Ravi Shankar, mistrz indyjskiego sitaru, nie

yje

Robert Sankowski 2012-12-13, ostatnia aktualizacja 2012-12-12 19:34:24.0

Zawsze wierny wøasnej tradycji, zostaø muzycznym guru Beatlesów, graø z Menuhinem i Glassem. Hinduski
wirtuoz sitaru Ravi Shankar zmarø w USA w wieku 92 lat w wyniku powikøa po operacji serca.

- Byø naszym narodowym skarbem i wiatowym ambasadorem indyjskiej tradycji - mówi o nim premier Indii Manmohan
Singh. Politycy, wspominaj c artystów, zwykle popadaj w przesad . Nie tym razem.

Zachód usøyszaø o Ravim Shankarze dzi ki dwóm przypadkowym spotkaniom. Najpierw zainteresowaø si nim skrzypek
Yehudi Menuhin, który poznaø muzyk Shankara, gdy po raz pierwszy wyst powaø w Indiach w latach 50. - Delhi byøo
wtedy zupeønie innym miastem ni dzi , na ulicach praktycznie nie byøo samochodów, wsz dzie peøno byøo kobiet w
bajecznie kolorowych sari - wspominaø wirtuoz skrzypiec kilkadziesi t lat pó niej. - To byø egzotyczny wiat, taka te
wydawaøa mi si indyjska muzyka. Byøem ni bardzo zainteresowany, wi c znajomi zaprosili mnie na prywatny, domowy
koncert pewnego søawnego lokalnego muzyka. To wøa nie byø Ravi.

Dwaj muzycy szybko znale li wspólny j zyk. Niezobowi zuj ce rozmowy o jodze i teorii kompozycji zaowocowaøy
trwaj c wiele lat wspóøprac , w ramach której zrealizowali seri pøyt pod tytuøem "West Meets East". - To byøa jedna z
najwi kszych przygód mojego ycia - mówiø potem Menuhin. Zara ony jego entuzjazmem oraz zach cony powodzeniem
innych indyjskich artystów, którzy za spraw protekcji Amerykanina zacz li gra na Zachodzie, Ravi tak e postanowiø
spróbowa siø poza Indiami. Dzi ki wyst pom w Europie, Stanach i Australii podpisaø kontrakty pøytowe z zachodnimi
wytwórniami. W jednej z nich w poøowie lat 60. jego utwory przypadkowo usøyszeli muzycy grupy The Byrds. Gitarzysta
formacji David Crosby natychmiast wychwyciø w nich podobie stwo do jazzowych improwizacji Johna Coltrane'a i
postanowiø wykorzysta hinduskie brzmienia oraz skale we wøasnych nagraniach. Jednym z najsøynniejszych przykøadów
tej inspiracji s psychodeliczne utwory The Byrds "Eight Miles High" oraz "Why".

Byrdsi nie tylko sami inspirowali si muzyk Raviego, ale te zainteresowali ni innych muzyków. Lider zespoøu Roger
McGuinn wspomina, e wøa nie dzi ki jego grupie o hinduskim muzyku usøyszeli Beatlesi - graø im wøasne wersje
utworów Shankara podczas mocno podkr conego LSD party w Los Angeles. - Nikt wcze niej nie zrobiø na mnie a tak
wielkiego wra enia - mówiø potem George Harrison. Gitarzysta The Beatles zostaø wielkim entuzjast Shankara, wkrótce
tak e jego uczniem, a obsøugiwany przez Harrisona sitar zacz ø pojawia si w nagraniach liverpoolskiej grupy. - Gdy
przyszedø do mnie po raz pierwszy, nie wiedziaøem, co my le - opowiadaø Shankar. - Widz c sitar w r kach muzyków
pop, zawsze byøem troch zakøopotany. Ich gra nie miaøa nic wspólnego z nasz muzyk klasyczn . Ale George byø
inny. On naprawd chciaø si uczy .

Znajomo z Bitelsem zrobiøa swoje. - Je li kto chce mówi , e to Harrison daø mi popularno , to jest w tym sporo
prawdy - artowaø Ravi. Nagle staø si gwiazd popkultury. W pewnym sensie jako artysta narodziø si po raz drugi. Od
kilkudziesi ciu lat miaø przecie siln pozycj w rodzinnych Indiach.

