki

rządowe

Transfery

Podatki

Subwencje
i dotacje

Pożyczki

rządowe

Raty

kredytowe

plus odsetki

Podatki

Oszczędności

plus odsetki od

oszczędności

Oszczędności

Inwestycje

Rynek

Finansowy

Model gospodarki trójsektorowej

10

Model gospodarki czterosektorowej

„

Model gospodarki czterosektorowej (otwartej) obejmuje:

1. Sektory gospodarstw domowych.
2. Sektor przedsiębiorstw.
3. Udział państwa w gospodarce.
4. Kontakty z zagranicą.

„

Model gospodarki czterosektorowej uwzględnia:

1. Odpływy od dotychczasowych strumieni pieniężnych.
2. Dopływy do dotychczasowych strumieni pieniężnych.

„

Odpływy

– gospodarstwa domowe tylko część dochodów przeznaczają na zakup krajowych produktów

i usług;

– z kolei przedsiębiorstwa tylko część dochodów przeznaczają na zakup czynników produkcji;

„

mamy pewne odpływy z dotychczasowego modelu ruchu okrężnego strumieni
pieniężnych;

„

Dopływy

– tylko część dochodów gospodarstw domowych pochodzi z krajowych przedsiębiorstw;
– tylko część dochodów przedsiębiorstw pochodzi z zakupów dokonywanych przez

gospodarstwa domowe;

„

mamy dodatkowe źródła dochodów czyli dopływy do dotychczasowych strumieni
pieniężnych;

Model gospodarki czterosektorowej

11

Rynek

usług zasobów

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

Rynek dóbr

konsumpcyjnych

i kapitałowych

Rząd

Wydatki

rządowe

Transfery

Podatki

Subwencje
i dotacje

Pożyczki

rządowe

Raty

kredytowe

plus odsetki

Podatki

Oszczędności

plus odsetki od

oszczędności

Oszczędności

Inwestycje

Rynek

Finansowy

Napływ kapitału

Rynek zagraniczny

Eksport =

Import =

Odpływ kapitału

Rynek zagraniczny

Model gospodarki czterosektorowej

Ruch okrężny strumieni środków

pieniężnych w gospodarce

Dopływy finansowe:

Odpływy finansowe:

– I – inwestycje,

– S – oszczędności,

– G – wydatki rządowe,

– T – podatki,

– Ex – export,

– Im – import,

Państwo

G

G

T

T

Ex

Im

Zagranica

Im

Ex

Dochody

czynników

produkcji

Sektor bankowy

I

S

Gospodarstwa domowe

S

I

Przedsiębiorstwa

Wydatki na

produkty

i usługi

12

Saldo dopływów i odpływów finansowych

„

Saldo dodatnie (+)

tzn. dopływy > odpływy

– w takiej sytuacji mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym (tzw. ekspansja

gospodarki)

„

Saldo ujemne (–)

tzn. dopływy < odpływy

– w takiej sytuacji mamy do czynienia z recesją, która może przerodzić się w kryzys lub

depresję gospodarki,