JANE AUSTEN

Lady Susan

LIST 1

Lady Susan Vernon do pana Vernona

Langford, grudzień

Mój drogi Bracie!

Nie mogę dłużej odmawiać sobie przyjemności skorzystania z Twego uprzejmego

zaproszenia, by spędzić kilka tygodni w Churchill. Jeśli więc Ty i pani Vernon nie macie nic

przeciwko temu, żywię nadzieję, że już za parę dni zostanę przedstawiona drogiej Siostrze, którą od

tak dawna pragnęłam poznać. Moi tutejsi przyjaciele gorąco nalegają, abym przedłużyła swój pobyt

u nich, ale, mówiąc między nami, ich gościnne i czarujące usposobienie sprawia, że prowadzą zbyt

bogate - jak na mój obecny nastrój i sytuację - życie towarzyskie. Niecierpliwie oczekuję więc

godziny, kiedy znajdę się w Twoim uroczym ustroniu. Tęsknię także za tym, by poznać Twe dzieci,

w których sercach chciałabym zająć jakiś kącik. Ja sama będę miała wkrótce okazję wypróbować

cały swój hart ducha, czeka mnie bowiem rozstanie z córką. Długa choroba mego drogiego męża

uniemożliwiła mi poświęcenie jej tyle uwagi, ile dyktują zarówno matczyne uczucia, jak i

obowiązek, a mam aż nadto powodów, by się obawiać, że guwernantka, której opiece ją

powierzyłam, nie wywiązała się ze swoich powinności. Zdecydowałam się zatem umieścić

Fryderykę w jednej z najlepszych prywatnych szkół w mieście, dokąd będę mogła osobiście ją

odwieźć po drodze do Was. Mam wielką nadzieję, że nie odmówicie mi w Churchill gościny -

wiadomość, że nie możecie mnie u siebie przyjąć, napełniłaby moje serce najgłębszym żalem.

Wielce zobowiązana i oddana Ci siostra

Susan Vernon

LIST 2

Lady Susan do pani Johnson

Langford

Myliłaś się, droga Alicjo, przypuszczając, że spędzę w Langford resztę zimy, ja zaś nie

umiem wprost wyrazić żalu, że Twoja przepowiednia się nie sprawdziła. Wierz mi, że rzadko

zdarzało mi się przeżyć gdzieś trzy miesiące weselsze od tych, które właśnie minęły. Obecnie nic

nie układa się dobrze. Kobiety w rodzinie zjednoczyły się przeciwko mnie. Przewidziałaś, że tak

będzie, kiedy po raz pierwszy przyjechałam do Langford. Ale Manwaring jest tak miły, że

doprawdy nie sposób mnie nie zrozumieć! Pamiętam, że kiedy po raz pierwszy przyjechałam do

tego domu, powiedziałam sobie: „Lubię tego człowieka. Niechaj Niebiosa sprawią, żeby nie było z

tego jakiegoś nieszczęścia”. Byłam zdecydowana postępować ostrożnie, mając na względzie moje

czteromiesięczne zaledwie wdowieństwo, i zachowywać się tak powściągliwie, jak to tylko

możliwe - i tak właśnie się zachowywałam. Wierz mi, moja droga, że nie przyjmowałam zalotów

niczyich prócz Manwaringa i w ogóle unikałam wszelkiego flirtowania. Mimo bywającej tu licznej

rzeszy panów nie wyróżniałam nikogo prócz sir Jamesa Martina, a i jego obdarzyłam względami

tylko po to, by go uwolnić od panny Manwaring. Każdy jednak, kto poznałby powód, dla którego to

zrobiłam, usprawiedliwiłby mnie natychmiast. Nazywano mnie nieraz wyrodną matką, ale mimo to

znam święte obowiązki matczynego serca i mojemu postępowaniu przyświecało wyłącznie dobro

córki. I gdyby nie była ona największym głuptasem na świecie, otrzymałabym za moje wysiłki

należne podziękowania, dzięki moim staraniom bowiem sir James oświadczył się o rękę Fryderyki.

Ona jednak - która przyszła na świat tylko po to, aby stać się utrapieniem mojego życia - tak

gwałtownie zaprotestowała przeciw temu małżeństwu, że uznałam, iż lepiej będzie odłożyć te plany

na później. Nieraz już żałowałam, że sama go nie poślubiłam, i gdyby tylko jego słabość budziła we

mnie choć nieco mniejszą pogardę, uczyniłabym to na pewno. Widocznie jednak jestem pod tym

względem romantyczką i samo bogactwo mi nie wystarcza.

Wszystko, co się tu teraz dzieje, jest w najwyższym stopniu irytujące. Sir James odjechał,

Maria nie kryje gniewu, a panią Manwaring pożera zazdrość; jest tak nieznośnie zazdrosna i

wściekła na mnie, że - znając wybuchowość jej charakteru - nie zdziwiłabym się, gdyby poprosiła o

pomoc swego opiekuna. Twój mąż jednak pozostaje w jej oczach moim przyjacielem, ja zaś

uważam, że najlepszą rzeczą, jaką uczynił w życiu, było zdanie jej na zawsze na łaskę małżonka.

Znaleźliśmy się teraz w niewesołym położeniu; w domu nastąpiły wielkie zmiany. Cała rodzina

toczy ze sobą wojnę, a Manwaring ledwie ośmiela się ze mną rozmawiać. Czas, żebym wyjechała.

Jestem zdecydowana opuścić ten dom i mam nadzieję jeszcze w tym tygodniu spędzić miły dzień w

mieście w Twoim towarzystwie. Jeśli pan Johnson nadal darzy mnie równie małą życzliwością, co

zawsze, sama będziesz musiała złożyć mi wizytę przy Wigmore Street pod numerem 10. Może

jednak tak się nie stanie, Twój mąż bowiem - przy wszystkich swoich wadach - jest człowiekiem,

któremu zawsze należało się miano „osoby szacownej”, zważywszy zaś na to, że uważana jestem za

bliską przyjaciółkę jego żony, okazywanie mi przezeń lekceważenia wyglądałoby niezręcznie.

Wstąpię do miasta po drodze do tego nieznośnego miejsca, jakim jest Churchill. Wyobraź sobie, że

naprawdę wybieram się na tę głuchą wieś. To dla mnie ostatnia deska ratunku. Gdyby istniały inne

otwarte przede mną drzwi w Anglii, wybrałabym je z pewnością. Wiem, że Charles Vernon jest mi

niechętny, mam też obawy co do jego żony. Muszę wszelako pozostać w Churchill, póki nie będę

miała czegoś lepszego na widoku. Moja córka ma mi towarzyszyć w podróży do miasta, gdzie

powierzę ją opiece panny Summers z Wigmore Street - do czasu, nim nabierze więcej rozumu.

Jestem przekonana, że nawiąże przy tym pożyteczne znajomości, wszystkie tamtejsze dziewczęta

pochodzą bowiem ze znakomitych rodzin. Pewnie dlatego czesne jest takie wysokie, znacznie

wyższe niż kiedykolwiek mogłabym zapłacić.

Adieu. Gdy tylko znajdę się w mieście, wyślę Ci bilecik.

Twoja na zawsze

Susan Vernon

LIST 3

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Droga Matko!

Z wielką przykrością muszę Cię zawiadomić, że nie będziemy mogli dotrzymać obietnicy

spędzenia z Wami świąt Bożego Narodzenia. Musimy odmówić sobie tego szczęścia na skutek

okoliczności, na które nie mamy żadnego wpływu. Lady Susan w liście do swego brata wyraziła

zamiar złożenia nam wizyty - i to niemal natychmiast. Będą to prawdopodobnie zwykłe kurtuazyjne

odwiedziny, ale mimo to nie sposób przewidzieć, jak długo potrwają. Nie byłam bynajmniej

przygotowana na jej przyjazd. Langford wydawało się miejscem pod każdym względem dla niej

odpowiednim - tak z racji jej eleganckiego i kosztownego stylu życia, jak i szczególnej więzi,

łączącej ją z panią Manwaring. Zupełnie nie oczekiwałam tedy, iż tak szybko dostąpimy zaszczytu

goszczenia jej w naszym domu, choć, oczywiście, nie słabnąca przyjaźń, jaką nam okazywała,

odkąd zmarł jej mąż, pozwalała mi się domyślać, że będziemy w przyszłości obowiązani ją u siebie

przyjąć. Podejrzewam wszelako, że podczas pobytu w Staffordshire pan Vernon był dla niej

przesadnie miły, pomimo że jej zachowanie wobec niego było tak przebiegłe i nieszczere, że ktoś

mniej od mego męża życzliwy i łagodny z pewnością natychmiast przejrzałby tę grę. Zważywszy

na trudne warunki, w jakich się znalazła, niewątpliwie należało udzielić jej, jako wdowie po bracie,

materialnego wsparcia, ale nie mogę się oprzeć wrażeniu, że naleganie, by odwiedziła nas w

Churchill, nie było zgoła konieczne. Jednakowoż okazywany przez nią smutek i zapewnienia o

nieutulonym żalu po śmierci męża tak zmiękczyły serce zawsze myślącego o wszystkich jak

najlepiej pana Vernona, że bez zastrzeżeń uwierzył w szczerość uczuć bratowej. Jeśli chodzi o

mnie, wciąż pozostaję nie przekonana. Nie dam się nabrać na obłudny list lady Susan, póki nie

zrozumiem prawdziwego powodu jej odwiedzin. Możesz przeto, Matko, sama odgadnąć, z jakimi

uczuciami oczekuję jej przyjazdu. Będzie miała okazję roztoczyć cały ów urok, z którego tak

słynie, by zyskać moje względy, choć ja postaram się ustrzec przed wpływem jej czaru,

szczególnie, jeśli będzie on jedyną rzeczą przemawiającą na jej korzyść. Lady Susan zaznaczyła, że

gorąco pragnie mnie poznać, wiele pisała też o moich pociechach. Nie jestem jednak aż tak naiwna,

by przypuszczać, że kobieta traktująca tak obojętnie - jeśli nie wręcz wrogo - własne dziecko, okaże

przywiązanie do któregokolwiek z moich. Panna Vernon zostanie umieszczona w szkole w mieście,

jeszcze zanim jej matka do nas zawita. Cieszę się z tego zarówno ze względu na nią, jak i na siebie.

Rozstanie z matką musi być dla niej korzystne, szesnastolatka zaś, która odebrała tak marną

edukację, nie byłaby tutaj zbyt pożądanym towarzystwem. Wiem, że Reginald od dawna pragnął

poznać naszą czarującą lady Susan, liczymy więc, że i on wkrótce dołączy do naszego grona. Miło

mi słyszeć, że Ojciec czuje się dobrze.

Kochająca

Katarzyna Vernon

LIST 4

Pan de Courcy do pani Vernon

Parklands

Moja droga Siostro!

Przyjmijcie oboje z Mężem moje gratulacje z racji przyjęcia pod swój dach najbardziej

uroczej kokietki w Anglii. Jako zawołany flirciarz zawsze brałem pod uwagę jej osobę, ale

ostatnio usłyszałem przypadkowo na jej temat kilka szczegółów, świadczących, że nie ogranicza się

ona do uczciwego flirtu - jakim zadowala się większość ludzi - lecz dąży do rozkoszniejszego celu,

którym jest ściągnięcie sromoty na goszczącą ją u siebie rodzinę. Jej postępowanie wobec pana

Manwaringa wzbudziło zazdrość i rozpacz jego żony, a zainteresowanie okazane pewnemu

młodemu człowiekowi, zaręczonemu z siostrą Manwaringa, skończyło się zerwaniem tej miłej

dziewczyny z narzeczonym. Wiem to wszystko od naszego sąsiada, pana Smitha (miałem

przyjemność jeść z nim obiad u Hursta i Wilforda), który właśnie powrócił z Langford, gdzie

poznał lady Susan nocując w domu Manwaringów. Ma zatem informacje z pierwszej ręki.

Cóż to musi być za kobieta! Marzę o tym, żeby ją poznać. Z pewnością przyjmę Wasze

zaproszenie, gdyż pozwoli mi ono z bliska przyjrzeć się czarodziejskim mocom, jakie zdołały w

tym samym domu obudzić uczucie aż dwóch mężczyzn, z których żaden nie miał w dodatku prawa

go żywić. I dokonały tego nie dysponując urokiem młodości! Ucieszyła mnie wiadomość, że panna

Vernon nie przyjedzie razem z matką, słyszałem bowiem, że maniery nie rekomendują jej do

dobrego towarzystwa. Zdaniem pana Smitha jest w tym samym stopniu nierozgarnięta, co

zarozumiała. A kiedy duma idzie u kogoś w parze z głupotą, nie sposób udawać wobec niego

szacunku. Panna Vernon narażona byłaby zatem na bezlitosną pogardę. Z tego, co wiem, lady

Susan posiada natomiast sporo urzekającej obłudy, którą przyjemnie będzie zobaczyć i

zdemaskować. Wkrótce zatem do Was dołączę.

Twój oddany brat

Reginald de Courcy

LIST 5

Lady Susan do pani Johnson

Churchill

Moja droga Alicjo!

Twój liścik otrzymałam tuż przed opuszczeniem miasta i cieszę się z zapewnienia, że pan

Johnson nie miał żadnych podejrzeń co do Twoich zajęć poprzedniego wieczoru. Bez wątpienia

lepiej ani trochę nie wyprowadzać go z błędu; skoro jest tak uparty, zasługuje na to, żeby go

oszukiwać. Dojechałam tu bezpiecznie i nie mam powodu uskarżać się na to, jak mnie przyjęto -

przynajmniej jeśli chodzi o pana Vernona, bo zachowaniem jego żony nie jestem już tak

usatysfakcjonowana. Jest zaiste znakomicie urodzona i należy do kobiet ze wszech miar

eleganckich, ale jej zachowanie nie świadczy o tym, by była do mnie życzliwie usposobiona.

Liczyłam, że ucieszy się z mojej wizyty, i starałam się przy naszym spotkaniu być tak miła, jak to

tylko możliwe - wszystko jednak na próżno. Ona mnie po prostu nie lubi.

Oczywiście, zważywszy na kroki, które przedsiębrałam niegdyś, by powstrzymać mego

szwagra przed poślubieniem jej, ów brak serdeczności nie wydaje się dziwny - mimo to ukazuje,

jak małostkowego i mściwego jest ona ducha, skoro nienawidzi mnie za starania, które miały

miejsce sześć lat temu i które w końcu i tak spaliły na panewce. Czasami skłonna jestem żałować,

że nie pozwoliłam Charlesowi kupić zamku Vernonów, kiedy ja i mój mąż byliśmy zmuszeni go

sprzedać, ale warunki były po temu ze wszech miar niesprzyjające, szczególnie że sprzedaż miała

miejsce dokładnie w tym samym czasie, co jego ślub. Wszyscy powinni tedy uszanować

delikatność uczuć, która nie pozwoliła mi znieść myśli, że godność mojego męża poniesie

uszczerbek, jeśli jego młodszy brat obejmie w posiadanie rodzinną rezydencję. Gdyby rzecz została

załatwiona tak, aby uchronić nas przed koniecznością opuszczenia zamku - gdybyśmy mogli

odwieść Charlesa od małżeństwa i zamieszkać z nim pod jednym dachem - daleka byłabym od

nakłaniania mojego męża, by powziął inną decyzję.

Ale Charles miał właśnie wziąć ślub z panną de Courcy i to ostatecznie mnie przekonało.

Dzieci jest tu pod dostatkiem, jakąż korzyść odniosłabym więc z nabycia posiadłości przez

Vernonów? Być może mój sprzeciw wobec sprzedaży im rezydencji także zrobił na szwagierce

niemiłe wrażenie, ale jeśli jest się wobec kogoś od początku uprzedzonym, nie potrzebuje się

nowych powodów do niechęci. Nie przeszkadza to jednak temu, by w kwestiach finansowych mój

szwagier nadal pozostawał dla mnie bardzo użyteczny. Mam dla niego wiele szacunku, a przy tym

tak łatwo na niego wpłynąć!

Dom jest wygodny, modnie umeblowany, wszędzie widać dostatek i elegancję. Charles

niewątpliwie jest człowiekiem bardzo bogatym. Widocznie, kiedy ma się udziały w banku, śpi się

na pieniądzach. Vernonowie nie wiedzą jednak, co robić ze swym majątkiem: prawie nie prowadzą

życia towarzyskiego, a do miasta udają się wyłącznie w interesach. Uważają, że ludzie powinni żyć

tak prosto, jak to tylko możliwe, ot co. Mam nadzieję podbić serce mojej szwagierki przy pomocy

dzieci; znam już ich imiona i zamierzam ze szczególnym uczuciem traktować jedno z nich: małego

Fryderyka. Biorę go na kolana i udaję, że wzdycham na wspomnienie o jego drogim stryju.

Biedny Manwaring! Nie muszę Ci mówić, jak bardzo za nim tęsknię. Ani na chwilę nie

opuszcza moich myśli. Po przyjeździe tutaj otrzymałam odeń smutny list, pełen narzekań na żonę i

siostrę. Głęboko ubolewał nad okrucieństwem swego losu. Udałam przed Vernonami, że to list nie

od niego, lecz od jego małżonki, a odpisując mu będę musiała uciec się do podstępu, udając, że

piszę do Ciebie.

Twoja na zawsze

S. V.

LIST 6

Pani Vernon do pana de Courcy

Churchill

Cóż, mój drogi Reginaldzie, poznałam to niebezpieczne stworzenie i muszę Ci je pokrótce

opisać, choć mam nadzieję, że wkrótce będziesz miał okazję wyrobić sobie własny osąd. Lady

Susan jest rzeczywiście wyjątkowo piękna. Jakkolwiek możesz wątpić w powab damy, która

młodość ma już za sobą, muszę przyznać, że rzadko zdarzało mi się widzieć kobietę tak uroczą jak

nasz gość. Jest subtelną blondynką o pięknych, szarych oczach i ciemnych rzęsach, z wyglądu zaś

nie dałbyś jej więcej niż dwadzieścia pięć lat - choć w rzeczywistości musi ich mieć o dziesięć

więcej. Z całą pewnością nie byłam do niej przychylnie usposobiona i choć słyszałam, że jest

piękna, nie sądziłam, że wzbudzi we mnie aż taki zachwyt. Teraz jednak nie potrafię się oprzeć

uczuciu, że jej uroda łączy w sobie niepospolitą harmonię, czar i grację. Jej zachowanie wobec

mnie jest tak uprzejme i pełne sympatii, że gdybym nie wiedziała, jak bardzo była przeciwna

mojemu małżeństwu z panem Vernonem oraz gdyby nie świadomość, że nigdy dotąd się nie

spotkałyśmy, pomyślałabym, iż jest moją bliską przyjaciółką. Wolno, jak sądzę, łączyć pewność

siebie z kokieterią i uważać, że zuchwałe zachowanie wiąże się z zuchwałym umysłem - ja w

każdym razie obawiałam się, że lady Susan może tu sobie poczynać zbyt śmiało - ale jej

postępowanie okazało się nadzwyczaj powściągliwe, a głos i maniery ujmująco łagodne. Przykro

mi z tego powodu, bo czymże może to być, jak nie oszustwem? Na jej nieszczęście wszyscy znają

ją aż za dobrze! Trzeba jednak przyznać, że jest inteligentna i sympatyczna, oraz że posiada

niezwykłą umiejętność prowadzenia konwersacji. Ma znakomite wyczucie języka, które niestety

zbyt często wykorzystuje, by ukazać, że czarne jest białe. Niemal przekonała mnie o swej gorącej

trosce o córkę, choć przecież wiem, że jej uczucia wobec Fryderyki pozostawiają wiele do

życzenia. Mówi jednak o niej z taką czułością i niepokojem, tak gorzko narzekając przy tym na

braki w jej edukacji, że gdybym nie pamiętała, ile radosnych wiosen spędziła w mieście,

pozostawiając córkę w Staffordshire na łasce służących lub niewiele od nich lepszej guwernantki,

pewnie uwierzyłabym jej słowom. Jeśli zaś jej zachowanie miało tak wielki wpływ na moje

niechybnie niechętne jej serce, możesz sobie wyobrazić, o ile silniej podziałało na serdecznie do

wszystkich usposobionego pana Vernona. Żałuję, że nie mogę być równie jak mój mąż zadowolona,

że opuściła ona Langford i przybyła do Churchill. Może, gdyby nie potrzebowała aż trzech

miesięcy, żeby odkryć, iż styl życia przyjaciół nie przystaje do jej sytuacji ani uczuć, potrafiłabym

uwierzyć, że żal po stracie takiego męża jak mój szwagier (choć ona w żadnym razie nie

zachowywała się wobec niego bez zarzutu) sprawił, iż zapragnęła na pewien czas spokoju i

odosobnienia. Wciąż mam jednakowoż w pamięci, jak długo trwała jej wizyta u Manwaringów, i

kiedy zastanawiam się nad stylem życia, które u nich wiodła - jakże odmiennym od tego, które musi

prowadzić teraz! - mogę jedynie przypuszczać, że pragnie poprawić swą reputację, wkraczając

(cokolwiek późno) na ścieżkę przyzwoitości i opuszczając rodzinę, w której musiała się czuć

naprawdę szczęśliwa.

Opowieść Twojego przyjaciela, pana Smitha, nie może być w żadnym wypadku prawdziwa,

jako że lady Susan regularnie koresponduje z panią Manwaring. A w każdym razie pan Smith

musiał nieco przesadzić: mało możliwe, by dwóch mężczyzn jednocześnie dało się jej tak dalece

wywieść w pole.

Twoja

Katarzyna Vernon

LIST 7

Lady Susan do pani Johnson

Churchill

Moja droga Alicjo!

Jakże miło z Twojej strony, że zajęłaś się Fryderyka; jestem Ci ogromnie wdzięczna za ten

dowód przyjaźni dla mnie. Pomimo wszelako, że nie mogę wątpić w szczerość Twej przyjaźni,

daleka jestem od wymagania aż tak wielkich poświęceń. Fryderyka jest głupią dziewczyną, nie

liczyłam zatem ani trochę, że zechcesz poświęcić choć chwilę swego cennego czasu, by ją

odwiedzić na Edward Street - szczególnie, że każda Twoja wizyta skraca jej czas przeznaczony na

naukę, a naprawdę ogromnie zależy mi na edukacji, jaką córka moja odbierze u panny Summers.

Pragnę, by nauczyła się tam przynajmniej z talentem grać i śpiewać, mogę zaś na to z dużą dozą

pewności liczyć, ma ona bowiem moje dłonie i całkiem znośny głos. Mnie samej w dzieciństwie

zbytnio pobłażano i w rezultacie brakuje mi ogłady koniecznej pięknej kobiecie. Nie, żebym broniła

dawnej mody na znajomość wielu języków i posiadanie rozległej wiedzy. To czysta strata czasu.

Biegłość we francuskim, włoskim lub niemieckim, muzyka, śpiew, rysunek i tak dalej - wszystko to

może zyskać kobiecie pewne uznanie, ale nie pomoże jej zdobyć ani jednego kochanka.

Najistotniejsze i tak okazują się w końcu maniery i wdzięk. Najpewniej więc i Fryderyce nie

potrzeba innych umiejętności prócz powierzchownych i pochlebiam sobie, że nie zostanie w szkole

dostatecznie długo, ażeby czegokolwiek gruntownie się nauczyć. Za dwanaście miesięcy mam

nadzieję widzieć ją żoną sir Jamesa. Wiesz, na czym opieram tę nadzieję i, dalibóg, jest to podstawa

nader solidna, jako że szkoła musi być dla dziewczyny w wieku Fryderyki miejscem

upokarzającym. Z tego względu, nawiasem mówiąc, lepiej, żebyś nie zapraszała jej więcej do

siebie, pragnę bowiem, by odczuwała swoje położenie jako tak nieprzyjemne, jak to tylko możliwe.

Na sir Jamesa mogę liczyć w każdej chwili. Bez trudu sprawię, by ponowił swoje oświadczyny.

Tymczasem, gdy przyjedzie do miasta, powierzę Ci trud powstrzymania go przed ułożeniem

jakiegoś innego związku. Zaproś go od czasu do czasu do siebie i porozmawiaj o Fryderyce - dzięki

temu o niej nie zapomni.

Zważywszy na okoliczności znajduję moje postępowanie w tej kwestii jako godne

najwyższej pochwały i uważam je za niezwykle szczęśliwe połączenie troski i rozwagi.

Niektóre matki nalegałyby, ażeby córka przyjęła od razu tak pożądane oświadczyny, aleja

nie chcę być odpowiedzialna za zmuszenie Fryderyki do małżeństwa, przeciwko któremu burzy się

jej serce. Zamiast więc przyjmować tak bezwzględną postawę, sprawię po prostu, ażeby był to jej

własny wybór. Osiągnę to czyniąc jej życie - póki nie wyrazi zgody na ten ślub - możliwie

niemiłym. Dość już jednak o tej nieznośnej dziewczynie!

Ciekawa jesteś pewnie, jak daję sobie tutaj radę? Przez pierwszy tydzień okropnie się

nudziłam, teraz na szczęście zaczęło być nieco lepiej. Nasza gromadka powiększyła się o brata pani

Vernon, przystojnego młodego człowieka, który dostarcza mi pewnej rozrywki.

Jest w nim coś, co mnie fascynuje: jakieś zuchwalstwo i poufałość - ale bez obaw: z czasem

przywołam go do porządku. Jest pełen życia i sprawia wrażenie inteligentnego, tak więc, kiedy go

zmuszę, by traktował mnie z większym szacunkiem niż nakazuje mu to uprzejma postawa siostry,

będzie można pomyśleć o małym flircie. Znajdę z pewnością niewymowną przyjemność w

zyskaniu przewagi nad osobą tak bardzo początkowo do mnie uprzedzoną.

Wprawiłam go już w zakłopotanie moją chłodną rezerwą i postaram się ukorzyć dumę tego

zarozumiałego rodu de Courcych. Przekonam panią Vernon, że jej siostrzane przestrogi na nic się

nie zdadzą, i pokażę Reginaldowi, jak skandalicznie mnie zawiódł. Podjęcie tych starań trochę mnie

przynajmniej rozerwie i osłodzi gorzkie cierpienie, wywołane rozłąką z Tobą i wszystkimi, których

kocham. Adieu.

Twoja na zawsze

S. Vernon

LIST 8

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Droga Matko!

Przez pewien czas nie spodziewaj się powrotu Reginalda, prosił mnie bowiem, bym Ci

przekazała, że niepewna pogoda skłoniła go do przyjęcia zaproszenia pana Vernona i przedłużenia

pobytu w Sussex, gdzie obaj mają polować. Zamierza zatem natychmiast posłać po swoje konie, nie

potrafi wszelako na razie określić, kiedy możesz go oczekiwać w Kent. Nie będę przed Tobą kryła

uczuć, jakie wzbudza we mnie ta zmiana planów, choć byłoby lepiej, gdybyś nie mówiła o nich

Ojcu, jako że niepokój o Reginalda mógłby poważnie zachwiać jego zdrowiem. Najwyraźniej

bowiem w ciągu ostatnich dwóch tygodni lady Susan udało się sprawić, by mój brat ogromnie się

do niej przywiązał. Krótko mówiąc, jestem przekonana, że jego przedłużenie pobytu u nas jest w

tym samym stopniu spowodowane pragnieniem wyruszenia na polowanie u boku pana Vernona, co

zafascynowaniem osobą naszego gościa. Oczywiste więc, że ja sama nie mogę czerpać z wizyty

Reginalda tyle przyjemności, ile sprawiłaby mi ona w innych warunkach. Czuję się przy tym zaiste

zirytowana podstępnością tej pozbawionej zasad kobiety: wydawało się wszakże, że skoro mój brat

przyjechał tutaj tak bardzo do niej uprzedzony, uchroni go to przed jej niebezpiecznymi sztuczkami.

W ostatnim liście pisał mi o postępowaniu mojej szwagierki w Langford - opowiedział mu o nim

pewien zaprzyjaźniony z Manwaringami dżentelmen, a to, co wyjawił, wzbudziło w Reginaldzie

odrazę. Bez zastrzeżeń przy tym ufał słowom owego dżentelmena i jestem pewna, że zanim się u

nas zjawił, cenił ją równie nisko jak wszystkie kobiety w Anglii. Zaraz po przyjeździe także

traktował lady Susan jak osobę nie zasługującą na delikatność ani szacunek. Bez wątpienia czuł, że

byłaby zachwycona, gdyby jakikolwiek skłonny do flirtu mężczyzna zwrócił na nią uwagę.

Jej zachowanie, jak sądzę, było obliczone na wybicie mu z głowy podobnych pomysłów; nie

dopatrzyłam się w nim niczego niewłaściwego. Żadnej próżności, kapryśności, braku powagi. Moja

szwagierka jest przy tym tak pełna wdzięku, że nie dziwiłabym się wcale, iż go oczarowała, gdyby

nie to, że wcześniej usłyszał o niej tak wiele złych rzeczy. Wszelako to, że wbrew własnemu

rozsądkowi tak bardzo poddał się jej urokowi, budzi moje najgłębsze zdumienie. Od pierwszej

chwili wzbudziła w nim zachwyt, ale nie było w tym nic nienaturalnego: nie dziwię się, że jej

delikatność i nienaganne maniery tak go ujęły. Teraz jednak jego podziw dla niej wzrósł chyba

ponad miarę. Wychwala ją pod niebiosa, a wczoraj powiedział nawet, że w obliczu takiej

skromności i talentów można usprawiedliwić każdą reakcję męskiego serca. Kiedy zaś jęłam w

odpowiedzi wykazywać mu, jak złą lady Susan cieszy się sławą, odparł, iż te błędy z przeszłości -

jakkolwiek byłyby wielkie - przypisać można niestarannemu wykształceniu i wczesnemu

zamążpójściu i że nie przeszkadzają jej one być wspaniałą kobietą.

Ta skłonność do usprawiedliwiania jej postępków mocno mnie zirytowała i gdyby nie to, że

Reginald zbyt mocno czuje się w Churchill jak w domu, by potrzebował zaproszenia do

przedłużenia wizyty, nakłaniałabym pana Vernona, ażeby takiego zaproszenia nie wystosował.

Zachowanie lady Susan wynika albo z kokieterii, albo też z pragnienia wzbudzania

powszechnego podziwu. Trudno mi sobie wyobrazić, by miała na myśli coś poważniejszego, ale

mimo to czuję się upokorzona na myśl, że tak rozsądny młody człowiek jak Reginald pozwala się

jej oszukiwać!

Wasza

Katarzyna Vernon

LIST 9

Pani Johnson do lady Susan

Edward Street

Moja najdroższa Przyjaciółko!

Gratuluję Ci przyjazdu pana de Courcy i radzę, byś go za wszelką cenę poślubiła, bez

wątpienia bowiem to on właśnie odziedziczy całkiem spory majątek swego ojca. Wiem przy tym, że

Reginald jest młodzieńcem nader słabego charakteru i prawdopodobnie niedługo pozostanie

kawalerem. Słyszałam o nim wiele dobrego i choć w gruncie rzeczy żaden mężczyzna na Ciebie nie

zasługuje, pan de Courcy wart jest zastanowienia. Manwaring będzie się oczywiście burzył, ale bez

trudu go ułagodzisz. Poza tym nawet najbardziej skrupulatnie pojmowany honor nie może

wymagać od Ciebie czekania, aż on będzie wolny.

Widziałam się z sir Jamesem - przyjechał w zeszłym tygodniu na parę dni do miasta i został

kilka razy zaproszony na Edward Street. Rozmawiałam z nim o Tobie i Twej córce i zapewniam, że

jest doprawdy jak najdalszy od zapomnienia o Was. Nie wątpię także, iż z przyjemnością

poślubiłby Ciebie zamiast Twej córki. Rozbudziłam w nim nadzieję, że Fryderyka niedługo ulegnie

jego namowom, i rozwodziłam się nad tym, jak bardzo zmieniła się ona ostatnio na korzyść. Nie

omieszkałam też zbesztać go za przywiązanie okazywane Marii Manwaring; zaprotestował,

mówiąc, że był to tylko żart, i oboje uśmialiśmy się serdecznie z jej rozczarowania. Krótko mówiąc,

było bardzo miło, choć Twój przyszły zięć jest równie głupi jak zawsze.

Twoja oddana

Alicja

LIST 10

Lady Susan do pani Johnson

Churchill

Jestem Ci wielce zobowiązana, droga Przyjaciółko, za Twoją radę dotyczącą pana de

Courcy, którą, wiem to, uważałaś za w pełni stosowną. Ja jednak nie skłaniam się ku temu, by z niej

skorzystać. Nie potrafię lekko traktować rzeczy tak poważnej jak małżeństwo, szczególnie, że w

chwili obecnej nie potrzebuję pieniędzy. Prawdopodobnie też aż do śmierci starego dżentelmena nie

miałabym z tego zamążpójścia wielkiej korzyści. Jestem wszelako dostatecznie próżna, by wierzyć,

iż ten związek pozostaje w zasięgu mojej ręki: dałam panu de Courcy odczuć moją siłę i teraz

rozkoszuję się triumfem nad umysłem tak wrogo dotąd do mnie nastawionym i tak głęboko

potępiającym me dawne postępki. Jego siostra także, mam nadzieję, przekonała się, jak niewiele

szkody wyrządzić może przedstawianie mnie w złym świetle, jeśli tylko przeciwstawi się temu

bezpośredni wpływ mojego intelektu i manier. Z bólem dostrzegam, iż jest ona wielce

niezadowolona, że zyskałam tak dobrą opinię w oczach jej brata, i sądzę, iż nie zawaha się przed

niczym, co mogłoby przeszkodzić naszej przyjaźni. Skoro jednak już teraz udało mi się sprawić, by

zwątpił w jej osąd, myślę, że i później będę w stanie ją pokonać.

Jestem zachwycona, obserwując wysiłki pana de Courcy, by się do mnie zbliżyć,

szczególnym zaś triumfem napawa mnie to, jak zmienił swe zachowanie, odkąd własną godną

postawą ukróciłam jego zuchwałość i nie dopuściłam do żadnej między nami poufałości.

Moje postępowanie było od początku nader powściągliwe i nigdy w życiu nie

zachowywałam się mniej kokieteryjnie - być może dlatego, że nigdy mocniej nie pragnęłam

zwycięstwa.

Podbiłam go całkowicie swoim spokojem i poważną konwersacją, odważę się wręcz

powiedzieć, że na poły się we mnie zakochał. I to bez chwili pospolitego flirtu! Gdyby pani Vernon

uświadamiała sobie, że jej knowania zasługują w moich oczach na najboleśniejszą zemstę,

odkryłaby może kryjący się za mym uprzejmym i bezpretensjonalnym zachowaniem plan i pewnie

próbowałaby ostrzec brata. Może sobie jednak robić, co chce: jeszcze nigdy nie słyszałam, by rady

siostry powstrzymały jakiegokolwiek młodego człowieka od miłości.

Osiągnęliśmy już pewien stopień zażyłości, która wkrótce przekształci się prawdopodobnie

w rodzaj platonicznej przyjaźni. Możesz być pewna, że z mojej strony nigdy nie będzie niczego

więcej. Nawet bowiem gdybym nie była - a przecież jestem, i to najmocniej, jak potrafię - związana

z innym człowiekiem, i tak poczytywałabym sobie za punkt honoru nie obdarzać uczuciem

mężczyzny, który ośmielił się kiedyś tak źle o mnie myśleć.

Reginald jest poczciwy i na pewno wart pochwał, jakie pod jego adresem wygłosiłaś, ale

wciąż w najmniejszym stopniu nie dorównuje naszemu przyjacielowi z Langford: nie ma takiej

ogłady, a jego sposób bycia jest o wiele mniej ujmujący. Brakuje mu przy tym owej rozkosznej

umiejętności mówienia rzeczy, które wszystkich wokół wprawiają w dobry nastrój. Mimo to jest

dość miły. Stara się mnie zabawiać i sprawia, że godziny spędzone w jego towarzystwie upływają

bardzo przyjemnie - szczególnie, że inaczej musiałabym je poświęcić na przełamywanie rezerwy, z

jaką traktuje mnie szwagierka, albo wysłuchiwanie nudnej gadaniny jej męża.

To, co napisałaś o sir Jamesie, wprawiło mnie w wielkie zadowolenie i planuję wkrótce dać

Fryderyce do zrozumienia, jakie mam wobec niej zamiary.

Twoja na zawsze

S. Vernon

LIST 11

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Wciąż, droga Matko, narasta mój niepokój o Reginalda, widzę bowiem, jak gwałtownie

zwiększa się wpływ, który ma na niego lady Susan. Przeżywają obecnie okres szczególnej przyjaźni

i często widuję ich pogrążonych w długich rozmowach. Mojej szwagierce udało się, dzięki

najbardziej wyszukanej kokieterii, podporządkować osądy Reginalda swoim własnym celom. Nie

sposób patrzeć na łączącą ich zażyłość, nie odczuwając niepokoju, choć nie przypuszczam, aby

zamiary lady Susan sięgały aż małżeństwa. Pragnę wszakże, żebyś - pod jakimkolwiek

wiarygodnym pozorem - zawezwała Reginalda z powrotem do domu, gdyż sam nie ma

najmniejszego zamiaru nas opuszczać, ja zaś uczyniłam pod jego adresem już tyle aluzji na temat

złego stanu zdrowia naszego Ojca, na ile tylko, jako gospodyni, mogłam sobie pozwolić. Jej władza

nad nim musi wszakże już teraz nie mieć granic. Zdołała całkowicie odmienić dawną o sobie opinię

i sprawić, że Reginald usprawiedliwia wszystkie jej postępki.

Opowieść pana Smitha, który oskarżał ją, że podczas pobytu w Langford do szaleństwa

rozkochała w sobie pana Manwaringa oraz pewnego młodego człowieka, zaręczonego z panną

Manwaring - czemu mój brat bez zastrzeżeń dawał niegdyś wiarę - obecnie jest jego zdaniem

skandalicznym wymysłem. Przekonywał mnie o tym gorąco, kajając się jednocześnie, że

kiedykolwiek w to wierzył.

Jakże szczerze żałuję, że ta kobieta w ogóle zawitała do mego domu! Jej przyjazd od

początku budził mój niepokój, ale daleka byłam od szukania przyczyn swej niechęci w obawach o

Reginalda. Spodziewałam się niemiłego mi towarzystwa, jednak ani przez chwilę nie pomyślałam,

że mojemu bratu grozi z jej strony jakiekolwiek niebezpieczeństwo. Jakiż bowiem mężczyzna da

się uwieść kobiecie, której brak zasad jest mu tak dobrze znany i której charakterem tak szczerze

pogardzał? Będzie dobrze, jeśli zdołasz, Matko, go powstrzymać.

Twoja oddana

Katarzyna Vernon

LIST 12

Sir Reginald de Courcy do syna

Parklands

Wiem, że młodzi mężczyźni z zasady nie godzą się na żadne pytania - nawet ze strony

najbliższych - na temat ich sercowych spraw, aleja wierzę, mój drogi Reginaldzie, że Ty

przewyższasz tych, co to nic sobie nie robią z ojcowskiego niepokoju i uważają, że ich przywilejem

jest odmawiać rodzicowi zaufania i lekceważyć jego rady. Musisz być świadom, iż - jako że jesteś

jedynym synem i dziedzicem starego rodu - Twoje postępki budzą wielkie zainteresowanie

krewnych. Dotyczy to szczególnie kwestii małżeństwa, gdzie ryzykuje się tak wiele rzeczy, przede

wszystkim zaś szczęście Twoje własne i Twych rodziców oraz szacunek otaczający nazwisko. Nie

przypuszczam, byś rozmyślnie zaangażował się w jakiś poważny związek, nie powiadamiając o tym

mnie i Matki, a przynajmniej nie będąc przekonanym, że oboje zaaprobujemy Twój wybór. Nie

potrafię jednak pozbyć się obaw, że dama, z którą ostatnio zetknął Cię los, może Cię wciągnąć w

małżeństwo, z którym Twoja rodzina, tak ta bliższa, jak i dalsza, nigdy by się nie pogodziła.

Sprzeciw budzi już sam wiek dwanaście lat starszej od Ciebie lady Susan, ale kwestią

znacznie poważniejszą, przy której blednie nawet dzieląca was różnica wieku, jest przejawiany

przez nią brak zasad. Gdyby nie zaślepiła Cię swego rodzaju fascynacja, powtarzanie szeroko

znanych przykładów jej wysoce nagannego prowadzenia się byłoby z mojej strony nie tylko

zbędne, ale wręcz niedorzeczne. Wszyscy wiedzą, jak często lady Susan dopuszczała się jawnego

lekceważenia męża, uwodzenia innych mężczyzn, lekkomyślności i rozpusty. Wielokrotnie

słyszeliśmy o tym - mimo że naszej rodzinie, dzięki łaskawości pana Charlesa Vernona, zawsze

przedstawiano ją w jak najłagodniejszym świetle - i doprawdy, nie sposób pozostać wobec tego

obojętnym! Pomimo wspaniałomyślnych starań Twego szwagra, ażeby ją usprawiedliwiać, wiemy

też, iż z najbardziej egoistycznych pobudek przedsięwzięła ona wszystkie możliwe środki, by

przeszkodzić jego małżeństwu z Katarzyną.

Mój wiek i pogłębiające się choroby sprawiają, drogi Reginaldzie, że z coraz większą troską

myślę o tym, co Cię czeka po mojej śmierci. Majętność Twojej przyszłej żony, ze względu na moje

własne zasoby, jest mi obojętna, ale jej rodzina i charakter nie mogą pozostawiać nic do życzenia.

Jeśli dokonasz właściwego wyboru i obie te rzeczy nie będą budzić zastrzeżeń, obiecuję z radością

udzielić Ci błogosławieństwa. Pozostaje wszelako moim obowiązkiem sprzeciwić się małżeństwu,

do którego doprowadzić mogłaby tylko zawiła intryga i które z czasem okazałoby się wielce

nieszczęśliwe.

Niewykluczone, że postępowanie lady Susan wypływa jedynie z próżności lub z pragnienia

oczarowania mężczyzny szczególnie wobec niej uprzedzonego, prawdopodobnie jednak ma ono na

celu coś więcej. Lady Susan jest biedna i wolno jej naturalnie rozglądać się za mariażem, który

przyniósłby jej materialne korzyści. Znasz swoje prawa i wiesz, że nie mogę Cię wydziedziczyć, a

możliwość wtrącenia Cię w nędzę do czasu mojej śmierci jest zemstą, do jakiej w żadnych

okolicznościach bym się nie posunął. Szczerze wyznaję Ci przeto moje uczucia i zamiary. Nie

pragnę odwoływać się do Twego lęku przede mną, lecz do rozsądku i miłości. Świadomość, że

poślubiłeś lady Susan Vernon, odebrałaby mi całą radość życia. Pozbawiłbyś mnie uzasadnionej

dumy, z jaką zawsze myślałem o swoim synu.