Strona 1 z 3

Ravi Shankar, mistrz indyjskiego sitaru, nie yje

2012-12-13

http://wyborcza.pl/2029020,75475,13039273.html

Urodzony w 1920 r. Shankar praktycznie od zawsze zwi zany byø ze sztuk . Wychowywaø si w artystycznej rodzinie,
jeszcze przed II wojn wiatow wyst powaø w Europie i Ameryce razem z taneczn trup kierowan przez swojego
brata. Pod koniec lat 30. porzuciø taniec, aby zaj si studiami nad tradycyjn muzyk Indii oraz gr na sitarze -
klasycznym hinduskim instrumencie. Pisaø utwory na potrzeby teatru i filmu, wyst powaø i nagrywaø pøyty, przez kilka lat
byø dyrektorem muzycznym rozgøo ni radiowej All India. Teraz nieoczekiwanie zostaø najpopularniejszym yj cym
hinduskim artyst na wiecie.

Rodz ca si kontrkultura w jego pøytach widziaøa emanacj mitycznego Wschodu. Powierzchownie zachwycano si ich
egzotyk , traktowano je jako wietny podkøad dla psychodelicznych eksperymentów. To gøównie dlatego w 1967 r.
organizatorzy festiwalu Monterey Pop Festival zaprosili Shankara na koncert, który przeszedø do legendy jako
symboliczny pocz tek hipisowskiego lata miøo ci. Na jednej scenie obok siebie wyst pili wówczas m.in.: Janis Joplin,
The Who, Otis Redding i Jimi Hendrix. Wyst p Shankara przed masow biaø ameryka sk publiczno ci otworzyø
nowy rozdziaø nie tylko w jego karierze, ale te historii recepcji muzyki hinduskiej w zachodnich spoøecze stwach, nawet
je li sam muzyk podchodziø do tego z dystansem. Po latach wspominaø, e wygl d hipisowskiej publiczno ci byø dla
niego szokiem, a wyczyny Hendrixa na scenie - nieomal wi tokradztwem. - Gdy podpaliø swoj gitar , dla mnie to byøo
ju za wiele. W Indiach traktujemy swoje instrumenty z szacunkiem. S dla nas niczym cz stka Boga - mówiø.

Dwa lata pó niej wyst piø jeszcze na festiwalu Woodstock, ale coraz bardziej dystansowaø si od ruchu flower power. -
Mam nadziej , e tak samo b dzie si wam podobaøo, gdy ju zaczniemy gra - rzuciø do publiczno ci, która na jednym
z koncertów zgotowaøa jego zespoøowi entuzjastyczn owacj , cho muzycy dopiero stroili instrumenty.

Shankar wykorzystywaø swoj popularno do propagowania muzyki indyjskiej. Jednak widz c, jak naiwnie i
bezrefleksyjnie hipisowska publiczno przyjmuje jego twórczo , abdykowaø z funkcji muzycznego guru pokolenia lata
miøo ci. Zamiast tego postawiø na edukacj i staø si jednym z ojców chrzestnych wspóøczesnej world music. Zamieszkaø
z rodzin w Kalifornii, wykøadaø teori muzyki hinduskiej na ameryka skich uczelniach, nagrywaø z tak ró nymi artystami
jak Harrison czy Philip Glass. Pisaø te muzyk do filmów, w tym do biograficznego "Gandhiego" (re . Richard
Attenborough).

Mimo coraz bardziej podeszøego wieku wci koncertowaø, a w jego zespole graøa m.in. córka Anoushka. Ostatni
wspólny wyst p dali w listopadzie, zaraz potem Ravi przeszedø operacj serca w szpitalu w San Diego.

Muzyczny talent Shankara odziedziczyøy wszystkie jego dzieci. Poza Anoushk tradycyjn muzyk Indii graø równie syn
Raviego, zmarøy w 1992 r. Shubho. Nie lubn córk Raviego jest natomiast popularna ameryka ska wokalistka Norah
Jones.

Strona 2 z 3

Ravi Shankar, mistrz indyjskiego sitaru, nie yje

2012-12-13

http://wyborcza.pl/2029020,75475,13039273.html

Trzy razy Ravi Shankar

"Improvisations" (1962), EMI Classics

Shankar rusza na spotkanie z Ameryk i próbuje flirtowa z jazzem. Jedna z pøyt nagranych dla wytwórni World Pacific,
które otworzyøy Raviemu drog do wiatowej popularno ci.

Live At Monterey (1967), EMI Classics

Wschód spotyka Zachód. Jedna z najsøynniejszych pøyt w dyskografii Shankara - zapis wyst pu na søynnym hipisowskim
festiwalu.

Full Circle: Carnegie Hall 2000 (2001), EMI

Zgodnie z tytuøem - Ravi jako dojrzaøy mistrz, który przekazuje paøeczk zaproszonym na scen møodszym uczniom,
w ród nich tak e swojej córce Anoushce.

Tekst pochodzi z serwisu Wyborcza.pl -

http://wyborcza.pl/0,0.html

© Agora SA

Strona 3 z 3

Ravi Shankar, mistrz indyjskiego sitaru, nie yje

2012-12-13

http://wyborcza.pl/2029020,75475,13039273.html