Musiałbym się wyrzec widywania go, słuchania i myślenia o nim.

Być może nie postępuję dobrze, ujawniając przed Tobą swoje myśli, ale czuję się w

obowiązku zawiadomić Cię, że Twe oddanie dla lady Susan nie stanowi sekretu dla Twoich

przyjaciół, i przestrzec Cię przed nią. Rad byłbym usłyszeć, czemu to nie ufasz już sądom pana

Smitha; jeszcze miesiąc temu nie wątpiłeś wszak w prawdziwość jego słów. Jeżeli zapewnisz mnie,

że nie masz innych zamysłów prócz czerpania przez krótki czas przyjemności z konwersacji z

inteligentną kobietą, oraz że żywisz podziw jedynie dla jej urody i ujmującego sposobu bycia, nie

będąc przy tym ślepym na jej wady, wielce mnie tym uszczęśliwisz. Jeżeli wszelako nie możesz

tego uczynić, wyjaśnij mi przynajmniej, co jest przyczyną tak głębokiej zmiany Twojej opinii na jej

temat.

Twój

Reginald de Courcy

LIST 13

Lady de Courcy do pani Vernon

Parklands

Moja droga Katarzyno!

Nieszczęściem wielkim, kiedy nadszedł Twój ostatni list, uwięziona byłam w swoim pokoju

przez infekcję oczu, która tak dalece pozbawiła mnie wzroku, iż w ogóle nie mogłam czytać. Nie

znalazłam tedy pretekstu, by odmówić Twemu Ojcu, gdy zaproponował, że sam na głos przeczyta

mi Twój list, i w ten sposób dowiedział się o naszym wielkim niepokoju o Twego brata.

Zamierzałam, gdy tylko oczy mi na to pozwolą, napisać do Reginalda, by wskazać mu, na jakie

niebezpieczeństwo naraża młodzieńca w jego wieku - szczególnie o tak wysokiej jak jego pozycji

społecznej - bliska znajomość z kobietą równie przebiegłą, jak lady Susan, oraz przypomnieć mu,

że czujemy się nieco samotni i tęsknimy do jego towarzystwa, ale nie zdążyłam tego uczynić. Nie

wiem zresztą, czy coś bym w ten sposób zwojowała, a teraz nie ma już o czym mówić. Niemniej

jestem ogromnie niezadowolona z faktu, że sir Reginald dowiedział się o sprawach, które - jak obie

przewidywałyśmy - wielce go zaniepokoiły. Odkąd przeczytał list, podziela wszelkie Twoje obawy,

i jestem pewna, że sprawa ta przez cały czas zaprząta jego myśli. Jeszcze tego samego dnia napisał

do syna, domagając się odeń wyjaśnienia, cóż takiego uczyniła lady Susan, że zapomniał o jej

dawnych winach. Dziś rano otrzymaliśmy odpowiedź; dołączam ją do tego listu, gdyż sądzę, że Cię

zainteresuje. Nie w pełni mnie ona zadowoliła. Mój syn tak dalece upiera się przy zachowaniu o

lady Susan jak najlepszej opinii, że nawet jego zapewnienia, iż nie zamierza jej poślubić, nie ukoiły

mego lęku. Zrobiłam wszelako wszystko, co w mojej mocy, by uspokoić Twego Ojca, i muszę

powiedzieć, że odkąd otrzymał list Reginalda, czuje się znacznie mniej zdenerwowany. Jakież to

irytujące, droga Katarzyno, że Wasz nieproszony gość nie tylko uniemożliwił nam wspólne

spędzenie Bożego Narodzenia, ale także stał się przyczyną tak wielkiego niepokoju i kłopotów.

Ucałuj ode mnie swe drogie dzieci.

Kochająca Cię matka

C. de Courcy

LIST 14

Pan de Courcy do sir Reginalda

Churchill

Drogi Ojcze!

Właśnie przed chwilą otrzymałem Twój list, który wprawił mnie w największe zdumienie,

jakiego kiedykolwiek doznałem. Jak sądzę, to mojej siostrze zawdzięczam tak krzywdzącą o sobie

opinię. Wyobrażam sobie, w jak złym musiała przedstawić mnie świetle, skoro poczułeś się tak

zaniepokojony! Nie rozumiem, czemu postanowiła zasiać w Waszych sercach lęk, przeczuwając

rzecz, która - ręczę - nikomu prócz niej samej nie przyszłaby do głowy.

Przypisywanie lady Susan podobnych nadziei przeczyłoby całkowicie zdrowemu

rozsądkowi, jakiego nie odmawiają jej nawet najzagorzalsi wrogowie. Równie nisko trzeba cenić

mój zdrowy rozsądek, ażeby w moim postępowaniu dopatrzyć się jakichkolwiek matrymonialnych

zamiarów. Dzieląca nas różnica wieku byłaby w tym wypadku przeszkodą nie do pokonania i

usilnie błagam, drogi Ojcze, byś ukoił swój lęk i nie żywił dłużej podejrzeń, które w takim samym

stopniu szkodzą Twemu zdrowiu, co naszym wzajemnym stosunkom.

Moje rozmowy z lady Susan nie mają na celu niczego więcej prócz, jak to ująłeś,

przyjemności konwersowania z inteligentną kobietą. Gdyby moja siostra dostrzegła, o ile większe

niż dla Jej gościa żywię przywiązanie wobec Niej samej oraz pana Vernona, oceniałaby mnie może

sprawiedliwiej. Niestety jednak. Wasza córka jest w stosunku do lady Susan uprzedzona i nie ma

nadziei, by kiedykolwiek zmieniła zdanie. Przywiązanie do męża, które samo w sobie wystawia im

obojgu znakomite świadectwo, sprawia, że nie może wybaczyć jej wysiłków, podjętych, by

przeszkodzić ich związkowi, a przypisywanych egoizmowi lady Susan. Ale w tym wypadku,

podobnie jak w wielu innych, świat potraktował tę damę w najwyższym stopniu niesprawiedliwie,

przypuszczając najgorsze tam, gdzie motywy wcale nie były złe.

Lady Susan usłyszała coś, co dobitnie świadczyło na niekorzyść mojej siostry, i była

przekonana, że ów związek całkowicie unieszczęśliwi pana Vernona, dla którego zawsze żywiła

gorącą sympatię. W tych okolicznościach - znając prawdziwe motywy postępowania lady Susan,

zmazujące całą winę, jaką tak ochoczo się jej przypisuje - możemy się domyślić, jak mało

wiarygodne są także inne opinie na jej temat. Pamiętajmy, że nawet najszlachetniejsze dusze nie

potrafią się ustrzec przed wrogimi oszczerstwami. Skoro moja siostra, bezpieczna w zaciszu

rodzinnego domu, mając równie mało okazji, co skłonności do popełniania złych uczynków, nie

potrafiła uniknąć pomówień, nie wolno nam pochopnie potępiać tych, którzy żyjąc w świecie

pełnym pokus, są oskarżani o występki tylko dlatego, że - zdaniem innych - mieli okazję je

popełnić. Obawiam się srodze o to, że zbyt łatwo dałem wiarę skandalicznym plotkom,

wymyślonym przez Charlesa Smitha po to, by uprzedzić mnie do lady Susan. Teraz dopiero wiem,

jak głęboko ją one krzywdzą. Rzekoma zazdrość pani Manwaring stanowi całkowicie jego wymysł,

podobnie jak pogłoski na temat związku lady Susan z ukochanym panny Manwaring. Sir James

Martin darzył tę młodą damę odrobiną sympatii, a że jest człowiekiem majętnym, niechybnie robiła

sobie ona nadzieje na małżeństwo. Wszyscy doskonale wiedzą, że panna Manwaring rozpaczliwie

próbuje złapać męża, i nikt nie ubolewa, że dzięki powabniejszej od siebie kobiecie straciła szansę

unieszczęśliwienia wartościowego człowieka. Lady Susan wszakże nie zamierzała wcale

dokonywać podobnego podboju i spostrzegłszy, jak boleśnie panna Manwaring przeżywa zdradę

ukochanego, postanowiła - wbrew gorącym sprzeciwom państwa Manwaringów - opuścić ich dom.

Mam powody sądzić, że sir James oficjalnie się jej oświadczył, ale jej wyjazd z Langford -

natychmiast po odkryciu jego przywiązania do siebie - sprawia, iż każdy bezstronny sędzia uwolni

ją od winy. Jestem pewien, drogi Ojcze, że teraz pojmiesz już, jak wygląda prawda, i oddasz

sprawiedliwość charakterowi tej tak bardzo skrzywdzonej kobiety. Wiem, że przyjeżdżając do

Churchill lady Susan kierowała się wyłącznie najszlachetniejszymi i najlepszymi intencjami. Jej

roztropność i skrzętność są wręcz wzorowe, a serdeczne oddanie dla pana Vernona odpowiada w

pełni temu, na co ów zacny człowiek zasługuje. Myślę więc, że starania, by zyskać dobrą opinię w

oczach mojej siostry, powinny być lepiej przyjmowane niż ma to miejsce. Jako matka jest przy tym

lady Susan bez zarzutu. Jej głębokie oddanie dla dziecka przejawia się choćby tym, że umieściła

Fryderykę w znakomitej szkole, gdzie dziewczę będzie mogło odebrać należytą edukację. Ponieważ

jednak lady Susan nie ulega owemu zaślepieniu i słabości, jakimi grzeszy większość matek, łatwo

przeto oskarżać ją o brak matczynych uczuć. Jednakowoż każdy rozsądny człowiek dostrzeże w jej

postępowaniu głęboką troskę o córkę i podobnie jak ja, życzył będzie Fryderyce Vernon, by wyżej

niż dotąd ceniła poświęcenie matki.

Opisałem Ci, Ojcze, szczerze moje uczucia wobec lady Susan, nie kryjąc, jak dalece ją

podziwiam. Jeżeli wszelako moje gorące i solenne zapewnienia nie przekonają Cię, że Twe obawy

były całkowicie bezpodstawne, wyrządzisz mi wielką przykrość.

Twój R.

de Courcy

LIST 15

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Droga Matko!

Odsyłam Ci z powrotem list Reginalda, ciesząc się z całego serca, że rozproszył on obawy

Ojca. Przekaż mu to i pogratuluj ode mnie. Ale, mówiąc między nami, muszę Ci wyznać, że ów list

przekonał mnie jedynie co do tego, że w chwili obecnej mój brat nie ma zamiaru poślubić lady

Susan, nie zaś, że takie niebezpieczeństwo nie pojawi się w przyszłości. Jeśli chodzi o zachowanie

lady Susan w Langford, Reginald niewątpliwie dał się zwieść pozorom.

Życzyłabym sobie, ażeby sprawy miały się właśnie tak, jak mówi, ale przecież wyrobił on

sobie opinię na ten temat wyłącznie na podstawie tego, co usłyszał od mojej szwagierki, toteż

łatwiej niż wiara w jego słowa przychodzi mi ubolewanie nad łączącą ich poufałością, która

pozwala w ogóle dyskutować o takich kwestiach.

Przykro mi, że naraziłam się na jego gniew, ale na nic lepszego nie mogę liczyć, skoro tak

bardzo się upiera usprawiedliwiać postępki lady Susan. Mój brat zachowuje się teraz wobec mnie

zaiste bardzo oschle, ale mimo to myślę, że nie oceniłam jego przyjaciółki zbyt pochopnie. Biedna

kobieta! Choć mam dość podstaw, ażeby nie darzyć jej sympatią, teraz, kiedy dotknęło ją

prawdziwe nieszczęście, nie mogę oprzeć się uczuciu litości. Dziś rano otrzymała ona bowiem list

od damy, u której pozostawiła córkę, żądający natychmiastowego odebrania panny Vernon, którą

przyłapano na próbie ucieczki. Czemu i czy rzeczywiście miała zamiar uciec ze szkoły, nie

wiadomo. Skoro jednak nie działo się jej tam nic złego, cała sprawa wydaje się bardzo smutna - i

oczywiście nader bolesna dla lady Susan. Fryderyka musi mieć około szesnastu lat i powinna

wiedzieć, że takim postępowaniem przysporzy bliskim cierpień, ale z napomknień jej matki

wnoszę, że jest to niestety dziewczyna zła i przewrotna. Była ona wszakże przez wiele lat ogromnie

zaniedbywana, co ją po trosze usprawiedliwia.

Pan Vernon udał się do miasta, natychmiast bowiem powziął decyzję, co należy uczynić.

Zamierza, o ile okaże się to możliwe, przekonać pannę Summers, by pozwoliła Fryderyce u

siebie pozostać, a jeśli misja ta się nie powiedzie, przywiezie ją na razie do Churchill - póki nie

znajdzie się dla niej jakieś inne miejsce. Sama lady Susan szuka tymczasem pociechy w

przechadzkach z Reginaldem, budząc w nim przy tej smutnej okazji całe współczucie, na jakie

tylko go stać. Także ze mną dużo na ten temat mówiła - dużo i gładko. Gdyby nie obawa, że okażę

się niesprawiedliwa, powiedziałabym, iż mówiła wręcz zbyt gładko, by rzeczywiście mogła całe to

zdarzenie tak głęboko przeżywać. Nie będę się jednak doszukiwać w niej wad; kto wie przecież -

Boże uchowaj! - czy nie zostanie ona żoną Reginalda. Nie mam wszak przy tym prawa przypisywać

sobie większej od innych przenikliwości, a pan Vernon wyznał, że nigdy nie widział nikogo

pogrążonego w tak wielkiej rozpaczy, jak ona, kiedy otrzymała ów list. Czemuż zatem jego osąd

miałby być gorszy od mojego?

Lady Susan bardzo niechętnie odniosła się do pomysłu zaproszenia Fryderyki do Churchill,

zapewne słusznie, gdyż wydaje się to swego rodzaju nagrodą za postępowanie, które jest przecież

ze wszech miar naganne. Nie ma jednak innego miejsca, dokąd można by ją zabrać, a w końcu nie

zabawi tutaj zbyt długo.

„Upewniam Cię, droga siostro, że jest absolutnie konieczne - powiedziała mi lady Susan -

by podczas jej pobytu tutaj traktować Fryderykę z całą surowością. Bolesna to konieczność, ale

trzeba się jej podporządkować. Obawiam się, że zbyt długo byłam dla niej pobłażliwa, zwłaszcza iż

charakter mojej biednej córki sprawiał, że nigdy nie potrafiła znieść choćby słowa sprzeciwu.

Musisz więc mnie wesprzeć i dodać mi odwagi, musisz przypominać mi o potrzebie robienia jej

wymówek, jeśli uznasz, że jestem zbyt wyrozumiała”.

Wszystko to brzmiało nader rozsądnie. Reginald złości się na samą myśl o tej biednej,

głupiutkiej dziewczynie, z pewnością zaś to, że jest tak źle nastawiony do Fryderyki, nie przynosi

lady Susan zaszczytu. Jego wyobrażenie o niej musi przecież pochodzić z opowieści matki. Cóż,

cokolwiek będzie dalej, możemy pocieszać się myślą, że uczyniliśmy wszystko, by go

powstrzymać. Reszta pozostaje w rękach Najwyższego.

Wasza na zawsze

Katarzyna Vernon

LIST 16

Lady Susan do pani Johnson

Churchill

Nic w życiu nie zdenerwowało mnie tak bardzo, moja droga Alicjo, jak list, który

otrzymałam dziś rano od panny Summers. Ta okropna dziewczyna próbowała uciec! Nie miałam

wcześniej pojęcia, że taka z niej mała diablica - wydawało mi się, że wzięła po Vernonach całą ich

bezwolność. Otrzymawszy wszelako list, w którym wyjawiłam jej moje zamiary odnośnie do sir

Jamesa, postanowiła zniknąć. Ja przynajmniej nie mogę znaleźć innego wytłumaczenia jej

postępku. Zamierzała, jak sądzę, udać się do Clarke’ów, do Staffordshire, jako że nie ma żadnych

innych znajomości. Musi zatem zostać za to ukarana i poślubić sir Jamesa. Wysłałam Charlesa do

miasta, by - o ile się da - naprawił sytuację, nie chcę bowiem bynajmniej mieć jej ze sobą w

Churchill. Jeśli jednak panna Summers jej nie zatrzyma, musisz znaleźć dla mojej córki inną szkołę,

chyba że zdołamy natychmiast wydać ją za mąż. Panna Summers wspomniała, że nie może skłonić

Fryderyki do wyjawienia powodu jej ucieczki; to utwierdziło mnie we własnych hipotezach co do

jej motywów. Moja córka jest, jak sądzę, po prostu zbyt nieśmiała i zbyt się mnie lęka, by wyznać

prawdę. Jeśli zaś nawet stryj wydobędzie z niej cokolwiek swoją łagodnością, nie ma powodu do

zmartwienia, gdyż moja wersja zabrzmi wiarygodniej niż jej. Jeśli cokolwiek czyni mnie próżną,

jest tym moja elokwencja. A tutaj mam dość okazji, by ćwiczyć się w tym talencie, jako że

większość czasu spędzam na konwersacjach z Reginaldem. Ponieważ nie czuje się on swobodnie,

póki nie zostaniemy sami, jeśli tylko pogoda jest znośna, wędrujemy do zagajnika, gdzie spędzamy

razem całe godziny. Sprawia mi to na ogół wielką przyjemność; pan de Courcy jest inteligentny i

ma wiele do powiedzenia, choć czasami bywa impertynencki i kłopotliwy. Pozwala sobie przy tym

na pewien rodzaj śmiesznej niedelikatności, domagając się szczegółowego wyjaśniania wszystkich

zasłyszanych na mój temat plotek. Nigdy nie jest usatysfakcjonowany, póki nie uzna, że dowiedział

się wszystkiego do końca.

Jest to na pewno miłość, ale wyznam Ci, że mnie nieszczególnie przypada ona do gustu.

Nieskończenie bardziej wolę czułość i liberalnego ducha Manwaringa, który zawsze robił

wrażenie najgłębiej przekonanego o moich zaletach i uznawał, że wszystko, co czynię, jest słuszne.

Patrzę więc z niejaką pogardą na to serce, które znajduje upodobanie we wścibstwie i zwątpieniu i

które zdaje się bez przerwy przywoływać swoje uczucia do porządku.

Manwaring nieporównanie wprost przewyższa Reginalda - pod każdym względem, prócz

jednego: możliwości bycia razem ze mną. Biedak! Zazdrość doprowadza go wręcz do szaleństwa,

czym wcale się nie martwię, nie znam bowiem lepszego wsparcia dla miłości.

Kusił mnie planami przybycia incognito na wieś i wynajęcia nieopodal jakiegoś domu, ale

surowo mu tego zakazałam. Niewybaczalne jest, kiedy kobiety zapominają o tym, co winne są

sobie samym i opinii świata.

S. Vernon

LIST 17

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Moja droga Matko!

Pan Vernon wrócił w czwartek wieczorem, przywożąc ze sobą bratanicę. Lady Susan

otrzymała od niego poranną pocztą depeszę, informującą, że panna Summers kategorycznie

odmówiła pozostawienia Fryderyki na swojej pensji. Przygotowaliśmy się zatem na ich przyjazd i

cały wieczór niecierpliwie wyglądaliśmy powozu. Przyjechali w porze, kiedy piliśmy herbatę, i

wierz mi, że nigdy w życiu nie widziałam stworzenia tak przerażonego jak Fryderyka, kiedy lady

Susan wkroczyła do pokoju.

Moja bratowa, która wcześniej ocierała łzy i okazywała wielkie poruszenie na wieść o

spotkaniu z córką, przywitała ją z doskonałą obojętnością, nie zdradzając najlżejszych objawów

czułości i prawie się do niej nie odzywając. Dopiero gdy - w chwilę po tym jak usiedliśmy -

Fryderyka wybuchnęła płaczem, matka zabrała ją z salonu i przez jakiś czas nie powracała. Kiedy

wreszcie ujrzeliśmy ją ponownie, miała zaczerwienione oczy i bez wątpienia była czymś głęboko

poruszona. Jej córki już tego wieczoru nie zobaczyliśmy.

Biedny Reginald był bezgranicznie zasmucony, widząc swą przyjaciółkę tak nieszczęśliwą i

patrzył na nią z tak czułą troską, że ja - która przez przypadek spostrzegłam, z jakim triumfem

obserwuje ona jego uczucia - zupełnie straciłam cierpliwość. To patetyczne przedstawienie trwało

cały wieczór, zachowanie lady Susan zaś było tak sztuczne i ostentacyjne, że całkowicie przekonało

mnie, iż w rzeczywistości wcale nie przejmuje się ona postępkiem swojej córki.

Odkąd ujrzałam pannę Vernon, jestem do mojej bratowej jeszcze bardziej uprzedzona niż

dotąd. Ta biedna dziewczyna sprawia wrażenie tak nieszczęśliwej, że aż boli mnie serce.

Lady Susan jest dla niej z pewnością zbyt surowa, gdyż Fryderyka wcale nie wygląda na

dziecko, w stosunku do którego surowość byłaby konieczna. Wydaje się nieśmiała, przygnębiona i

skruszona.

Jest bardzo piękna, choć nie tak, jak jej matka, do której zresztą w ogóle nie jest podobna.

Ma delikatną cerę, nie tak jednak jasną ani rumianą jak lady Susan. Fizjonomię

odziedziczyła przy tym po Vernonach: ma ten sam co oni owal twarzy i łagodne ciemne oczy.

Kiedy przemawia do mnie lub swego stryja, w jej spojrzeniu pojawia się szczególna słodycz -

zachowujemy się wobec niej tak miło, że bez wątpienia zaskarbiliśmy sobie jej sympatię. Jej matka

sugerowała, że ma ona nieznośny charakter, ale ja nigdy nie widziałam twarzy, na której

malowałaby się mniejsza skłonność do zła. Obserwując wzajemne stosunki matki i córki - nieugiętą

surowość lady Susan i milczące przygnębienie Fryderyki - skłonna jestem uwierzyć, że nasza

bratowa tak naprawdę wcale nie kocha swego dziecka i nigdy nie oceniała go sprawiedliwie.

Nie miałam jeszcze okazji, by porozmawiać z bratanicą sam na sam; jest bardzo nieśmiała, a

przy tym zauważyłam, że lady Susan stara się, by jej córka jak najmniej przebywała w moim

towarzystwie. Wciąż nie znam też powodu jej ucieczki. Mój dobrotliwy mąż natomiast za bardzo

obawiał się zasmucić dziewczynę, by podczas ich wspólnej podróży zadawać jej zbyt wiele pytań.

Żałuję, że to nie mnie powierzono zadanie przywiezienia jej tutaj.

Przypuszczam, że odkryłabym prawdę w ciągu pierwszych trzydziestu mil drogi.

Mały fortepian został, na prośbę lady Susan, przeniesiony na kilka dni do jej bawialni i

Fryderyka spędza tam teraz większą część dnia. Nazywa się to, że ćwiczy grę, ale przechodząc

obok, rzadko słyszę jakikolwiek dźwięk. Co robi tam sama, nie wiem. W pokoju jest wprawdzie

mnóstwo książek, ale nie przypuszczam, by dziewczyna, która przez pierwsze

piętnaście lat swego życia rosła na dzikuskę, potrafiła lub chciała znaleźć przyjemność w

lekturze. Biedactwo! Widok z jej okna nie jest zbyt budujący. Wychodzi ono na znany Ci trawnik i

zagajnik, gdzie często może ujrzeć swą matkę spacerującą godzinami z Reginaldem.

Dziewczęta w wieku Fryderyki muszą być zaiste jeszcze bardzo dziecinne, skoro podobne

rzeczy nie wywołują w nich poruszenia. Czy nie sądzisz jednak, że dawanie takiego przykładu

córce jest niewybaczalne? Mimo to Reginald wciąż uważa lady Susan za najlepszą z matek - i nadal

pogardza Fryderyka! Jest przekonany, że podjęta przez nią próba ucieczki nie miała żadnej

usprawiedliwionej przyczyny. Nie mogę z całą pewnością orzec, że to nieprawda, ale zważywszy

na zapewnienia panny Summers, jakoby panna Vernon w trakcie całego pobytu przy Wigmore

Street, póki nie wykryto jej planu, nie okazywała żadnych oznak przewrotności i nieprzyzwoitości,

nie mogę tak łatwo uwierzyć w to, o czym lady Susan bez trudu przekonała mego brata - a teraz

stara się przekonać i mnie: że Fryderyka dała swym postępkiem dowód nieopanowania i że plan

ucieczki uknuła, pragnąc wyzwolić się spod władzy przełożonej szkoły. Och, Reginaldzie, jakże

dałeś się zniewolić! Mój brat nie ośmiela się nawet przyznać, że dziewczyna jest piękna, i kiedy

rozprawiam o jej urodzie, odpowiada tylko, iż jej oczy pozbawione są blasku.

Czasami też wyraża przekonanie, że Fryderyka jest osobą ograniczoną, niekiedy zaś

utrzymuje, że ma tylko zły charakter. Krótko mówiąc, ponieważ ciągle jest okłamywany, rzadko

miewa stałe opinie. Pragnąc zaś usprawiedliwić samą siebie, lady Susan zrzuca winę na córkę i

prawdopodobnie niekiedy mówi o niej tylko po to, by oskarżać ją o brak rozsądku i zły charakter;

Reginald tymczasem bezwolnie powtarza to, co usłyszy od przyjaciółki.

Twoja

Katarzyna Vernon

LIST 18

Ta sama do tej samej

Churchill

Moja droga Matko!

Cieszę się, że zainteresowało Cię to, co napisałam o Fryderyce Vernon, wierzę bowiem, iż

prawdziwie zasługuje ona na naszą uwagę. Jestem też pewna, że kiedy zakomunikuję Ci rzecz, jaka

ostatnio rzuciła mi się w oczy, Twoja sympatia do niej jeszcze wzrośnie. Nie mogę bowiem oprzeć

się wrażeniu, że przejawia ona coraz większą słabość do mojego brata. Wierz mi, że nader często

widzę, jak patrzy na niego z melancholijnym podziwem! Reginald jest niewątpliwie bardzo

przystojny, a przy tym zachowuje się wobec niej w sposób ujmujący i jestem pewna, że Fryderyka

nie pozostaje na to obojętna. Zamyślenie i melancholia, jakie stale malują się na jej obliczu, znikają

pod wpływem uśmiechu, który rozjaśnia jej twarz, ilekroć Reginald powie coś zabawnego. A jeśli

temat rozmowy jest na tyle poważny, by mój brat zechciał wziąć w niej udział, jestem pewna, że nie

uroni ona nigdy ani sylaby z tego, co Reginald mówi. Pragnę przy okazji uświadomić mu to

wszystko, wiemy bowiem, ile w sercu takim jak jego zdziałać może wdzięczność. Gdyby zaś

szczere uczucie Fryderyki uwolniło go spod wpływu jej matki, należałoby błogosławić dzień, w

którym przybyła ona do Churchill.

Sądzę też, droga Matko, że nie miałabyś nic przeciwko temu, by ujrzeć ją w roli córki. Jest z

pewnością wyjątkowo młoda i ma poważne braki w edukacji, matka zaś daje jej wybitnie zły

przykład swoją płochością, ale mimo to ma ona wszelkie dane po temu, by stać się prawdziwą

damą. Choć całkowicie pozbawiona ogłady, nie jest bynajmniej taką ignorantką, za jaką ją

uważaliśmy. Kocha książki i większość czasu spędza na czytaniu. Matka częściej zostawiają teraz

samą, ja zaś, gdy tylko mam okazję, czynię wszystko, aby przezwyciężyć jej nieśmiałość. Stałyśmy

się dobrymi przyjaciółkami i choć Fryderyka nigdy nie otwiera ust w towarzystwie lady Susan,

przebywając ze mną mówi wystarczająco dużo, by nie mieć wątpliwości, o ile korzystniejsze

robiłaby wrażenie, gdyby nie traktowano jej tak ozięble.

Trudno doprawdy o łagodniejsze, bardziej czułe serce i uprzejmiejsze maniery, kiedy tylko

matka nie ogranicza jej swobody. Wszyscy mali kuzyni od pierwszej chwili wprost za nią

przepadają.

Twoja oddana

Katarzyna Vernon

LIST 19

Lady Susan do pani Johnson

Churchill

Wyglądasz pewnie z niecierpliwością nowych wieści o Fryderyce i być może nawet ganisz

mnie za opieszałość, która sprawiła, że nie napisałam do Ciebie wcześniej, spieszę tedy naprawić

moje zaniedbania.

Moja córka zawitała do nas wieczorem zeszłego czwartku, przywieziona przez swego stryja.

Oczywiście, nie tracąc czasu, zażądałam od niej wyjaśnień i natychmiast odkryłam, że nie myliłam

się ani trochę, sądząc, iż jej postępek wiązał się z otrzymanym ode mnie listem.

Przeraził on ją tak dalece, że z prawdziwie dziecięcą przewrotnością i głupotą, nie zważając

na to, że uciekając z Wigmore Street i tak nie umknęłaby przed moją władzą, opuściła samowolnie

szkołę, kierując się prosto do rezydencji swych przyjaciół Clarke’ów. Dotarła w swojej podróży

dwie ulice dalej, gdzie szczęśliwie pobłądziła i została schwytana przez pogoń.

Tak oto wyglądał pierwszy wspaniały wyczyn panny Fryderyki Susanny Vernon i -

zważywszy na to, że dokonała go w młodym wieku lat szesnastu - otwiera nam on drogę do ze

wszech miar pochlebnych prognoz co do jej przyszłej sławy. Niemniej jestem w najwyższym

stopniu zirytowana ostentacyjną dbałością o przyzwoitość, która nie pozwoliła pannie Summers

zatrzymać dziewczyny u siebie. Nadzwyczajna finezja, z jaką, zważywszy na rodzinne koneksje

mojej córki, rzecz całą przeprowadzono, każe mi przypuszczać, że przełożona pensji kierowała się

raczej obawą, iż nigdy nie otrzyma należnych jej pieniędzy, niż przyzwoitością. Tak czy owak

Fryderyka znowu jest przy mnie i nie mając nic lepszego do roboty, rozwija uknuty jeszcze w

Langford plan romansu. Jest naprawdę zakochana w Reginaldzie de Courcy. Nieposłuszeństwo

wobec matki i odmowa przyjęcia doskonałej partii jej nie wystarczają; postanowiła także w

miłosnych uczuciach obyć się bez aprobaty rodzicielki. Nigdy nie spotkałam dziewczyny w jej

wieku, która bardziej starałaby się wystawić na pośmiewisko. Jej uczucia są tak gorące, ona sama

zaś tak uroczo naturalna w ich okazywaniu, że można żywić ze wszech miar uzasadnioną nadzieję,

iż zasłuży tym sobie na drwiny i pogardę każdego mężczyzny, jaki na nią spojrzy.

Naturalność nigdy nie pasowała do spraw miłości, a ta dziewczyna urodziła się prostaczką,

ma więc tej cechy pod dostatkiem. Nie jestem na razie pewna, czy Reginald w ogóle zdaje sobie

sprawę, co się dzieje, ale w gruncie rzeczy nie ma to większego znaczenia. Fryderyka jest mu

całkowicie obojętna, tak więc na wieść o jej uczuciu zareagować może jedynie lekceważeniem.

Vernonowie są pełni podziwu dla jej urody, ale na nim samym nie robi ona żadnego wrażenia.

Ciotka Fryderyki zapałała do dziewczyny wielką sympatią - bez wątpienia dlatego, iż tak mało

przypomina ona mnie samą. Moja córka jest wymarzoną towarzyszką dla pani Vernon, która

uwielbia we wszystkim być pierwsza i jako jedyna błyszczeć rozsądkiem i dowcipem w

konwersacji. Cóż, Fryderyka z pewnością nie należy do kobiet, które mogłyby ją zaćmić. Kiedy

przyjechała do Churchill, zamierzałam uniemożliwić jej zbyt częste kontakty z ciotką, teraz jednak

dałam temu spokój, uznałam bowiem, że będzie przestrzegała zasad, jakie jej narzuciłam.

Nie wyobrażaj sobie jednak, że przy całej tej wyrozumiałości choć na chwilę porzuciłam

myśl o wydaniu jej za mąż. Nie, wciąż nieodmiennie jestem na to zdecydowana, tyle że na razie nie

wymyśliłam sposobu, w jaki mogłabym tę rzecz przeprowadzić. Nie powinnam była dopuścić, żeby

sprawy zaszły aż tak daleko i by wmieszały się w nie tęgie głowy pana i pani Vernon. Poza tym, nie

mogę obecnie udać się do miasta, panna Fryderyka musi zatem trochę zaczekać.

Twoja na zawsze

S. Vernon

LIST 20

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Droga Matko!

Wyobraź sobie, że mamy zupełnie niespodziewanego gościa! Przyjechał wczoraj:

usłyszałam powóz w chwili, kiedy pilnowałam jedzących obiad dzieci. Przypuszczając, że będę

potrzebna, opuściłam dziecięcy pokój i ruszyłam na dół. W połowie schodów wpadłam na gnającą

na górę Fryderykę; blada jak płótno przemknęła obok mnie i wbiegła do swego pokoju.

Natychmiast udałam się tam za nią, by się dowiedzieć, co zaszło.

- Och, on przyjechał - rozpłakała się. - Sir James przyjechał! Co ja biedna teraz pocznę! Nic

mi to nie powiedziało, poprosiłam ją więc o wyjaśnienia. W tym momencie przerwało nam stukanie

do drzwi. Był to Reginald, który z polecenia lady Susan przyszedł zawołać Fryderykę na dół.

- To pan de Courcy - powiedziała dziewczyna, czerwieniejąc gwałtownie. - Mama przysłała

go po mnie. Muszę iść.

Wszyscy razem zeszliśmy na dół i spostrzegłam, że mój brat ze zdumieniem patrzy na

przerażoną minę Fryderyki. W pokoju śniadaniowym znaleźliśmy lady Susan i młodego mężczyznę

o pretensjonalnym wyglądzie. Moja bratowa przedstawiła mi go jako sir Jamesa Martina, tego

samego, o którym mówiono, że zerwał zaręczyny z panną Manwaring. Wydaje się jednak, że lady

Susan nie zamierzała upolować tej zdobyczy dla siebie, choć możliwe też, że dopiero później

scedowała ją na córkę. Sir James jest bowiem rozpaczliwie zakochany we Fryderyce, do czego jej

matka odnosi się z gorącą aprobatą. Mimo to żywię całkowitą pewność, że ta biedna dziewczyna go

nie lubi. I choć jego powierzchowność i wychowanie nie pozostawiają nic do życzenia, zrobił na

mnie i na panu Vernon wrażenie człowieka bardzo słabego charakteru.

Kiedy wchodziliśmy do salonu, Fryderyka była tak zmieszana i onieśmielona, że nie

mogłam się oprzeć uczuciu głębokiej litości. Lady Susan odnosi się do swego gościa z wielką

atencją, ale mimo to mam wrażenie, że nie ucieszyła się wcale z jego przyjazdu. Sir James jest

gadatliwy i wygłosił wiele uprzejmych usprawiedliwień swej śmiałości, która pozwoliła mu zawitać

do Churchill. Przerywał przy tym swoją wypowiedź częstszymi niż tego wymagał temat

wybuchami śmiechu. Wiele też rzeczy powtarzał po kilka razy, i tak na przykład trzykrotnie

informował lady Susan, że parę dni wcześniej odwiedził panią Johnson. Raz po raz zwracał się

także do Fryderyki, częściej jednak mówił do jej matki. Biedna dziewczyna siedziała przez cały

czas, nie otwierając ust, ze spuszczonymi oczyma, na przemian to czerwieniejąc, to blednąc.

Reginald obserwował wszystko w zupełnym milczeniu.

W końcu lady Susan, zmęczona, jak sądzę, sytuacją, zaproponowała spacer, w związku z

czym zostawiliśmy obu dżentelmenów razem, by pójść po nasze okrycia.

Wchodząc na górę, lady Susan poprosiła mnie o chwilę rozmowy w cztery oczy;

zaprowadziłam ją tedy do mojej garderoby i tam, gdy tylko zamknęły się za nami drzwi, moja

bratowa powiedziała:

- Nic w życiu nie zdumiało mnie bardziej niż przyjazd sir Jamesa. Nagłość tej wizyty

sprawia, droga siostro, że jestem ci winna przeprosiny, choć dla mnie, jako matki, jego pojawienie

się tutaj jest w najwyższym stopniu pożądane. Żywi on tak głębokie uczucie do mojej córki, że nie

może żyć bez widywania jej od czasu do czasu. Sir James jest młodym człowiekiem o miłym

usposobieniu i kryształowym charakterze. Może tylko nieco zanadto gadatliwym, choć jestem

pewna, że za rok czy dwa uleczy się i z tej przywary. Z wielu różnych względów stanowi on

znakomitą partię dla Fryderyki i dlatego właśnie z ogromną przyjemnością obserwowałam zawsze

jego szczere do niej przywiązanie. Bez wątpienia ty i mój brat także z całego serca przyklaśniecie

temu związkowi. Nie wspominałam wam dotąd o możliwości takiego mariażu, uznając, że póki

Fryderyka pozostaje w szkole, lepiej utrzymywać całą rzecz w sekrecie. Teraz jednak, kiedy się

przekonałam, że moja córka liczy sobie już zbyt wiele lat, by podporządkować się szkolnym

rygorom, zaczynam myśleć, że jej ślub z sir Jamesem nastąpi w niedalekiej przyszłości.

Zamierzałam w ciągu najbliższych dni poinformować o wszystkim ciebie i pana Vernona i wierzę,

droga siostro, że wybaczysz mi, iż tak długo zachowywałam milczenie. Zgodzisz się przy tym ze

mną, że w warunkach kiedy przyszłość związku była tak niepewna, nie należało całej sprawy

traktować zbyt poważnie.

Kiedy za kilka lat dostąpisz szczęścia ofiarowania swojej małej słodkiej Katarzyny jakiemuś

mężczyźnie, którego zarówno koneksje, jak i charakter uznasz za nienaganne, zrozumiesz, co

obecnie czuję. Choć ty, dzięki Bogu, nie będziesz miała tylu co ja powodów do niepokoju, czy

znajdziesz odpowiedniego zięcia. Katarzyna otrzyma sowity posag i - inaczej niż w wypadku

Fryderyki - jej szczęście nie będzie zależało od bogatego zamążpójścia.

Na koniec poprosiła, bym złożyła jej gratulacje, ale, jak sądzę, wypadły one blado, gdyż to

niespodziewane wyjawienie tak poważnych planów odebrało mi całą elokwencję. Mimo to bratowa

wylewnie mi podziękowała, wyrażając także wdzięczność za troskę, z jaką zaopiekowałam się nią i

jej córką. Na koniec oświadczyła:

- Nie mam talentu do przemówień, droga pani Vernon, ale jako że nigdy nie potrafiłam

dawać wyrazu uczuciom obcym mojemu sercu, ufam, iż uwierzysz mi, gdy powiem, że nim cię

poznałam - choć słyszałam wiele pochwał pod twoim adresem - nie miałam pojęcia, że pokocham

cię jak siostrę. A tak właśnie się stało! Jestem ci niewymownie wdzięczna za twą przyjaźń, miałam

bowiem powody przypuszczać, że podjęto liczne próby uprzedzenia cię do mnie. Teraz zaś

mogłabym sobie jedynie życzyć, by ci - kimkolwiek oni są - którymi kierowały tak podłe intencje,

ujrzeli komitywę, w jakiej obie żyjemy, i dowiedzieli się o prawdziwych uczuciach, jakimi się

nawzajem darzymy! Nie będę cię już jednak dłużej zatrzymywać. Niech cię Bóg błogosławi za

dobroć okazaną mnie oraz mojej córce i niech dalej obdarza cię takim szczęściem jak dotychczas.

Cóż można, droga Matko, powiedzieć o tej kobiecie? O żarliwości i powadze, z jakimi

przemawiała? A mimo to prawdziwość jej deklaracji wydaje mi się wielce wątpliwa.

Jeśli chodzi o Reginalda, to sądzę, że po prostu nie wie, co z tym fantem zrobić. Przybycie

sir Jamesa zdumiało go i zakłopotało. Kaprys młodzieńca i zmieszanie Fryderyki wprawiły go w

całkowite osłupienie. I choć odbyta z lady Susan krótka prywatna rozmowa przyniosła już pewne

skutki, wciąż - jestem pewna - czuje się dotknięty faktem, że pozwala ona takiemu mężczyźnie

starać się o rękę córki.

Sir James z całym spokojem sam udzielił sobie zaproszenia do pozostania u nas przez kilka

dni, żywiąc nadzieję, że nie dopatrzymy się w tym niczego niestosownego. Choć świadom tego, że

zachowuje się impertynencko, pozwolił sobie powołać się na prawa krewnego, którym - jak ze

śmiechem dodał na zakończenie - może wkrótce zostać. Nawet lady Susan była z lekka

skonsternowana jego tupetem i jestem przekonana, że w głębi serca szczerze życzyłaby sobie, żeby

odjechał.

Coś jednak trzeba uczynić dla tej biednej dziewczyny, o ile jej uczucia rzeczywiście są takie,

jak ja i jej stryj przypuszczamy. Nie wolno nam dopuścić, by stała się ofiarą dobrego wychowania i

ambicji, ani nawet, by przeżywała katusze lęku przed podobnym zamążpójściem. Dziewczyna,

której serce potrafiło poznać się na Reginaldzie de Courcy, zasługuje - nawet jeśli on nic sobie na

razie z jej uczuć nie robi - na lepszy los niż poślubienie sir Jamesa Martina. Gdy tylko zostanę z nią

sam na sam, spróbuję odkryć prawdę - choć Fryderyka zdaje się mnie ostatnio unikać. Mam

nadzieję, że nie oznacza to nic złego i że nie przekonam się, iż miałam o niej dotąd zbyt wysokie

mniemanie. Jej zachowanie w obecności sir Jamesa bez wątpienia zdradza wielkie zakłopotanie i

onieśmielenie, ja zaś nie widzę w nim niczego, co mogłoby stanowić dla tego młodzieńca zachętę.

Adieu, droga Matko.

Twoja

Katarzyna Vernon

LIST 21

Panna Vernon do pana de Courcy

Sir, mam nadzieję, że wybaczy mi Pan moją śmiałość; zmusza mnie do niej wielka rozpacz,

inaczej nie odważyłabym się Pana kłopotać. Czuję się wielce nieszczęśliwa z powodu sir Jamesa

Martina i nie mam żadnej na świecie nadziei na pomoc - wyjąwszy list do Pana. Nie wolno mi

nawet rozmawiać na ten temat z moją ciotką i stryjem, i lękam się, że pisząc ten list, także uciekam

się do podstępu, stosuję się bowiem tylko do litery, a nie ducha zakazów matki. Jeśli jednak nie

stanie Pan po mojej stronie, znajdę się na progu szaleństwa, nie potrafię bowiem nawet znieść myśli

o poślubieniu tego człowieka. Nikt zaś poza Panem nie ma szansy na przekonanie o tym mojej

mamy, gdyby więc był Pan tak niewypowiedzianie uprzejmy i wstawił się za mną, nakłaniając ją,

by odprawiła sir Jamesa, byłabym Panu wielce zobowiązana; bardziej niż umiem to wyrazić. Nie

lubiłam tego człowieka od pierwszej chwili, zapewniam więc Pana, sir, że nie ulegam jedynie

chwilowemu kaprysowi. Zawsze uważałam sir Jamesa za głupca i impertynenta, a teraz stał mi się

on jeszcze bardziej niemiły.

Wolałabym raczej sama pracować na swe utrzymanie niż wyjść za niego za mąż. Nie wiem

doprawdy, jak mam przepraszać za ten list. Wiem, że pozwalam sobie na niewybaczalną śmiałość, i

domyślam się, jak okropnie rozgniewam mamę, ale muszę podjąć to ryzyko.

Pozostaję Pańską uniżoną sługą

F.S.V.

LIST 22

Lady Susan do pani Johnson

Churchill

To doprawdy nieznośne! Nigdy dotąd, moja droga Przyjaciółko, nie czułam się tak

zagniewana. Wierzę, że list do Ciebie przyniesie mi ulgę, Ty bowiem, jak nikt inny, rozumiesz

moje uczucia. Czy wiesz, kto przybył do nas we wtorek? Któż by inny, jak nie sam sir James

Martin! Wyobrażasz sobie chyba, jak mnie to zdumiało i poirytowało - wiesz, że nigdy przecież nie

życzyłam sobie przedstawiania go w Churchill. Jaka szkoda, że nie odgadłaś jego zamiarów! Mało

tego, że tu przyjechał, postanowił jeszcze w dodatku zabawić z nami przez kilka dni. Myślałam, że

go uduszę. Wykorzystałam wszelako całą sytuację najlepiej jak mogłam i z powodzeniem

opowiedziałam moją historyjkę pani Vernon, która - niezależnie od swych prawdziwych uczuć - nie

sprzeciwiła mi się ani słowem. Wskazałam na uprzejme zachowanie Fryderyki wobec sir Jamesa i

dałam do zrozumienia, że jestem całkowicie zdecydowana, by moja córka go poślubiła. Pani

Vernon wspomniała coś o cierpieniu młodej dziewczyny, ale na tym się skończyło.

Wiesz, że od pewnego czasu miałam szczególne powody, by nalegać na to małżeństwo,

widziałam bowiem, jak gwałtownie rośnie afekt Fryderyki do Reginalda, a nie byłam całkowicie

pewna, czy uświadomienie sobie przezeń jej uczuć nie doprowadziłoby w końcu do ich

odwzajemnienia. Choć więc uczucie oparte wyłącznie na litości uczyniłoby ich oboje w moich

oczach godnymi pogardy, nie mogłam być w pełni przekonana, że nie tak właśnie potoczyłyby się

sprawy. Co prawda, Reginald w najmniejszym nawet stopniu nie ochłódł w stosunku do mnie, ale

zaczął ostatnio spontanicznie i bez potrzeby wspominać o Fryderyce, a raz wypowiedział nawet

jakąś pochwałę pod jej adresem.

Był zupełnie zaskoczony pojawieniem się mojego gościa i w pierwszej chwili przyglądał się

sir Jamesowi z taką uwagą, że, ku mojemu zadowoleniu, musiała ona wynikać z zazdrości.

Niestety, nie mogłam zadać mu prawdziwych tortur, gdyż sir James - choć odnosił się do

mnie z najwyższą uprzejmością - bardzo prędko dał wszystkim do zrozumienia, że jego serce

należy do mojej córki.

Nietrudno mi też było, kiedy zostaliśmy sami, przekonać pana de Courcy, że - zważywszy

na okoliczności - mam zupełną rację, pragnąc tego małżeństwa. Wydawało się więc, że mój plan

nie napotka na żadne przeszkody. Moi gospodarze nie mogli wprawdzie nie spostrzec, że sir James

nie jest Salomonem, ale ponieważ zakazałam Fryderyce skarżyć się Charlesowi Vernonowi lub jego

żonie, uznałam, iż nie znajdą oni pretekstu, by się wtrącać - choć wiedziałam, że moja

impertynencka siostra tylko czeka okazji, by to uczynić.

Wszystko wszelako przebiegało po mojej myśli i pomimo że liczyłam godziny do wyjazdu

sir Jamesa, byłam całkowicie usatysfakcjonowana rozwojem wypadków.

Domyślasz się więc, jak się poczułam, kiedy niespodziewanie wszystkie moje plany stanęły

pod znakiem zapytania, a to za sprawą osoby, ze strony której najmniej się tego spodziewałam.

Reginald przyszedł dziś rano do mojej garderoby i z niezwykle uroczystą miną jął się szeroko

rozwodzić nad tym, jak wysoce niewłaściwie postępuję, pozwalając, by sir James Martin zalecał się

do mojej córki wbrew jej własnym skłonnościom. Wprawiło mnie to w całkowite zdumienie. Kiedy

odkryłam, że nie uda mi się po prostu go wyśmiać, spokojnie zażądałam wyjaśnień. Byłam

ciekawa, co go skłoniło, by mnie pouczał. Wyznał mi wówczas - okraszając przemowę kilkoma

zuchwałymi komplementami i niefortunnymi zapewnieniami o swym oddaniu, których

wysłuchałam z doskonałą obojętnością - że moja córka zaznajomiła go z paroma okolicznościami

dotyczącymi jej osoby, sir Jamesa i mnie. Rzecz jasna, wzbudziło to w nim głęboki niepokój.

Krótko mówiąc, odkryłam, że Fryderyka napisała do niego z prośbą o pomoc, on zaś,

otrzymawszy list, odbył z nią na ten temat rozmowę. W ten sposób poznał szczegóły i upewnił się

co do jej rzeczywistych intencji!

Nie mam cienia wątpliwości, że dziewczyna skorzystała z okazji, by wyjawić mu swoją

miłość. Wnoszę to ze sposobu, w jaki zaczął o niej mówić. Zaiste, dużo dobrego wyniknie dlań z tej

miłości! Zawsze będę pogardzać mężczyzną, który zadowala się uczuciem, jakiego wcale sobie nie

życzył ani o jakie nie zabiegał. Do końca życia będę też ich oboje nienawidzić! Okazuje się, że

Reginald nie żywił dla mnie prawdziwej miłości - inaczej nie słuchałby Fryderyki. Ona zaś, ze

zbuntowanym sercem i właściwym sobie brakiem delikatności, oddała się w opiekę młodego

mężczyzny, z którym zamieniła w życiu nie więcej niż dwa słowa. Jestem w równym stopniu

skonfundowana jej zuchwalstwem, co jego łatwowiernością. Jak śmiał uwierzyć jej słowom, które

tak bardzo świadczyły na moją niekorzyść? Czy nie powinien zakładać, że miałam widocznie swoje

powody, by tak postąpić? Gdzie się podziało jego przekonanie o moim rozsądku i dobroci? Gdzież

nienawiść, jaką prawdziwa miłość kazałaby mu odczuwać wobec osoby rzucającej na mnie

oszczerstwa? Osoby, która jest przy tym dzierlatką, dzieckiem bez uzdolnień i wykształcenia!

Kimś, kim zawsze uczono go pogardzać!

Przez pewien czas rozmawiałam z nim spokojnie, ale nawet największa cierpliwość kiedyś

się wyczerpie. Mam nadzieję, że mimo wszystko do końca pozostałam dlań uprzejma.

Reginald długo próbował złagodzić moją niechęć, ale tylko głupia kobieta obrażona

oskarżeniami da się przebłagać komplementami. W końcu odszedł, równie poirytowany i

zagniewany, jak ja sama. Odnosiłam się do niego z chłodną obojętnością, on natomiast był w

najwyższym stopniu oburzony - mogę więc chyba liczyć, że skoro jego uczucia są tak gwałtowne,

szybko zeń opadną. Niewykluczone, że znikną nawet zupełnie, ale jeśli chodzi o moje, pozostaną na

zawsze głębokie i nieprzejednane.

Reginald siedzi teraz zamknięty w swoich pokojach, dokąd, jak słyszałam, udał się prosto

po rozmowie ze mną. Można sobie wyobrazić, jak niemiłe dręczą go myśli. Cóż, uczucia niektórych

ludzi bywają niepojęte. Nie uspokoiłam się jeszcze dostatecznie, by się rozmówić z Fryderyka.

Nieprędko, zapewniam Cię, zapomni ona dzisiejsze wydarzenia! Udowodnię jej, że na próżno

opowiedziała Reginaldowi swą wzruszającą historyjkę o miłości, na zawsze wystawiając się na

pogardę całego świata i najsurowszą niechęć ze strony urażonej matki.

Twoja oddana

S. Vernon

LIST 23

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Pogratuluj mi, droga Matko. Kwestie, które przepełniały nas takim niepokojem, zmierzają

ku szczęśliwemu rozwiązaniu. Perspektywy są wprost zachwycające, a sprawy przybrały tak dobry

obrót, że żałuję wręcz, iż w ogóle dzieliłam się z Tobą swoimi obawami. Jednakże radość na wieść,

że wszelkie niebezpieczeństwo minęło, musiała prawdopodobnie zostać okupiona tym, co

wycierpiałaś wcześniej.

Jestem tak przepełniona szczęściem, że ledwie trzymam pióro, postanowiłam jednak skreślić

parę zdań i przesłać Ci list przez Jamesa. Wyjaśni to rzecz, która musi szczerze Cię zdumieć, a

mianowicie powrót Reginalda do Parklands.

Jakieś pół godziny temu siedziałam z sir Jamesem w pokoju śniadaniowym, kiedy wywołał

mnie stamtąd mój brat. Natychmiast spostrzegłam, że coś musiało się stać - był zarumieniony i

mówił z wielkim przejęciem. Wiesz, droga Matko, jak niecierpliwie się zachowuje, gdy jest czymś

wzburzony.

- Wracam dziś do domu, Katarzyno - oświadczył. - Przykro mi cię opuszczać, ale muszę

jechać. Upłynęło sporo czasu, odkąd po raz ostatni widziałem matkę i ojca. Zamierzam natychmiast

wysłać przodem Jamesa z moimi końmi do polowania. Jeśli masz list do rodziców, może go przy

okazji zabrać. Ja sam nie dotrę do domu przed środą lub czwartkiem, udaję się tam bowiem przez

Londyn, gdzie mam do załatwienia kilka spraw. Zanim jednak odjadę - ciągnął nieco cichszym, ale

wciąż wzburzonym głosem - muszę cię ostrzec co do pewnej rzeczy.

Nie pozwól, by sir Martin unieszczęśliwił Fryderykę Vernon. Pragnie ją poślubić, a jej

matka także sprzyja temu małżeństwu, ale Fryderyka drży ze strachu nawet na samą myśl o tym.

Możesz być pewna, że to, co mówię, jest prawdą. Wiem, że córkę lady Susan przeraża już sama

obecność tego człowieka w twoim domu. To słodka dziewczyna i zasługuje na lepszy los. Odeślij

go stąd jak najszybciej. To zwykły głupiec, ale Bóg jeden raczy wiedzieć, do czego zmierza jej

matka. Żegnaj - dodał, ściskając czule moją dłoń. - Nie wiem, kiedy znów się zobaczymy. Pamiętaj

jednakże o tym, co ci powiedziałem. Wiem, że dobro Fryderyki bardzo leży ci na sercu. To miła,

nader inteligentna panna, której rozsądkowi zawsze powinniśmy ufać.

To rzekłszy, zostawił mnie i zbiegł po schodach. Nie próbowałam go zatrzymywać,

wiedząc, jak musi się czuć. To, co działo się ze mną samą, gdy słuchałam jego słów, nie da się

wprost opisać. Przez parę minut nie byłam nawet zdolna się poruszyć: zamarłam ze zdumienia.

Jakże wszelako miłego! Po chwili zaś, kiedy jeszcze raz przemyślałam to, co powiedział, ogarnęło

mnie uczucie niezmąconego niczym szczęścia.

W dziesięć minut po moim powrocie do pokoju śniadaniowego pojawiła się w nim lady

Susan. Domyśliłam się, oczywiście, że ona i Reginald musieli się pokłócić, z napięciem i

ciekawością szukałam więc w jej twarzy potwierdzenia moich przypuszczeń, jednakże, jak

przystało na mistrzynię oszustwa, wyglądała na niczym nieporuszoną. Poszczebiotawszy chwilę na

błahe tematy, odezwała się do mnie w te słowa:

- Dowiedziałam się od Wilsona, że utracimy towarzystwo pana de Courcy. Czy to prawda,

że jeszcze dziś rano opuszcza Churchill? Odpowiedziałam, że owszem, to prawda.

- Nic nam o tym nie mówił zeszłego wieczoru - roześmiała się. - Ani nawet dziś, przy

śniadaniu. Ale może sam jeszcze wtedy o tym nie wiedział. Młodzi ludzie często bardzo

pospiesznie podejmują decyzje. Pochopność, z jaką gotowi są działać, dorównuje niestałości w

wytrwaniu przy swoich postanowieniach. Nie zdziwiłabym się, gdyby w końcu zmienił zamiar i

nigdzie nie pojechał.

Wkrótce opuściła pokój, ale mimo to ufam, droga Matko, że nie mamy powodów do obaw,

iż Reginald zmieni wcześniejsze plany. Sprawy zaszły już za daleko. Musieli się z lady Susan

pokłócić - i to prawdopodobnie o Fryderykę. Mimo to jej spokój mnie zaskoczył. Teraz wolę jednak

myśleć tylko o tym, z jaką radością powitacie go w domu, skoro udowodnił, że wciąż godzien jest

Waszego szacunku i nadal potrafi być dla Was źródłem szczęścia!

Kiedy następnym razem będę do Was pisać, mam nadzieję donieść, że sir James już

wyjechał, plany lady Susan spełzły na niczym, a Fryderyka odzyskała spokój. Przed nami wielkie

zadanie, musimy mu podołać. Płonę z ciekawości, by się dowiedzieć, jak doszło do tej

zdumiewającej przemiany w Reginaldzie. Kończę tak, jak zaczęłam: najserdeczniejszymi

gratulacjami.

Twoja na zawsze

Katarzyna Vernon

LIST 24

Ta sama do tej samej

Churchill

Wysyłając do Ciebie mój ostatni list, nie wyobrażałam sobie, droga Matko, że

przepełniająca moje serce radość tak szybko przeminie, ustępując miejsca bolesnej melancholii!

Nigdy sobie nie daruję, że w ogóle Ci o tym napisałam. Któż jednak mógł przewidzieć, co się

stanie? Cała nadzieja, która jeszcze dwie godziny temu czyniła mnie taką szczęśliwą, zniknęła.

Kłótnia między lady Susan a Reginaldem zakończyła się pojednaniem i wróciliśmy oto do punktu

wyjścia. Zysk jest z tego tylko jeden: sir James opuścił nasze towarzystwo. Czego mamy się teraz

spodziewać? Jestem zaiste rozczarowana. Reginald naprawdę miał zamiar wyjechać. Osiodłano

dlań już konia - niemal przyprowadzono mu go pod drzwi! Któż nie uznałby zatem, że

niebezpieczeństwo minęło?

Przez pół godziny czekałam, licząc, że jego wyjazd może nastąpić w każdej chwili. Po

wysłaniu listu do Ciebie udałam się do pana Vernona, by omówić z nim całą sprawę, a opuszczając

jego pokój, postanowiłam odszukać Fryderykę, której nie widziałam od śniadania. Natknęłam się na

nią na schodach i spostrzegłam, że płacze.

- Droga ciotko - zatkała - on wyjeżdża. Pan de Courcy wyjeżdża i to wszystko jest moja

wina. Boję się, że będziesz się na mnie złościć, ale naprawdę nie miałam pojęcia, że tak się to

skończy.

- Nie sądzę, moja kochana - odparłam - byś musiała przepraszać mnie za to, co się stało.

Będę się czuła wielce zobowiązana każdemu, kto w jakikolwiek sposób przyczyni się do

wyjazdu mego brata do domu, wiedz bowiem, że mój ojciec (wymyśliłam to naprędce) pragnie

natychmiast się z nim zobaczyć. Ale jaki ty mogłaś mieć na to wpływ? Dziewczyna gwałtownie

okryła się rumieńcem, po czym odpowiedziała:

- Czułam się taka nieszczęśliwa na myśl o małżeństwie z sir Jamesem! Och, wiem, że

postąpiłam bardzo źle, ale nie wyobrażasz sobie nawet, ciociu, w jak głębokiej byłam rozpaczy. Że

zaś mama surowo zakazała mi rozmawiać o tym z tobą lub stryjem, więc...

- ... więc zwróciłaś się do mojego brata z prośbą, żeby się za tobą wstawił - dokończyłam za

nią, pragnąc oszczędzić jej wyjaśnień.

- Owszem... Napisałam do niego. Specjalnie wstałam po to wcześnie rano, kiedy jeszcze

było ciemno - jakieś dwie godziny przed świtem. Kiedy wszakże list był gotów, pomyślałam, że

nigdy nie zdobędę się na odwagę, by mu go dać. Jednakże po śniadaniu, idąc do swego pokoju,

spotkałam go w korytarzu i poczułam, że wszystko zależy od tej jednej chwili.

Zmusiłam się tedy, by wręczyć mu list, a on był tak miły, że wziął go natychmiast. Nie

ośmieliłam się na niego spojrzeć; od razu pobiegłam do siebie. Byłam tak przerażona, że ledwie

mogłam oddychać. Nie wiesz nawet, droga ciotko, w jakiej znajdowałam się rozpaczy! - Musisz mi

opowiedzieć o wszystkich swoich kłopotach, Fryderyko - zażądałam. - Znajdziesz we mnie

przyjaciółkę, zawsze gotową ci pomóc. Czyżbyś nie wiedziała, że twój stryj i ja sprzyjamy ci w tym

samym stopniu, co mój brat?

- Och, nie wątpię w waszą życzliwość - odparła, ponownie się czerwieniąc. - Myślałam, że

pan de Courcy wskóra coś u mojej matki, ale się myliłam. Bardzo się pokłócili i teraz on wyjeżdża.

Mama nigdy mi tego nie wybaczy. Moje położenie będzie teraz jeszcze gorsze niż dotąd.

- Nie, nie będzie - zaoponowałam. - W takiej sytuacji jak ta zakaz matki nie powinien cię

powstrzymywać od rozmowy ze mną. Ona nie ma prawa cię unieszczęśliwić. I nie uczyni tego. To,

że zwróciłaś się do Reginalda, wszystkim wyjdzie na dobre. Uważam, że stało się najlepiej jak

tylko mogło. Dzięki temu właśnie nie doznasz już więcej upokorzeń.

W tym właśnie momencie, ku memu najgłębszemu zdumieniu, ujrzałam Reginalda

wychodzącego z garderoby lady Susan. Serce natychmiast zamarło mi z obawy. Mój brat nie zdołał

ukryć zmieszania, jakie ogarnęło go na mój widok. Fryderyka w oka mgnieniu zniknęła.

- Wyjeżdżasz? - zapytałam. - Jeśli tak, znajdziesz pana Vernona w jego pokoju.

- Nie, Katarzyno - odparł. - Nie wyjeżdżam. Poświęcisz mi chwilę, byśmy mogli

porozmawiać? Udaliśmy się do mojego pokoju.

- Uznałem, droga siostro, że dziś rano, mówiąc o wyjeździe, działałem z moją zwykłą,

głupią pochopnością - wyjaśnił. - Całkowicie opacznie zrozumiałem słowa lady Susan i byłem

gotów opuścić twój dom rozgniewany jej zachowaniem. Okazało się to jednak nieporozumieniem;

jak poniewczasie odkryłem, wszyscy bardzo się myliliśmy - ciągnął, coraz bardziej zmieszany. -

Fryderyka nie zna swojej matki i nie wie, że lady Susan ma na względzie wyłącznie jej dobro.

Mimo to ta krnąbrna panna nie chce widzieć w rodzicielce przyjaciółki, toteż lady Susan nie zawsze

wie, co uczyniłoby jej córkę szczęśliwą. Zresztą ja sam tak czy owak nie miałem prawa wtrącać się

w to wszystko. Panna Vernon popełniła błąd, zwracając się z tym do mnie. Krótko mówiąc,

Katarzyno, sprawy z mojej winy przybrały zły obrót, ale teraz na szczęście wszystko zostało

naprawione. Lady Susan, jak sądzę, zechce osobiście o tym z tobą porozmawiać, jeśli tylko

znajdziesz dla niej chwilę czasu.

- Oczywiście - odrzekłam, wzdychając w duchu smutno, gdyż jego mętna opowieść ani

trochę mnie nie przekonała. Nie okazałam mu wszelako, że mówił to wszystko na próżno.

Reginald był wyraźnie zadowolony, że ma tę rozmowę za sobą, ja zaś udałam się do lady

Susan, ciekawa, jak z kolei będzie wyglądała jej wersja.

- Czy nie mówiłam - stwierdziła z uśmiechem - że twój brat, pani, koniec końców nas nie

opuści? - Owszem, mówiłaś, siostro - przyznałam ponuro - ale byłam przekonana, że się mylisz.

- Nie ryzykowałabym takiej opinii - wyjaśniła - gdyby nagle nie przyszło mi do głowy, że

Reginald powziął decyzję o wyjeździe na skutek rozmowy, jaką odbyliśmy ze sobą tego ranka.

Skończyła się ona bardzo nieprzyjemnie, ponieważ źle się nawzajem zrozumieliśmy.

Słysząc wszakże, że brat twój gotuje się do drogi, uznałam, że przypadkowa kłótnia, której

ja byłam prawdopodobnie winna w tym samym stopniu, co on, nie powinna pozbawiać was jego

towarzystwa. Zdecydowałam się więc niezwłocznie z nim porozmawiać, by wyjaśnić

nieporozumienie. Jego powód był bardzo prosty: Fryderyka gwałtownie sprzeciwiła się poślubieniu

sir Jamesa.

- A ty, siostro, jesteś przekonana, że powinna? - zawołałam z przejęciem. - Fryderyka to

mądra, inteligentna dziewczyna. Sir James na nią nie zasługuje! - Jestem jak najdalsza od

ubolewania, że moja córka nie pragnie tego małżeństwa - odparła. - Przeciwnie, cieszę się z tak

wyraźnej oznaki rozsądku Fryderyki. Sir James z pewnością nie dorównuje jej inteligencją, a jego

dziecinne zachowanie robi na mnie jak najgorsze wrażenie. Fryderyka tymczasem okazała się

obdarzona przenikliwością i zdolnościami, jakich zawsze życzyłam mojej córce, ale jakich istnienia

nigdy u niej nie podejrzewałam. Tylko dlatego od razu nie odmówiłam sir Jamesowi, gdy poprosił o

jej rękę.

- To dziwne, że tak zupełnie nie znałaś własnego dziecka.

- Fryderyka nigdy nie odkryła przede mną swoich uczuć. Jej zachowanie zawsze cechowała

dziecinna nieśmiałość. Nie kocha mnie przy tym i boi się mnie, gdyż za życia jej nieszczęsnego

ojca była dzieckiem bardzo zepsutym, ja zaś, z konieczności, musiałam ją traktować o wiele

surowiej, czego nigdy mi nie wybaczyła. Sądziłam też zawsze, że brakuje jej inteligencji, zdolności

i żywości umysłu.

- Powiedz raczej, pani, że nie miała szczęścia, jeśli chodzi o edukację.

- Bóg mi świadkiem, pani Vernon, że kwestia ta bardzo leżała mi na sercu. Nie chcę jednak

wspominać niczego, co rzucałoby cień na pamięć męża, którego imię jest dla mnie święte.

W tym momencie zaczęła udawać, że płacze. Straciłam cierpliwość.

- Cóż jednak powiesz mi, siostro, o swojej kłótni z Reginaldem? - zapytałam.

- Wywołał ją postępek mojej córki, który w pełni udowodnił jej brak rozsądku i wprost mnie

przeraził. Napisała ona do pana de Courcy list.

- Wiem o tym. Zrobiła to, ponieważ zakazała jej pani rozmawiać z panem Vernonem i ze

mną o tym, jak bardzo czuje się nieszczęśliwa. Cóż jej tedy pozostawało, jak nie zwrócić się do

mego brata? - Dobry Boże! - wykrzyknęła lady Susan - jakież złe zdanie musi mieć pani na mój

temat! Czy naprawdę przypuszczasz, siostro, że wiedziałam, w jakiej rozpaczy jest Fryderyka? Że

celowo chciałam unieszczęśliwić własne dziecko i zakazałam jej rozmawiać z wami o tym z obawy,

że pokrzyżowalibyście ów diabelski plan? Uważa pani, że nie ma we mnie za grosz uczciwości i że

pozbawiona jestem wszelkich ludzkich uczuć? Że wydałabym na wieczną niedolę kogoś, komu

zapewnienie szczęścia jest moim pierwszym obowiązkiem? - To rzeczywiście straszna myśl -

przyznałam sucho. - Jakie wobec tego miała pani intencje, nalegając na jej milczenie? - A na cóż

było, droga siostro, zawracać ci tym wszystkim głowę? Czemu miałam narażać was na roztrząsanie

problemu, którym ja sama nie zamierzałam się jeszcze przez długi czas zajmować? Zarówno ze

względu na wasze, jak i na Fryderyki i moje dobro nie było to pożądane. A kiedy podjęłam już

decyzję, nie chciałam, by ktokolwiek - wszystko jedno jak życzliwy - się do niej wtrącał. Myliłam

się, to prawda, ale wówczas wierzyłam, że mam rację.

- Skąd wszakże wzięła się tak zupełna nieświadomość uczuć córki? Czyżbyś nie wiedziała,

pani, że nie lubi ona sir Jamesa? - Wiedziałam, że w żadnym razie nie jest to człowiek, którego

sama by wybrała. Byłam jednak przekonana, że jej sprzeciw nie wypływa z faktu, iż dostrzega w

nim jakiekolwiek braki. Nie wolno ci wszelako, droga siostro, wypytywać mnie zbyt szczegółowo o

te sprawy - dodała ciepło, ściskając moją dłoń. - Uczciwie przyznaję, że jest w tym coś, co pragnę

ukryć.

Fryderyka bardzo mnie rozgniewała. Szczególnie zraniło mnie to, że zwróciła się o pomoc

do pana de Courcy.

- Czy to właśnie ma pani na myśli, mówiąc o sekrecie? Jeśli uważa pani, że Fryderyka jest

przywiązana do Reginalda, uzasadniałoby to jej sprzeciw wobec sir Jamesa w tym samym stopniu

co wówczas, gdyby córce pani chodziło o jego głupotę. I czemu w takim razie poróżniła się pani z

moim bratem? Czemu miała mu pani za złe jego interwencję, skoro, jak pani wie, odmówienie

pomocy w takiej sytuacji byłoby czymś wbrew jego naturze? - Jak wiesz, siostro, Reginald jest

nader skłonny do współczucia. Przyszedł do mnie, by czynić mi wymówki, całym sercem

opowiadając się po stronie źle wydawanych za mąż dziewcząt, które w jego oczach jawią się jako

nieszczęśliwe heroiny. Nie zrozumieliśmy się nawzajem, a że obwiniał mnie bardziej niż na to

zasługiwałam, uznałam jego interwencję za niewybaczalną. Teraz już wszakże tak o tym nie myślę.

Żywię dla Reginalda prawdziwy szacunek i poczułam się niewymownie dotknięta, odkrywszy, że

czyni on z tego tak zły użytek. Oboje daliśmy się ponieść emocjom i oczywiście żadne z nas nie jest

bez winy.

Decyzja twojego brata o opuszczeniu Churchill wypływała z jego ogólnej porywczości,

kiedy więc pojęłam jego intencje, przyszło mi do głowy, że być może zaszło po prostu

nieporozumienie. Postanowiłam tedy wyjaśnić sytuację, zanim będzie za późno. Zawsze będę

darzyła głębokim uczuciem wszystkich członków waszej rodziny i nie darowałabym sobie, gdyby

moja znajomość z panem de Courcy skończyła się tak smutno. Chcę jeszcze dodać, że teraz jestem

już przekonana, iż Fryderyka ma istotne powody, by nie lubić sir Jamesa, wobec czego natychmiast

zawiadomię go, by nie wiązał dłużej z jej osobą żadnych nadziei.

Wyrzucam sobie, że - mimo tak niewinnych pobudek - stałam się przyczyną jej łez. Zrobię

wszystko, co w mojej mocy, by jej to wynagrodzić.

Jeśli zależy jej na swoim szczęściu tak bardzo jak mnie oraz jeśli zachowa rozsądek i będzie

postępować rozważnie - może być spokojna. Wybacz mi, droga siostro, że zabrałam ci tyle czasu;

to wina mojej natury. Ufam też, że po tych wyjaśnieniach nie grozi mi z twej strony

niesprawiedliwa ocena.

- Istotnie, nie - przyznałam, ale rozstałam się z nią niemal bez słowa. Było to największe

wystawienie na próbę mojej powściągliwości, jakie kiedykolwiek przeżyłam. Ale skoro już

pozwoliłam jej mówić, musiałam wysłuchać wszystkiego do końca. Jej zapewnienia, jej fałsz - nie

będę się tu nad nimi rozwodzić; i tak na pewno wystarczająco Cię już one uderzyły, a serce znowu

zamiera Ci z niepokoju.

Powróciłam do salonu dopiero, gdy nieco ochłonęłam. Powóz sir Jamesa stał u drzwi, on

sam zaś, jak zwykle wesół, wkrótce opuścił nasze towarzystwo. Mojej bratowej równie łatwo

przychodzi widocznie ośmielanie jak odprawianie zalotników!

Pomimo takiego obrotu sprawy Fryderyka wciąż sprawia wrażenie nieszczęśliwej. Być

może lęka się gniewu swej matki, ale niewykluczone też, że choć nie pragnęła wyjazdu mego brata,

teraz jest zazdrosna o jego pozostanie. Widzę, jak skrupulatnie pilnuje Reginalda i lady Susan.

Biedna dziewczyna! Nie ma już teraz dla niej nadziei, nie ma szansy, by jej uczucie zostało

odwzajemnione! Reginald odnosi się do niej zupełnie inaczej niż dotąd - osądzają wprawdzie

sprawiedliwiej, ale pojednanie z jej matką wyklucza wszelkie nadzieje na głębsze uczucie.

Przygotuj się, droga Matko, na najgorsze. Prawdopodobieństwo, że Reginald i lady Susan

się pobiorą, ogromnie wzrosło, mój brat jest bowiem teraz oddany swej przyjaciółce bardziej niż

kiedykolwiek. Myślę też, że jeśli dojdzie do ich ślubu, Fryderyka będzie musiała na stałe

zamieszkać z nami.

Cieszę się, że mój poprzedni list tak niewiele wyprzedzi ten, który piszę, pragnę bowiem

zaoszczędzić Ci złudnej radości, która w konsekwencji przynieść może jedynie rozczarowanie.

Twoja na zawsze

Katarzyna Vernon

LIST 25

Lady Susan do pani Johnson

Churchill

Domagam się od Ciebie, droga Alicjo, gratulacji. Znowu jestem sobą: kobietą radosną i

triumfującą. Kiedy pisałam do Ciebie wczoraj, czułam się zaiste wielce poirytowana i miałam po

temu aż nadto powodów. Prawdę mówiąc, nie wiem, czy nawet teraz powinnam być już zupełnie

spokojna, bo nigdy dotąd nie znalazłam się w takich tarapatach. Ten Reginald to zaiste chodząca

duma i odwaga, wypływająca z niezwykłej prawości, która czyni go szczególnie wyniosłym.

Niełatwo mi przyjdzie mu wybaczyć, zapewniam Cię! Był naprawdę gotów opuścić Churchill!

Wilson powiedział mi o tym dosłownie w chwili, kiedy skończyłam pisać mój poprzedni list,

natychmiast uznałam przeto, że muszę z panem de Courcy porozmawiać. Nie zamierzałam bowiem

dopuścić, by wyjechał na mnie obrażony i targany gwałtownymi uczuciami rozsiewał na mój temat

kompromitujące plotki. Wystawiłabym na szwank swoją reputację, gdyby opuścił Churchill, mając

o mnie tak złe wyobrażenie. W tych okolicznościach musiałam zdobyć się na łaskawość.

Wysłałam tedy Wilsona, by zawiadomił go, że pragnę z nim porozmawiać, zanim wyjedzie.

Złość, jaką kipiał w chwili, gdy się rozstawaliśmy, do tego czasu nieco już zelżała.

Wydawał się zdziwiony moim wezwaniem; robił wrażenie, jakby na poły pragnął, a na poły

obawiał się tego, że pod wpływem rozmowy ze mną jego gniew złagodnieje.

Jeśli moja twarz wyrażała to, co chciałam, aby wyrażała, malował się na niej spokój i

godność, zabarwione nieco melancholią, która miała go przekonać, że nie czuję się całkowicie

szczęśliwa.

- Wybacz mi, pan, że miałam śmiałość posłać po pana - powiedziałam - ale właśnie

dowiedziałam się o pańskim zamiarze opuszczenia Churchill. Czuję się zatem w obowiązku błagać,

byś z mojego powodu nie skracał nawet o godzinę swojego pobytu tutaj. Jestem doskonale

świadoma, że po tym, co się między nami wydarzyło, nie powinniśmy pozostawać pod jednym

dachem. Oboje wiemy, że tak całkowita odmiana uczuć po dawnej bliskości i przyjaźni musiałaby

uczynić dalsze obcowanie ze sobą okrutną karą. Dlatego też pańska decyzja opuszczenia Churchill

jest bez wątpienia odpowiednia do sytuacji oraz uczuć, które, jak wiem, pan żywi. Jednocześnie

uważam jednak, że nie mam prawa wymagać takiego poświęcenia - bo konieczność opuszczenia

krewnych, którym jest pan tak bliski i drogi, musi przecież i ich, i pana napawać głębokim

smutkiem. Moja obecność tutaj nie sprawia natomiast państwu Vernonom aż takiej radości, a przy

tym moja wizyta i tak już chyba trwała za długo.

Pojawiła się zatem doskonała sposobność, by przyspieszyć mój wyjazd. Niech mi pan

wierzy, że nigdy nie darowałabym sobie, że stałam się przyczyną rozłąki tak bardzo kochającej się

rodziny. Opuszczenie przeze mnie Churchill nikomu nie sprawi przykrości, a i dla mnie nie będzie

miało żadnych konsekwencji; pan zaś swym wyjazdem sprawiłby krewnym niewymowną

przykrość! Mam nadzieję, Alicjo, że moja przemowa Ci się spodobała. Wrażenie, jakie wywarła na

Reginaldzie, mile połechtało moją próżność, trzeba bowiem pamiętać, jak bardzo naprędce przyszło

mi ją układać. Och, z jakimż zachwytem patrzyłam, jak zmienia się wyraz jego twarzy: ta walka

między powracającym oddaniem a resztkami niechęci. Jakże miłe są uczucia, które tak szybko

przemijają. Nie żebym zazdrościła mu jego namiętnej natury albo, broń Boże, pragnęła sama mieć

taką! Podobne uczucia przydają się wszelako bardzo, gdy chce się mieć wpływ na innych. Inaczej

ten sam Reginald - któremu wystarczyło zaledwie kilka słów, by złagodnieć i odnosić się do mnie z

jeszcze większą niż dotąd uległością, troskliwością, oddaniem i pokorą - opuściłby Churchill pod

wpływem pierwszego gniewu wypełniającego jego dumne serce, nie racząc nawet poprosić o

wyjaśnienia!

Mimo że udało mi się tak go upokorzyć, nie mogę mu wybaczyć jego dumy. Zastanawiam

się też, czy powinnam wziąć na nim odwet, odprawiając go natychmiast po naszym pojednaniu, czy

też poślubiając i dręcząc aż do śmierci. Obie te rzeczy są wszelako zbyt gwałtowne, by uczynić je

bez uprzedniego namysłu, waham się więc jeszcze, który plan przyjąć. Muszę też uknuć wiele

intryg. Trzeba, bym ukarała Fryderykę - i to surowo - za to, że zwróciła się o pomoc do Reginalda.

Jego samego też muszę ukarać, że tak życzliwie ją potraktował, a także za całe późniejsze jego

postępowanie. Mojej bratowej należy się odwet za jej wyniosłą i triumfującą minę po tym, jak sir

James został odprawiony - jednając się z Reginaldem nie byłam bowiem w stanie zatrzymać w

Churchill tego nieszczęsnego młodzieńca. Bez wątpienia jednak odpłacę im wszystkim za

upokorzenia, jakich doznałam w ciągu ostatnich kilku dni. Powzięłam już w tej materii różne plany,

mam również pomysł, jak zawitać wkrótce do miasta - i o ile co do reszty, moje zamysły mogą

jeszcze ulec zmianie, o tyle ten zamiar najprawdopodobniej zostanie wcielony w życie. Uznałam

bowiem, że Londyn będzie dla mnie najlepszym polem do działania - jakiekolwiek bym miała

plany - a przy tym nagrodzi mnie Twoim towarzystwem i stanie się niejaką rozrywką po dziesięciu

tygodniach pobytu w Churchill.

Uważam też, że mam obowiązek doprowadzić do małżeństwa mojej córki z sir Jamesem,

skoro tak długo już o to zabiegam. Chciałabym poznać Twoją opinię na ten temat.

Chwiejność umysłu, którą tak łatwo dostrzec u innych, jest czymś, do czego ja sama - jak

wiesz - nie mam zbytnich skłonności. A przy tym Fryderyka wcale nie zasługuje na to, by pobłażać

jej szlochom kosztem zamiarów matki. Podobnie, jak jej nieodwzajemnionej miłości do Reginalda.

Czuję się w obowiązku położyć kres tym romantycznym nonsensom.

Zważywszy na to wszystko, ciąży na mnie powinność zabrania jej do miasta i

natychmiastowego poślubienia sir Jamesowi.

Jeżeli wbrew woli Reginalda spełnię swoje zamierzenia, będę mogła znowu mówić o

dobrych z nim stosunkach, których teraz za takie nie uważam. Pomimo bowiem iż wciąż pozostaje

on pod moim wpływem, ustąpiłam mu w kwestii, która stanowiła główny powód naszej kłótni -

zatem honor z odniesienia takiego zwycięstwa jest, w najlepszym wypadku, wątpliwy.

Napisz mi, co o tym wszystkim myślisz, droga Alicjo, i daj mi znać, czy uda Ci się znaleźć

dla mnie mieszkanie w Twoim sąsiedztwie.

Twoja oddana

S. Vernon

LIST 26

Pani Johnson do lady Susan

Edward Street

Jestem ogromnie zadowolona, że się do mnie zwróciłaś, i oto, co Ci radzę: nie zwlekając ani

chwili, przyjedź do miasta - ale sama, bez Fryderyki. Z całą pewnością lepiej będzie dla Ciebie

zapewnić sobie stabilizację, wychodząc za mąż za pana de Courcy niż rozdrażniać go - i resztę

rodziny - zmuszając córkę do poślubienia sir Jamesa. Powinnaś więcej myśleć o sobie, a mniej o

Fryderyce. Nie potrafi ona i tak docenić tego, co dla niej robisz, a wygląda na to, że nareszcie

znalazła się w odpowiednim dla siebie miejscu: w Churchill, z Vernonami. Ty zaś jesteś stworzona

do tego, by błyszczeć w towarzystwie, i wstyd doprawdy, że zostałaś z niego wykluczona. Zostaw

zatem Fryderykę, by ją ukarać za utrapienie, jakiego stała się przyczyną, ulegając romantycznym

porywom serca - co samo w sobie powinno już na zawsze dostatecznie ją unieszczęśliwić - a sama

jak najszybciej przybywaj do miasta.

Mam jeszcze inny powód, by na to nalegać. Manwaring przyjechał do Londynu w zeszłym

tygodniu i zdołał, pomimo obecności pana Johnsona, znaleźć okazję, by się ze mną zobaczyć.

Czuje się wielce nieszczęśliwy i do tego stopnia zazdrosny o de Courcy’ego, że byłoby w

najwyższym stopniu niepożądane, gdyby ci dwaj mieli się teraz ze sobą spotkać. Jeśli zaś nie

pozwolisz mu zobaczyć się ze sobą tutaj, nie dam głowy, czy nie zdobędzie się nawet na tak wielkie

zuchwalstwo, by zawitać do Churchill. Prócz tego, jeżeli przyjmiesz moją radę i postanowisz

poślubić de Courcy’ego, usunięcie Manwaringa z drogi stanie się nieuniknione - a tylko ty masz

nań dostatecznie duży wpływ, by odesłać go z powrotem do żony.

Jest jeszcze jedna przyczyna, dla której powinnaś tu przybyć: pan Johnson opuszcza Londyn

w następny czwartek. Jedzie na kurację do Bath, jako że tamtejsze kąpiele korzystnie wpływają na

jego zdrowie. Mam nadzieję, że podagra zatrzyma go tam na wiele tygodni. Jego nieobecność zaś

pozwoli nam cieszyć się nawzajem swoim towarzystwem i naprawdę dobrze się bawić. Chciałabym

nawet, żebyś się zatrzymała przy Edward Street, ale mąż wymusił na mnie swego czasu obietnicę,

że nigdy nie zaproszę Cię do naszego domu. Wierz mi, że nic poza groźbą znalezienia się w nędzy

nie skłoniłoby mnie do złożenia podobnego przyrzeczenia. Znalazłam wszelako bardzo ładny

apartament przy Upper Seymour Street, będziemy więc mogły cały czas być razem - czy tu, czy tam

- ponieważ uważam, że obietnica złożona panu Johnsonowi dotyczy (przynajmniej w czasie jego

nieobecności) jedynie tego, byś nie nocowała pod naszym dachem.

Biedny Manwaring opowiadał mi okropne historie o zazdrości swojej żony! Cóż za głupia

kobieta, skoro oczekuje stałości od tak uroczego mężczyzny! Zawsze zresztą była głupia. To wprost

nieznośne, że go w ogóle poślubiła! Ona, dziedziczka olbrzymiej fortuny, wyszła za człowieka bez

pensa przy duszy. Jakiż inny mogła mieć cel poza tym, by zostać baronetową? Pragnęła tego

związku tak szaleńczo, że pan Johnson jako jej opiekun wyraził nań zgodę. Ja jednak, jak zwykle,

ani trochę nie podzielałam jego zdania i nigdy nie wybaczę jej tego uporu.

Adieu

Twoja Alicja

LIST 27

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Niniejszy list, droga Matko, zostanie Ci dostarczony przez Reginalda. Jego długa wizyta u

nas dobiegła wreszcie końca, ale obawiam się, że to rozstanie następuje zbyt późno, by mogło z

niego jeszcze wyniknąć cokolwiek dobrego. Lady Susan udaje się do miasta, by odwiedzić swą

najlepszą przyjaciółkę, panią Johnson. W pierwszej chwili zamierzała zabrać ze sobą Fryderykę, by

oddać córkę pod opiekę nauczycieli, ale odwiedliśmy ją od tego pomysłu.

Samą Fryderykę perspektywa wyjazdu śmiertelnie przerażała, ja zaś nie mogłam znieść

myśli, że znowu zostanie ona zdana na łaskę i niełaskę swej matki. Żadni londyńscy nauczyciele nie

wynagrodziliby jej utraty spokoju. Odbiłoby się to niekorzystnie na jej zdrowiu, a także - przede

wszystkim - zasadach moralnych. Tutaj nikt nie zdoła jej skrzywdzić, ani własna matka, ani żaden

spośród jej przyjaciół. A z owymi przyjaciółmi (którzy bez wątpienia stanowią nieciekawą zgraję)

musiałaby się przecież zetknąć, chyba że pozostawiono by ją w zupełnej samotności. Nie sposób

zresztą orzec, co byłoby dla niej gorsze. Co więcej, pozostając przy matce, musiałaby - niestety! -

prawdopodobnie przebywać w towarzystwie Reginalda, a to byłoby dla niej największą torturą.

Tutaj przynajmniej przez pewien czas będzie panował spokój. Ufam więc, że nasze stałe

zajęcia: książki, rozmowy, obowiązki, opieka nad dziećmi i inne domowe przyjemności, jakie tylko

jestem w stanie jej zapewnić, stopniowo zatrą w niej pamięć o tym młodzieńczym uniesieniu. Nie

wątpię też, że żadna kobieta na świecie nie będzie traktować jej równie lekceważąco, jak własna

matka.

Nie wiem, jak długo lady Susan zabawi w mieście i czy zamierza jeszcze do nas wrócić.

Moje zaproszenie nie było zbyt serdeczne, ale jeśli zechce ona znowu do nas zawitać, ów

brak serdeczności z pewnością jej przed tym nie powstrzyma.

Gdy tylko usłyszałam, że moja bratowa udaje się do Londynu, nie mogłam się powstrzymać

od zapytania Reginalda, czy i on zamierza spędzić zimę w stolicy. Odrzekł, że niczego jeszcze w

tym względzie nie postanowił, ale było w jego spojrzeniu, głosie i sposobie mówienia coś, co tym

słowom przeczyło. Zadowoliłam się wykrętami. Sądzę, że jego podróż jest już tak dalece

przesądzona, iż z rozpaczą się z nią pogodziłam. Jeśli wkrótce Reginald opuści Was, by udać się do

Londynu, wszystko będzie jasne.

Wasza kochająca

Katarzyna Vernon

LIST 28

Pani Johnson do lady Susan

Edward Street

Najdroższa Przyjaciółko!

Piszę ogarnięta największą rozpaczą. Zdarzyła się rzecz najbardziej dla nas niepożądana.

Pan Johnson zdołał jak najskuteczniej pokrzyżować wszystkie nasze plany. Mam powody

sądzić, że usłyszał skądś, iż wkrótce przybędziesz do Londynu, i natychmiast udał tak silny atak

podagry, że musiał na razie - jeśli nie w ogóle - zrezygnować ze swego wyjazdu do Bath. Jestem

przekonana, że podagra zawsze atakuje go wówczas, gdy on sobie tego życzy.

Podobnie było, kiedy chciałam pojechać do Lakes, do Hamiltonów, a także trzy lata temu,

gdy to mnie zależało na wyjeździe do Bath - wówczas nie miał żadnych objawów choroby!

Otrzymałam Twój list i wynajęłam dla Ciebie mieszkanie. Cieszę się, że wzięłaś sobie do

serca to, co napisałam, i że pan de Courcy należy do Ciebie całą duszą. Daj mi znać, gdy tylko

przybędziesz, a zwłaszcza poinformuj mnie, co zamierzasz począć z Manwaringiem.

Nie mogę orzec, kiedy zdołam się z Tobą zobaczyć. Będę teraz żyć jak w więzieniu. To

naprawdę ohydna sztuczka ze strony mego męża, by rozchorować się tutaj zamiast w Bath.

Tam zaopiekowałaby się nim jego stara ciotka, tu zaś wszystko będzie na mojej głowie.

Ledwie nad sobą panuję, ale ponieważ pan Johnson znosi ból z anielską wprost

cierpliwością, nie znajduję żadnego pretekstu, by okazywać irytację.

Twoja na zawsze

Alicja

LIST 29

Lady Susan do pani Johnson

Upper Seymour Street

Droga moja Alicjo!

Nie trzeba było tego ostatniego ataku podagry, by obudzić we mnie niechęć do pana

Johnsona, ale teraz moja awersja wobec niego nie da się wprost opisać. Żeby uwięzić Cię w domu

jako pielęgniarkę! Jakiż wielki błąd popełniłaś, droga Przyjaciółko, wychodząc za mąż za

człowieka w jego wieku: dostatecznie starego, by nie potrafił być miły, zachowywał się

ceremonialnie, nie dawał sobą kierować i miał podagrę, a zbyt młodego, by umrzeć!

Przyjechałam wczoraj wieczór, około piątej, i ledwo zdążyłam cokolwiek zjeść, kiedy

pojawił się Manwaring. Nie kryłam, jak wielką radość sprawił mi jego widok, ani jak dalece uderza

mnie kontrast między nim a Reginaldem - na ogromną niekorzyść tego ostatniego. Na godzinę czy

dwie zachwiało to nawet moją decyzją o poślubieniu pana de Courcy - i choć był to pomysł zbyt

nonsensowny i niemądry, by na długo mógł pozostać w moim umyśle, nie spieszno mi wcale do

ułożenia mego małżeństwa ani też nie oczekuję niecierpliwie chwili, gdy narzeczony, zgodnie z

naszą umową, zawita do miasta. Prawdopodobnie nawet, pod jakimś pretekstem, odwiodę go od

podróży do Londynu. Nie wolno mu w każdym razie pojawić się tutaj, póki Manwaring stąd nie

wyjedzie.

Wciąż mam wątpliwości co do swojego związku z Reginaldem. Gdyby jego ojciec umarł,

nie wahałabym się ani chwili, ale ciągła zależność od kaprysów starego dżentelmena nie odpowiada

memu wolnemu duchowi. Gdybym zatem uznała, że poczekam na śmierć teścia, mam po temu

znakomity pretekst, upłynęło bowiem ledwie dziesięć miesięcy, odkąd ja sama zostałam wdową.

Manwaringowi nie wspomniałam, naturalnie, o moich zamiarach ani słowem. Nie

dopuściłam też, by uznał moją znajomość z Reginaldem za coś więcej niż zwykły flirt, co

całkowicie go uspokoiło. Adieu - do naszego spotkania. Jestem oczarowana moim lokum.

Twoja na zawsze

S. Vernon

LIST 30

Lady Susan do pana de Courcy

Upper Seymour Street

Otrzymałam Pański list i choć nie ośmielę się zaprzeczyć, że cieszy mnie niecierpliwość, z

jaką oczekuje pan momentu naszego spotkania, muszę z konieczności przesunąć tę chwilę poza

termin, który początkowo ustaliliśmy. Proszę nie osądzać źle tego wykorzystywania mojej władzy

nad Panem ani nie oskarżać mnie o niestałość bez uprzedniego wysłuchania, jakie kierują mną

pobudki. W czasie mojej podróży z Churchill miałam wiele czasu, by rozważyć, jak wyglądają

obecnie nasze wzajemne stosunki, i to na nowo przekonało mnie, że wymagają one nader

delikatnego i ostrożnego postępowania, do czego dotąd przywiązywaliśmy zbyt mało uwagi. Nasze

uczucia sprawiły, że cechowała nas pewna pochopność, która zrobiła złe wrażenie na naszych

przyjaciołach i krewnych. Byliśmy nierozsądni tak pospiesznie się zaręczając, nie wolno nam więc

teraz przebierać miary zuchwałości, publicznie potwierdzając zaręczyny - szczególnie że istnieje

wiele powodów do obaw, iż nasz związek spotka się ze sprzeciwem przyjaciół, od których jest pan

zależny.

Nie nam winić Pańskiego ojca za to, że oczekuje od Pana korzystnego ożenku. Kiedy

posiada się tak rozległe jak Pańska rodzina dobra, pragnienie, by jeszcze je powiększyć - jeśli nawet

nie uznamy go po prostu za rozsądne - jest zbyt powszechne, żeby mogło wzbudzać zdziwienie lub

niechęć. Sir Reginald ma zatem prawo pragnąć na synową kobiety majętnej, a i ja sama burzę się

przeciwko narzucaniu Panu tak mało korzystnego dlań związku. Ale do osób czujących tak jak ja

głos rozsądku często dociera zbyt późno.

Niezależnie od tego, wszakże moje wdowieństwo trwa zaledwie od kilku miesięcy i choć

Bóg mi świadkiem, że niewiele winna jestem pamięci męża za zgryzoty, których przysporzył mi w

ciągu lat naszego pożycia, nie wolno nam zapominać, że niedelikatność, jaką jest zbyt wczesne

zawarcie powtórnego małżeństwa, naraziłaby nas oboje na powszechną krytykę. W dodatku - co

byłoby dla nas ze wszech miar niepożądane - zasłużylibyśmy nią sobie także na niechęć pana

Vernona. Wprawdzie życie uodporniło mnie już na stawiane mi niesprawiedliwie zarzuty, ale - jak

dobrze Pan wie - nie zniosłabym myśli, że przy okazji ucierpi szacunek, jaki otacza pana. Jeśli zaś

dodać do tego świadomość, że zaszkodziłoby to także stosunkom łączącym Pana z Pańską rodziną,

jakże mogłabym się zdobyć na coś podobnego? Przeświadczenie, że stanęłam pomiędzy synem a

jego rodzicami, uczyniłoby z osoby tak wrażliwej jak ja najnieszczęśliwszą istotę pod słońcem.

Z pewnością będzie więc rozsądniej odłożyć na razie nasz związek, póki okoliczności nie

zaczną bardziej nam sprzyjać. Musimy też utwierdzić się w naszym postanowieniu, a do tego

konieczna jest rozłąka. Przez pewien czas nie powinniśmy się zatem widywać i jakkolwiek okrutne

wydadzą się Panu w pierwszej chwili moje słowa, konieczność zastosowania się do nich - z którą ja

sama już się pogodziłam - stanie się oczywista, jeśli ponownie rozważy pan naszą sytuację. Może

Pan być pewien, że nic prócz najsilniejszego przeświadczenia o spoczywającym na nas obowiązku

nie skłoniłoby mnie do ranienia własnych uczuć przez naleganie na przedłużenie naszej rozłąki.

Prócz innych korzyści rozproszy ona także siostrzane obawy pani Vernon, która, nawykła do życia,

jakie wiodą bogaci, uważa majątek za rzecz w życiu najważniejszą i której brakuje wrażliwości

potrzebnej, by nas zrozumieć.

Nie wolno Panu przy tym podejrzewać, że dla mnie tych kilka miesięcy rozstania będzie

łatwiejszych niż dla Pana!

Proszę napisać do mnie wkrótce - jak najszybciej! Proszę dać mi znać, że zgadza się Pan z

moimi argumentami i nie gniewa się na mnie. Nie zniosłabym wyrzutów z Pana strony; moja dusza

nie jest aż tak wzniosła, by się pogodzić z Pańskim niezadowoleniem.

Nie mając Pana u boku, będę musiała poszukać sobie rozrywek poza domem - szczęśliwie

wielu moich przyjaciół bawi teraz w mieście, w tej liczbie także Manwaringowie. Wie Pan, jak

szczerze jestem im oddana, zarówno mężowi, jak i żonie.

Pańska na zawsze

S. Vernon

LIST 31

Lady Susan do pani Johnson

Upper Seymour Street

Droga moja Przyjaciółko!

To męczące stworzenie, Reginald, jest tutaj. Mój list, który miał zatrzymać go dłużej na wsi,

przyspieszył tylko jego przyjazd do stolicy. Mimo że bardzo chciałam trzymać go z daleka od

siebie, nie mogę powiedzieć, by ten dowód przywiązania nie sprawił mi przyjemności. A jest mi on

oddany duszą i ciałem. Przyniesie Ci niniejszy list osobiście, dzięki czemu się poznacie, marzy

bowiem o zawarciu z Tobą znajomości. Pozwól mu spędzić ze sobą dzisiejszy wieczór - tak, by nie

groził mi jego powrót tutaj. Oświadczyłam mu, że nie czuję się zbyt dobrze i pragnę zostać sama,

gdyby więc ponownie się tutaj pojawił, powstałoby zamieszanie, jako że nigdy nie można być

pewnym służby. Zatrzymaj go więc, zaklinam Cię, przy Edward Street. Przekonasz się, że jego

towarzystwo nie będzie Ci ciążyć, pozwalam Ci też flirtować z nim, ile dusza zapragnie.

Jednocześnie nie zapominaj o moim prawdziwym celu: powiedz wszystko, co tylko wpadnie ci do

głowy, aby go utwierdzić w mniemaniu, że będę wielce niezadowolona, jeśli pozostanie w mieście.

Znasz moje wymówki: krótkie wdowieństwo, przyzwoitość i tak dalej. Wymieniłabym mu ich

znacznie więcej osobiście, ale niecierpliwie czekam na chwilę, kiedy stąd pójdzie, gdyż za pół

godziny spodziewam się wizyty Manwaringa.

Adieu

S.V.

LIST 32

Pani Johnson do lady Susan

Edward Street

Umieram ze strachu i zupełnie nie wiem, co robić - ani nawet, co Ty mogłabyś teraz zrobić.

Pan de Courcy przybył w najmniej pożądanym momencie, dosłownie w tej samej chwili

przyjechała bowiem pani Manwaring, która zażądała widzenia ze swoim opiekunem.

Ja sama dowiedziałam się o wszystkim dopiero później, kiedy bowiem ona i Reginald się tu

zjawili, nie było mnie w domu - w przeciwnym razie na wszelki wypadek pozbyłabym się jakoś

Twojego narzeczonego. Tymczasem zaś pani Manwaring zamknęła się w gabinecie z panem

Johnsonem, a pan de Courcy czekał na mnie w salonie. Twoja rywalka przyjechała do miasta

wczoraj, w pogoni za swoim mężem - ale być może wiesz już o tym z jego własnych ust. Przybyła

do nas, by błagać mojego męża o pomoc, i zanim wróciłam do domu, wszystko, co chciałaś przed

nim ukryć, stało się mu wiadome. Na domiar złego ta jędza wydobyła też ze służącego

Manwaringa, że odwiedzał Cię on codziennie, odkąd przyjechałaś do miasta.

Usłyszawszy o tym, osobiście śledziła dzisiaj męża aż do Twoich drzwi! Cóż mogłam

uczynić? Fakty mówiły same za siebie! Przy okazji o wszystkim dowiedział się też de Courcy,

który teraz rozmawia z panem Johnsonem. Nie miej do mnie żalu - w żaden sposób nie mogłam

temu zapobiec. Pan Johnson podejrzewał od pewnego czasu, że de Courcy pragnie Cię poślubić, i

gdy tylko dowiedział się o jego wizycie u nas, postanowił osobiście z nim porozmawiać. Ta

wstrętna Manwaring, która - co zapewne będzie dla Ciebie pociechą - schudła i stała się jeszcze

brzydsza, także wciąż tutaj jest. Wszyscy troje siedzą zamknięci w gabinecie. Cóż można uczynić?

Jeśli Manwaring jest u Ciebie, niech lepiej odejdzie. Mam w każdym razie nadzieję, że teraz

znienawidzi swoją żonę jeszcze mocniej niż dotąd. Ogarnięta niepokojem życzę Ci wszystkiego

najlepszego

Twoja Alicja

LIST 33

Lady Susan do pani Johnson

Upper Seymour Street

To éclaircissment jest wybitnie irytujące. Co za pech, że nie było Cię w domu. Byłam

pewna, że o siódmej Reginald na pewno Cię już zastanie. Nie dręcz się obawami o mnie - potrafię

wymyślić wiarygodne wyjaśnienie na użytek pana de Courcy. Manwaring już sobie poszedł.

Przyniósł mi nowinę o przyjeździe żony. Cóż za głupia kobieta! Czego się spodziewała po swoim

podstępie? Mimo to żałuję, że nie siedziała cicho w Langford.

Reginald będzie się początkowo nieco boczył, ale w czasie jutrzejszej kolacji zdołam go na

nowo udobruchać.

Adieu

S.V.

LIST 34

Pan de Courcy do lady Susan

Hotel

Piszę tylko po to, by Panią pożegnać. Czar prysł. Ujrzałem Panią taką, jaką naprawdę jesteś.

Po naszym wczorajszym rozstaniu usłyszałem o Pani rzeczy, które - ku mojemu głębokiemu

upokorzeniu - przekonały mnie, jak dalece zostałem oszukany. Uważam więc za absolutną

konieczność natychmiastowe i całkowite rozstanie z Panią. Nie ma Pani chyba wątpliwości, o co mi

chodzi. Langford - to słowo powinno wystarczyć. Informacje otrzymałem w domu pana Johnsona z

ust samej pani Manwaring, której prawdomówności jestem pewien.

Wie Pani, jak Ją kochałem i nietrudno będzie Jej osądzić moje obecne uczucia. Nie jestem

wszelako aż tak słaby, by pozwolić sobie na opisywanie ich w liście do kobiety, która najwyżej

chełpiłaby się tym, że tak boleśnie je zraniła, bo nigdy z pewnością nie umiałaby ich odwzajemnić.

R. de Courcy

LIST 35

Lady Susan do pana de Courcy

Upper Seymour Street

Nie próbuję nawet opisać zdumienia, jakie mnie ogarnęło, gdy czytałam otrzymany przed

chwilą Pański list. Zachodzę w głowę, starając się znaleźć rozsądną odpowiedź na pytanie, cóż

takiego mogła powiedzieć Panu pani Manwaring, że stało się to przyczyną tej nadzwyczajnej

odmiany uczuć w stosunku do mnie. Czyż nie wyjaśniłam Panu wszystkiego, co mogło budzić

Pańskie wątpliwości, a co nieżyczliwość świata interpretowała na moją niekorzyść? Cóż więc mógł

Pan usłyszeć teraz, że zachwiało to Pańskim szacunkiem dla mnie? Czy kiedykolwiek coś przed

Panem ukrywałam? Nie potrafię wprost wyrazić, Reginaldzie, jak dalece oburzyło mnie to, co Pan

napisał. Trudno mi wyobrazić sobie, że stara śpiewka o zazdrości pani Manwaring może znów

ożyć, albo - przynajmniej - może zostać na nowo wysłuchana. Proszę przybyć do mnie natychmiast

i wytłumaczyć to, czego w tej chwili zupełnie nie potrafię pojąć. Niech mi Pan wierzy, że słowo

„Langford” nie ma w sobie aż takiej mocy, by nie wymagało dalszych wyjaśnień. Jeśli mamy się

rozstać, byłoby mi miło usłyszeć o tym od Pana osobiście. Doprawdy, nie jestem w nastroju do

żartów! Prawdę mówiąc, pozostaję aż nadto poważna - bo być w Pańskich oczach choć przez

godzinę godną pogardy jest dla mnie tak wielkim upokorzeniem, że wprost nie wiem, jak się

zachować.

Liczę minuty do Pańskiego przybycia.

Susan Vernon

LIST 36

Pan de Courcy do lady Susan

Hotel

Po co Pani do mnie pisała? Po co żąda Pani szczegółów? Skoro jednak Pani nalega, czuję się

w obowiązku wyjaśnić, że całe Pani godne nagany zachowanie - tak przed, jak i po śmierci pana

Vernona - jest mi teraz doskonale znane, tak jak dotąd było powszechnie znane wszystkim innym.

Pani haniebne postępki, w które bez zastrzeżeń wierzyłem, nim Panią poznałem - i nim zdołała

Pani, dzięki swej przewrotności, sprawić, bym w nie zwątpił - zostały mi teraz w niepodważalny

sposób udowodnione. Co więcej, jestem całkowicie przekonany, że nawiązany przez Panią w

Langford romans, o którego istnieniu dotąd nie miałem najmniejszego pojęcia, trwa nadal. Idzie mi

o romans z człowiekiem, którego rodzinę - w zamian za gościnność, z jaką ta Panią przyjęła -

ograbiła Pani ze spokoju! Wiem, że korespondowała z nim Pani od chwili opuszczenia Langford - z

nim, a nie z jego żoną - i że teraz on codziennie składa Pani wizyty. Czy może Pani - czy ośmieli

się Pani - temu zaprzeczyć? I to wszystko działo się w czasie, kiedy tak przychylnie przyjmowała

Pani moje zaloty! Mogę się tylko cieszyć, że zdołałem umknąć z zastawionych na mnie sideł!

Daleki jestem wszakże od tego, by to Pani przypisywać za to całą winę. Wiem, że to mój własny

kaprys sprowadził na mnie niebezpieczeństwo; moja własna naiwność, która kazała mi wierzyć w

Pani sympatię i prawość. Ale o biednej pani Manwaring nie da się już powiedzieć tego samego.

Straszliwe cierpienie zdaje się zagrażać jej umysłowi. Czym ona może się pocieszyć? Wobec tych

odkryć nie sądzę, by dziwiło Panią dłużej moje pragnienie rozstania się z Nią raz na zawsze.

Odzyskałem nareszcie zdrowy rozsądek, dzięki czemu w tym samym stopniu czuję teraz wstręt do

kłamstw, jakimi mnie uraczono, co pogardzam sobą za słabość, za której sprawą przemówiły one

do mnie z taką siłą.

Reginald de Courcy

LIST 37

Lady Susan do pana de Courcy

Upper Seymour Street

Jestem usatysfakcjonowana - skreślę jeszcze tych kilka słów i przestanę Pana niepokoić.

Zaręczyny, na które tak gorąco nalegał Pan przedwczoraj, nie pasują do Pańskiej obecnej

opinii na mój temat, cieszę się więc, odkrywszy, że roztropna rada Pańskich rodziców nie poszła na

marne. Nie wątpię, że dzięki temu aktowi synowskiego posłuszeństwa szybko odzyska Pan

utracony spokój, sama zaś pochlebiam sobie, że zawczasu udało mi się uniknąć wielkiego

rozczarowania.

Susan Vernon

LIST 38

Pani Johnson do lady Susan

Edward Street

Żałuję wielce zerwania Twoich zaręczyn z Reginaldem, choć nie jestem tym zdziwiona.

Pan de Courcy powiadomił o wszystkim listownie pana Johnsona i zapowiedział, że jeszcze

dziś opuści Londyn. Bądź pewna, że w pełni podzielam Twoje uczucia, i nie gniewaj się, że nasze

kontakty - nawet te listowne - muszą się urwać. Głęboko nad tym boleję, ale pan Johnson

poprzysiągł, że jeśli ich nie zaprzestanę, osiądziemy na stałe na wsi - a wiesz, że czegoś podobnego

nigdy bym nie zniosła; przynajmniej póki mam inny wybór.

Słyszałaś oczywiście, że Manwaringowie postanowili się rozstać. Obawiam się, że pani

Manwaring znowu zamieszka w naszym domu. Ponieważ jednak jest ona wciąż do szaleństwa

zakochana w swoim mężu i jego postępowanie nadal głęboko ją przygnębia, być może nie pożyje

już długo.

Panna Manwaring przybyła właśnie do miasta, by dotrzymać towarzystwa swej ciotce, i

podobno zapowiedziała, że nim ponownie opuści Londyn, na powrót zdobędzie serce sir Jamesa

Martina. Gdybym była na Twoim miejscu, z pewnością zagarnęłabym go dla siebie.

Niemal zapomniałam Ci przekazać swoją opinię o panu de Courcy. Byłam nim doprawdy

zachwycona - jest bez wątpienia równie przystojny jak Manwaring, ma przy tym tak szczere i

dobroduszne usposobienie, że nie sposób od pierwszej chwili go nie polubić. Obaj z panem

Johnsonem stali się teraz najlepszymi przyjaciółmi na świecie. Adieu, najdroższa Susan.

Żałuję, że sprawy tak się zagmatwały. Ta nieszczęsna wizyta w Langford! Ośmielę się

jednak powiedzieć, że czyniłaś wszystko w najlepszej wierze i nie zasłużyłaś sobie na swój los.

Szczerze Ci oddana

Alicja

LIST 39

Lady Susan do pani Johnson

Upper Seymour Street

Droga moja Alicjo!

Gorąco ubolewam nad koniecznością naszego rozstania, jestem wszelako przekonana, że

nasza przyjaźń nie może na tym ucierpieć i w szczęśliwszych czasach, kiedy staniesz się równie

niezależna jak ja, połączy nas znowu ta sama bliskość, co zawsze. Będę na tę chwilę niecierpliwie

czekać. Tymczasem mogę Cię zapewnić, że nigdy nie czułam się tak spokojna i tak zadowolona z

siebie, jak obecnie. Do Twojego męża czuję wstręt, do Reginalda zaś pogardę - i mam nadzieję, że

żadnego z nich nigdy już nie zobaczę. Czyż nie mam powodu do radości? Manwaring jest mi teraz

oddany bardziej niż kiedykolwiek i kiedy odzyska wolność, nie wątpię, że natychmiast mi się

oświadczy. Tę chwilę zaś - jeśli jego żona zamieszka w Waszym domu - Ty sama mogłabyś

przyspieszyć. Należy ze wszystkich sił podsycać wyniszczającą jej umysł gwałtowność uczuć i w

tej kwestii liczę na Twoją przyjaźń.

Cieszę się tedy wielce, że nie doprowadziłam do skutku mojego małżeństwa z Reginaldem,

jestem przy tym zdecydowana, by i Fryderyka nigdy go nie poślubiła. Jutro pojadę po nią do

Churchill i niech Maria Manwaring drży na myśl, jakie będzie to miało konsekwencje.

Fryderyka będzie żoną sir Jamesa, zanim jeszcze opuści mój dom. Może sobie szlochać, a

Vernonowie mogą się burzyć, ile chcą - nic mnie to nie obchodzi. Czuję się już znużona

podporządkowywaniem swojego postępowania kaprysom innych oraz rezygnowaniem z własnych

planów ze względu na osoby, wobec których nie tylko nie mam żadnych zobowiązań, ale też nie

żywię dla nich żadnego respektu. Zbyt dużo ustępowałam i zbyt łatwo dawałam się przekonywać,

teraz jednak Fryderyka na własnej skórze odczuje różnicę.

Adieu, najdroższa Przyjaciółko. Może następny atak podagry okaże się dla nas łaskawszy.

Zawsze uważaj mnie za niezmiernie Ci oddaną

Susan Vernon

LIST 40

Lady de Courcy do pani Vernon

Parklands

Moja droga Katarzyno!

Mam dla Ciebie pocieszające nowiny i gdybym nie wysłała dziś rano do Ciebie listu,

oszczędziłabym Ci niepokoju na wieść, że Reginald udał się do miasta - bo on wrócił! Wyobraź

sobie, że Reginald wrócił z Londynu! I to nie po to, by prosić nas o zgodę na małżeństwo z lady

Susan, lecz by zakomunikować, że rozstali się ze sobą na zawsze! Zabawił w domu ledwie godzinę,

nie zdołałam więc poznać żadnych szczegółów, zwłaszcza iż wyglądał na tak przygnębionego, że

nie miałam serca o nic go wypytywać. Mam wszelako nadzieję, że wkrótce wszystkiego się

dowiemy. Jest to najradośniejsza chwila, jaką zawdzięczamy mu od dnia jego narodzin. Jedyne,

czego teraz jeszcze pragniemy, to ujrzeć u nas także Ciebie. Gorąco nalegamy teraz, byś tak

szybko, jak to możliwe, zawitała do rodzinnego domu. Jesteś nam winna długą, wielotygodniową

wizytę. Mam nadzieję, że pan Vernon nie będzie miał nic przeciwko temu. Błagam też, byś

przywiozła ze sobą wszystkie moje wnuki i oczywiście najserdeczniej zapraszam także Twoją

drogą bratanicę. Tęsknię za tym, by Cię wreszcie zobaczyć. Mieliśmy tu długą i ciężką zimę - bez

Reginalda i wizyty kogokolwiek z Churchill. Nigdy dotąd ta pora roku nie wydała mi się tak

ponura, ale nasze spotkanie sprawi, że znowu odmłodniejemy. Dużo myślę o Fryderyce i kiedy

Reginald odzyska już dawną pogodę ducha (co, wierzę, nastąpi szybko), spróbujemy jeszcze raz

skraść mu serce - mam przy tym przeczucie, że nie upłynie wiele czasu, a zobaczymy ręce tych

dwojga związane stułą.

Twoja kochająca Cię matka

C. de Courcy

LIST 41

Pani Vernon do lady de Courcy

Churchill

Droga Matko!

Twój list niezmiernie mnie zaskoczył. Czyż może to być prawdą, że się rozstali? I to na

zawsze? Ta myśl sprawiłaby, że nie posiadałabym się ze szczęścia, ale po tym, co widziałam,

trudno mi odetchnąć z ulgą. A więc Reginald znowu jest z Wami! Zdumiewa mnie to tym bardziej,

że w środę, tego samego dnia, kiedy przybył on do Parklands, mieliśmy tu nieoczekiwaną i niemiłą

wizytę lady Susan. Moja bratowa sprawiała przy tym wrażenie tak wesołej i radosnej, że wyglądało

raczej na to, iż zamierza poślubić Reginalda, gdy tylko wróci do miasta, niż że rozstała się z nim na

zawsze. Zabawiła u nas blisko dwie godziny. Była równie miła i uprzejma jak zawsze, żadnym

słowem czy aluzją nie dała też do zrozumienia, że się pokłócili, bądź że ich wzajemne stosunki

choć trochę ochłodły. Zapytałam ją, czy widziała się z moim bratem po jego przybyciu do miasta,

choć, jak się, Matko, domyślasz, nie miałam żadnych wątpliwości, jaką usłyszę odpowiedź, i

zrobiłam to tylko po to, by zobaczyć jej reakcję. Natychmiast, bez najmniejszego zmieszania

odparła, że Reginald był uprzejmy odwiedzić ją w poniedziałek, ale, jak sądzi, powrócił już do

domu - w co nie mogłam uwierzyć.

Z przyjemnością przyjmujemy Wasze uprzejme zaproszenie i w następny czwartek

zjedziemy do Was wraz z naszymi maleństwami. Niechaj Niebiosa sprawią, by Reginald nie znalazł

się do tego czasu z powrotem w stolicy! Żałuję, że nie mogę przywieźć ze sobą drogiej Fryderyki, z

przykrością muszę Was bowiem zawiadomić, że jej matka przybyła do nas właśnie po to, by ją

zabrać. I choć ogromnie unieszczęśliwiło to biedną dziewczynę, nie znalazłam żadnego sposobu,

aby ją zatrzymać. Byłam, podobnie jak mój mąż, wielce nierada rozstaniu z bratanicą i uczyniłam

wszystko, co w mojej mocy, by mu zapobiec, lady Susan oświadczyła wszelako, iż zamierza na

kilka miesięcy zatrzymać się w mieście i czułaby wyrzuty sumienia, nie mając córki przy sobie - ze

względu na nauczycieli i tak dalej. Jej zachowanie - muszę przyznać - było bez zarzutu, pan Vernon

wierzy przeto, iż Fryderyka będzie teraz traktowana z miłością. Żałuję, że ja nie potrafię tej wiary

podzielać!

Serce mało nie pękło biednej dziewczynie, kiedy nadeszła chwila pożegnania. Prosiłam ją,

by często do mnie pisywała i w chwilach smutku pamiętała, że zawsze pozostajemy jej

przyjaciółmi. Postarałam się zostać z nią sam na sam, ażeby jej to wszystko powiedzieć, i mam

nadzieję, że moje słowa były dla niej niejaką pociechą. Nie uspokoję się wszelako, póki nie wybiorę

się do miasta i sama nie ocenię jej położenia.

Mam nadzieję, że widoki na małżeństwo, o jakim wspomniałaś w liście, Matko, będą w

przyszłości lepsze niż obecnie, w tej chwili bowiem spełnienie się tych nadziei uważam za mało

prawdopodobne.

Wasza

Katarzyna Vernon

ZAKOŃCZENIE

Niniejsza korespondencja - w związku ze spotkaniem niektórych jej uczestników oraz

rozstaniem innych - nie mogła być, z wielkim uszczerbkiem dla dochodów poczty, kontynuowana.

Niewielką pociechę mogła w tym wypadku stanowić wymiana listów między panią Vernon a jej

bratanicą, ta pierwsza zorientowała się bowiem szybko po ich stylu, że są pisane pod dyktando

matki. Zawiesiła więc korespondencję do chwili, gdy będzie mogła osobiście porozmawiać z

Fryderyka w Londynie.

Dowiedziawszy się tymczasem od swego szczerego brata, co zaszło między nim a lady

Susan, nabrała o bratowej jeszcze gorszego mniemania niż dotąd i jeszcze goręcej zapragnęła

zabrać Fryderykę od matki, by samej otoczyć ją opieką. I choć nie żywiła wielkiej nadziei, że jej się

to uda, nie mając nic do stracenia uznała, iż złoży lady Susan taką propozycję.

Pragnienie natychmiastowego wcielenia tego planu w czyn sprawiło, iż nalegała na jak

najszybszy wyjazd do Londynu, pan Vernon zaś, który - jak zapewne zauważyliście - żył tylko po

to, by robić rzeczy, jakich od niego żądano, szybko wynalazł jakieś interesy, wzywające go do

stolicy. Przejęta swą misją pani Vernon oczekiwała wizyty bratowej zaraz po przyjeździe do miasta.

Lady Susan przywitała ją z taką radością i wzruszeniem, że jej rozmówczynię ogarnęło prawdziwe

przerażenie: żadnej wzmianki o Reginaldzie, żadnych wyrzutów sumienia, żadnego wyrazu

zmieszania na twarzy. Była w doskonałym nastroju i za wszelką cenę starała się okazać, jak dalece

oddana jest bratu zmarłego męża i jego żonie, jak wysoko ceni sobie ich życzliwość oraz ile

przyjemności znajduje w przebywaniu w ich towarzystwie.

Podobnie jak lady Susan, Fryderyka też się nie zmieniła: to samo skrępowanie, to samo

onieśmielenie ogarniające ją w obecności matki. Upewniło to ciotkę w przekonaniu, że bratanica

nie czuje się szczęśliwa, i utwierdziło w zamiarze odmienienia jej losu. Zachowaniu lady Susan nie

można było jednak niczego zarzucić. Napomknienie o sir Jamesie miało tylko jeden cel -

wspomniano go wyłącznie po to, by powiedzieć, że wyjechał z Londynu. Lady Susan kilkakrotnie

zapewniała też, że pragnie jedynie dobra córki, powtarzając z zachwytem, że obecnie Fryderyka z

każdym dniem staje się coraz bliższa ideałowi młodej damy.

Pani Vernon była zaskoczona i pełna niedowierzania. Wiedziała już, co się święci, i zdawała

sobie sprawę, że jej własny plan nie ma szansy powodzenia. Bała się wręcz, że występując ze swoją

propozycją, pogorszy tylko sprawę. Nabrała nieco nadziei dopiero w chwili, gdy lady Susan

zapytała, czy zdaniem bratowej, Fryderyka wygląda teraz równie dobrze, jak w Churchill, gdyż

matka miewa niekiedy wątpliwości, czy Londyn rzeczywiście służy jej córce.

Pani Vernon wątpliwości te ochoczo podtrzymała, natychmiast proponując, by bratanica

wróciła razem z nią na wieś. Lady Susan nie potrafiła wprost wyrazić swej wdzięczności za taką

troskę, wszelako z różnych przyczyn nie była pewna, czy powinna rozstawać się z córką, ponieważ

jej własne plany nie były jeszcze do końca skonkretyzowane, ufała jednak, iż wkrótce będzie mogła

osobiście przywieźć Fryderykę do domu stryjostwa. Wywód zakończyła zdecydowaną odmową

skorzystania z tak bezprzykładnego dowodu troski. Pani Vernon wszelako gorąco przekonywała ją

do zmiany zdania i choć lady Susan nie przestała się opierać, jej opór z biegiem dni stawał się coraz

słabszy.

Z pomocą przyszła epidemia influency. Dzięki niej udało się natychmiast rozstrzygnąć

kwestię, która inaczej bardzo długo czekałaby na rozstrzygnięcie. W lady Susan obudziły się

bowiem zbyt silne macierzyńskie obawy, by mogła myśleć o czymkolwiek innym prócz

zapobieżenia groźbie zarażenia się córki. Zważywszy na fizyczną budowę Fryderyki, spośród

wszystkich chorób świata influenca była tą, której jej matka obawiała się najbardziej.

Fryderyka wróciła tedy do Churchill z ciotką i stryjem, a trzy tygodnie później lady Susan

zawiadomiła ją, iż wkrótce zamierza poślubić sir Jamesa Martina.

Pani Vernon nabrała wówczas przekonania - co wcześniej jedynie podejrzewała - że mogła

sobie z powodzeniem oszczędzić nalegań na wyjazd Fryderyki, lady Susan bowiem niewątpliwie od

początku nosiła się z zamiarem wysłania córki na wieś. Wizyta Fryderyki miała wedle umowy

trwać sześć tygodni, ale jej matka - choć w jednym czy dwóch pełnych uczucia listach zapraszała ją

do powrotu - była aż nadto gotowa wyświadczyć wszystkim przysługę, zgadzając się na

przedłużenie jej pobytu na wsi. Po dwóch miesiącach nie wspominała już w listach o powrocie

córki, a gdy upłynęły dalsze dwa, przestała w ogóle do niej pisać. Fryderyka należała teraz do

rodziny swego stryja i ciotki, co trwało aż do czasu, gdy można było porozmawiać o niej z

Reginaldem de Courcy, który - mile połechtany w swej próżności - począł z wolna odczuwać afekt

ku podopiecznej siostry. Nim to jednak nastąpiło, upłynął blisko rok, zostawiono mu bowiem czas

na otrząśnięcie się z uczucia do lady Susan oraz na odstąpienie od przysięgi, że nigdy już się z

nikim nie zwiąże i zawsze pogardzać będzie całą płcią niewieścią. Początkowo sądzono, że

wystarczą mu na to trzy miesiące, ale uczucia Reginalda okazały się równie trwałe, jak gwałtowne.

Nie sposób orzec, czy lady Susan czuła się szczęśliwa w swoim drugim małżeństwie, któż

bowiem uwierzyłby jej własnym zapewnieniom w tej materii? Biorąc pod uwagę okoliczności,

trzeba więc samemu udzielić sobie odpowiedzi na to pytanie, ocenić mógł ją bowiem tylko jej mąż

- i sumienie.

Może się wydawać, że sir Jamesa spotkał los gorszy niż ten, na jaki zasługuje zwykły

głupiec.

Zostawmy go przeto otoczonego współczuciem, jeżeli tylko ktoś zechce mu je okazać. Jeśli

chodzi o mnie, żal mi jedynie panny Manwaring, która przyjechała do miasta i próbując odzyskać

ukochanego, wydała na stroje tyle pieniędzy, że przez dwa następne lata cierpiała biedę. A

wszystko tylko po to, by narzeczonego sprzątnęła jej sprzed nosa kobieta o dziesięć lat od niej

starsza.

JANE AUSTEN

Watsonowie

GDAŃSK 2001

Pierwszy zimowy bal w mieście D. w Surrey miał się odbyć we wtorek trzynastego

października, i powszechnie sądzono, że będzie wyjątkowo udany. W zaufaniu przekazywano sobie

z rąk do rąk długą listę ziemiańskich rodzin, które zapowiedziały swoje przybycie. Optymiści

żywili nawet nadzieję, że pojawią się sami Osborne’owie.

Naturalną koleją rzeczy Watsonowie otrzymali zaproszenie od Edwardsów. Edwardsowie

byli dziećmi szczęścia: mieszkali w mieście i trzymali własny kryty powóz. Watsonowie mieszkali

natomiast na oddalonej o jakieś trzy mile wsi, byli biedni i obywali się bez zamkniętego pojazdu.

Mimo to zimą, gdy urządzano bale, Edwardsowie mieli zwyczaj co miesiąc zapraszać ich do siebie,

podejmując obiadem i zatrzymując na noc.

Ponieważ pan Watson, odkąd umarła jego żona, czuł się niezdrów, ktoś musiał nieustannie

mu towarzyszyć. A jako że w domu bawiły tym razem tylko dwie córki, z uprzejmości przyjaciół

mogła skorzystać tylko jedna.

Panna Emma Watson dopiero ostatnio powróciła na łono rodziny od ciotki, której pieczy ją

powierzono w dzieciństwie - miał to być więc jej pierwszy bal. Starsza siostra, której zachwyty nad

balami nie osłabły ani trochę, mimo że bywała na nich już od dziesięciu lat, wzięła na siebie miły

obowiązek odwiezienia Emmy i jej bagażu starą bryczką do D.

Gdy tylko obie usadowiły się w brudnym powozie, panna Watson jęła pouczać i

przestrzegać niedoświadczoną siostrę.

- Ośmielę się powiedzieć, że będzie to doprawdy wspaniały bal. Zaproszono wielu oficerów,

nie opędzisz się więc od tancerzy. Przekonasz się, że służąca pani Edwards chętnie ci we wszystkim

pomoże. Gdybyś nie wiedziała, jak się ubrać, radziłabym ci zapytać o zdanie Mary Edwards, ma

ona bowiem bardzo dobry gust. Jeśli pan Edwards nie przegra wszystkich pieniędzy w karty,

będziesz mogła zostać na balu tak długo, jak tylko zechcesz, inaczej będzie zapewne nalegał na

szybki powrót do domu. Mam nadzieję, że dobrze wypadniesz. Nie zdziwiłabym się, gdyby cię

uznano za najładniejszą pannę na sali - nade wszystko dlatego, że będziesz kimś nowym. Może

nawet Tom Musgrave zwróci na ciebie uwagę? Radziłabym ci jednak w żaden sposób go nie

ośmielać. Interesuje się każdą nową dziewczyną, ale to okropny flirciarz, który niczego nie traktuje

poważnie.

- Chyba kiedyś mi już o nim mówiłaś - odparła Emma. - Kim on jest?

- Młodym człowiekiem z dużym majątkiem, całkowicie niezależnym i wyjątkowo

sympatycznym, ulubieńcom wszystkich, którzy go znają. Większość tutejszych panien jest albo

była w nim zakochana. Sądzę, że jestem jedyną, która uszła z nie złamanym sercem, choć byłam

pierwszą, na jaką zwrócił uwagę, kiedy przyjechał tu sześć lat temu. Traktował mnie doprawdy z

wyjątkową atencją. Niektórzy powiadają nawet, że nigdy później nie widzieli już, by okazywał

jakiejś dziewczynie aż tyle sympatii, choć przecież zawsze zachowuje się uwodzicielsko.

- A jak to się stało, że akurat twoje serce pozostało zimne jak lód? - zapytała Emma z

uśmiechem.

- Była po temu pewna przyczyna - odrzekła panna Watson pąsowiejąc. - Los nie obszedł się

ze mną łaskawie, moja Emmo. Mam nadzieję, że ty będziesz miała więcej szczęścia.

- Wybacz mi, siostro, jeśli niechcący sprawiłam ci przykrość.

- Kiedy poznałam Toma Musgrave’a - ciągnęła panna Watson, jak gdyby nie usłyszała jej

słów - byłam nader mocno zajęta pewnym młodym człowiekiem imieniem Purvis. Był on

ukochanym przyjacielem Roberta i spędzał mnóstwo czasu w naszym towarzystwie. Wszyscy

sądzili, że skończy się to ślubem.

Wyznaniu temu towarzyszyło głębokie westchnienie, które Emma przyjęła w milczeniu. Po

krótkiej przerwie siostra na nowo podjęła swą opowieść:

- Zapytasz naturalnie, czemu nie doszło do małżeństwa i jak to się stało, że Purvis poślubił

inną kobietę, podczas gdy ja wciąż jestem panną... O to jednak musisz zapytać jego, a nie mnie.

Jego albo Penelopę. Tak, Emmo, to ona kryła się za tym wszystkim. Penelopa jest gotowa posunąć

się bardzo daleko, jeśli idzie o zdobycie męża. Zaufałam jej, a ona nastawiła mojego ukochanego

przeciwko mnie, w nadziei, że zagarnie go dla siebie. Skończyło się na tym, że zaprzestał swoich

wizyt i wkrótce ożenił się z kimś innym. Penelopa przyznała się do swego postępku, ja jednak nie

umiałam wybaczyć jej zdrady. To, co zrobiła, zburzyło moje szczęście. Nigdy nie pokocham

żadnego mężczyzny tak, jak kochałam Purvisa. Nie wydaje mi się więc, by rzeczą właściwą było

wymieniać go jednym tchem z Tomem Musgrave’em.

- To, co powiedziałaś o Penelopie, jest doprawdy okropne - wyznała Emma. - Czy naprawdę

siostra może zrobić coś takiego siostrze? Rywalizacja i zdrada! Pomiędzy siostrami! Będę się bała

zwierzyć jej z czegokolwiek. A jeśli wcale nie było tak, jak mówisz? Może tylko pozory

świadczyły przeciwko niej...

- Nie znasz Penelopy. Nie ma rzeczy, której by nie zrobiła, żeby wyjść za mąż. I nie waha

się mówić o tym wprost. Nie powierzaj jej żadnych swoich tajemnic. Niech mój przykład będzie dla

ciebie ostrzeżeniem - nie ufaj jej! Ma na pewno swoje zalety, ale gdy w grę wchodzą jej własne

korzyści, nie wie, co to wierność, honor i skrupuły. Z całego serca życzę jej, żeby dobrze wyszła za

mąż, bardziej nawet pragnę tego dla niej niż dla siebie.

- „Niż dla siebie...” Tak właśnie przypuszczałam. Serce tak zranione jak twoje nie marzy o

małżeństwie.

- Masz rację... Ale, jak wiesz, musimy wyjść za mąż. Jeśli chodzi o mnie, czuję się

doskonale jako panna. Gdybym mogła zostać na zawsze młoda, odrobina towarzystwa i miły bal od

czasu do czasu wystarczyłyby mi w zupełności. Ale ojciec nie może nam zapewnić godziwego

utrzymania, a bardzo źle jest zestarzeć się, będąc biedną i wyśmiewaną. Straciłam Purvisa, to

prawda, ale niewielu ludzi przecież poślubia swoją pierwszą miłość. Nie odrzucę oświadczyn

mężczyzny tylko dlatego, że nie jest Purvisem. Nigdy jednak nie zdołam całkowicie wybaczyć

Penelopie.

Emma skinęła głową na znak, że się z nią zgadza.

- Ona też ma swoje kłopoty - ciągnęła panna Watson. - Gorzko zawiodła się na Tomie

Musgrave’ie. Gdy znudziłam mu się ja, zaczął się zalecać właśnie do niej. Penelopa bardzo go

lubiła, ale on nigdy nie traktował jej poważnie i po jakimś czasie porzucił ją dla Margaret. Biedna

Penelopa była bardzo nieszczęśliwa. Potem próbowała wydać się za mąż w Chichester. Nie

wyjawiła nam, za kogo, przypuszczam jednak, że chodziło o starego, bogatego doktora Hardinga,

wuja przyjaciółki, którą pojechała odwiedzić. Zadała sobie mnóstwo trudu i poświęciła temu wiele

czasu, ale na razie bez rezultatu. Wyjeżdżając kilka dni temu, powiedziała, że wybiera się tam już

po raz ostatni. Jak sądzę, nie miałaś pojęcia, jakie to sprawy wzywają ją ciągle do Chichester, ani co

takiego skłoniło ją do wyjazdu ze Stanton akurat w chwili, kiedy ty powróciłaś do domu po tak

wielu latach.

- Rzeczywiście, niczego nie podejrzewałam. Żałowałam tylko, że jej wyjazd do pani Shaw

wypadł akurat w najmniej szczęśliwym dla mnie czasie. Miałam nadzieję zastać wszystkie moje

siostry w domu, aby móc od razu z każdą z nich się zaprzyjaźnić.

- Podejrzewam, że doktor miał atak astmy i Penelopa właśnie z tego względu doń

pospieszyła. Shawowie są całkowicie po jej stronie, przynajmniej tak mi się wydaje, bo ona sama

nic na ten temat nie mówi. Powtarza tylko, że nie potrzebuje niczyich rad. Jest zdania, poniekąd

słusznego, że gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.

- Przykro mi z powodu jej kłopotów - stwierdziła Emma. - Nie podobają mi się jednak jej

plany ani poglądy. Martwię się o nią. Ma chyba zbyt męskie i śmiałe usposobienie. Tak uparte

dążenie do małżeństwa i narzucanie się mężczyźnie tylko dlatego, że pozwalają na to okoliczności,

to rzeczy, które mnie szokują. Nie potrafię tego zrozumieć. Ubóstwo jest wielkim złem, ale dla

wykształconej i wrażliwej kobiety nie powinno... nie może być złem największym! Wolałabym

raczej być nauczycielką w szkole (a nie mogę wyobrazić sobie już niczego gorszego) niż poślubić

mężczyznę, który mi się nie podoba.

- Wolałabym raczej robić wszystko inne niż być nauczycielką w szkole - wzdrygnęła się jej

siostra. - W przeciwieństwie do ciebie, byłam w szkole, Emmo, i wiem, jakie życie się tam wiedzie.

Podobnie jak tobie, nie podoba mi się myśl o małżeństwie z niesympatycznym mężczyzną, ale

sądzę, że mogłabym polubić jakiegoś dobrodusznego człowieka o godziwych dochodach. Ciotka

wychowała cię pewnie jednak na osobę znacznie bardziej wybredną.

- Wcale nie jestem tego pewna. To, jak zostałam wychowana, musisz wyczytać z mojego

zachowania, bo sama nie potrafię tego ocenić. Z czym mam porównać metody ciotki, skoro nigdy

nie zetknęłam się z innymi?

- Mimo to po wielu rzeczach poznaję, że jesteś bardzo wybredna. Obserwowałam cię od

chwili, kiedy przyjechałaś do domu, i obawiam się, że ten powrót nie wróży ci szczęścia. Penelopa

będzie z ciebie okropnie drwić.

- To na pewno mnie nie uszczęśliwi. Jeśli wszakże mylę się w swoich opiniach, muszę je

zmienić. Skoro nie przystają do mojej sytuacji, postaram się ich wyzbyć, wątpię jednak, by były

śmieszne. Czy Penelopa lubi żartować?

- Tak. Ma zawsze doskonały humor i nigdy nie zważa na to, co mówi.

- Margaret jest od niej chyba subtelniejsza, prawda?

- Tak. Szczególnie w towarzystwie. Kiedy ktoś znajduje się obok, Margaret jest samą

delikatnością i łagodnością. Ale w naszym gronie bywa nieco drażliwa i przewrotna. Biedactwo!

Żywi głębokie przekonanie, że Tom Musgrave zakochał się w niej poważniej niż w kimkolwiek

innym i cały czas oczekuje jego oświadczyn. Już po raz drugi w ciągu ostatniego roku wyjechała na

miesiąc do Roberta i Jane po to, by sprowokować go swoją nieobecnością. Jestem jednak pewna, że

się myli i że Tom nie pojedzie za nią do Croydon, tak jak nie uczynił tego w marcu. Tom nigdy się

nie ożeni, chyba że mógłby poślubić kogoś naprawdę wyjątkowego. Pannę Osborne na przykład...

- Twoja opowieść o Tomie Musgrave’ie sprawiła, że nie mam zbytniej ochoty go poznać,

Elżbieto.

- Obawiasz się go. I wcale ci się nie dziwię.

- Nie, to nie to... Nie lubię go i pogardzam nim.

- Nie lubić i pogardzać Tomem Musgrave’em! Nie, to ci się nigdy nie uda. Założę się, że

będziesz zachwycona, jeśli zwróci na ciebie uwagę. Mam nadzieję, że z tobą zatańczy. Właściwie

jestem pewna, że to uczyni - chyba że Osborne’owie przybędą na bal w zbyt licznym towarzystwie.

W takim wypadku nie będzie zwracał już uwagi na nikogo innego.

- Hm, wydaje się, że ma wyjątkowo ujmujący sposób bycia! - stwierdziła ironicznie Emma.

- Cóż, zobaczymy, czy ja i porywający pan Tom Musgrave przypadniemy sobie do gustu. Sądzę, że

rozpoznam go, gdy tylko wejdę do sali balowej. Musi przecież mieć swój urok choć trochę

wypisany na twarzy.

- Zapewniam cię, że nie znajdziesz go na sali. Wyruszycie na bal wcześnie, żeby pani

Edwards mogła zająć dobre miejsce przy kominku, on natomiast pojawia się zawsze bardzo późno.

Jeśli zaś Osborne’owie zapowiedzą swój przyjazd, będzie czekał na nich na podjeździe i wejdzie do

środka dopiero w ich towarzystwie. Powinnam dziś wieczór czuwać nad tobą, Emmo. Gdyby tylko

tata dobrze się czuł! Podałabym mu herbatę, przebrała się raz dwa i James zawiózłby mnie do

miasta. Dołączyłabym do ciebie, nim rozpoczęłyby się tańce.

- Co takiego? Odważyłabyś się jechać tą bryczką późnym wieczorem?

- Naturalnie. Widzisz, mówiłam ci, że jesteś bardzo wybredna. Oto właśnie przykład. Przez

chwilę Emma nie odpowiadała.

- Żałuję, Elżbieto - oświadczyła w końcu - że zapowiedziałaś moje przybycie na ten bal.

Wolałabym, żebyś to ty się nań udała zamiast mnie. Tobie sprawiłby on o wiele większą

przyjemność. Jestem tu obca - nie znam nikogo prócz Edwardsów - wątpię więc, bym się dobrze

bawiła. Ty zaś, otoczona znajomymi, byłabyś na pewno zachwycona... Ale przecież nie jest jeszcze

za późno na zmianę! Zdawkowe przeprosiny z pewnością Edwardsom wystarczą, szczególnie, że

twoje towarzystwo ucieszy ich znacznie bardziej niż moje. Ja sama zaś z przyjemnością wrócę do

ojca. I nie bój się: poradzę sobie z tym starym koniskiem w drodze do domu. Jeśli zaś chodzi o twój

strój, znajdę jakiś sposób, by ci go przysłać.

- Chyba nie sądzisz, najdroższa Emmo - zawołała wzruszona Elżbieta - że przystałabym na

coś podobnego? Za nic w świecie! Ale nigdy nie zapomnę ci wspaniałomyślności, z jaką to

zaproponowałaś. Musisz mieć zaiste dobre serce. Nigdy nie spotkało mnie nic podobnego! Byłabyś

gotowa zrezygnować z balu po to, żebym ja mogła na niego pójść! Wierz mi, Emmo, nie jestem

taką egoistką, by się na to zgodzić. Nie! Choć mam od ciebie dziewięć lat więcej, nie odebrałabym

ci możliwości pokazania się w towarzystwie. Jesteś bardzo piękna i byłoby niesprawiedliwe

pozbawiać cię tej szansy znalezienia szczęścia, jaką wszystkie otrzymałyśmy. Nie, Emmo, to nie ty

pozostaniesz w domu tej zimy. Jestem pewna, że sama mając dziewiętnaście lat, nigdy nie

wybaczyłabym komuś, kto uniemożliwiłby mi pójście na bal.

Emma podziękowała jej za te słowa i przez kilka minut obie siostry jechały w milczeniu.

Pierwsza przerwała je Elżbieta.

- Zwróć uwagę, z kim będzie tańczyć Mary Edwards - poprosiła siostrę.

- Postaram się zapamiętać jej partnerów - obiecała Emma - ale nie wiem, czy zdołam. Wiesz

przecież, że wszyscy oni będą mi obcy.

- Zobacz tylko, czy zatańczy więcej niż raz z kapitanem Hunterem. Mam co do tego

poważne obawy. Nie, żeby jej ojciec i matka lubili oficerów, ale jeśli będzie go faworyzować,

biedny Sam nie ma już szans. A obiecałam napisać mu słówko o tym, z kim tańczyła.

- Czy Sam zaleca się do panny Edwards?

- Czyżbyś o tym nie wiedziała?

- A skąd mogłam wiedzieć? Jakim sposobem mogłam w Shropshire usłyszeć o tym, co

dzieje się w Surrey? Nie sposób zaś poznać takie niuanse podczas rzadkich spotkań, do jakich w

ciągu ostatnich czternastu lat miałyśmy okazję.

- Mimo to dziwię się, że nigdy nie wspomniałam ci o tym w liście. To prawda, że odkąd

wróciłaś do domu, byłam tak zajęta naszym biednym ojcem i wielkim praniem, że nie miałam ani

chwili, by ci o czymkolwiek opowiedzieć - ale też zakładałam, że o wszystkim już wiesz. Owszem,

Sam jest w pannie Edwards od dwóch lat głęboko zakochany, choć, ku swemu wielkiemu

rozczarowaniu, nie zawsze udaje mu się przyjeżdżać na nasze bale. Niestety pan Curtis rzadko

może się bez niego obyć. Teraz też czas w Guildford upływa pod znakiem chorób.

- Czy sądzisz, że panna Edwards jest naszemu bratu przychylna?

- Obawiam się, że nie. Rozumiesz, to jedynaczka, która dostanie w posagu co najmniej

dziesięć tysięcy funtów.

- Co nie znaczy, że nie może lubić Sama.

- Och, nie! Edwardsowie mierzą wyżej. Jej ojciec i matka nigdy by się na to nie zgodzili.

Wiesz przecież, że Sam jest tylko lekarzem. Choć czasami wydaje mi się, że ona go lubi. Ale Mary

Edwards jest raczej sztywna i nieprzystępna, nie zawsze więc wiem, co myśli.

- Skoro Sam nie jest pewien uczuć tej damy, szkoda, że w ogóle zaprzątał sobie nią głowę.

- Młodzi mężczyźni muszą sobie kimś zaprzątać głowę - odparła Elżbieta. - I czemuż Sam

nie miałby mieć tyle samo szczęścia, co Robert, któremu dostała się nie tylko dobra żona, ale także

sześć tysięcy funtów posagu?

- Nie wolno oczekiwać, że każdemu z nas z osobna dopisze szczęście - zauważyła Emma.

- Szczęście jednego członka rodziny jest szczęściem wszystkich.

- Moje z pewnością wcale jeszcze do mnie nie przyszło - odrzekła Elżbieta, ponownie

wzdychając na wspomnienie Purvisa. - Jak dotąd prześladował mnie pech. A i tobie niewiele wróżę

dobrego, skoro nasza ciotka tak głupio wyszła ponownie za mąż. No cóż, mimo to będziesz miała

przynajmniej udany bal. Za następnym zakrętem zobaczymy rogatki, a za żywopłotem widać już

kościelną wieżę. Tuż obok jest Biały Jeleń. Nie mogę doczekać się chwili, kiedy się dowiem, co

sądzisz o Tomie Musgrave’ie.

Były to ostatnie wypowiedziane przez pannę Watson słowa, siostry minęły bowiem właśnie

rogatkę i natychmiast otoczył je zgiełk miasta, który uniemożliwił dalszą konwersację. Stara kobyła

człapała ociężale; nie trzeba było nawet dotykać lejców, by obrała właściwy zakręt. Raz się tylko

pomyliła, próbując stanąć przed pracownią modystki, ale po chwili ruszyła ku drzwiom

Edwardsów. Pan Edwards mieszkał w najlepszym domu przy najlepszej w mieście ulicy i mógł

żartować z pana Tomlinsona, bankiera, że jego nowo wybudowana na krańcach miasta rezydencja z

zagajnikiem i kolistym podjazdem znajduje się już na wsi. Dom pana Edwardsa był wyższy niż

większość budynków w sąsiedztwie i miał po obu stronach drzwi po dwa okna. Okien strzegły

węgary i łańcuchy, do drzwi zaś prowadziły kamienne schodki.

- Oto jesteśmy na miejscu - powiedziała Elżbieta, kiedy powóz stanął. - Dojechałyśmy

szczęśliwie, co - według zegara na rynku - zabrało nam tylko trzydzieści pięć minut. Dla mnie to

duże osiągnięcie, choć Penelopa nie uznałaby tego za żaden rekord. Czyż miasto nie jest piękne?

Edwardsowie mają, jak widzisz, wspaniały dom i żyją naprawdę na wysokiej stopie. Zapewniam

cię, że drzwi otworzy nam człowiek w liberii i z upudrowanymi włosami. Emma widziała dotąd

Edwardsów tylko raz, pewnego ranka w Stanton - poza tym byli jej zupełnie obcy. Choć więc z

góry cieszyła się na czekające ją wieczorem rozrywki, czuła się nieco zakłopotana na myśl o

wszystkim, co miało je poprzedzać. Rozmowa z Elżbietą także pozostawiła po sobie niemiłe

uczucie. Ze względu na własną rodzinę Emma z niechęcią myślała o konieczności zbliżenia się do

tak słabo znanych jej ludzi.

W zachowaniu pani i panny Edwards również nie było nic, co natychmiast zmieniłoby jej

zapatrywania. Matka rodziny, choć bardzo jej przyjazna, zachowywała się niezwykle ceremonialnie

i z rezerwą, córka zaś - dystyngowana dwudziestodwuletnia dziewczyna w papilotach - w sposób

naturalny przejmowała postawę rodzicielki. Ponieważ Elżbieta musiała pospieszyć z powrotem do

domu, Emma wkrótce została z paniami Edwards sam na sam i szybko wyrobiła sobie o nich

zdanie, jako że wyjątkowo rozwlekłe uwagi na temat wieczornego balu okazały się jedynymi,

którymi w ciągu półgodzinnego oczekiwania na pojawienie się pana domu przerywano milczenie.

Pan Edwards miał, dzięki Bogu, usposobienie milsze od swoich dam. Wróciwszy z

przechadzki chętnie opowiadał o wszystkim, co mogło zainteresować domowników.

- Przynoszę ci dobrą nowinę, Mary - zwrócił się do córki po wylewnym powitaniu Emmy.

- Osborne’owie z całą pewnością przybędą na dzisiejszy bal. W Białym Jeleniu zamówiono

do Osborne Castle na dziewiątą konie do dwóch powozów.

- Bardzo mnie to cieszy - oświadczyła pani Edwards - gdyż ich przybycie pogłębia zaufanie,

jakie ludzie z towarzystwa żywią dla naszych przedsięwzięć. Jeśli rozejdzie się wieść, że

Osborne’owie byli na pierwszym balu, skłoni to wiele osób do przybycia na drugi. Choć szczerze

mówiąc, ci arystokraci wcale nie zasługują na zaproszenie, bo tak naprawdę ani trochę nie zależy

im na zabawie - jak zwykle wszak przyjadą bardzo późno, a odjadą jako pierwsi... Ale obecność

wielkich ludzi zawsze ma swój urok.

Pan Edwards zrelacjonował nawet najdrobniejsze nowiny zasłyszane podczas porannego

spaceru i rodzina jęła rozmawiać z nieco większym ożywieniem. Trwało to do chwili, kiedy -

zdaniem pani Edwards - nadszedł czas, by się ubierać, i młode damy poproszono grzecznie, ażeby

nie traciły dłużej czasu. Emmie przydzielono wygodny apartament i gdy tylko dobre wychowanie

pani Edwards pozwoliło jej zostawić gościa samemu sobie, dziewczyna oddała się miłemu zajęciu

szykowania stroju. Dopiero teraz po raz pierwszy odczuła błogą radość na myśl o balu.

Dziewczęta ubierały się razem, dzięki czemu - co było nieuniknione - lepiej się poznały. W

ten sposób Emma odkryła, że panna Edwards jest rozsądna, skromna i bezpretensjonalna, oraz że

szczerze pragnie być uprzejma. Kiedy więc wróciły do salonu - gdzie pani Edwards siedziała

godnie, odziana w nowy kapelusz oraz jedną z dwóch atłasowych sukien, jakie sprawiła sobie na

zimę - obie panny zachowywały się już wobec siebie swobodniej i wymieniały naturalniejsze niż

dotąd uśmiechy.

Ich stroje poddano natychmiast uważnym oględzinom. Pani Edwards, która uważała się za

osobę zbyt staromodną, by aprobować jakąkolwiek nowoczesną ekstrawagancję, choćby nawet

bardzo rozpowszechnioną, wyraziła - mimo zachwytu, w jaki wprawił ją widok córki - jedynie

zdawkowe uznanie. Pan Edwards, nie mniej zadowolony z wyglądu Mary, z dobroduszną galanterią

skomplementował także strój Emmy. Dyskusja nad sukniami poprowadziła ku mniej oficjalnym

tematom i panna Edwards nieśmiało zapytała Emmę, czy mówiono jej już kiedyś, że jest bardzo

podobna do swego młodszego brata. Emmie zdawało się, że dostrzegła lekki rumieniec, jaki

towarzyszył tym słowom. Jeszcze bardziej podejrzany wydał się jej jednak sposób, w jaki pan

Edwards podjął ten temat.

- Moim zdaniem, nie powiedziałaś pannie Emmie zbyt wielkiego komplementu, Mary -

zauważył. - Pan Sam Watson to bardzo miły młodzieniec i bez wątpienia znakomity lekarz, ale jego

cera jest zbyt często wystawiana na wszelką niepogodę, tak więc podobieństwo do niego trudno

uważać za rzecz pochlebną.

Zmieszana Mary przeprosiła za swój nietakt.

- Nie miałam na myśli żadnego wyraźnego podobieństwa, bo trudno porównać ze sobą dwa

tak różne typy urody. To mogło być tylko wrażenie, jakie odniosłam, patrząc na twoją twarz,

Emmo. Cerę, a nawet rysy, macie rzeczywiście zupełnie inne.

- Nie wiem nic o urodzie mojego brata, jako że nie widziałam go od chwili, gdy miał siedem

lat. Ale mój ojciec uważa, że jesteśmy do siebie podobni.

- Cały pan Watson! - zawołał pan Edwards. - Doprawdy zdumiewasz mnie, panienko.

Wierzaj mi, że trudno o mniej do siebie podobne rodzeństwo niż wy. Oczy twojego brata są

niebieskie, twoje zaś piwne. No i ma on, w przeciwieństwie do ciebie, podłużną twarz oraz szerokie

usta. Moja droga - zwrócił się do żony - czy dostrzegasz tu choćby najmniejsze podobieństwo?

- Nic, nawet najmniejszego - odparła pani Edwards. - Panna Emma Watson przypomina mi

ogromnie swą najstarszą siostrę, chwilami wygląda też nieco podobnie do panny Penelopy, a raz

czy dwa przywiodła mi również na myśl pana Roberta, ale nie spostrzegłam najlżejszego

podobieństwa do pana Samuela.

- Ja też widzę podobieństwo między nią a panną Watson - zgodził się pan Edwards. - I to

duże! Ale do nikogo innego. Nie sądzę, by prócz najstarszej siostry przypominała kogokolwiek z

rodziny, i jestem przekonany, że ona i Sam całkowicie się od siebie różnią.

Rozstrzygnąwszy w ten sposób kwestię, wszyscy udali się na kolację.

- Pani ojciec, panno Emmo, jest jednym z moich najdawniejszych przyjaciół - powiedział

pan Edwards, nalewając gościowi wina, kiedy rodzina zasiadła wokół kominka do deseru. -

Musimy wypić toast za jego zdrowie. Proszę mi wierzyć, że niedomagania, które zrobiły zeń

inwalidę, napawają mnie wielką troską. Nie znałem nikogo, kto bardziej lubiłby zagrać sobie w

towarzystwie w karty. I niewiele osób potrafiło zrobić robra w lepszym stylu. Po tysiąckroć żałuję,

że został pozbawiony tej przyjemności. Mamy teraz cichy, mały klub wista i trzy razy w tygodniu

spotykamy się w Białym Jeleniu. Jakże pani ojciec by się cieszył, mogąc bywać tam z nami, gdyby

pozwalało mu na to zdrowie.

- Ośmielę się przyznać panu rację, sir - potwierdziła Emma.

- Ja także żałuję z całego serca, że nie może tam przychodzić.

- Twój klub byłby odpowiedniejszy dla inwalidy, gdyby spotkania w nim nie przeciągały się

do tak późna - orzekła pani Edwards.

Była to rzecz, na którą już od dawna stale narzekała.

- Do jakiego „późna”? O czym ty mówisz? - zawołał jej mąż ze szczerym rozbawieniem.

- Zawsze jesteśmy w domu przed północą. W Osborne Castle wyśmialiby cię, słysząc, że

nazywasz tę porę późną - oni tam o północy wstają dopiero od kolacji.

- Nie ma z kogo brać przykładu - odrzekła spokojnie dama.

- Osborne’owie nie mogą być dla nas wzorem. Lepiej, żebyście spotykali się codziennie i

kończyli grę dwie godziny wcześniej.

Jakkolwiek temat ten podejmowano w rodzinie Edwardsów bardzo często, oboje

małżonkowie byli na tyle mądrzy, by nie przeciągać go nad miarę. Teraz też pan Edwards zwrócił

się ku innym sprawom. Wystarczająco długo wiódł już bezczynne miejskie życie, by zaczęło go

bawić oddawanie się niewinnym plotkom.

- Wydaje mi się, panno Emmo - powiedział, pragnąc dowiedzieć się o swym młodym gościu

więcej niż słyszał dotąd - że bardzo dobrze pamiętam pani ciotkę. Jestem całkiem pewien, że

tańczyłem z nią przed trzydziestu laty w starych salach balowych w Bath, na rok przed moim

ślubem. Była bardzo piękną kobietą, ale przypuszczam, że tak jak inni ludzie, zestarzała się nieco

od tego czasu. Mam nadzieję, że jest szczęśliwa w swoim drugim małżeństwie?

- Również mam taką nadzieję, sir - odparła Emma z lekkim niepokojem.

- Pan Turner nie umarł zbyt dawno temu, jak mi się zdaje?

- Minęły od tej chwili prawie dwa lata.

- Zapomniałem, jak się pani ciotka teraz nazywa?

- O’Brien.

- Ach, bo to Irlandczyk! Teraz sobie przypominam. I wyjechała, żeby osiąść w Irlandii. Nie

dziwię się, że nie chciała pani udać się razem z nią do tego kraju, panno Emmo. Ale rozstanie z

panią musiało być dla niej bardzo bolesne! Traktowała panią przecież jak własne dziecko.

- Nie okazałam się tak niewdzięczna, sir - odrzekła ze wzruszeniem Emma - bym nie chciała

towarzyszyć jej, dokądkolwiek by się udawała. Zresztą nie mnie to nie odpowiadało - to kapitan

O’Brien nie chciał, żebym z nimi pojechała.

- Kapitan! - prychnęła pani Edwards. - Ten dżentelmen służy wobec tego w armii, czy tak?

- Tak, proszę pani.

- Oho! Nikt tak nie umie podbić serca damy, czy to młodej, czy starej, jak oficerowie -

powiedział pan Edwards. - Nie można oprzeć się szarfie, moja droga.

- Mam nadzieję, że jednak można - odparła ponuro pani Edwards, rzucając przelotne

spojrzenie córce. Emma także zdążyła zerknąć na nią na tyle szybko, by ujrzeć, że policzki panny

Edwards pokrywają się rumieńcem. Przypomniała sobie, co Elżbieta mówiła o kapitanie Hunterze, i

zastanawiała się, czy cieszy się on większymi względami Mary niż jej brat.

- Starsze wiekiem damy powinny ostrożniej dokonywać wyboru drugiego męża -

oświadczył pan Edwards.

- Ostrożności czy dyskrecji nie powinno się zalecać wyłącznie starszym damom ani

ograniczać ich do drugiego małżeństwa - zauważyła jego żona. - Jest równie potrzebna młodym

dziewczętom, wychodzącym za mąż po raz pierwszy.

- A nawet jeszcze bardziej - zgodził się z nią mąż - bo młode kobiety prawdopodobnie

dłużej będą odczuwać skutki swej decyzji. Jeśli stara dama popełni głupstwo, natura i tak sprawi, że

nie będzie z tego powodu cierpieć przez tak wiele lat jak młoda.

Emma otarła dłonią oczy i pani Edwards, widząc ten gest, zmieniła temat na inny, mniej dla

wszystkich przykry.

Nie mającym nic do roboty - prócz oczekiwania godziny wyjścia na bal - młodym damom

popołudnie dłużyło się niemiłosiernie. I choć panna Edwards skarżyła się na zbyt wczesną porę, o

jakiej jej matka zdecydowała się opuścić dom, wyczekiwano tej godziny z utęsknieniem.

Wniesienie o siódmej herbaty przyjęto z niejaką ulgą. Szczęśliwie też państwo Edwardsowie

zawsze wypijali dodatkową filiżankę i zjadali dodatkową bułeczkę, jeśli się spodziewali, że do

późna zabawią poza domem, tak więc ceremonia przeciągnęła się niemal do chwili wyjścia. Nieco

przed ósmą usłyszano przejeżdżający ulicą powóz Tomlinsonów, co zawsze było dla pani Edwards

sygnałem, że czas wyruszać. W ciągu kilku minut całe towarzystwo przeniosło się tedy z cichego,

ciepłego i przytulnego salonu do zatłoczonego, wypełnionego wrzawą i przeciągami obszernego

holu hotelowego.

Pani Edwards, dbając troskliwie o własną suknię, z jeszcze większą troską zadbała o

właściwe osłonięcie ramion i gardeł swych młodych podopiecznych. Z tego też powodu od razu

poprowadziła je szerokimi schodami na górę, choć nie słychać było jeszcze żadnych odgłosów balu

- prócz mile pieszczących uszy pierwszych dźwięków skrzypiec. Panna Edwards, która ośmieliła

się z niepokojem dopytywać, czy wiele osób już przyjechało, została przez kelnera poinformowana,

że - tak jak się tego spodziewała - „jedynie rodzina pana Tomlinsona jest już na sali”. Przechodząc

krótką galeryjką, która wiodła ku mieniącej się światłami sali balowej, Edwardsowie natknęli się na

młodego człowieka w codziennym ubraniu i długich butach. Stał w drzwiach pokoju wyraźnie

czekając, aż się zbliżą.

- Ach, pani Edwards, jakże się pani miewa? Witam, panno Edwards! - zawołał swobodnie. -

Widzę, że jak zwykle przybywacie na czas. Właśnie zapalono świece.

- Jak pan wie, panie Musgrave, lubię zająć sobie dobre miejsce przy kominku - odrzekła

pani Edwards.

- Właśnie idę się przebrać - oznajmił młodzieniec. - Czekam tylko na mojego niemądrego

lokaja. - Będziemy mieć wspaniały bal, przyjadą nawet Osborne’owie. Możecie mi państwo

wierzyć w to, co mówię, gdyż nie dalej jak dziś rano osobiście rozmawiałem z lordem Osborne’em.

Towarzystwo ruszyło dalej. Atłasowa suknia pani Edwards omiotła czystą posadzkę sali

balowej, kiedy jej właścicielka sunęła ku znajdującemu się w przeciwległym końcu komnaty

kominkowi. Siedziała przy nim na razie tylko jedna rodzina. Kilku oficerów przechadzało się

wspólnie, zaglądając co rusz do przyległego do sali pokoju, przeznaczonego do gry w karty.

Powitanie z bliskimi sąsiadami wypadło nad wyraz sztywno, kiedy zaś wszyscy na powrót usiedli

na swoich miejscach, Emma zapytała szeptem pannę Edwards:

- Ten dżentelmen, którego minęłyśmy w przejściu, to pan Musgrave, czyż nie? Słyszałam,

że jest niezwykle miły.

- Tak... - odrzekła z wahaniem Mary Edwards. - Wiele osób bardzo go lubi, ale my nie

znamy go zbyt blisko.

- Jest również bogaty, prawda?

- Ma dochód wysokości ośmiuset czy dziewięciuset funtów rocznie, jak sądzę. Wypłacano

mu go już wtedy, gdy był bardzo młody, i moi rodzice twierdzą, że to raczej go zmanierowało. Pan

Musgrave nie należy do ich ulubieńców...

Chłód i pustka sali oraz pełne powagi zachowanie małej grupki pań poczęły powoli znikać.

Dał się słyszeć ożywczy turkot innych powozów, stale przybywało też dostojnych matron oraz

pięknie ubranych dziewcząt. Co pewien czas jakiś świeżo przybyły dżentelmen, nie dość

zakochany, by trwać przy wybrance serca, umykał do pokoju gry. Wśród coraz liczniejszych

oficerów znalazł się jeden, który z empressement podszedł do panny Edwards.

- Jestem kapitan Hunter - przedstawił się śmiało towarzyszącym jej osobom. Emma, która

uważnie obserwowała twarz Mary, spostrzegła w owej chwili, że dziewczyna wygląda na

zaniepokojoną, ale pojawienie się młodzieńca bynajmniej nie jest jej niemiłe. Słysząc zaś, jak oficer

rezerwuje dla siebie dwa pierwsze tańce, uznała, że jej brat Sam nie powinien już żywić żadnych

nadziei.

W tym samym czasie samą Emmę także obserwowano - i podziwiano. Nowa twarz - i to w

dodatku tak piękna - nie mogła pozostać nie zauważona. Jej imię przekazywano sobie z ust do ust i

gdy tylko orkiestrze dano znak, by zaczęła grać - co przypomniało młodym mężczyznom o ich

obowiązkach i sprawiło, że gromadnie ruszyli na środek sali - Emma też została poproszona do

tańca przez oficera, którego przedstawił jej kapitan Hunter. Panna Watson była średniego wzrostu,

dobrze zbudowana i pulchna, jej buzia zdradzała zdrowie i energię. Miała ciemną, ale czystą cerę,

gładką i lśniącą, która wraz z żywymi oczyma, słodkim uśmiechem i szczerym spojrzeniem czyniła

ją bardzo piękną. Przy bliższym poznaniu uroda ta stawała się jeszcze wyrazistsza.

Nie mając powodów do niezadowolenia ze swego tancerza, panna Watson uznała, że

wieczór zaczął się bardzo miło. Jej uczucia doskonale pokrywały się z opinią innych gości, którzy

też uważali, że bal należy do niezwykle udanych.

Jeszcze nie przebrzmiały dwa pierwsze tańce, kiedy znów dał się słyszeć turkot powozów i

rozległy się szepty: „Osborne’owie przyjechali, Osborne’owie przyjechali”. Po kilku minutach

niezwykłego zamieszania na zewnątrz i czujnej ciekawości wewnątrz szacowne towarzystwo -

poprzedzane przez właściciela hotelu, usiłującego otwierać nigdy nie zamykane drzwi - wkroczyło

do środka. Składało się ono z lady Osborne, jej syna lorda Osborne’a, córki panny Osborne, jej

przyjaciółki panny Carr, pana Howarda, niegdyś guwernera lorda Osborne’a, a obecnie pastora

parafii, w której znajdował się zamek, jego mieszkającej z nim, owdowiałej siostry pani Blake oraz

jej sympatycznego dziesięcioletniego synka. No i naturalnie pana Toma Musgrave’a, który

prawdopodobnie, zamknięty w swoim pokoju przez ostatnie pół godziny, nasłuchiwał z

niecierpliwością turkotu powozów. Wszedłszy na salę, przybyli zatrzymali się, by się przywitać ze

znajomymi. Stali niemal za plecami Emmy, która usłyszała dzięki temu, jak lady Osborne mówi, iż

przybyli tak wcześnie ze względu na przepadającego za tańcem synka pani Blake. Emma przyjrzała

się im wszystkim, kiedy wchodzili, najuważniej i z największym zainteresowaniem obrzucając

wzrokiem Toma Musgrave’a. Był on z pewnością miłym i bardzo przystojnym młodzieńcem.

Spośród kobiet najlepsze wrażenie robiła natomiast lady Osborne. Choć zbliżała się już do

pięćdziesiątki, wciąż była bardzo piękna, a jej zachowanie cechowała niezwykła, właściwa tylko

arystokratom godność.

Lord Osborne był bardzo przystojnym młodym człowiekiem, ale bił od niego chłód i

obojętność, a kto wie, czy nawet nie skrępowanie. Wskazywały one wyraźnie, że sala balowa nie

jest miejscem, gdzie czuje się w swoim żywiole. W rzeczywistości przybył jedynie dlatego, że

uważał, iż przypodoba się w ten sposób mieszkańcom swego okręgu wyborczego. Towarzystwo

kobiet tak naprawdę wcale go nie cieszyło, nigdy też nie tańczył. Pan Howard był natomiast

sympatycznie wyglądającym dżentelmenem, liczącym sobie nieco powyżej trzydziestu lat.

Kiedy skończyły się oba tańce, Emma - sama nie wiedząc jak - znalazła się niespodziewanie

tuż obok Osborne’ów. Jej uwagę zwróciła natychmiast sympatyczna twarzyczka i ożywione gesty

małego chłopca, który stojąc przed matką dopytywał się, kiedy będzie mógł zatańczyć.

- Nie dziwiłaby się pani tak niecierpliwości Charlesa - powiedziała do jakiejś stojącej

nieopodal damy pani Blake, energiczna, ładna, niewysoka kobieta około trzydziestu pięciu lat -

gdyby wiedziała pani, co za partnerkę będzie miał dziś wieczorem. Panna Osborne była tak miła, że

obiecała zatańczyć z nim dwa pierwsze tańce.

- Och, tak! Umówiliśmy się co do tego - zawołał chłopiec - i zamierzamy pokonać w tańcu

wszystkie inne pary.

Na prawo od Emmy stały otoczone grupką młodych mężczyzn panny Osborne i Carr;

wszyscy byli pochłonięci żywą rozmową. Wkrótce panna Watson spostrzegła, że najenergiczniejszy

z oficerów podszedł do orkiestry, by zamówić taniec, panna Osborne zaś minęła ją, spiesząc do

oczekującego jej małego partnera.

- Daruj mi, mój drogi - powiedziała, ale mam zamiar zatańczyć oba te tańce z pułkownikiem

Baresfordem. Wiem, że mi wybaczysz. Obiecuję zatańczyć z tobą po herbacie. Nie czekając na

odpowiedź, obróciła się na powrót ku pannie Carr, po czym, prowadzona przez pułkownika

Baresforda, stanęła na czele gotujących się do tańca par. Jeśli twarz biednego chłopca wydała się

Emmie interesująca w chwili, kiedy czuł się on uszczęśliwiony, jeszcze ciekawszą znalazła ją teraz,

gdy dokonała się na niej gwałtowna przemiana. Z poczerwieniałymi policzkami, drżącymi ustami i

wbitym w podłogę wzrokiem wydał się wprost uosobieniem rozczarowania. Jego matka przeżywała

własne upokorzenie, próbowała jednak złagodzić zawód syna, przypominając mu o drugiej

obietnicy panny Osborne. Jednak, mimo że chłopiec dzielnie zaprzeczał, jakoby doznał

rozczarowania, i powtarzał, że wcale mu na tych tańcach nie zależało, malujące się na jego twarzy

poruszenie dobitnie świadczyło o czymś wręcz przeciwnym.

Emma nigdy nie myślała nad niczym zbyt długo ani nie kierowała się rozwagą - jedynie

czuła i działała.

- Będę bardzo szczęśliwa, mogąc zatańczyć z panem, sir, o ile tylko pan zechce -

powiedziała z wcale nie udawaną wesołością, wyciągając ręce. Chłopiec w jednej chwili odzyskał

cały poprzedni humor.

- Dziękuję pani - powiedział szczerze i prosto, po czym spojrzawszy radośnie na matkę,

postąpił do przodu, natychmiast gotów podążyć za nową znajomą.

Podziękowania pani Blake były bardziej wylewne. Nieoczekiwanie uradowana i gorąco

wdzięczna obróciła się ku swojej sąsiadce ze słowami uznania za tak wielką i łaskawą uprzejmość

wyświadczoną jej synowi. Emma - ani na jotę nie mijając się z prawdą - zapewniła ją, że nie sprawi

chłopcu większej radości niż ta, jaką odczuwa ona sama. Charlesowi podano tedy rękawiczki i

zakazując ich zdejmowania, pozwolono obojgu tancerzom dołączyć do szybko tworzącego się

szpaleru.

Widok tej pary wzbudził ogólne zdziwienie. Tańczące nieopodal panna Osborne i panna

Carr z niedowierzaniem wytrzeszczały oczy.

- Daję słowo, Charles, jesteś szczęściarzem - powiedziała panna Osborne. - Znalazłeś sobie

lepszą partnerkę ode mnie.

- Owszem - odrzekł uszczęśliwiony chłopiec.

Tom Musgrave, który tańczył z panną Carr, posłał Emmie kilka zaciekawionych spojrzeń. A

kiedy po pewnym czasie sam lord Osborne podszedł, by pod jakimś pretekstem porozmawiać z

Charlesem, także zerknął na jego towarzyszkę. Emma czuła się nieco onieśmielona tymi

spojrzeniami, ale nie żałowała swojego kroku, widząc, jak dalece uszczęśliwiła nim zarówno

chłopca, jak i jego matkę. Pani Blake stale szukała sposobności, by okazać jej swą ogromną

wdzięczność. Także mały tancerz Emmy, choć głównie wyginał się w tańcu, nie unikał rozmowy,

jeśli tylko pytanie lub uwagi Emmy sprawiały, że mógł się odezwać. Swego rodzaju nieunikniona

indagacja pozwoliła jej zatem dowiedzieć się, że chłopiec ma dwóch braci i siostrę i że wszyscy

mieszkają wraz z mamą i wujem w Wickstead, że wuj nauczył go tańczyć, że chłopiec bardzo lubi

czytać i że ma na własność konia, ofiarowanego mu przez lorda Osborne’a. Wyznał też, iż był już

nawet raz z lordem na polowaniu.

Po tańcu Emma zorientowała się, że nadeszła pora herbaty. Panna Edwards poprosiła ją w

związku z tym, ażeby była pod ręką, uczyniła to zaś w sposób, który przekonał pannę Watson, iż

pani Edwards bardzo zależy, by obie panny były przy niej, gdy będzie się udawała do salonu.

Emma przeto posłusznie dopilnowała, by w porę znaleźć się u jej boku. Jej też przyjemniej było

mieć wokół siebie znajome twarze, kiedy towarzystwo szło się pokrzepić. Pokój, w którym

podawano herbatę, znajdował się za salą przeznaczoną do gry w karty; przechodząc przez nią, szło

się wzdłuż szpaleru zastawionych stolików. Tłok sprawił, że pani Edwards i towarzyszące jej panny

zostały w tym miejscu na chwilę zatrzymane i przez przypadek stało się to nieopodal należącego do

lady Osborne stolika do gry w kasyno, gdzie pan Howard rozmawiał właśnie ze swoim

siostrzeńcem. Emma, dostrzegłszy, że jest obiektem zainteresowania zarówno jego, jak i lady

Osborne, odwróciła oczy w samą porę, by nie dać po sobie poznać, że usłyszała głośny szept swego

zachwyconego małego tancerza:

- Och, wuju, popatrz na moją partnerkę. Jest taka piękna!

Zator w przejściu rozładował się i całe towarzystwo znów ruszyło naprzód. Charlesa także

ponaglono, by opuścił stolik i udał w ślad za innymi, nie zdążył więc usłyszeć odpowiedzi wuja.

W sali, gdzie towarzystwo miało pić herbatę, ustawiono dwa długie stoły. W końcu jednego

z nich siedział całkiem samotnie lord Osborne, jak gdyby chciał jak najbardziej oddalić się od

uczestników balu, by bez przeszkód cieszyć się własnymi myślami i ziewać. Charles, który

tymczasem dołączył do swej partnerki, natychmiast wskazał go Emmie.

- To lord Osborne - powiedział. - Usiądźmy obok niego.

- Nie, nie - odparła Emma ze śmiechem. - Musisz usiąść razem z moimi przyjaciółmi.

Chłopiec czuł się już dostatecznie swobodnie, by sam ośmielił się zadać kilka pytań.

- Która godzina wybiła?

- Jedenasta.

- Jedenasta! A ja wcale nie jestem śpiący. Mama uważa, że powinienem kłaść się spać przed

dziesiątą. Czy sądzi pani, że panna Osborne dotrzyma po herbacie danego mi słowa?

- O, tak... przypuszczam, że tak - odrzekła Emma, czując wszelako, że za taką nadzieją nie

przemawia nic prócz tego, że wcześniej panna Osborne nie dotrzymała obietnicy.

- Kiedy przyjedzie pani do Osborne Castle?

- Prawdopodobnie nigdy. Nie znam tych państwa.

- Ale może pani przyjechać do Wickstead, żeby odwiedzić mamę, a ona zabierze panią do

zamku. Jest tam olbrzymi wypchany lis oraz borsuk - wyglądają zupełnie jak żywe. Byłaby wielka

szkoda, gdyby ich pani nie zobaczyła.

Wkrótce towarzystwo wstało od herbaty i znowu stoczono walkę o to, kto pierwszy opuści

pokój. Zamęt spowodowały dodatkowo jedna czy dwie grupki karciarzy, które właśnie skończyły

grę, oraz gracze, którzy w tej samej chwili ruszyli w stronę przeciwną, dopiero podążając ku

stolikom. Wśród nich był także pan Howard wraz z wspartą na jego ramieniu siostrą. Nadchodzili z

innej strony niż Edwardsowie, ale gdy tylko zbliżyli się do Emmy, pani Blake delikatnym

muśnięciem zwróciła na siebie jej uwagę, po czym rzekła:

- Pani dobroć okazana Charlesowi, droga panno Watson, uczyniła całą moją rodzinę pani

dłużnikami. Niech mi wolno będzie zatem przedstawić mego brata, pana Howarda.

Emma dygnęła, a dżentelmen złożył jej ukłon, pośpiesznie prosząc, by uczyniła mu zaszczyt

i zarezerwowała dla niego dwa następne tańce. Panna Watson natychmiast wyraziła zgodę i w tej

samej chwili oboje, popychani przez tłum, ruszyli w przeciwnych kierunkach. Emma była ogromnie

zadowolona z takiego obrotu rzeczy. W łagodnej, spokojnej twarzy pana Howarda kryło się coś, co

bardzo się jej podobało. Kilka minut później liczba chętnych do tańca z nią panów jeszcze wzrosła,

kiedy bowiem, zasłonięta skrzydłem drzwi, usiadła w pokoju karcianym, by poczekać na

podążających w tyle Edwardsów, usłyszała, jak przechodzący nieopodal lord Osborne

przywoławszy do siebie Toma Musgrave’a mówi:

- Czemu nie tańczy pan z tą piękną Emma Watson? Chcę, żeby pan z nią zatańczył. Przyjdę

na was popatrzeć.

- Właśnie w tej samej chwili o tym pomyślałem, lordzie. Poproszę, żeby mnie

przedstawiono, i natychmiast z nią zatańczę.

- Dobrze. I jeśli uzna pan, że nie jest to dziewczyna, która oczekuje, że będzie się do niej

dużo mówiło, może pan przy okazji przedstawić także mnie.

- Oczywiście, mój lordzie. Jeśli jest podobna do swoich sióstr, będzie chciała jedynie, żeby

jej słuchano. Już idę. Znajdę ją w sali herbacianej. Ta stara napuszona pani Edwards nigdy nie

opuszcza herbaty.

Gdy tylko obaj panowie wyszli, Emma nie tracąc czasu, wymknęła się z kąta za drzwiami i

ruszyła w przeciwnym kierunku, w pośpiechu zapominając, że zostawiła w tyle swoją opiekunkę.

- O mały włos cię nie zgubiłyśmy - powiedziała pani Edwards, po niespełna pięciu minutach

dołączając wraz z Mary do Emmy. - Jeśli wolisz tę salę od tamtej, nie mam nic przeciwko temu,

żebyśmy tu zostały, ale lepiej się nie rozdzielajmy.

Trud przeprosin został wszelako Emmie oszczędzony, bowiem w tej właśnie chwili

podszedł do nich Tom Musgrave, głośno prosząc panią Edwards, by wyświadczyła mu honor i

przedstawiła go pannie Watson. Stara dama nie miała innego wyboru, jak tylko spełnić jego prośbę,

i tylko jej chłodne zachowanie wskazywało, że czyni to niechętnie. Nowy znajomy bezzwłocznie

także poprosił Emmę do tańca, ona jednakże odmówiła. Choć ucieszyła się, że lord i członek Izby

Gmin uważa ją za piękną dziewczynę, nie była zbyt przyjaźnie nastawiona do samego Toma

Musgrave’a i powołanie się na wcześniejsze zobowiązanie sprawiło jej niemałą satysfakcję.

Młody człowiek był tym wyraźnie zaskoczony i zbity z tropu. Ostatni partner Emmy

zapewnił go prawdopodobnie, że panna Watson znalazła niewielu chętnych do tańca.

- Mojemu małemu przyjacielowi Charlesowi Blake nie wolno oczekiwać, że zagarnie panią

dla siebie na cały wieczór! - wykrzyknął. - Nie zgodzimy się na to. To wbrew zasadom balu! Nasza

dobra przyjaciółka, pani Edwards, też na pewno się ze mną zgadza. Jest prawdziwym arbitrem w

kwestii dobrych obyczajów, a to nie pozwoli jej przyklasnąć tak niebezpiecznemu

partykularyzmowi.

- Nie zamierzam tańczyć z małym panem Blake, sir.

Nieco zmieszanemu dżentelmenowi nie pozostawało tedy nic innego, jak tylko wyrazić

nadzieję, że następnym razem będzie miał więcej szczęścia. Sprawiał wrażenie, jakby niechętnie się

z Emma rozstawał, choć jego przyjaciel lord Osborne - jak z rozbawieniem zauważyła panna

Watson - czekał już w drzwiach na wynik rozmowy. Ociągając się z odejściem, pan Musgrave

zaczął wypytywać uprzejmie o rodzinę Emmy.

- Jak to się stało, że nie mamy przyjemności widzieć tu dziś wieczór pani sióstr? Nasze bale

cieszyły się zwykle ich uznaniem, jak więc mamy wytłumaczyć sobie ich nieobecność?

- Tylko moja najstarsza siostra jest teraz w domu - wyjaśniła Emma - i nie mogła zostawić

ojca.

- Tylko panna Watson przebywa teraz w domu! Cóż za niespodzianka! Wydaje mi się, że

ledwie przedwczoraj widziałem je wszystkie w mieście. Obawiam się jednak, że byłem ostatnio

niedobrym sąsiadem. Dokądkolwiek się udaję, słyszę okropne narzekania na moje lekceważące

zachowanie. Przyznam, że wstyd mi ogromnie, iż od tak dawna nie byłem w Stanton. Teraz

wszelako zamierzam naprawić te zaniedbania.

Spokojny ukłon, jakim odpowiedziała mu Emma, musiał go mocno zdziwić, w niczym

bowiem nie przypominał gorących zachęt, jakie zwykle słyszał od jej sióstr. Być może nawet

wywołał w nim nieznane dotąd powątpiewanie co do wrażenia, jakie wywiera na dziewczętach,

oraz pragnienie, by Emma obdarzyła go w przyszłości większą uwagą.

Znowu zaczęły się tańce i panna Carr niecierpliwie wezwała wszystkich do powstania z

miejsc. Ciekawość Toma Musgrave’a została zaspokojona, kiedy ujrzał, jak pan Howard podchodzi

do Emmy i ujmuje ją za rękę.

- Mnie wszystko jedno, kto z nią zatańczy - oświadczył obojętnie lord Osborne, kiedy

przyjaciel przyniósł mu nowiny. Przez oba tańce trzymał się blisko pana Howarda, a jego ciągła

obecność w pobliżu była jedyną rzeczą, jaka psuła Emmie przyjemność płynącą z tańca. Tylko to

jedno miała do zarzucenia panu Howardowi, bo jeśli chodzi o niego samego, okazał się tak miły, na

jakiego wyglądał. Nawet konwencjonalną rozmowę na błahe tematy prowadził z tak

niewymuszonym wdziękiem, że wszystko, co mówił, wydawało się warte słuchania i Emmie

przychodziło jedynie żałować, że nie wpoił swemu uczniowi manier równie nienagannych, jak jego

własne.

Dwa tańce minęły w mgnieniu oka - także jej partnerowi, jak ją o tym zapewnił. Kiedy

przebrzmiały ostatnie dźwięki muzyki, Osborne’owie i ich świta jęli się gotować do odjazdu.

- Nareszcie stąd odjeżdżamy! - westchnął z ulgą lord, zwracając się do Toma. - A jak długo

pan zamierza pozostać w tym niebiańskim miejscu? Do świtu?

- Cóż znowu, milordzie! Mam już dość tego balu. I zapewniam waszą lordowską mość, że

nie pokażę się tu więcej, jeśli tylko będę miał zaszczyt odprowadzić lady Osborne do jej powozu.

Wrócę cichcem do hotelu i zaszyję się w najciemniejszym kącie, zamawiając sobie baryłkę ostryg.

- Proszę nas wkrótce odwiedzić w zamku. Opowie mi pan, jak panna Watson wygląda w

dziennym świetle.

Emma i pani Blake rozstały się jak stare znajome, Charles zaś potrząsał dłonią swej

partnerki i życzył jej „dobrej nocy” co najmniej tuzin razy. Także panny Osborne i Carr, mijając

Emmę, zaszczyciły ją czymś na kształt odruchowego ukłonu. Nawet lady Osborne obdarzyła ją

łaskawym spojrzeniem. Jego lordowską mość posunął się zaś aż do tego, że kiedy jego rodzina już

opuściła hotel, wrócił na salę i prosząc Emmę o wybaczenie, udawał, że na krześle za jej plecami

szuka rękawiczek, które przez cały czas ściskał w dłoni.

Ponieważ Tom Musgrave nie pokazał się więcej, możemy zakładać, że jego plan się

powiódł, i wyobrażać sobie, jak w samotności męczy się z baryłką ostryg - albo z zadowoleniem

asystuje właścicielce hotelu przy szynkwasie, gdzie przygotowywała świeże grzane wino dla

szczęśliwych tancerzy. Emma niechętnie rozstawała się z towarzystwem, w którym wzbudziła takie

zainteresowanie - nawet jeśli pod pewnymi względami było jej ono niemiłe. Kończące bal dwa

ostatnie tańce w porównaniu z poprzednimi okazały się nieciekawe. Panu Edwardsowi dopisało

szczęście w grze i jego rodzina opuściła hotel jako jedna z ostatnich.

- No i jesteśmy z powrotem - westchnęła z żalem Emma, kiedy wkroczyli do jadalni, gdzie

schludna służąca zapalała świece na przygotowanym do posiłku stole. - Droga panno Edwards,

jakże szybko to wszystko się skończyło! Żałuję, że za chwilę nie może się zacząć od nowa!

To, że tak dobrze bawiła się tego wieczoru, sprawiło jej przyjaciołom wielką przyjemność.

Pan Edwards także był zachwycony przepychem balu - pomimo że cały czas siedział przy tym

samym stoliku i tylko raz zmienił krzesło, można więc było mniemać, że nie dostrzegł, czy zabawa

się udała. Ponieważ jednak wygrał aż cztery z pięciu robrów, cokolwiek działoby się na parkiecie, i

tak uznałby, że wszystko potoczyło się znakomicie. Jego córka cieszyła się z dobrego nastroju ojca,

korzystnie wpłynęło to bowiem na charakter wypowiadanych przez niego przy zupie uwag.

- Czemu nie zatańczyłaś z żadnym z panów Tomlinsonów, Mary? - zapytała matka.

- Za każdym razem, kiedy mnie prosili, miałam zajęty taniec.

- Myślałam, że dwa ostatnie tańce zamówił u ciebie młody pan James. Pani Tomlinson

wspominała, że miał taki zamiar. A dwie minuty wcześniej słyszałam, że nie masz zamówionych

tańców.

- Tak... ale... to była pomyłka. Myliłam się. Zapomniałam, że te tańce też mam zajęte.

Myślałam, że zarezerwowano dopiero dwa następne, ale kapitan Hunter zapewnił mnie, że chodzi

właśnie o te dwa.

- Tak więc zakończyłaś bal, tańcząc z kapitanem Hunterem - zauważył ojciec. - A z kim

zatańczyłaś na początku?

- Z kapitanem Hunterem - odrzekła dziewczyna pokornie.

- Hm! Cóż za stałość. Z kim jeszcze tańczyłaś?

- Z panem Nortonem i panem Stylesem.

- Kim oni są?

- Pan Norton jest kuzynem kapitana Huntera.

- A pan Styles?

- Jednym z jego bliskich przyjaciół.

- Wszyscy z jednego regimentu - dodała pani Edwards. - Mary przez cały wieczór otaczały

czerwone peleryny. Byłabym bardziej zadowolona, widząc ją tańczącą z którymś z naszych

sąsiadów.

- Tak, tak, nie wolno nam lekceważyć sąsiadów. Ale skoro ci wojskowi są na balu szybsi niż

inni, cóż młode damy mogą na to poradzić?

- Myślę, że tym innym nie dano okazji zarezerwować sobie zbyt wielu tańców, panie

Edwards.

- Być może. Ale pamiętaj, moja droga, że my oboje postępowaliśmy tak samo.

Pani Edwards nie powiedziała już na ten temat nic więcej, a Mary znów westchnęła.

Posypało się jeszcze wiele innych dobrodusznych żartów i Emma poszła spać w doskonałym

nastroju, z głową wypełnioną Osborne’ami, Blake’ami i Howardami.

Następny ranek przyniósł wizyty licznych gości. Nazajutrz po balu panią Edwards zawsze

odwiedzało wiele osób, a tym razem sąsiadów dodatkowo zwabiło pragnienie, by raz jeszcze

zobaczyć Emmę Watson. Każdy chciał bowiem ponownie przyjrzeć się dziewczynie, której urodę

poprzedniego wieczoru podziwiał sam lord Osborne.

Wiele więc spojrzało na nią tego ranka oczu i bardzo różnie oceniano jej wygląd. Niektórzy

nie widzieli w jej urodzie żadnej skazy, inni zaś nie uważali nawet, by była piękna. W oczach wielu

osób ciemna karnacja pozbawiała ją jakiegokolwiek wdzięku i nie daliby się nigdy przekonać, że

panna Watson jest choćby w połowie tak ładna, jak była dziesięć lat wcześniej jej najstarsza siostra.

Poranek minął tedy na omawianiu balu z kolejnymi gośćmi i w pewnej chwili Emma ze

zdumieniem stwierdziła, że jest już druga, a ona wciąż jeszcze nie usłyszała bryczki ojca.

Odkrywszy to, dwukrotnie podchodziła do okna, by wyjrzeć na ulicę, i już miała opuścić

towarzystwo, ażeby zadzwonić po służbę i zapytać, co mogło się stać, kiedy usłyszała lekki turkot

podjeżdżającego pod dom powozu. To ukoiło jej niepokój. Znów podeszła do okna, ale zamiast

wygodnego, choć niepięknego rodzinnego ekwipażu zobaczyła schludną kariolkę, po chwili zaś

zaanonsowano pana Musgrave’a. Na dźwięk jego nazwiska pani Edwards obrzuciła Emmę

lodowatym, badawczym spojrzeniem. Przybysz wszelako, ani trochę nie skonsternowany jej oziębłą

miną, z grzeczną swobodą obdarzył każdą z dam komplementem, po czym zwrócił się do Emmy,

podając list, który miał zaszczyt przywieźć od jej siostry. Uznał przy tym, że winien jest pannie

Watson także kilka słów wyjaśnienia.

List - który Emma zaczęła czytać, zanim jeszcze pani Edwards zachęciła ją, by się nie

krępowała i przeczytała go w towarzystwie - składał się z kilku skreślonych ręką Elżbiety linijek.

Siostra zawiadamiała Emmę, że ojciec, który poczuł się nagle wyjątkowo dobrze, podjął

niespodziewaną decyzję, że złoży tego dnia kilka wizyt. Ponieważ zaś przyjazd do R. byłby mu

wyjątkowo nie po drodze, bawiąca tam córka aż do następnego ranka nie będzie mogła wrócić do

domu - chyba że, co było mało prawdopodobne, odeślą ją tam swoim powozem Edwardsowie albo

sama znajdzie inny środek lokomocji. Lub też, w co nikt nie wierzył, odważy się odbyć tak długą

wędrówkę pieszo.

Emma ledwie przebiegła list oczyma, uznała bowiem, że ma najpierw obowiązek wysłuchać

dalszej opowieści Toma Musgrave’a.

- Otrzymałem ten list ze ślicznych rączek panny Watson zaledwie dziesięć minut temu -

powiedział. - Spotkałem ją w wiosce pod Stanton, dokąd dobre gwiazdy przywiodły moje konie.

Szukała właśnie kogoś, komu mogłaby powierzyć przywiezienie listu, i miałem dość szczęścia, by

ją przekonać, że nie znajdzie chętniejszego do tej posługi i szybszego wysłannika niż ja. Nie

twierdzę, że zrobiłem to bezinteresownie, liczę bowiem, że w nagrodę dostąpię zaszczytu

odwiezienia pani do Stanton moją kariolką. Siostra pani sugerowała takie właśnie rozwiązanie, choć

pewnie tego nie napisała.

Emma poczuła się niezręcznie. Nie podobała się jej ta propozycja - ani myśl o pozostaniu

sam na sam z człowiekiem, który ją złożył. Nie śmiała jednak narzucać swej obecności Edwardsom,

choć obawiała się również samotnej podróży do domu. Nie wiedziała przy tym, jak grzecznie

odmówić panu Musgrave’owi. Pani Edwards zachowywała milczenie: albo nie rozumiała, o co

chodzi, albo czekała, co postanowi młoda dama. Emma podziękowała młodzieńcowi, oświadczając

wszakże, że nie śmiałaby sprawiać mu tak wielkiego kłopotu.

- Ów kłopot byłby jedynie zaszczytem i przyjemnością - pospieszył z zapewnieniami

dżentelmen. - Cóż innego mamy do roboty - tak ja sam, jak i moje konie?

- Obawiam się, że nie mogę skorzystać z pańskiej uprzejmości - zawahała się dziewczyna.

- Chyba po prostu boję się tego typu powozów. Zresztą odległość nie jest aż tak wielka, bym

nie mogła wrócić do domu pieszo.

Pani Edwards nie mogła już dłużej milczeć. Rozważyła wszystkie za i przeciw, po czym

rzekła:

- Będziemy nadzwyczaj szczęśliwi, panno Emmo, mogąc cieszyć się do jutra pani

towarzystwem. Jeśli jednak nie może pani uczynić nam tej przyjemności, nasz powóz jest do pani

usług, a Mary z przyjemnością skorzysta z okazji, by zobaczyć się z pani siostrą.

Były to dokładnie te słowa, na jakie Emma liczyła. Z wdzięcznością przyjęła propozycję,

tłumacząc, że nie chciałaby dłużej niż do kolacji pozostawiać Elżbiety samej w domu. Musgrave

gorąco sprzeciwił się jednak temu planowi.

- Doprawdy, nie zniosę tego. Nie wolno pozbawiać mnie szczęścia towarzyszenia pani w

drodze do domu. Zapewniam panią, że nie ma powodu obawiać się moich koni. Może pani sama

nimi powozić. Pani siostry dobrze wiedzą, jakie są spokojne. Żadna z nich nie miałaby

najmniejszych obiekcji, żeby mi zaufać - nawet gdyby chodziło o tor wyścigowy. Proszę mi

wierzyć - dodał, zniżając głos - jest pani całkiem bezpieczna. Tylko mnie grozi tu

niebezpieczeństwo... - Słowa te wszelako ani trochę nie zachęciły Emmy do przyjęcia jego

propozycji. - Co się zaś tyczy korzystania z powozu pani Edwards w dzień po balu - ciągnął nie

zrażony młodzieniec - zapewniam panią, że to wprost niemiłosierne. Jestem przekonany, że stary

stangret będzie miał nastrój równie czarny, jak jego konie. Prawda, panno Edwards?

Nie doczekał się jednak odpowiedzi. Damy uporczywie milczały i w końcu Musgrave

zrozumiał, że musi się poddać.

- Cóż za wspaniały bal mieliśmy wczoraj! - wykrzyknął po krótkiej pauzie. - Jak długo

zostaliście państwo jeszcze po moim i Osborne’ów odjeździe? Myślę, że pozostawanie do tak późna

musiało być szalenie męczące, chyba że nie miałyście panie zbyt wielu zajętych tańców.

- Owszem, sporo. Tyle, co wszyscy inni - oprócz Osborne’ów. Nie wydaje mi się, byśmy

opuściły choć jeden taniec.

I zapewniam pana, że wszyscy, do samego końca, tańczyli z niezwykłym zapałem - Emma

wypowiedziała te słowa wbrew własnej woli.

- Cóż, gdybym to wiedział, spróbowałbym u pani szczęścia jeszcze raz. Zdecydowanie wolę

tańczyć niż podpierać ściany. Panna Osborne jest czarująca, prawda? - zapytał, zmieniając temat.

- Nie wydała mi się szczególnie piękna - odparła szczerze Emma, do której to pytanie było

skierowane.

- Może nie jest piękna, ale ma ujmujący sposób bycia. A panna Carr także jest istotą

wyjątkowo interesującą. Trudno wyobrazić sobie kogoś bardziej naïve i piquante. A co pani sądzi o

lordzie Osborne’ie, panno Watson?

- Mógłby być nawet przystojny, gdyby nie był lordem i był lepiej wychowany. A także,

gdyby bardziej pragnął rozrywek i okazywał większe zadowolenie, przebywając w towarzystwie

dam.

- Jest pani wyjątkowo surowa dla mojego przyjaciela! Zapewniam panią, że lord Osborne

jest cudownym towarzyszem...

- Nie poddaję w wątpliwość jego zalet. Po prostu nie podobała mi się jego lekceważąca

mina.

- Gdybym mógł liczyć na pani dyskrecję - odparł Tom, patrząc na nią znacząco - może

mógłbym zyskać biednemu Osborne’owi przychylniejszą opinię w pani oczach.

Emma nie zachęciła go jednak do mówienia i młodzieniec uznał, że wobec tego ma

obowiązek nie zdradzać tajemnicy przyjaciela. Wypadało mu także zakończyć wizytę, panna

Edwards kazała już bowiem zaprzęgać powóz, i Emma, która musiała przygotować się do drogi, nie

miała czasu do stracenia. Mary odwiozła ją do domu, ale jako że była to w Stanton pora obiadu,

zabawiła u przyjaciół tylko kilka minut.

- No, droga Emmo - powiedziała panna Watson, gdy tylko siostry zostały same - musisz mi

teraz wszystko opowiedzieć, inaczej chyba pęknę z ciekawości. Ale najpierw pozwólmy Nanny

podać obiad. Biedactwo, nie skosztujesz tu takich frykasów, jakie jadłaś wczoraj, mamy bowiem na

dzisiaj tylko smażoną wołowinę.. . Jak pięknie wyglądała Mary Edwards w swojej nowej pelisie!

Powiedz mi, jak oni wszyscy ci się podobali i co mam przekazać Samowi? Zaczęłam już pisać do

niego list - Jack Stokes przyjedzie poń jutro rano, gdyż jego wuj wybiera się pojutrze do miejsca

oddalonego zaledwie o milę od Guildford.

Nanny podała obiad.

- Poczekajmy, aż zostaniemy same, a potem nie będziemy już tracić czasu - szepnęła

Elżbieta. - A zatem nie chciałaś wracać do domu z Tomem Musgrave’em?

- Nie. Tak źle mnie do niego nastawiłaś, że nie chciałam zaciągać wobec tego młodzieńca

żadnych zobowiązań ani też zostawać z nim sam na sam, co w jego powozie byłoby nieuniknione.

Z pewnością by mi się to nie podobało!

- Postąpiłaś bardzo słusznie. Choć dziwię się twojej powściągliwości i nie sądzę, bym na

twoim miejscu zachowała się podobnie. Tom robił wrażenie, jakby bardzo mu zależało, żeby cię

przywieźć, więc chyba trudno ci było mu odmówić. Choć oczywiście jak najdalsza byłam od

zachęcania cię do przebywania w jego towarzystwie - szczególnie, że dobrze znam jego sztuczki.

Niemniej stęskniłam się za tobą i uznałam, że to znakomity sposób, by cię sprowadzić do domu, a

sytuacja nie pozwalała mi być zbyt wybredną. Któż mógł wiedzieć, że Edwardsowie zaoferują ci

swój powóz, skoro konie nie odpoczywały w nocy? Ale wracając do rzeczy: co mam napisać

Samowi?

- Jeśli chcesz znać moje zdanie, nie zachęcałabym go do myślenia zbyt wiele o pannie

Edwards. Jej ojciec jest mu zdecydowanie przeciwny, a i matka nie darzy go sympatią, wątpię też,

by sama Mary była nim zainteresowana. Dwukrotnie tańczyła z kapitanem Hunterem i w ogóle, jak

sądzę, starała się go ośmielić - na tyle, na ile pozwalały jej na to warunki. Raz wspomniała

wprawdzie o Samie - i bez wątpienia nieco się przy tym zmieszała - ale może po prostu wynikało to

ze świadomości, że mu się podoba. Jest bowiem wielce prawdopodobne, że nie uszło to jej uwagi.

- Och, tak, słyszała dość na ten temat od nas wszystkich. Biedny Sam nie ma szczęścia! Ale

choćbyś mnie zabiła, nie potrafię współczuć tym, którzy się nieszczęśliwie zakochują. No cóż,

opowiedz mi dokładnie, co działo się na balu.

Emma spełniła prośbę siostry. Elżbieta słuchała, prawie jej nie przerywając, aż do chwili,

kiedy dowiedziała się o tańcu z panem Howardem.

- Tańczyć z panem Howardem! Na niebiosa! Naprawdę to zrobiłaś? Tańczyłaś z tym

wielkoludem? Nie uważasz, że jest zbyt wysoki?

- Jego zachowanie sprawiało, że czułam się przy nim o wiele swobodniej niż w

towarzystwie Toma Musgrave’a.

- No cóż... mów dalej. Ja sama byłabym nieprzytomna ze strachu, mając w jakikolwiek

sposób do czynienia z Osborne’ami... - I naprawdę ani razu nie zatańczyłaś z Tomem

Musgrave’em? - zdumiała się siostra, gdy Emma zakończyła swoją opowieść. - Ale przecież musisz

go lubić! Musiał zrobić na tobie duże wrażenie.

- Nie lubię go, Elżbieto. Przyznam, że ma miłe usposobienie, a jego maniery - czy może

raczej obejście - należy uznać rzeczywiście za nienaganne, ale nie widzę nic innego, za co

mogłabym go podziwiać. Wręcz przeciwnie... robi na mnie wrażenie próżnego, bardzo

zarozumiałego i absurdalnie pozbawionego charakteru. Kroki, jakie podejmuje, by się takim wydać,

zasługują na pogardę. Owszem, jest dowcipny - i to mnie nawet bawiło, ale jego towarzystwo nie

sprawiało mi większej przyjemności.

- Najdroższa Emmo! Nie przypominasz nikogo innego na świecie! Dobrze, że nie ma z nami

Margaret. Mnie twoje opinie nie ranią - choć nie mogę wprost uwierzyć własnym uszom - ale

Margaret nigdy nie wybaczyłaby ci takich słów.

- Żałuję więc, że Margaret nie słyszała, z jakim lekceważeniem mówił o jej nieobecności.

Oświadczył, iż wydaje mu się, że widział ją zaledwie przed dwoma dniami.

- Och, tak, to do niego podobne. Mimo wszystko ona rozpaczliwie pragnie, by ten właśnie

mężczyzna ją pokochał. Dobrze wiesz, że Tom nie jest moim ulubieńcem - ale czemu tobie nie

wydał się miły? Czy możesz z dłonią na sercu powiedzieć, że ci się nie podoba?

- Jak najbardziej. Nawet z obiema dłońmi. Mogę nawet przysiąc ci to są kolanach.

- Cóż, chciałabym wobec tego poznać człowieka, który ci się podoba.

- Nazywa się Howard.

- Howard! Och, moja droga! Nie potrafię myśleć o nim inaczej, jak tylko o dumnie

wyglądającym nauczycielu, oddającym się grze w karty z lady Osborne. Muszę wszelako przyznać,

że to, co usłyszałam od ciebie o Tomie Musgrave’ie sprawiło mi ulgę. Moje serce myliło się

podpowiadając, że polubisz go aż za bardzo. Tak zdecydowanie się zarzekałaś, że obawiałam się, iż

zostaniesz za swoje przechwałki ukarana. Mam nadzieję, że wytrwasz w swoich sądach - i że on nie

będzie już poświęcał ci zbyt wiele uwagi. Trudno jest oprzeć się pochlebstwom mężczyzny, który

się do nas zaleca...

Kiedy skromny posiłek dobiegł końca, panna Watson z zadowoleniem stwierdziła, że

upłynął w naprawdę miłej atmosferze.

- Uwielbiam - powiedziała - kiedy życie toczy się spokojnie i wszystkim dopisuje dobry

nastrój. Nie umiem wprost wyrazić, jak bardzo nienawidzę kłótni. Tak miło jest nam razem, mimo

że na obiad miałyśmy tylko smażoną wołowinę. Szkoda, że nie wszystkich można zadowolić

równie łatwo jak ciebie. Biedna Margaret bywa taka złośliwa! A Penelopa uważa, że lepiej mieć

cały czas kłótnie niż nic.

Pan Watson wrócił wieczorem. Wysiłek, z jakim wiązała się podróż, nie odbił się na

szczęście na jego samopoczuciu. Był zadowolony z wyjazdu i z przyjemnością rozmawiał o nim,

siedząc przy kominku.

Emma nie sądziła, że opowiadanie ojca ją zaciekawi, ale kiedy usłyszała, że pastor Howard

wygłosił wspaniałe kazanie, zaczęła przysłuchiwać się jego słowom z żywym zainteresowaniem.

- Nie pamiętam czy kiedykolwiek słyszałem przemowę, z którą bardziej bym się zgadzał -

oświadczył pan Watson. - I lepiej wygłoszoną. Jakże on doskonale mówi! Z jakim uczuciem! To

robi wrażenie! A jednocześnie nie ma w tym żadnych teatralnych gestów ani gwałtowności. Nie

lubię błaznowania na ambonie. Nie podobają mi się też wystudiowane miny i sztucznie

modulowany głos, czym zwykle grzeszą najbardziej popularni i podziwiani kaznodzieje. Prosta

przemowa o wiele lepiej pobudza wiarę i jest w znacznie lepszym guście. Pan Howard wygłasza

kazanie jak prawdziwy uczony i dżentelmen.

- A co jadłeś, ojcze, na obiad? - zapytała najstarsza córka.

Pan Watson opowiedział, jakie podano potrawy i które dania wybrał.

- W sumie miałem bardzo udany dzień - dodał. - Moi dawni przyjaciele byli bardzo

zaskoczeni, widząc mnie znowu wśród siebie. Muszę przyznać, że wszyscy bardzo troskliwie się

mną zajmowali, byłem traktowany niemal jak inwalida. Posadzono mnie przy kominku, a ponieważ

kuropatwy okazały się całkiem kruche, doktor Richards posłał je na drugi koniec stołu, by nie było

mi przykro, że muszę się ich wyrzec. Ale tym, co sprawiło mi największą przyjemność, była uwaga,

jaką poświęcił mi pan Howard. Żeby dostać się do jadalni, trzeba było pokonać strome schody, a

przy mojej podagrze to nie takie proste; wyobraźcie sobie jednak, że pan Howard podał mi ramię i

razem wspięliśmy się na górę! Cóż za niezwykła troskliwość u tak młodego człowieka! A przy tym

wcale nie miałem prawa oczekiwać od niego pomocy, bo przecież nigdy wcześniej się nie

spotkaliśmy. Nawiasem mówiąc, pytał o jedną z moich córek, ale nie pamiętam, o którą. Myślę, że

wy lepiej będziecie wiedziały, o którą z was chodzi.

Trzeciego dnia po balu, pięć minut przed trzecią, wchodząca do salonu z tacą i sztućcami

Nanny usłyszała nagle za oknem odgłos, który mógł być tylko strzeleniem z bata. Pospieszyła do

frontowych drzwi i choć panna Watson prosiła, by nikogo nie przyjmować, wróciła po chwili z

wyrazem najszczerszego zdumienia na twarzy, prowadząc za sobą lorda Osborne’a i Toma

Musgrave’a.

Można sobie wyobrazić, jak zaskoczyło to obie młode damy. Nie była to pora, o jakiej

należałoby spodziewać się czyichkolwiek odwiedzin, wizyta zaś takich gości jak ci - a przynajmniej

jak jeden z nich: lord Osborne, człowiek obcy i szlachetnie urodzony - była szczególnie krępująca.

Sam lord Osborne także sprawiał wrażenie nieco zakłopotanego, gdy - przedstawiony przez swego

konwersującego swobodnie i ze swadą przyjaciela - wymamrotał, że czuje się zaszczycony,

goszcząc pod dachem pana Watsona. Choć Emma nie mogła potraktować tej wizyty inaczej niż

jako komplement pod swoim adresem, ani trochę się z niej nie ucieszyła. Czuła, że podobna

znajomość nie pasuje do nader skromnego trybu życia Watsonów. Przywykłszy w domu ciotki do

eleganckiego otoczenia, była całkowicie świadoma, jak wiele w jej rodzinnym domu może bogatym

ludziom wydać się godne pogardy.

Elżbieta nie doznawała tak bolesnych uczuć - prosty umysł i zdrowy rozsądek chroniły ją

przed podobną torturą. I choć towarzyszyło jej nieokreślone poczucie niższości, nie odczuwała

wstydu. Pan Watson, jak obaj dżentelmeni usłyszeli już od Nanny, nie czuł się na tyle dobrze, by

zejść na dół, tak więc dziewczęta same poprosiły gości, by usiedli. Miejsca wybrano starannie: lord

Osborne usiadł obok Emmy, a pan Musgrave, zadowolony ze swej roli, po drugiej stronie kominka,

u boku Elżbiety. Tomowi rozmowa nie sprawiała najmniejszego kłopotu, ale lord Osborne,

wyraziwszy nadzieję, że Emma nie przeziębiła się na balu, nie miał już nic więcej do powiedzenia i

mógł tylko sycić oczy ukradkowymi spojrzeniami rzucanymi na piękną sąsiadkę.

100

Emma nie zamierzała zadawać sobie trudu zabawiania go i wysiliwszy umysł, zdobyła się

jedynie na uwagę, że pogoda jest prześliczna, za co odpłacono jej pytaniem, czy była na porannym

spacerze.

- Nie, milordzie - odparła. - Uznałyśmy, że za dużo jest na drodze błota.

- Powinniście panie nosić wysokie trzewiki - powiedział lord Osborne. Nic tak dobrze nie

chroni przed zamoczeniem kostek - dodał po chwili milczenia. - Żółto-czarny nankin wygląda

bardzo ładnie. Nie lubicie, panie, trzewików?

- Owszem. Ale jeśli nie są aż tak solidne, że odbiera im to całą urodę, nie nadają się na

wiejskie spacery.

- Przy takiej pogodzie damy powinny jeździć konno. Czy panie jeżdżą konno?

- Nie, milordzie.

- Myślałem, że wszystkie damy to robią. Kobieta nigdy nie wygląda lepiej niż wówczas, gdy

siedzi na grzbiecie wierzchowca.

- Ale nie każda kobieta ma do tego zamiłowanie. I środki.

- Gdyby kobiety wiedziały, ile dodaje to im uroku, natychmiast nabrałyby zamiłowania.

Wyobrażam też sobie, panno Watson, że kiedy znajduje się w czymś upodobanie, zawsze szybko

znajdą się na to środki.

- Wasza lordowska mość sądzi, że zawsze robimy to, co chcemy. To właśnie jest rzecz, co

do której między damami a dżentelmenami od dawna panuje niezgoda. Jednak - nie próbując

rozstrzygać tej kwestii - mogę powiedzieć, że są okoliczności, na które nawet kobieta nie ma

wpływu. Kobieca gospodarność może wiele zdziałać, milordzie, ale nie jest w stanie zmienić

małych dochodów w duże.

Lord Osborne milczał. W tym, co usłyszał, nie było nic sentencjonalnego ani

sarkastycznego, ale łagodna powaga dziewczyny oraz wypowiedziana przez nią uwaga sprawiły, że

popadł w zamyślenie. Kiedy znów się odezwał, starannie ważył słowa - po poprzedniej

niezręczności i niefrasobliwości nie pozostało nawet śladu. Pragnienie, by sprawić przyjemność

jakiejś kobiecie, było dlań czymś zupełnie nowym. Po raz pierwszy w życiu zdał sobie sprawę, co

czuje dziewczyna w sytuacji Emmy. A że nie brakowało mu ani rozsądku, ani wrażliwości, jej

słowa wywarły na nim duże wrażenie.

- Jak wiem, jest pani na wsi od niedawna - powiedział uprzejmie. - Mam nadzieję, że się tu

pani podoba.

Został za tę uwagę nagrodzony grzeczną odpowiedzią, a z twarzy dziewczyny znikł

goszczący na niej dotąd wyraz napięcia. Nienawykły do podobnych wysiłków i szczęśliwy, że

może spokojnie przypatrywać się Emmie, lord Osborne siedział przez następne kilka minut w

101

milczeniu, podczas gdy Tom Musgrave gawędził z Elżbietą, póki nie przeszkodziło im wejście

Nanny.

- Przepraszam, proszę panienek - powiedziała służąca, uchylając drzwi i wsuwając przez nie

głowę - ale pan chciałby wiedzieć, czemu jeszcze nie podano mu obiadu.

Dżentelmeni, którzy dotąd przeoczyli wszystkie sygnały, że zbliża się pora posiłku - choć

były one bardzo wyraźne - zerwali się z miejsc z przeprosinami, podczas gdy Elżbieta energicznie

poleciła Nanny, by „poprosiła Betty o podanie drobiu”.

- Przepraszam, że tak to wyszło - dodała, zwracając się z uśmiechem do Musgrave’a - ale

wie pan przecież, jak wcześnie się u nas jada.

Tom nie miał nic na swoje usprawiedliwienie - dobrze znał wszakże obyczaje tego domu.

Szczera prostota słów gospodyni i wypowiedziana przez nią bez skrępowania uwaga o porze

posiłku zupełnie go oszołomiły. Przerywane komplementami pożegnania lorda Osborne’a potrwały

dłuższą chwilę; jego małomówność zdawała się znikać, w miarę jak ubywało czasu, jaki pozostał na

pogawędkę. Raz jeszcze poradził, jak uporać się z błotem, gorąco zachwalał wysokie buciki i prosił

o zgodę na to, by jego siostra przysłała Emmie nazwisko odpowiedniego szewca.

- W przyszłym tygodniu będę w tej okolicy polował z psami - oznajmił na zakończenie. -

Sądzę, że wyruszymy w środę około dziewiątej ze Stanton Wood. Wspominam o tym w nadziei, że

wybierze się tam pani zobaczyć, jak szykujemy się do łowów. Jeśli tylko dopisze pogoda, proszę

wyświadczyć nam ten zaszczyt i osobiście powiedzieć „darzbór”.

Kiedy goście odjechali, siostry wymieniły zdziwione spojrzenia.

- Cóż za niewymowny zaszczyt! - wykrzyknęła w końcu Elżbieta. - Któż by pomyślał, że

lord Osborne wybierze się do Stanton. Jest bardzo przystojny - ale Tom Musgrave i tak bije go na

głowę. Jest o wiele zabawniejszy i wytworniejszy od swego przyjaciela. Cieszę się, że lord Osborne

ani razu się do mnie nie odezwał, bo nie chciałabym być zmuszona do konwersowania z tak

wybitną osobistością. Tom natomiast jest bardzo miły, nieprawdaż? Czy słyszałaś, że gdy tylko

wszedł, zapytał, gdzie są panna Penelopa i panna Margaret? Ta wizyta wytrąciła mnie zupełnie z

równowagi. Cieszę się wszelako, że Nanny nie nakryła jeszcze stołu serwetą, wyglądałoby to nad

wyraz niezręcznie.

Powiedzenie, że Emmie wizyta lorda Osborne’a ani trochę nie pochlebiła, byłoby

kłamstwem i znaczyłoby, że jest to dziewczyna wyjątkowo dziwna, ale jej zadowolenie nie było

bynajmniej niezmącone. Przybycie dostojnego gościa mile połechtało jej próżność, ale zadrasnęło

dumę. Wolałaby się raczej dowiedzieć, że pragnął tej wizyty, ale nie ośmielił się jej złożyć, niż

zobaczyć go w Stanton. Pośród różnych niemiłych uczuć, przyszło jej nagle do głowy pytanie,

czemu pan Howard nie dostąpił przywileju odwiedzenia jej w towarzystwie jego lordowskiej

102

mości? Uznała jednak, że albo o tej wizycie nic nie wiedział, albo odmówił wzięcia w niej udziału,

uważając ją za impertynencję i wykroczenie przeciwko dobrym obyczajom.

Pan Watson także nie był zachwycony, usłyszawszy, co się wydarzyło. Poirytowany

uporczywym bólem i nieskłonny do wyrozumiałości, bez ogródek dał wyraz swoim uczuciom.

- Fiu! Fiu! Cóż takiego skłoniło lorda Osborne’a do złożenia nam wizyty? Mieszkamy tu od

czternastu lat i jak dotąd nikt z ich rodziny nas nie zauważał. To zapewne niemądry wymysł tego

wałkonia, Toma Musgrave’a. Nie mogę złożyć rewizyty. A nawet gdybym mógł - to i tak bym nie

chciał.

Kiedy więc Tom Musgrave odwiedził ich ponownie, polecono mu przeprosić mieszkańców

Osborne Castle, że stan zdrowia pana Watsona nie pozwala mu odwzajemnić wizyty. Wymówka

była aż nadto wystarczająca.

Tydzień czy dziesięć dni minęło spokojnie, nim nowa, trwająca blisko pół dnia krzątanina

nie przerwała zgodnego i pełnego serdeczności życia obu sióstr, których wzajemne oddanie rosło, w

miarę jak coraz lepiej się poznawały. Zakłócił ich spokój list, zapowiadający nieoczekiwany

przyjazd pana Roberta Watsona wraz z małżonką. Państwo Watsonowie mieli odwieźć Margaret do

domu, żywiąc przy tym nadzieję, że przy okazji poznają swą siostrę Emmę.

Oczekiwanie na tę wizytę zajęło myśli obu sióstr i przynajmniej jednej z nich całkowicie

wypełniło czas. Ponieważ Jane była kobietą zamożną, przygotowania do jej przyjęcia traktowano

poważnie. A że Elżbieta więcej miała dobrych chęci niż umiejętności w prowadzeniu domu, nie

obyło się bez pośpiechu i krzątaniny.

Czternastoletnia rozłąka z bliskimi sprawiła, że bracia i siostry byli dla Emmy zupełnie

obcy. Jednak oczekując przybycia Margaret, lękała się nie tylko jej obcości; na podstawie tego, co o

niej słyszała, sądziła, że ma także inne powody do obaw. Obawiała się, że dzień przybycia całej

gromadki do Stanton będzie ostatnią chwilą sielanki w rodzinnym domu.

Robert Watson pracował jako prawnik w Croydon i znakomicie radził sobie w swym fachu.

Był zadowolony zarówno z siebie samego, jak i z faktu, że poślubił jedyną córkę mecenasa, w

którego kancelarii terminował; panna miała sześć tysięcy funtów posagu. Pani Robertowa była nie

mniej od męża zadowolona z wysokości tej sumy, dzięki niej posiadała bowiem teraz w Croydon

przyzwoity dom, mogła wydawać w nim eleganckie przyjęcia i nosić piękne stroje. Jeśli chodzi o

urodę, nie odznaczała się niczym nadzwyczajnym, a jej usposobienie cechowały arogancja i

zarozumialstwo.

W przeciwieństwie do niej Margaret nie była pozbawiona urody: miała wiotką, śliczną

figurę i sporo wdzięku, choć rysy jej twarzy były raczej zbyt mało wyraziste niż ładne. Kiedy

jednak jej oblicze tężało z gniewu lub niepokoju, ślady jakiejkolwiek urody znikały zeń zupełnie.

103

Widząc swą siostrę po tak długiej rozłące, starała się odnosić do niej - podobnie jak do wszystkich

obcych osób - mile i przyjaźnie. Jej pragnienie okazania siostrzanej sympatii objawiało się ani na

chwilę nie znikającym z twarzy uśmiechem oraz powolnym cedzeniem słów.

Była tak „zachwycona, mogąc znów zobaczyć najdroższą Emmę”, że z trudem wymawiała

każdą sylabę.

- Jestem pewna, że zostaniemy przyjaciółkami - oświadczyła z uczuciem, kiedy usiadły

obok siebie w salonie. Emma nie wiedziała, co ma odpowiedzieć. Nie próbowała też nawet

naśladować sposobu mówienia siostry. Pani Robertowa Watson zerkała na nią z ciekawością i

pełnym satysfakcji współczuciem - jej myśli od pierwszej chwili krążyły wokół utraconego przez

dziewczynę spadku po ciotce. Cały czas rozważała też, o ileż lepiej być córką dżentelmena z

Croydon niźli siostrzenicą starej kobiety, która przy byle okazji gotowa jest rzucić się w ramiona

irlandzkiego kapitana.

Robert był beztrosko miły - jak przystało na brata i człowieka zamożnego. Bardziej

pochłaniały go dyskusje z listonoszem, pomstowanie na przesadne podnoszenie cen przez pocztę i

przyglądanie się podejrzanej półkoronówce niż powitanie siostry, która nie miała już teraz

odziedziczyć żadnego majątku, jakim mógłby zarządzać.

- Stan waszej drogi jest po prostu haniebny, Elżbieto - powiedział. - Jeszcze gorszy niż

dawniej. Na niebiosa! Gdybym tu mieszkał, zażądałbym jej naprawienia. Kto jest teraz u was

mierniczym?

Państwo Robertowie Watson zostawili w Croydon córeczkę, o którą teraz serdecznie

dopytywała się Elżbieta, żałując, że bratanica nie przyjechała razem z rodzicami.

- To miło z twojej strony, że o nią pytasz - odparła pani Watson. - Zapewniam cię, że ciężko

nam było przekonać Augustę, by zechciała zostać w domu. Musiałam skłamać, że jedziemy tylko

do kościoła i wkrótce wrócimy. Ale sama rozumiesz: nie można jej było zabrać bez niani; bardzo

dbam o to, by zawsze miała odpowiednią opiekę.

- Słodkie maleństwo! - zawołała Margaret. - Konieczność rozstania się z nią niemal złamała

mi serce.

- Czemu więc było ci tak spieszno, żeby od niej uciec? - odparła pani Robertowa. - Jesteś

niegodziwym stworzeniem. Kłóciłam się o to z tobą przez całą drogę, prawda? Cóż to za wizyta! W

głowie się nie mieści! Wiecie, jak jestem szczęśliwa, goszcząc was wszystkie w swoim domu, i

chciałabym, żebyście zostawały u nas przynajmniej przez kilka miesięcy. Bardzo mi więc przykro -

dodała z dowcipnym uśmiechem - że tej jesieni nie zdołaliśmy uczynić Croydon miejscem milszym

twemu sercu.

- Ależ najdroższa Jane, nie zawstydzaj mnie swoimi kpinami. Dobrze wiesz, jaki był powód

104

mojego powrotu do domu. Oszczędź mi tych uwag, błagam. Nie potrafię odpowiadać na twoje

dowcipne szyderstwa.

- Cóż, proszę tylko, żebyś nie nastawiała swoich sióstr przeciwko naszemu domowi. Jeśli

nie będziesz się wtrącać, może Emma zechce wrócić razem z nami i zostać aż do Bożego

Narodzenia.

Emma zapewniła, że czuje się zaszczycona zaproszeniem.

- Zapewniam cię, że mam w Croydon bardzo miły krąg znajomych. Nie bywamy zbyt często

na balach - uważamy, że zbyt wiele jest na nich zamieszania - ale obracamy się doprawdy w

doborowym towarzystwie. W zeszłym tygodniu ustawiłam w bawialni aż siedem stolików. Jak ci

się podoba na wsi? Czy polubiłaś Stanton?

- Bardzo - odrzekła Emma, obmyślając wyczerpującą odpowiedź na zadane pytanie. Od

pierwszej chwili poczuła, że bratowa nią pogardza. W istocie zaś pani Robertowa Watson

zastanawiała się właśnie, w jakim to domu wychowywała się Emma w Shropshire, i uznała, że jej

ciotka z pewnością nie posiadała nigdy sześciu tysięcy funtów.

- Jakaż ta Emma jest czarująca - szepnęła do bratowej Margaret swym najbardziej

omdlewającym głosem. Jej słowa wprawiły Emmę w zakłopotanie. Jeszcze mniej spodobał się jej

jednak ostry, tak niepodobny do poprzedniego akcent, z którym pięć minut później przybyła siostra

zwróciła się do Elżbiety.

- Miałaś jakieś wieści od Penelopy, odkąd udała się do Chichester? Wyobraź sobie, że

następnego dnia napisała do mnie list. Nie sądziłam, że jest zdolna do czegoś podobnego. Myślę, że

wróci tu jako „panna Penelopa” - tak, jak wyjechała.

Emma obawiała się, że właśnie takim głosem przemawiać będzie Margaret na co dzień,

kiedy obecność nieznanej siostry już jej spowszednieje. Po cóż miałaby bowiem wtedy silić się na

sztuczne sentymenty?

Wkrótce damy udały się na górę, by się przebrać do obiadu.

- Mam nadzieję, że będzie ci tu w miarę wygodnie, Jane - powiedziała Elżbieta, otwierając

przed bratową drzwi gościnnej sypialni.

- Ależ kochanie, błagam, nie rób z mojego powodu żadnych ceregieli - odparła pani

Robertowa. - Należę do tych, którzy zawsze przyjmują rzeczy takimi, jakie są. Mam nadzieję, że

potrafię spędzić dwie czy trzy noce w niewielkim pokoju, nie sprawiając nikomu kłopotu.

Przyjeżdżając do was w odwiedziny, zawsze chciałam być traktowana en famille. Mam też

nadzieję, że nie szykowałyście z naszego powodu żadnego wystawnego obiadu. Pamiętajcie przy

tym, że nigdy nie jadamy kolacji.

- Przypuszczam - powiedziała Margaret do Emmy - że zamieszkamy w jednym pokoju. -

105

Tym razem mówiła wcale szybko. - Elżbieta zawsze zadba o to, by mieć pokój tylko dla siebie.

- Nie. Właśnie oddała mi połowę swojego.

- Och! - zawołała Margaret, znacznie bardziej miękkim głosem, starając się sprawić

wrażenie, jakby nic złego nie miała na myśli. - Żałuję, że ominie mnie przyjemność przebywania w

twoim towarzystwie; szczególnie, że spędzając zbyt wiele czasu sama, robię się nerwowa.

Emma jako pierwsza z pań zjawiła się ponownie w salonie. Wchodząc, spostrzegła

siedzącego tam już samotnie brata.

- Cóż, Emmo - powiedział na jej widok - jesteś w tym domu całkiem obca. Pobyt tutaj

wydaje ci się pewnie nierealnym snem. Niezły kawał zrobiła ci ta twoja ciotka Turner! Na niebiosa!

Nigdy nie powinno się powierzać pieniędzy kobiecie! Zawsze twierdziłem, że powinna obdarować

cię pewną kwotą od razu po śmierci męża.

- Ale to by oznaczało powierzenie pieniędzy mnie - roześmiała się Emma. - A ja także

jestem kobietą.

- Można by je było zabezpieczyć na twoje przyszłe potrzeby. W ten sposób ona nie mogłaby

już nimi dysponować. Jakiż to musiał być dla ciebie cios! Zamiast odziedziczyć osiem czy dziewięć

tysięcy funtów, zostałaś odesłana na łono rodziny bez pensa przy duszy. Mam nadzieję, że stara

dama boleśnie to odpokutuje.

- Nie mów o niej tak pogardliwie. Była dla mnie zawsze bardzo dobra. A jeśli dokonała

niewłaściwego wyboru, będzie cierpieć przez to znacznie bardziej niż ja cierpię teraz.

- Nie chciałem ci zrobić przykrości. Ale sama rozumiesz: wszyscy sądzą, że jest starą

wariatką. Turnera uważano za nadzwyczaj rozsądnego, sprytnego człowieka, cóż więc za diabeł go

podkusił, by w ten sposób sformułował testament?

- Nie uważam, by zapisanie majątku ciotce pozwalało podawać w wątpliwość rozsądek

mego wuja. Była dlań wspaniałą żoną. Najbardziej liberalne i oświecone umysły zawsze są

najbardziej łatwowierne. Ale dzięki temu dowodowi oddania dla ciotki pamięć mego wuja jest mi

tym droższa.

- Dziwne rzeczy wygadujesz! Mógł przecież należycie zabezpieczyć wdowę, nie

zostawiając na jej łasce wszystkiego, co posiadał. Jakąś część mógł z tego wykluczyć!

- Ciotka mogła pobłądzić - odparła łagodnie Emma - i bez wątpienia popełniła błąd, ale

postępowanie wuja było bez zarzutu. Jestem przecież jej, a nie jego siostrzenicą, to jej pozostawił

więc prawo i przyjemność obdarowania mnie pieniędzmi.

- Niestety, scedowała tę przyjemność na twego ojca, a on nie jest w stanie sprostać temu

zadaniu. Krótko mówiąc: trzymając cię tak długo z dala od rodziny, zniszczyła między tobą a nami

wszystkie naturalne uczucia, a potem - wychowawszy cię, jak sądzę, w dostatku i zbytku - odesłała

106

tutaj bez pensa przy duszy.

- Dobrze wiesz - odparła Emma, z trudem hamując łzy - jak zły był stan zdrowia mego wuja.

Był o wiele bardziej inwalidą niż nasz ojciec. Nie mógł nawet opuszczać domu. Ciotka

pielęgnowała go z wielkim poświęceniem...

- Nie chciałem doprowadzać cię do łez - powiedział łagodnie Robert. - Byłem przed chwilą

w pokoju ojca - dodał po chwili milczenia, wyraźnie chcąc zmienić temat. - Wygląda na bardzo

zobojętniałego. To będzie straszne, kiedy umrze. Szkoda, że żadna z was nie wyszła za mąż!

Musisz przyjechać do Croydon - tak samo, jak twoje siostry. Zobaczymy, co da się zrobić. Sądzę,

że gdyby Margaret miała z tysiąc albo półtora tysiąca funtów posagu, znalazłby się jakiś młody

człowiek, któremu wpadłaby w oko...

Emma ucieszyła się, kiedy nareszcie dołączyli do nich inni. Lepiej już było patrzeć na

wystrojoną bratową niż słuchać Roberta, którego słowa w równym stopniu zasmucały ją, co

irytowały. Pani Robertowa, ubrana równie wytwornie jak w chwili przyjazdu, weszła do bawialni,

przepraszając za swój strój.

- Nie chciałam, żebyście na mnie czekali, włożyłam więc pierwszą suknię, jaka wpadła mi w

ręce. Obawiam się, że nie wyglądam w niej zbyt zgrabnie. Drogi panie Watson - zwróciła się do

męża - nie przypudrowałeś na nowo włosów!

- Nie. I co więcej: nie mam zamiaru tego robić. Sądzę, że jak na potrzeby mojej żony i

sióstr, mam na włosach aż nadto pudru.

- Mimo wszystko uważam, że skoro jesteśmy w gościnie, powinieneś przebrać się do

obiadu, pomimo że w domu nigdy tego nie robisz.

- Nonsens.

- Dziwne, że nie lubisz postępować tak jak inni dżentelmeni. Pan Marshall i pan Hemmings

codziennie przebierają się do obiadu. I po cóż kupiłam ci ostatnio nowy frak, skoro i tak go nie

nosisz?

- Zajmij się, pani, własnymi strojami i zostaw mnie w spokoju! - zażądał Robert.

Chcąc położyć kres tej kłótni i ułagodzić wyraźnie zirytowana bratową, Emma (choć

wypowiadanie podobnych banałów nie przychodziło jej łatwo) zaczęła podziwiać jej suknię. Jane

przyjęła to z wielkim zadowoleniem.

- Podoba ci się? Ogromnie mnie to cieszy. Nadzwyczaj przypadła mi do gustu, choć

chwilami myślę, że wzór jest może nieco za duży. Ta, którą założę jutro, spodoba ci się pewnie

jeszcze bardziej. A czy widziałaś już tę, którą ofiarowałam Margaret?

Podano obiad, w czasie którego pani Robertowa - poza chwilami, kiedy ponurym wzrokiem

obrzucała głowę męża - zachowywała się wesoło i swobodnie. Zganiła Elżbietę za rozrzutność, z

107

jaką przygotowała obiad, i zdecydowanie zaprotestowała przeciwko pieczonemu indykowi,

będącemu jedynym odstępstwem od zasady jemy to, co zwykle”.

- Ależ moja droga - odparła Elżbieta - indyk jest już upieczony, można go więc równie

dobrze podać, jak pozostawić w kuchni. Prócz tego mam nadzieję, że jeśli mój ojciec zobaczy go na

talerzu, skusi się i zje kawałek. To jego ulubione danie.

- A więc podaj go, moja droga, lecz zapewniam cię, że ja nie tknę ani kawałka.

Pan Watson nie czuł się na tyle dobrze, by dołączyć do towarzystwa w czasie obiadu, zszedł

jednak na dół, ażeby wypić z gośćmi herbatę.

- Mam nadzieję, że uda nam się wieczorem zagrać w karty - powiedziała Elżbieta do pani

Robertowej, dopilnowawszy, by ojca usadowiono wygodnie w jego fotelu.

- Na mnie nie licz, moja droga, bardzo cię proszę. Wiesz, że żaden ze mnie gracz. Myślę, że

miła pogawędka będzie o wiele lepsza. Zawsze powtarzam, że karty to czasami niezła rzecz, żeby

przełamać pierwsze lody, ale wśród przyjaciół nikt ich nie potrzebuje.

- Myślałam o grze, bo rozerwałaby ona ojca - odrzekła Elżbieta - chyba że tobie by to nie

odpowiadało. Ojciec powiada, że nie ma już głowy do wista, ale być może, jeśli zasiądziemy do

gry, zmieni zdanie i do nas dołączy.

- Ależ nie mam nic przeciwko temu! Jestem do twoich usług. Tylko nie zmuszaj mnie, bym

to ja wybierała grę. Mariasz jest jedyną grą, w którą gra się obecnie w Croydon, ale oczywiście,

mogę zagrać w cokolwiek. Skoro na ogół tylko wy dwie jesteście w domu, z pewnością nie wiecie

już, co począć, żeby rozweselić ojca. Dlaczego jednak nie namówicie go, żeby zagrał w cribbage?

Obie z Margaret grałyśmy w to niemal co wieczór, o ile tylko nie wychodziłyśmy z wizytą.

W tym momencie z oddali dał się słyszeć cichy turkot nadjeżdżającego powozu. Stopniowo

odgłos stawał się coraz wyraźniejszy - bez wątpienia pojazd zbliżał się do ich domu. Był to w

Stanton dźwięk niezwykle rzadki o każdej porze dnia, ponieważ wieś leżała z dala od głównych

traktów i prócz pastorostwa nie mieszkały w niej żadne dobrze urodzone rodziny. Dwie minuty

później zagadka się wyjaśniła: koła powozu bez wątpienia zatrzymały się przy ogrodowej furtce.

- Kto to może być? To z pewnością kareta pocztowa. Któż jednak mógł nią przyjechać?

Jedyną osobą, jaka przychodzi mi na myśl, jest Penelopa. Może niespodziewanie nadarzyła się jej

okazja, żeby wrócić?

Przez chwilę wszyscy czekali w napięciu wsłuchani w odgłos kroków, które dały się słyszeć

najpierw na wybrukowanej ścieżce, wiodącej do drzwi wejściowych, a potem w holu. Były to kroki

mężczyzny, nie mogły zatem należeć do Penelopy. W takim razie musiał to być Samuel.

Drzwi się otworzyły i w progu stanął Tom Musgrave w podróżnym stroju. Był w Londynie i

właśnie wracał do miasta, zboczył więc o pół mili z drogi, by na dziesięć minut zajrzeć do Stanton.

108

Uwielbiał robić niespodzianki, składając niespodziewane wizyty o zupełnie niezwykłych porach. W

chwili obecnej zaś miał dodatkowy powód do odwiedzin: mógł zawiadomić panny Watson, które

miał nadzieję zastać siedzące w milczeniu przy herbacie, że śpieszy do domu na obiad, który

zostanie podany o ósmej.

Tym razem i jego czekała niespodzianka, nie wprowadzono go bowiem jak zwykle do małej

bawialni, lecz otwarto przed nim o stopę szersze skrzydła drzwi dużego salonu, gdzie ujrzał osoby,

w których nie od razu rozpoznał zajmujących honorowe miejsca przy kominku państwa Watsonów

z Croydon. Panna Elżbieta ulokowała ich przy eleganckim stoliku pembroke, na którym stała

najlepsza zastawa do herbaty. Gość zatrzymał się na chwilę w progu, oniemiały ze zdziwienia.

- Musgrave! - zawołała ciepło Margaret.

Młodzieniec opanował się błyskawicznie i wszedł do środka, zachwycony widokiem

przyjaciół. Błogosławił szczęśliwy traf, który pozwolił na tak nieoczekiwane spotkanie. Uścisnął

dłoń Robertowi i z uśmiechem skłonił się damom - wszystko to czyniąc z nie lada wdziękiem. Co

się jednak tyczyło jego rzekomych głębszych uczuć wobec Margaret, Emma, która uważnie go

obserwowała, niczego takiego nie spostrzegła. Niemniej nic też nie przeczyło opinii Elżbiety, że

skromne uśmiechy Margaret świadczą, iż to siebie uważa ona za powód tej wizyty. Bez trudu

namówiono gościa, by zdjął płaszcz i napił się herbaty.

- Nie ma większego znaczenia, czy zjem obiad o ósmej, czy o dziewiątej - oznajmił,

odruchowo siadając na krześle obok Margaret, które ta przemyślnie mu wskazała. Uchroniła go

wprawdzie w ten sposób od rozmowy z pozostałymi siostrami, ale nie zapobiegła indagacjom ze

strony brata. Zważywszy, że gość przybył prosto z Londynu, opuścił bowiem stolicę zaledwie

cztery godziny wcześniej, musiał zdać relację z ostatnich w nim wydarzeń, zanim Robert pozwolił

mu odpowiedzieć na nie mniej istotne, choć nie dotyczące spraw publicznych pytania dam. W

końcu Musgrave usłyszał także omdlewający głos Margaret, która wyrażała obawę, że ma on

jeszcze przed sobą tak długą i niebezpieczną podróż w chłodzie i ciemnościach.

- Zrobiłby pan lepiej, nie wypuszczając się w drogę o tak późnej porze - zauważyła.

- Nie mogłem wcześniej. Przyjaciel zatrzymał mnie na pogawędkę. Zresztą, dla mnie każda

pora jest dobra. Kiedyż to wróciła pani na wieś, panno Margaret? - zapytał, zmieniając temat.

- Przyjechałam dopiero dziś rano, razem z bratem i jego żoną. To niezwykłe, nie sądzi pan?

- Długo pani nie było, prawda? Chyba ze dwa tygodnie?

- Może dla pana dwa tygodnie to długo, panie Musgrave - roześmiała się pani Robertowa -

ale dla nas i miesiąc było za mało. Zapewniam pana, że wbrew własnej woli przywieźliśmy ją tu po

tak krótkim czasie.

- Miesiąc! Nie było pani cały miesiąc! To zdumiewające, jak ten czas szybko leci...

109

- Może pan sobie wyobrazić - powiedziała Margaret łagodnym szeptem - jak się czuję,

znalazłszy się na powrót w Stanton. Niewdzięczny ze mnie gość. Ale tak gorąco pragnęłam

zobaczyć Emmę. Bałam się tego spotkania, a jednocześnie za nim tęskniłam. Rozumie pan moje

uczucia?

- Ani trochę! - zawołał głośno młodzieniec. - Sam nigdy bowiem nie lękałem się spotkań z

panną Emmą Watson - ani żadną z jej sióstr.

Całe szczęście, że dodał na końcu te słowa!

- Czy mówił pan do mnie? - zapytała Emma, słysząc swoje imię.

- Nie. Ale myślałem o pani. Tak, jak czyni to wiele innych osób, znajdujących się teraz

daleko stąd. Piękna pogoda jak na otwarcie sezonu łowieckiego, prawda panno Emmo? - dodał,

pozornie zmieniając temat. - Urocza pora na polowanie!

- Emma jest zachwycająca, nieprawdaż? - szepnęła Margaret. - Przeszła moje najśmielsze

oczekiwania. Czy widział pan kiedykolwiek piękniejszą dziewczynę? Myślę, że nawet pan

przekona się dzięki niej do ciemnej karnacji.

Musgrave zawahał się. Sama Margaret miała cerę jasną i choć Tom nie zamierzał prawić jej

komplementów, pamiętał, że panna Osborne i panna Carr także mają jasne karnacje - a obie tego

dnia zawładnęły jego myślami.

- Pani siostra jest tak piękna, jak tylko może być dziewczyna o smagłej cerze - powiedział w

końcu - ja sam jednakże wolę cerę jasną. Czy widziała pani pannę Osborne? Oto mój ideał kobiecej

urody - a ona ma płeć jasną jak alabaster.

- Jaśniejszą ode mnie? Tom nie odpowiedział.

- Klnę się na mój honor, drogie panie - rzekł za to, spoglądając po sobie - że jestem waszym

wielkim dłużnikiem, skoro przyjęłyście mnie w swoim salonie w takim deshabille. Nie przyszło mi

do głowy, jak dalece nie będę tutaj pasował, inaczej z pewnością trzymałbym się z daleka od

waszego domu. Gdyby lady Osborne zobaczyła mnie tu w tym stroju, powiedziałaby, że jestem

równie lekkomyślny, jak jej syn.

Damy pośpieszyły z grzecznymi zaprzeczeniami, a Robert Watson, zerknąwszy na swoje

odbicie w wiszącym vis-à-vis lustrze, uprzejmie przemówił do gościa w te słowa:

- Nie może być pan bardziej w déshabilleé niż ja sam. Przybyliśmy tutaj tak późno, że nie

miałem nawet czasu nałożyć na włosy świeżego pudru.

Emma zastanawiała się, co musi czuć w owej chwili jej bratowa.

Kiedy sprzątnięto zastawę do herbaty, Tom jął przebąkiwać coś o swoim powozie, ale

właśnie wniesiono stary stolik do gry, panna Watson zaś wyjęła względnie świeżą talię kart i

żetony. Chórem tedy zaczęto zapraszać go do gry i w końcu zgodził się przedłużyć wizytę o kolejny

110

kwadrans. Nawet Emma ucieszyła się, że pozostał, poczuła bowiem, że rodzinne grono jest

najgorszym towarzystwem, jakie tylko można sobie wyobrazić. Reszta zebranych także była

oczywiście zachwycona.

- W co zamierzacie państwo grać? - zapytał Musgrave, gdy wszyscy stłoczyli się już wokół

stolika.

- Myślę, że w mariasza - odrzekła Elżbieta. - Moja bratowa polecała tę grę, a i my wszyscy,

jak sądzę, ją lubimy. Wiem też, że i panu, Tom, się ona podoba.

- To jedyna gra, jakiej oddają się teraz wszyscy w Croydon - oświadczyła pani Robertowa. -

Nigdy nie przychodzi nam do głowy grać w coś innego. Cieszę się więc, słysząc, że to także wasza

ulubiona gra.

- Och, jeśli chodzi o mnie, cokolwiek wybierzecie, będzie moją ulubioną grą. Spędziłem w

swoim czasie parę miłych godzin przy grze w mariasza, ale już od dawna nie oddawałem się tej

rozrywce. W zamku Osborne’ów nie grywamy ostatnio w nic innego niż oczko. Bylibyście

zdumieni słysząc, ile przy tym robimy hałasu. Ten stary, piękny, przestronny salon znowu tętni

życiem, choć lady Osborne twierdzi czasem, że nie słyszy własnych myśli. Lord Osborne wprost

przepada za grą - ze wszystkich znajomych mi osób to on właśnie najlepiej rozdaje karty. Robi to

tak szybko i zręcznie! Nie pozwala też nikomu zbyt długo rozmyślać nad kolejnymi posunięciami.

Żałuję, że nie widzieliście go przy grze - przechodzi po prostu sam siebie. To widok jedyny w

swoim rodzaju!

- Czemu więc, moi drodzy, i my nie mielibyśmy zagrać w oczko? - zawołała Margaret. -

Myślę, że to o wiele lepsza gra. Nie mogę powiedzieć, bym była wielką miłośniczką mariasza.

Pani Robertowa nie powiedziała już ani słowa w obronie swej poprzedniej propozycji.

Została całkowicie pokonana, gdyż moda panująca w Croydon nie mogła się oczywiście równać

obyczajom przyjętym na zamku Osborne’ów.

- Czy widział się pan na zamku z rodziną pastora, panie Musgrave? - zapytała Emma, kiedy

młodzieniec tasował karty.

- Ależ tak! Prawie zawsze tam są. Pani Blake to bardzo miła, dobroduszna kobieta, jesteśmy

oddanymi przyjaciółmi. A Howard to prawdziwy dżentelmen. Cała rodzina o pani pamięta,

zapewniam. Ciekaw jestem, czy w sobotę około dziewiątej czy dziesiątej wieczorem nie płonęły

pani policzki? Rozmawialiśmy wtedy o pani. Opowiem pani, jak to było, bo widzę, że umiera pani

z ciekawości. Howard powiedział lordowi Osborne’owi, że...

Niestety w najciekawszym momencie pozostali gracze zażądali od Toma, by rozpoczął grę, i

tak zaprzątnęli jego uwagę, że nie wrócił już do poprzedniego tematu. Emma zaś, choć płonęła z

ciekawości, nie ośmieliła się poprosić o dokończenie opowieści.

111

Tom Musgrave wprowadził miłe urozmaicenie; bez niego gra w rodzinnym tylko gronie

byłaby o wiele mniej interesująca. I być może jej uczestnicy mniej uprzejmie by się do siebie

odnosili, podczas gdy obecność gościa pozwoliła zachować miłą atmosferę. Tom zaiste stworzony

był do tego, by błyszczeć w towarzystwie. W kartach też dopisywało mu szczęście. Po kilku

rozdaniach zdawał się mieć już sporą przewagę nad innymi. Grał z rozmachem, miał przy tym

wiele do opowiadania - i choć sam nie był dowcipny, potrafił wykorzystywać żarty nieobecnych

przyjaciół. Miał rzadki dar wypowiadania frazesów lub zupełnie błahych uwag tak, że poprawiały

one atmosferę przy karcianym stoliku. Jego zwykłe swobodne zachowanie wzbogacone zostało o

wesołe żarty zapamiętane z zamku Osborne’ów. Powtarzał anegdoty, powiedzonka dam,

pobłażliwie wskazywał innym ich przeoczenia, naśladując styl gry lorda Osborne’a.

Zegar wybił dziewiątą, a on wciąż jeszcze siedział przy karcianym stoliku. Dopiero gdy

Nanny weszła do salonu z miseczką kleiku dla gospodarza, zwrócił się do pana Watsona, mówiąc,

że powinien już opuścić gościnne progi jego domu i pozwolić mu spokojnie zjeść kolację -

szczególnie, jeśli chciał zdążyć na posiłek do własnego domu. Powóz podjechał pod drzwi i Tom

nie miał już żadnego pretekstu, by zostać dłużej. Zwłaszcza że gdyby został, nie dalej niż za

dziesięć minut posadzono by go do kolacji. A to dla człowieka, który marzył, by jego najbliższy

posiłek był solidnym obiadem, stanowiło myśl nie do zniesienia.

Widząc, że Musgrave nieodwołalnie postanowił odjechać, Margaret zaczęła mrugać do

najstarszej siostry, by ta zaprosiła go na obiad następnego dnia. Nie potrafiąc oprzeć się tym

znakom oraz powodowana własną gościnnością i towarzyskim usposobieniem, Elżbieta uległa

prośbom siostry.

- Będziemy szczęśliwi, jeśli jutro zechce pan znowu spotkać się z Robertem - powiedziała.

- Z największą przyjemnością - odparł odruchowo Tom i dopiero po chwili dodał: - O ile

oczywiście będę o tej porze wolny. Poluję w towarzystwie lady Osborne, toteż nie mogę obiecać, że

na pewno się pojawię. Nie przejmujcie się mną, panie, jeśli nie przybędę.

Złożywszy tę deklarację, odjechał, zachwycony niepewnością, w jakiej pozostawił swoich

przyjaciół.

Margaret, uradowana okolicznościami, które uznała za niezwykle sprzyjające, już

następnego ranka zapragnęła uczynić z Emmy swoją powiernicę. Posunęła się wręcz do tego, by -

gdy tylko na krótko zostały same - powiedzieć:

- Jeśli chodzi o tego młodego człowieka, który był tu wczoraj wieczorem i wróci dzisiaj, to

jest on mną, droga siostro, bardziej zainteresowany niż sądzisz.

Emma udawała, że nie widzi w jej słowach niczego niezwykłego. Udzieliła jakiejś niedbałej

odpowiedzi i zmieniła temat, który wydawał się jej wstrętny.

112

Ponieważ Margaret nie dopuszczała ewentualności, że Tom może nie przyjechać, z myślą o

jego przybyciu podjęto jeszcze większe przygotowania niż poprzedniego dnia. Przejąwszy

całkowicie od siostry kuchenne obowiązki, spędziła pół poranka doglądając garnków, wydając

polecenia i zrzędząc. Po długim, niezbyt udanym gotowaniu i pełnym niepokoju oczekiwaniu trzeba

było jednakże zasiąść do stołu bez gościa. Tom Musgrave nie przyjechał, a jego rzekoma

oblubienica nie zadała sobie nawet trudu, by ukryć złość i rozczarowanie lub stłumić rozdrażnienie.

Przez resztę wieczoru i cały dzień następny, kiedy Robert i Jane wciąż jeszcze gościli w

Stanton, spokój w domu zakłócało niezadowolenie i kłótliwy nastrój Margaret. Ofiarą jej złego

humoru padała zwykle Elżbieta. Na razie Margaret na tyle jeszcze liczyła się z opinią brata i

bratowej, by przynajmniej wobec nich zachowywać się przyzwoicie, ale już najstarsza siostra i

służąca niczego, jej zdaniem, nie robiły dobrze. Jeśli chodzi o Emmę, także uznała, że nie warto

dłużej wysilać się dla niej na łagodny głos.

Starając się przebywać wśród domowników tak mało, jak to tylko możliwe, Emma z

radością powitała możliwość przesiadywania na górze w pokoju ojca i postanowiła, że będzie mu

tam towarzyszyć każdego wieczoru. Elżbieta natomiast zbyt lubiła wszelkie towarzystwo, by nad

chwile spędzone tylko z ojcem, który czasem nie mógł znieść żadnej rozmowy, nie przekładać

siedzenia na dole i konwersowania z Jane o Croydon - nawet mimo przykrych uwag Margaret.

Chętnie scedowała więc na Emmę obowiązek dotrzymywania ojcu towarzystwa, szczególnie że

siostra przekonywała ją, iż nie jest to z jej strony żadne poświęcenie. I rzeczywiście: taka zmiana

była dla niej nie tylko do przyjęcia, ale wręcz ogromnie ją cieszyła. W czasie nawrotu choroby

ojciec nie potrzebował niczego więcej prócz ciszy i spokoju, jednak będąc człowiekiem mądrym i

wykształconym, kiedy tylko czuł się lepiej, lubił rozmowę i towarzystwo.

W jego sypialni Emma odpoczywała od upokarzających myśli o nierówności społecznej i

rodzinnych kłótniach. Uciekała tam przed ciągłymi rozmowami o pieniądzach, nikczemną

próżnością i przewrotnymi kaprysami, wynikającymi z pożałowania godnych skłonności.

Obcowanie z tym wszystkim sprawiało jej ból; i to zarówno wtedy, gdy o tych rzeczach myślała,

jak i wówczas, gdy ich doświadczała, w pokoju ojca jednak przestawały ją one dręczyć; miała dużo

wolnego czasu, mogła czytać i rozmyślać - choć w jej sytuacji trudno było o niosącą ukojenie

refleksję. Zło, które pojawiło się w jej życiu wraz ze śmiercią wuja, nie przeminęło i nic nie

wskazywało na to, że wyrządzona jej krzywda zostanie naprawiona. Wciąż odruchowo

porównywała przeszłość z teraźniejszością, toteż z przyjemnością sięgała po książkę, by zająć

czymś umysł i odpędzić smutek.

Zmiana środowiska i stylu życia, jaką pociągnęła za sobą śmierć jednego z opiekunów i

niesprawiedliwy postępek drugiego, istotnie była dla dziewczyny wstrząsem. Przez wiele lat

113

utwierdzano ją w przekonaniu, że jest wielką nadzieją i oczkiem w głowie swego wuja, który z

rodzicielską troską formował jej umysł. Nie brakowało jej także czułości ze strony ciotki, osoby o

miłym usposobieniu i dużej wyrozumiałości. Wujostwo uważali, że jej obecność ożywia ich

elegancki i wygodny dom. Spodziewano się, że odziedziczy ich majątek, stając się tym samym

materialnie niezależną. A teraz nikt już się z nią nie liczył. Stała się ciężarem dla rodziny, ze strony

której nie mogła się spodziewać żadnych uczuć. Wróciła do i tak już ciasnego domu, w otoczenie

ludzi, których umysłowo przewyższała. Nie miała szans na spokój i wygodę ani nadziei na lepszą

przyszłość. Dobrze, że z natury była pogodna, bo zmiana, jaka nastąpiła w jej życiu, mogłaby

wtrącić słabszy niż jej umysł w otchłań rozpaczy. Robert i Jane bardzo nalegali, by wróciła wraz z

nimi do Croydon, i trudno im się było pogodzić z jej odmową. Byli zbyt urzeczeni własnym

powodzeniem i gościnnością, żeby dostrzec, iż innym ich propozycja może wcale nie sprawiać

przyjemności. Elżbieta broniła decyzji siostry, choć bez wątpienia czyniła to wbrew sobie, po cichu

zachęcając Emmę do przyjęcia zaproszenia.

- Nie wiesz, co tracisz - powtarzała - ani co będziesz musiała znosić w domu. Z całego serca

namawiam cię, żebyś pojechała. W Croydon zawsze coś się dzieje. Prawie codziennie będziesz

gdzieś zapraszana, a Robert i Jane będą dla ciebie bardzo mili. Jeśli zaś chodzi o mnie, to po twoim

wyjeździe nie będzie tu mi gorzej niż było, zanim zawitałaś w nasze progi. Ty natomiast nie

przywykłaś do przykrego zachowania biednej Margaret i jeśli zostaniesz w domu, szybciej niż

myślisz zacznie cię ono irytować.

Argumenty siostry nie zdołały wszelako wpłynąć na decyzję Emmy - pomimo że darzyła

Elżbietę ogromnym szacunkiem - i goście, chcąc nie chcąc, musieli odjechać bez niej.

Pokazując rękopis niektórym ze swych bratanic, siostra autorki, Cassandra, opowiedziała im

jednocześnie, jak miała się dalej potoczyć akcja nie dokończonej powieści. Cassandra była chyba

jedyną osobą, z którą Jane swobodnie rozmawiała o tym, co właśnie pisała. Pan Watson wkrótce

umarł, Emma zaś zamieszkała w domu swych braterstwa, ludzi o ciasnych umysłach. Odrzuciła też

oświadczyny lorda Osborne’a. Najbardziej interesującym wątkiem powieści miała być miłość lady

Osborne do Howarda oraz odwzajemnione uczucie tego ostatniego do Emmy, którą w końcu

poślubił.

114

JANE AUSTEN

Sanditon

115

ROZDZIAŁ I

Powóz dżentelmena i damy - którzy podróżując z Tonbridge ku części wybrzeża Sussex,

położonej między Hastings a Eastbourne, gnani interesami porzucili główny trakt i podążyli

wyjątkowo nierówną drogą - przewrócił się w czasie mozolnej wspinaczki po na wpół kamienistym,

a na wpół piaszczystym zboczu wzniesienia. Wypadek zdarzył się nieopodal zabudowań jedynego

mieszkającego w tej okolicy dżentelmena; poproszony o skręcenie w tym kierunku stangret uznał

nawet początkowo jego dom za cel podróży i z wyraźną niechęcią usłuchał polecenia, żeby go

ominąć. Gderał przy tym tak bardzo i tak silnie szarpał lejce oraz zacinał konie, że (gdyby nie to, iż

droga zaraz za domem bezsprzecznie stała się o wiele gorsza niż dotąd) można by mniemać, iż

wywrócił powóz celowo - zwłaszcza że nie należał on wcale do jego chlebodawcy. Stangret był

wszelako poza wszelkimi podejrzeniami, gdyż już wcześniej wyraził rozumne i złowieszcze

przekonanie, iż żadne koła - poza kołami chłopskiej furmanki - nie wytrzymają dalszej podróży tym

szlakiem. Upadek złagodziła na szczęście nieznaczna prędkość i niewielka szerokość drogi, toteż,

kiedy dżentelmen wydostał się z powozu i pomógł także opuścić go swej towarzyszce, okazało się,

że poza wstrząsem i siniakami żadne z nich nie doznało poważniejszych obrażeń. Mimo to

wysiadając, dżentelmen zwichnął nogę - z czego, za sprawą bólu, szybko zdał sobie sprawę.

Zmuszony przerwać zarówno besztanie stangreta, jak i składanie gratulacji sobie i żonie, usiadł na

skraju drogi.

- Coś jest nie w porządku - powiedział, dotykając kostki. - Ale nie martw się, moja droga -

dodał, patrząc z uśmiechem na żonę. - Wiesz sama, że nie mogło się to stać w lepszym miejscu. Nie

ma tego złego, co by na dobre nie wyszło. Kto wie, czy tego właśnie nie powinniśmy byli sobie

życzyć. Wkrótce przestanę cierpieć. Wierzę, że tu właśnie czeka mnie ozdrowienie - oświadczył,

wskazując biednie wyglądającą chatę, romantycznie skrytą wśród drzew porastających pobliskie

wzgórze. - Czy nie masz wrażenia, że to jest właśnie to miejsce?

Jego żona gorąco pragnęła, by tak właśnie było - ale mimo to stała przelękniona i

niespokojna, niezdolna do działania. Ulgi doznała dopiero na widok zbliżających się ludzi.

Wypadek został dostrzeżony z rozciągającej się nieopodal łąki, skąd teraz szło ku nim kilku

krzepkich mężczyzn w średnim wieku. Byli to: właściciel okolicznych pól, który akurat znalazł się

wśród swoich robotników, oraz trzech czy czterech najsilniejszych kosiarzy, wezwanych przezeń na

pomoc. Nieco dalej zebrała się reszta pracujących w polu żniwiarzy: kobiety, mężczyźni i dzieci.

Pan Heywood, bo tak nazywał się gospodarz, pospieszył z uprzejmym powitaniem. Był

przejęty wypadkiem i zdumiony, że ktoś w ogóle próbował przebyć tę drogę powozem; natychmiast

też ofiarował się z pomocą. Jego uprzejmość została przyjęta z wdzięcznością, a kiedy dwaj

116

mężczyźni pomogli stangretowi na nowo postawić powóz na kołach, podróżny rzekł:

- Mam doprawdy u pana wielki dług, sir, i proszę wybaczyć, że chciałbym zaciągnąć jeszcze

większy. Obrażenie, jakiego doznała moja noga, jest bez wątpienia błahostką, ale w takich

wypadkach lepiej zawsze zasięgnąć porady lekarza. A ponieważ stan drogi uniemożliwia mi udanie

się do jego domu o własnych siłach, wdzięczny będę, jeśli bezzwłocznie pośle pan po niego

jednego ze swych ludzi.

- Po lekarza? - zawahał się pan Heywood. - Obawiam się, że nie mamy pod ręką nikogo

takiego. Ale, śmiem twierdzić, świetnie poradzimy sobie i bez niego.

- Nie, sir. Skoro on sam nie mieszka nigdzie w pobliżu, z powodzeniem zastąpi go zwykły

felczer. Może nawet będzie lepszy. Naprawdę wolę zobaczyć się z felczerem. Jestem pewien, że

któryś z tych dobrych ludzi będzie w stanie sprowadzić go tu w ciągu trzech minut. Nie muszę

pytać, czyj to dom - dodał, zerkając na pobliską chatę - bo poza pańską posesją nie mijaliśmy

żadnej rezydencji godnej dżentelmena.

Na twarzy pana Heywooda odmalowało się zdumienie.

- A to dopiero! - wykrzyknął. - Spodziewa się pan znaleźć medyka w tej chałupie?

Zapewniam pana, że nigdy w naszej parafii nie mieszkał żaden lekarz ani felczer...

- Pan wybaczy - przerwał mu podróżny - ale muszę zanegować. Być może zresztą, z

powodu rozległości parafii lub jakichś innych przyczyn, nie wie pan, że... Ale, ale... może to ja się

pomyliłem, co do miejsca? Czy to jest Willingden?

- Tak, sir, to z pewnością jest Willingden.

- W takim razie, sir, udowodnię, że macie w swojej parafii lekarza - niezależnie od tego, czy

pan o tym wie, czy nie. Proszę, by wyświadczył mi pan zaszczyt - dodał, wyciągając swój pugilares

- i zerknął na te notatki. Wyciąłem je osobiście z „Morning Post” i „Kentish Gazette” nie dalej niż

wczoraj rano w Londynie. Upewni się pan, że nie zmyślam, i przy okazji dowie, że lekarze w

pańskiej parafii zaniechali ze sobą współpracy, bo wysokie zyski i ogromne doświadczenie tych

panów skłoniły ich do samodzielnej praktyki. Wszystko to wyczerpująco tu opisano - zapewnił,

podając rozmówcy dwa prostokątne wycinki.

- Zapewniam pana, sir - odrzekł z dobrodusznym uśmiechem pan Heywood - że nawet

gdyby pokazał mi pan wszystkie gazety wydrukowane przez ostatni tydzień w całym królestwie, nie

przekona mnie pan, iż w Willingden jest jakiś lekarz. Sądzę bowiem, że żyjąc tutaj od urodzenia, a

to znaczy przez pięćdziesiąt siedem lat, musiałbym wiedzieć o istnieniu kogoś takiego. A

przynajmniej mogę pana zapewnić, że żaden lekarz nie ma u nas wysokich zysków. Wprawdzie,

gdyby dżentelmeni częściej próbowali jeździć tędy pocztowymi karetami, zamieszkanie w domu na

wzgórzu mogłoby być dla lekarza całkiem niezłym interesem, na razie jednak, proszę mi wierzyć,

117

że wbrew przyzwoitemu wrażeniu, które ta chata robi z daleka, nie różni się ona niczym od

dwuizbowych chałup, jakich pełno w naszej parafii. Jedną jej izbę zajmuje mój pastuch, w drugiej

mieszkają trzy stare kobiety. - To mówiąc sięgnął po gazetowe wycinki i rzuciwszy na nie okiem

dodał: - Chyba mogę wyjaśnić to, co tu napisano, sir. Pomylił pan miejsce. W naszym hrabstwie są

dwie miejscowości o nazwie Willingden - i pańskie notatki dotyczą tej drugiej. Właściwie zwie się

ona Great Willingden lub Willingden Abbots i leży siedem mil dalej, po drugiej stronie Battle -

całkiem w dole, w Weald, a my, sir, nie jesteśmy w Weald - dodał z niejaką dumą w głosie.

- A w żadnym wypadku nie w dole - odrzekł wesoło podróżny. - Wspinaczka na pańskie

wzgórze zajęła nam blisko pół godziny. No cóż, jak pan zauważył, popełniłem okropnie głupią

pomyłkę. Wszystko stało się tak szybko... Te artykuły wpadły mi w oko dopiero na pół godziny

przed opuszczeniem miasta, kiedy zaś wokół panuje pośpiech i zamieszanie, niczego nie można się

porządnie dowiedzieć. Myśli się tylko o powozie, który podjechał pod drzwi.

Krótkie poszukiwania na mapie całkowicie mnie przy tym usatysfakcjonowały: okazało się,

że jesteśmy akurat o milę lub dwie od Willingden. Nie szukałem więc dłużej... Tak mi przykro,

moja droga - zwrócił się do żony - że wpakowałem cię w tę kabałę. Proszę jednak, byś nie

niepokoiła się o moją nogę. Kiedy nią nie ruszam, w ogóle mnie nie boli. Skoro zaś tym dobrym

ludziom udało się na nowo postawić powóz oraz obrócić konie, najlepszą rzeczą, jaką możemy

zrobić, będzie powrót na gościniec i podróż do Hailsham - a stamtąd do domu.

Jazda z Hailsham zabierze nam nie więcej niż dwie godziny, a kiedy znajdziemy się u

siebie, lekarstwo będzie pod ręką! Odrobina naszego orzeźwiającego morskiego powietrza

natychmiast postawi mnie na nogi. Wierz mi, moja droga, tak właśnie działa morze. Słone

powietrze i kąpiele są tym, czego mi trzeba. Mój organizm już mi to powiedział.

Pan Heywood przerwał mu w tym momencie, prosząc jak najżyczliwiej, by podróżny nie

myślał o ponownym wyruszeniu w drogę, dopóki jego kostka nie zostanie zbadana i nim oboje

małżonkowie nieco nie odpoczną w jego domu, dokąd serdecznie ich zaprosił.

- Jesteśmy dobrze zaopatrzeni w środki stosowane powszechnie na sińce i skaleczenia -

powiedział. - A moja żona i córki z przyjemnością oddadzą się na państwa usługi i zrobią wszystko,

co w ich mocy, by ulżyć panu w cierpieniu.

Ostry ból, który towarzyszył każdej próbie poruszenia nogą, skłonił podróżnego, by docenił

korzyści płynące z otrzymania natychmiastowej pomocy.

- Cóż, moja droga, myślę, że tak będzie rzeczywiście dla nas najlepiej, prawda? - zasięgnął

rady żony. - Zanim jednak skorzystam z pańskiej gościnności, sir - zwrócił się ponownie do

Heywooda - pragnę powiedzieć, kim jestem i zatrzeć niemiłe wrażenie, jakie zrobić mogła na panu

niezręczna sytuacja, w której się znalazłem. Nazywam się Parker i przybywam z Sanditon. Ta dama

118

zaś to pani Parker, moja żona. Wracamy właśnie do domu z Londynu. Moje nazwisko - choć

bynajmniej nie jestem pierwszym w rodzinie właścicielem ziemskim, który posiada majątek w

parafii Sanditon - może być tak daleko od wybrzeża nikomu nie znane. Ale o samym Sanditon na

pewno pan słyszał. Wszyscy słyszeli o Sanditon, tym wspaniałym, nowym, rozwijającym się

kąpielisku. To najcudowniejsze miejsce na całym wybrzeżu Sussex. Natura hojnie je obdarowała, a

i ludzie z pewnością wkrótce je sobie upodobają.

- Owszem, słyszałem o Sanditon - odparł pan Heywood. - Co pięć lat słyszymy o jakimś

nowo wybudowanym nad morzem mieście, które staje się bardzo modne. Jak znajdują się chętni do

zajęcia choćby połowy miejsc w hotelach, pozostaje dla mnie zupełną zagadką!

Gdzie są ludzie, którzy mają czas i pieniądze, żeby tam jeździć? Poza tym kurorty przynoszą

szkodę wsi; sprawiają, że rosną ceny żywności i biedota żyje w jeszcze większej nędzy.

- Ależ wcale nie - zaprzeczył gorąco pan Parker. - Zapewniam pana, że jest wręcz

przeciwnie. To powszechny pogląd- ale jakże błędny. Pańskie słowa mogą dotyczyć wielkich osad -

na przykład Brighton, Worthing lub Eastbourne - ale nie tak maleńkiej wioski jak

Sanditon, która z racji swych nieznacznych rozmiarów nie doświadcza żadnych bolączek

cywilizacji. Nie dokonuje się u nas przesadnie szybka rozbudowa, nie mamy problemów ze zbyt

licznymi sklepami, placami zabaw czy zbyt wielkim zapotrzebowaniem na towary. To kurort, gdzie

zawsze znajdzie pan najlepsze towarzystwo. Osiadłe tam od dawna zacne rodziny trzymają nad

wszystkim pieczę; dbają też o biednych i wszelkimi sposobami starają się uczynić ich życie

lżejszym. Nie, sir, zapewniam pana, że Sanditon nie jest miejscem...

- Nie występowałem przeciwko żadnej konkretnej miejscowości, sir - przerwał mu pan

Heywood. - Myślę po prostu, że za dużo ich już powstało na naszym wybrzeżu. Ale czas, żebyśmy

pana stąd zabrali...

- Za dużo podobnych miejsc na naszym wybrzeżu! - powtórzył pan Parker. - Co do tego, sir,

mogę się z panem w zupełności zgodzić. Jest ich w każdym razie dość; nie potrzeba budować

nowych! Każdy - niezależnie od upodobań i zasobności kieszeni - znajdzie coś dla siebie. A ci,

którzy chcą zwiększyć liczbę uzdrowisk, postępują moim zdaniem absurdalnie i szybko padną

ofiarą własnych błędnych kalkulacji. Takie miejsce jak Sanditon było potrzebne i pożądane,

wybrane przez samą naturę, która dała nam wyraźne wskazówki. Najwspanialsza, najczystsza

morska bryza na całym wybrzeżu - wszyscy są to gotowi przyznać. Cudowne kąpiele, doskonały

piasek, głęboka woda w odległości dziesięciu jardów od brzegu... I żadnego mułu, wodorostów,

oślizgłych skał. Nigdy chyba nie istniało lepsze miejsce na kurort. Tego właśnie potrzeba tysiącom

ludzi. A w dodatku rozsądna odległość od Londynu!

O całą milę bliżej niż Eastbourne. Zważ pan, sir, jaka korzyść płynie z oszczędzenia jednej

119

mili w trakcie długiej podróży. Jeśli zaś chodzi o Brinshore, o którym na pewno pan pomyślał - bo

zeszłego roku dwóch czy trzech przedsiębiorców rozważało już rozbudowę tej nędznej wioski -

leży ono pomiędzy nieruchomymi bagnami, ponurymi wrzosowiskami i stałym morskim prądem,

który przynosi ze sobą wodorosty. Inwestycje w takim miejscu mogą przynieść tylko

rozczarowanie. Bo któż zdrowo myślący mógłby polecać Brinshore?

Wyjątkowo niezdrowy klimat, przysłowiowo już zniszczone drogi, niezwykle słona woda -

w promieniu trzech mil od tego miejsca nie dostanie się filiżanki dobrej herbaty! A co się tyczy

uprawy ziemi, jest tam tak zimno i nieprzyjemnie, że można co najwyżej sadzić kapustę.

Wierzaj mi pan, sir, że to wierny opis Brinshore, ani trochę nie przesadzony, i jeśli słyszałeś

coś innego...

- Nigdy w życiu nie słyszałem o tym miejscu - przerwał mu pan Heywood. - Nie wiedziałem

nawet, że istnieje.

- Nie słyszał pan! Sama tedy widzisz, moja droga - rzekł pan Parker, z triumfem odwracając

się ku żonie - jak to jest. Oto sława Brinshore! Ten dżentelmen nie słyszał nawet, że taka

miejscowość istnieje. Prawdę mówiąc, sir, ciekaw jestem, czy dałoby się zastosować do Brinshore

owe wersy z poematu Cowpera, w którym opisał on pobożną wieśniaczkę jako przeciwieństwo

Woltera. „Do niej nie dotrze nigdy wieść o żadnej rzeczy, co dalej niż pół mili leży od jej domu”.

- Z całego serca się na to zgadzam, sir. Proszę sobie stosować, co się panu podoba.

Chciałbym jednak zobaczyć coś zastosowanego na pańską nogę. A po minie pańskiej żony

poznaję, że podziela ona moje zdanie i tak jak ja uważa, że nie powinniśmy tracić czasu. Oto i moje

dziewczęta, które przybyły, by przemówić w imieniu własnym i swojej matki. -

Istotnie, od strony domu nadchodziło właśnie kilka pań, za którymi dreptało parę służących.

Zacząłem się już zastanawiać, jakież to zajęcia je zatrzymały. Takie przygody jak pańska

wywołują w podobnych naszemu odludnych miejscach sporą sensację. A teraz, sir, zobaczymy, jak

najlepiej przenieść pana do domu.

Młode damy, które właśnie nadeszły, gorąco poparły propozycję ojca. Zrobiły to przy tym w

tak niewymuszony, naturalny sposób, że przybysze ani trochę nie poczuli się skrępowani.

Pani Parker przyjęła zaproszenie z ulgą, a i jej mąż nie miał nic przeciwko temu, by zeń

skorzystać, nie wahali się więc ani chwili - zwłaszcza że powóz dawno już stał na powrót na kołach

i okazało się, że upadek nie spowodował uszkodzeń, które uniemożliwiałyby wyruszenie nim w

dalszą podróż. Pana Parkera zaniesiono tedy do domu, a bryczkę przetoczono do pustej stodoły.

120

ROZDZIAŁ II

Zawarta w tak niecodzienny sposób znajomość zacieśniła się bardzo szybko i podróżni

pozostali w Willingden przez całe dwa tygodnie; kostka pana Parkera okazała się bowiem

zwichnięta zbyt poważnie, by mógł wcześniej ruszyć w drogę. Trafił wszelako w bardzo dobre ręce.

Heywoodowie byli nadzwyczaj szacowną rodziną, okazali przy tym swym gościom wiele troski -

zarówno mężowi, jak i żonie. Nim się opiekowano i leczono, ją pocieszano i dodawano otuchy. A

że wszystko to czyniono w miły, bezpretensjonalny sposób, każdy zaś dowód gościnności i

życzliwości przyjmowany był tak, jak powinien - to znaczy wdzięczność jednej strony

dorównywała dobrej woli drugiej, żadnej przy tym nie brakowało wykwintnych manier - obie

rodziny szybko się polubiły.

Równie szybko gospodarze poznali mnóstwo szczegółów z życia pana Parkera, jego

poglądy i usposobienie, ów szczery człowiek mówił bowiem wszystko, co pomyślał, nawet zaś gdy

nie opowiadał o sobie, rozmowa z nim i tak pozwalała dowiedzieć się wielu rzeczy na jego temat.

Był wielkim entuzjastą swojej miejscowości; uczynienie z Sanditon modnego kąpieliska wydawało

się celem jego życia. Jeszcze kilka lat temu nie różniło się ono od innych, zwyczajnych, spokojnych

i bezpretensjonalnych wsi, ale pewien przypadek oraz korzyści płynące z jego położenia natchnęły

tamtejszych właścicieli ziemskich myślą o przekształceniu go w kurort. Poczynili inwestycje,

planowali i budowali, rozsławiając imię swej osady. Pan Parker nie potrafił wprost myśleć i mówić

o niczym innym.

Z opowiadań gościa Heywoodowie dowiedzieli się, że liczy on sobie trzydzieści pięć lat, od

siedmiu zaś jest - bardzo szczęśliwie - żonaty. Doczekał się też czwórki przemiłych dzieci.

Pochodzi z szacownej rodziny i posiada pokaźny - choć nie olbrzymi - majątek. Nie ma żadnego

zawodu - i nie jest mu to potrzebne, gdyż jako najstarszy syn odziedziczył dobra, nagromadzone

przez kilka pokoleń przodków. Ma czworo rodzeństwa: dwie niezamężne siostry i dwóch - również

nieżonatych - braci. Wszyscy są niezależni materialnie. Majątek starszego z braci, dzięki

dodatkowym spadkom, dorównuje nawet jego własnemu.

Zboczenie z głównej drogi w poszukiwaniu lekarza, które tak bardzo zdziwiło Heywoodów,

znalazło proste wyjaśnienie. Nie wynikało wcale z zamiaru zwichnięcia kostki lub odniesienia

jakichkolwiek innych ran, by dać lekarzowi możliwość zarobku, ani (jak w pierwszej chwili

przypuszczał pan Heywood) z planu wejścia z nim w spółkę. Pan Parker miał nadzieję znaleźć w tej

okolicy lekarza, który gotów byłby osiedlić się w Sanditon.

Wycięte z gazet artykuły sugerowały, że w Willingden ktoś odpowiedni się znajdzie. Pan

Parker żywił przekonanie, iż stała obecność medyka przysporzy miastu korzyści, wywołując wielki

121

napływ gości. Miał ważkie powody sądzić, że zeszłego roku jedna rodzina zrezygnowała z

przyjazdu do Sanditon właśnie dlatego, że nie mieszkał tam żaden lekarz - a kto wie, czy takich

rodzin nie było o wiele więcej. Przecież nawet jego własne siostry, mimo że zapraszał je do siebie

na lato, nie chciały zaryzykować pobytu w miejscu, gdzie w razie potrzeby nie mogłyby otrzymać

natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Pan Parker był bez wątpienia sympatycznym, serdecznym, oddanym rodzinie człowiekiem,

troszczącym się o żonę, dzieci, braci i siostry. Heywoodom nietrudno było polubić tego liberalnego,

wylewnego dżentelmena, kierującego się bardziej wyobraźnią niż chłodnym osądem. Pani Parker -

uprzejma, miła, łagodna kobieta - była wprost wymarzoną żoną dla tak wrażliwego człowieka.

Niestety, nie potrafiła się nigdy zdobyć na podjęcie żadnej samodzielnej decyzji, czego jej mąż

czasami potrzebował, i przy każdej okazji czekała, by ktoś nią pokierował. Bez względu na to, czy

mąż ryzykował swój majątek, czy też zwichnął kostkę, nie była w stanie zaradzić sytuacji.

Sanditon było dla Parkera drugą rodziną: niemal równie drogą jego sercu, jak żona i dzieci,

a z pewnością bardziej go pochłaniającą. Mógł rozprawiać o nim bez końca, z sympatią o wiele

większą niż ta, jaką zwykle cieszy się miejsce urodzenia, rezydencja czy posiadane dobra. To było

jego życie: jego konik, pasja, duma i nadzieja na przyszłość. Niczego nie pragnął tak bardzo, jak

zaprosić tam swoich przyjaciół z Willingden. Zapraszał ich równie bezinteresownie i serdecznie,

jak bezinteresownie i serdecznie oni udzielili mu gościny pod swoim dachem.

Błagał, by obiecali mu wizytę i przybyli tak licznie, jak tylko będzie to możliwe. Uważał za

oczywiste, że morskie powietrze musi dobrze podziałać nawet na ludzi całkowicie zdrowych. Był

przekonany, iż nikt nie może czuć się naprawdę dobrze (choćby nawet chwilowo, dzięki

ćwiczeniom i pogodzie ducha, zachował oznaki dobrego samopoczucia), jeśli co roku nie spędzi

przynajmniej sześciu tygodni nad morzem. Morskie powietrze i kąpiele są wprost niezawodne,

stanowią lekarstwo na wszelkie dolegliwości. Leczą choroby żołądka, płuc i krwi, zapobiegają

skurczom, gruźlicy, zakażeniom i reumatyzmowi. Nad morzem nikt się nie przeziębia, nikomu nie

brakuje apetytu, energii ani siły. Wszystkim dopisuje zdrowie, wszyscy też czują się wypoczęci,

pokrzepieni i ożywieni - w zależności od tego, której z tych rzeczy najbardziej pragną, bo morze

daje każdemu to, czego ten akurat potrzebuje. Jeśli nie wystarcza morska bryza, cuda czynią

kąpiele, jeśli zaś komuś nie służą kąpiele, widocznie natura postanowiła, że wyleczy go samo

powietrze.

Elokwencja Parkera nie przyniosła wszelako efektów. Państwo Heywoodowie nigdy nie

opuszczali domu. Pobrali się w bardzo młodym wieku i doczekali bardzo licznego potomstwa, ich

podróże od dawna więc miały nader ograniczony zasięg. Hołdowali zresztą obyczajom

dawniejszym niż wskazywałby na to ich wiek: poza dwiema podróżami rocznie do Londynu, by

122

odebrać swoje dywidendy, pan Heywood nigdy nie ruszał się dalej niż mogły go zanieść własne

nogi lub wypróbowany stary koń. Pani Heywood natomiast opuszczała dom tylko po to, by

odwiedzać sąsiadów, i wykorzystywała w tym celu stary powóz, który pamiętał jeszcze dzień jej

ślubu, a który dziesięć lat temu, gdy najstarszy syn osiągnął pełnoletność, wybito jedynie nowym

suknem. Nie znaczy to, że Heywoodowie nie mieli przyzwoitego majątku, pozwalającego, w

rozsądnych granicach, na godny ludzi szlachetnie urodzonych luksus. Stać by ich było na nowy

powóz, lepszą drogę, spędzenie od czasu do czasu miesiąca w Tunbridge Wells lub - w razie

objawów podagry - zimy w Bath. Wszelako utrzymanie, edukacja i wychowanie czternaściorga

dzieci wymagało spokojnego, wolnego od zmian i zamieszania trybu życia i uniemożliwiało

opuszczanie Willingden.

To, do czego początkowo zmuszały Heywoodów warunki, teraz uważali już za miły

zwyczaj. Nigdy nie opuszczali domu i z dumą to podkreślali. Dalecy jednak od narzucania dzieciom

własnych obyczajów starali się - tak często, jak to możliwe - wysyłać je „w świat”.

Oni pozostawali w domu, ale dzieci mogły wyjeżdżać; rodzice zaś cieszyli się każdą

zmianą, jaka mogła przynieść ich synom i córkom odpowiednie koneksje i znajomości. Kiedy więc

państwo Parkerowie przestali nalegać na wizytę całej rodziny i poprosili, by choć jedna z córek

gospodarzy udała się wraz z nimi do Sanditon, bez trudu uzyskali na to zgodę.

Zaproszona została panna Charlotta Heywood, miła, dwudziestodwuletnia dama, najstarsza

spośród znajdujących się w domu dziewcząt. Ze wszystkich sióstr to ona najbardziej pomagała

matce opiekować się gośćmi - najczęściej też z nimi przebywała i najlepiej ich poznała.

Zdrową jak rydz Charlottę czekała tedy wizyta u Parkerów, gdzie miała zażywać kąpieli i -

o ile to tylko możliwe - zaprzyjaźnić się z nimi jeszcze bardziej. Wdzięczni goście mieli sprawić, że

zakosztuje wszystkich rozkoszy Sanditon, a także kupi - w bibliotece, którą pan Parker gorąco

chciał wesprzeć - nowe parasolki, rękawiczki i broszki dla siebie i sióstr.

Jedyną rzeczą natomiast, do jakiej dał się skłonić pan Heywood, była obietnica, że każdemu,

kto zapyta go o radę, poleci pobyt w Sanditon i że za nic w świecie (o ile w ogóle można ręczyć za

przyszłość) nie wyda nawet pięciu szylingów w Brinshore.

123

ROZDZIAŁ III

Każda miejscowość powinna mieć swoją wielką damę. Wielką damą Sanditon była lady

Denham. W czasie podróży z Wilingden na wybrzeże pan Parker opowiedział o niej Charlotcie

jeszcze bardziej szczegółowo niż uczynił to wcześniej - bo i goszcząc u Heywoodów często o niej

wspominał. Pan Parker grywał z nią w mariasza i uważał, że nie sposób mówić o Sanditon, nie

wspominając o lady Denham. Była to bogata, przywiązująca wielką wagę do pieniędzy stara dama,

która zdążyła już pochować dwóch mężów i teraz mieszkała razem z ubogą kuzynką. Charlotta już

wcześniej znała te wszystkie fakty, ale pewne szczegóły dotyczące losów i charakteru starej damy

pozostawały dotąd dla niej tajemnicą. Teraz słuchanie o nich osładzało jej więc niewygodę i nudę, z

jakimi wiązała się podróż wyboistą drogą przez rozległą wyżynę. Zyskiwała też dzięki temu wiedzę

o osobie, z którą, jak należało oczekiwać, miała się wkrótce codziennie spotykać.

Lady Denham była niegdyś bardzo zamożną panną Brereton, urodzoną do życia w dostatku,

ale nie do tego, by zdobyć staranne wykształcenie. Jej pierwszy mąż, pan Hollis, posiadał rozległe

dobra ziemskie, z których znaczna część leżała w parafii Sanditon - i tam też znajdowała się jego

rezydencja. Hollis był już starszym człowiekiem, kiedy panna Brereton go poślubiła; ona sama

także miała już wtedy około trzydziestu lat. Trudno było z perspektywy czterech dziesięcioleci

ocenić motywy, jakie skłoniły ją do tego małżeństwa, ale okazała się dla pana Hollisa tak troskliwą

żoną, że ten, umierając, zostawił jej cały swój majątek.

Po kilku latach wdowieństwa wyszła za mąż ponownie. Świętej pamięci sir Harry’emu

Denhamowi udało się wprawdzie skłonić ją, by przeniosła się do jego majątku - położonego

nieopodal Sanditon Denham Park - ale zawiodły go nadzieje, że przez małżeństwo trwale wzbogaci

swoją rodzinę: żona była zbyt ostrożna, ażeby w najmniejszym choćby stopniu zrezygnować z

osobistego zarządzania swoimi dobrami. Toteż kiedy sir Harry rozstał się ze światem, wróciła do

własnego domu w Sanditon, oświadczając, że choć nie zawdzięczała rodzinie drugiego męża

niczego prócz tytułu, familia ta również niczego od niej nie uzyskała.

Jeśli chodzi o tytuł, prawdopodobnie to on właśnie skłonił lady Denham do powtórnego

zamążpójścia. Pan Parker nie widział w tym nic złego, zwłaszcza że ów tytuł miał teraz bezcenną

wartość.

- Lady Denham bywa czasami nieco zarozumiała - wyjaśnił Charlotcie - ale nie w sposób

irytujący. Niekiedy też posuwa się zbyt daleko w swym uwielbieniu dla pieniędzy. Ale to bardzo

życzliwa kobieta i nader uprzejma sąsiadka. Czarujący, niezależny charakter. Jej wady można zaś w

całości przypisać niedostatkom edukacji: ma dużo zdrowego rozsądku, ale brak jej ogłady. Cechuje

ją bystrość umysłu i znakomite - jak na kobietę siedemdziesięcioletnią - zdrowie. W rozwój

124

Sanditon zaangażowała się z godną podziwu energią, choć niekiedy daje dowody małostkowości.

Nie potrafi, tak jak ja, wybiec myślą w przyszłość i niekiedy obawia się drobnych wydatków, nie

bacząc, jak wielkie dochody przyniosłyby jej za rok czy dwa. No cóż, czasami nasze opinie się

różnią, panno Heywood; do pewnych spraw mamy zupełnie inny stosunek. Poznała już pani moje

zdanie na jej temat, ale ma pani prawo traktować je nieufnie. Dopiero poznawszy ją osobiście,

wyrobi pani sobie własny osąd.

Pomimo braku towarzyskiej ogłady lady Denham rzeczywiście była wielką damą. Miała do

zapisania w testamencie wiele tysięcy funtów i aż trzy grupy krewnych, o których nie powinna w

nim zapomnieć: swoją własną rodzinę (która, co było całkiem uzasadnione, liczyła na trzydzieści

tysięcy funtów, stanowiących niegdyś jej posag), prawnych spadkobierców pana Hollisa (którym

pozostawała jedynie nadzieja, że inaczej niż on sam, uzna ona, iż ma wobec nich pewne

zobowiązania) oraz członków rodziny Denhamów, których jej drugi mąż miał nadzieję wzbogacić

swoim ożenkiem. Wszyscy oni, osobiście lub przez swych wysłanników, od dawna nachodzili ją co

pewien czas, prosząc o pieniądze, pan Parker zaś nie wahał się zapewnić, że pośród tych trzech

grup krewni pana Hollisa cieszyli się najmniejszymi, a krewni sir Harry’ego Denhama

największymi względami starej damy. Ci pierwsi, jak sądził, sami narobili sobie szkody,

wypowiadając po śmierci pierwszego męża lady Denham wiele niemądrych i niesprawiedliwych

uwag pod adresem wdowy. Ci drudzy natomiast, nie dość, że należeli do rodziny, z którą koneksje

stara dama wielce sobie ceniła, byli jej w dodatku znani od dziecka i zawsze znajdowali się w

pobliżu, by okazując jej przywiązanie, dbać o własne interesy. Obecny baronet, sir Edward,

rezydował na stałe w Denham Park i pan Parker nie wątpił, że on i mieszkająca razem z nim siostra,

panna Denham, zostaną najhojniej potraktowani w testamencie starej damy. Szczerze na to liczył,

panna Denham miała bowiem bardzo szczupłe dożywocie, a i jej brat - zważywszy na jego

społeczną pozycję - był wyjątkowo skromnie sytuowany.

- To wielki przyjaciel Sanditon - przekonywał pan Parker Charlottę - i gdyby tylko

dysponował majątkiem, miałby gest równie szczodry jak serce. Jakimż byłby znakomitym

sprzymierzeńcem! Już teraz robi, co w jego mocy, i na skrawku nieurodzajnej ziemi, który

ofiarowała mu lady Denham, buduje śliczny mały domek. Jestem pewien, że zanim jeszcze skończy

się sezon, będziemy mieli na niego wielu chętnych.

Aż do zeszłego roku pan Parker uważał, że sir Edward nie ma rywala, jeśli chodzi o szansę

odziedziczenia lwiej części majątku starej damy, ale teraz trzeba było brać pod uwagę jeszcze jedną

osobę: daleką młodą krewną, którą lady Denham skłonna była traktować jak córkę.

Choć zawsze protestowała przeciwko narzucaniu jej czyjegokolwiek towarzystwa i od

dawna gasiła w zarodku wszelkie podejmowane przez krewnych próby namówienia jej na przyjęcie

125

pod swój dach tej czy innej młodej damy, z ostatniego pobytu w Londynie przywiozła niejaką

pannę Brereton, która mogła się stać konkurencją dla sir Edwarda i ocalić dla swych bliskich tę

część majątku, jaką oni właśnie mieli największe prawo dziedziczyć.

Pan Parker wyrażał się o Klarze Brereton bardzo ciepło, a opowieści na jej temat spotkały

się z wielkim zainteresowaniem słuchaczki. Rozbawienie, z jakim Charlotta puszczała dotąd mimo

uszu jego słowa, ustąpiło miejsca ciekawości. Z przyjemnością się dowiedziała, że panna Klara jest

nader miła, sympatyczna, uprzejma i skromna, że zachowuje się bardzo naturalnie i ma wiele

zdrowego rozsądku. W oczach Parkerów zyskała wiele nie tylko dzięki wrodzonym zaletom, ale

także dzięki oddaniu dla opiekunki. Uroda, łagodność, ubóstwo i uległość - cóż to było za pole dla

wyobraźni Charlotty. Poza pewnymi wyjątkami, kobieta zawsze będzie współczuła innej kobiecie.

Szczegółowe informacje pana Parkera nie ominęły także okoliczności zaproszenia Klary do

Sanditon, które jego zdaniem bardzo dobrze odzwierciedlały charakter lady Denham: ową

mieszaninę małostkowości, uprzejmości, zdrowego rozsądku i hojności.

Po wieloletnim unikaniu Londynu, co czyniła głównie ze względu na zasypujących ją

listami i zaproszeniami kuzynów, od których starała się trzymać z daleka, stara dama zmuszona

była ostatnio pojechać do stolicy, gdzie, jak sądziła, miała spędzić co najmniej dwa tygodnie. Udała

się tedy do hotelu, bo roztropnie wolała żyć na własny rachunek i zadać kłam rzekomej

kosztowności pobytu w Londynie, niż zdać się na łaskę krewnych. Po trzech dniach poprosiła o

rachunek, by się upewnić, że podjęła słuszną decyzję; ku jej przerażeniu wyniósł jednak tak dużo,

że zdecydowała się natychmiast opuścić hotel. Uniesiona gniewem oświadczyła, że nie chce ani

godziny dłużej pozostawać w przybytku, w którym jej zdaniem tak haniebnie ją oszukano.

Ryzykowała wszelako wiele, zupełnie nie wiedziała bowiem, dokąd się udać, by jej znów nie

oszukano. I wtedy nieoczekiwanie pojawili się jej sprytni kuzyni. Prawdopodobnie szpiegowali ją

od chwili przyjazdu do miasta i mieli szczęście w tej przełomowej chwili znaleźć się obok.

Zorientowawszy się w sytuacji, przekonali lady Denham, by resztę pobytu spędziła w

skromniejszych progach ich domu, położonego w jednej z gorszych dzielnic Londynu.

Stara dama ustąpiła i była zachwycona gościnnością i troskliwością, z jaką została przyjęta.

Jej kuzyni z rodu Breretonów nieoczekiwanie okazali się ludźmi godnymi najwyższego szacunku.

Przy okazji przekonała się też osobiście, jak nikłe mają oni dochody i z jak poważnymi kłopotami

finansowymi się borykają. Poczuła się tedy w obowiązku zaprosić jedną z tamtejszych dziewcząt do

siebie na zimę. Miała ona przyjechać do Sanditon na sześć miesięcy, potem zaś jej miejsce zajęłaby

inna panna. Ale dopiero wybierając dziewczynę, która miała jej towarzyszyć, lady Denham w pełni

okazała, jak dobre ma serce.

Pominęła bowiem rodzone córki państwa domu i wybrała ich siostrzenicę Klarę, z racji

126

swego ubóstwa jeszcze bardziej bezradną i godną litości niż pozostałe. Stanowiła ona dodatkowy

ciężar dla i tak biednej rodziny, w hierarchii społecznej stała zaś tak nisko, że - wobec braku szansy

na odziedziczenie jakichkolwiek pieniędzy - los, jaki ją czekał, był niewiele lepszy od losu płatnej

bony.

Klara przyjechała tedy ze starą damą do Sanditon i dzięki swemu zdrowemu rozsądkowi i

poczuciu humoru podbiła zupełnie serce opiekunki. Sześć miesięcy dawno już minęło, ale nikt nie

wspominał nawet o żadnej zmianie lub przyjeździe kolejnej panny. Klara była ulubienicą lady

Denham, a jej powściągliwe zachowanie i łagodne, uprzejme usposobienie ujęło także wszystkich

innych bywalców Sanditon House. Nieufność, z jaką początkowo odnoszono się do niej w

niektórych domach, zniknęła bez śladu. Uznano, że jest godną zaufania, wymarzoną towarzyszką

dla lady Denham - zdolną nie tylko poszerzyć jej horyzonty, ale także pokierować jej działaniem i

skłonić do hojności. Panna Klara była równie miła, jak ładna, a odkąd oddychała wspaniałą morską

bryzą Sanditon, jej uroda rozkwitła w całej pełni.

127

ROZDZIAŁ IV

- Do kogóż należy to przytulne domostwo? - zapytała Charlotta, kiedy powóz wjechał w

osłoniętą kotlinę, leżącą o dwie mile od morskiego brzegu. Jej pytanie dotyczyło niewielkiego

domku, ładnie ogrodzonego i otoczonego pięknym ogrodem, sadem i łąkami. Miejsce, w którym go

wzniesiono, było wprost wymarzone na rezydencję. - Wygląda na równie wygodne, jak nasz dwór

w Willingden.

- Ach! To mój stary dom! - wykrzyknął pan Parker. - Należał jeszcze do mojego dziada.

Tu właśnie się urodziłem i wychowałem - podobnie jak wszyscy moi bracia i siostry. Tu

także przyszła na świat trójka moich najstarszych dzieci, bo oboje z panią Parker mieszkaliśmy pod

tym dachem, póki przed dwoma laty nie ukończyliśmy budowy nowego domu. Rad jestem, że się

pani podoba. To przyzwoita, stara rezydencja, a Hillier utrzymuje ją we wzorowym porządku.

Trzeba bowiem pani wiedzieć, że przekazałem ten dom człowiekowi, który zarządza moimi

dobrami. On zyskał lepsze mieszkanie, a ja lepsze położenie! Jeszcze jedno wzgórze, a znajdziemy

się w Sanditon - nowoczesnym Sanditon.

Cóż to za piękne miejsce. Nasi przodkowie, jak pani wie, zawsze wznosili swe domostwa w

kotlinach. Oto jak mieszkaliśmy: zamknięci w tym małym, ciasnym zakątku, bez powietrza i

widoku, a przecież oddalonym tylko o niespełna dwie mile od najwspanialszych przestrzeni oceanu,

jakie tylko znaleźć można w pobliżu południowego przylądka. I nie mieliśmy z tego żadnej

korzyści! Kiedy przybędziemy do Trafalgar House, przekona się pani, że nie dokonałem złej

zamiany. Nawiasem mówiąc, niemal żałuję, że nazwałem swój dom „Trafalgar”, bo Waterloo stało

się teraz miejscem jeszcze słynniejszym. Ale to nic: Waterloo mamy w zapasie. I jeśli starczy nam

odwagi, by zaryzykować w tym roku budowę niewielkiego zaułka, będziemy mogli nazwać go

zaułkiem Waterloo. Jestem pewien, że nazwa bez trudu przylgnie do wznoszonych tu domów;

zawsze przecież tak się dzieje. W sezonie zaś powinniśmy mieć więcej chętnych na te apartamenty

niż miejsc.

- To był zawsze bardzo wygodny dom - odezwała się pani Parker - z niejakim żalem

zerkając przez tylne okienko na mijaną rezydencję. - I taki piękny ogród. Wspaniały ogród!

- Tak, moje serce, ale można powiedzieć, że zabraliśmy ten ogród ze sobą. Przecież nadal

zaopatruje nas we wszelkie owoce i warzywa, jakich tylko zapragniemy. Mamy więc wygodę, jaką

zapewnia posiadanie znakomitego ogrodu warzywnego, a jednocześnie oszczędzamy sobie

kłopotów, jakie wiążą się z jego utrzymaniem. No i nie patrzymy co roku z żalem, jak zamiera w

nim życie. Któż lubi widok grządek kapusty w październiku?

- Och tak, mój drogi. Masz rację. Owoców i warzyw mamy równie pod dostatkiem jak

128

niegdyś, bo nawet jeśli zapomnimy przywieźć je stąd, zawsze możemy kupić wszystko, czego

potrzebujemy, w Sanditon House. Tamtejszy ogrodnik jest tak miły, że dostarcza nam to, czego

trzeba. Ale w ogrodzie mogły się też bawić dzieci. Latem nie brakowało tam cienia...

- Moja droga, na wzgórzu też mamy cienia ile dusza zapragnie, a za kilka lat będziemy go

mieli aż za dużo! Ludzie nie mogą się wprost nadziwić, jak szybko rośnie mój sad.

Tymczasem mamy płócienne markizy, które zapewniają nam chłód i wygodę wewnątrz

domu. A jeśli chodzi o spacery, możesz w każdej chwili kupić dla małej Mary parasolkę u

Whitby’ego albo czepek u Jebba. Co się zaś tyczy chłopców, wolałbym raczej, żeby biegali w

słońcu niż w cieniu. Jestem pewien, że podobnie jak ja pragniesz, moja droga, by nasi chłopcy byli

zahartowani.

- Ależ tak, naturalnie. Całkowicie się z tobą zgadzam. I zaiste kupię Mary małą parasolkę.

Wyobrażam sobie, jaka będzie z niej dumna! Już ją widzę paradującą pod nią z uroczystą

miną, całkiem jak mała kobietka. Och, nie wątpię ani trochę, że nasz nowy dom jest o wiele lepszy.

Jeśli którekolwiek z nas zapragnie zażyć morskiej kąpieli, nie mamy więcej niż ćwierć mili do

plaży! Ale sam wiesz - dodała, znowu oglądając się za siebie - że tak, jak tęskni się za starymi

przyjaciółmi, tęskni się też za miejscami, gdzie czuliśmy się tacy szczęśliwi. W dodatku Hillierowie

nie przeżyli zeszłej zimy ani jednego sztormu. Pamiętam, że pewnego razu spotkałam panią Hillier

- a było to nazajutrz po jednej z tych okropnych nocy, kiedy my dosłownie kołysaliśmy się we

własnym łóżku - ona zaś nie zauważyła nawet, że wiatr był silniejszy niż zwykle.

- No tak, to dość prawdopodobne. My mocniej odczuwamy sztormy, ale tak naprawdę grozi

nam z ich strony mniejsze niebezpieczeństwo niż im. Wiatr, nie napotykając wokół naszego domu

niczego, co stałoby mu na drodze, po prostu leci dalej, podczas gdy w kotlinie, poniżej koron

drzew, gdzie nie czuje się żadnych ruchów powietrza, mieszkańcy mogą dać się wichurze zupełnie

zaskoczyć. A przynoszą one w dolinach - bo tam dopiero przybierają na sile - o wiele więcej szkody

niż na otwartej przestrzeni. Jeśli zaś chodzi o owoce i warzywa, moje serce, wielokrotnie

zapewniano nas, że gdyby niespodziewanie coś było nam potrzebne, ogrodnik lady Denham

natychmiast to przyniesie. Myślę jednak, że przy takich okazjach powinniśmy raczej zwracać się

gdzie indziej: stary Stringer i jego syn są w większej potrzebie. Zachęciłem ich, żeby się tu osiedlili,

ale obawiam się, że nie wiedzie im się najlepiej. Choć na razie mieszkają tu krótko i w przyszłości

bez wątpienia ich sytuacja się poprawi, wymaga to jednakowoż mozolnej pracy. Powinniśmy im

więc ze wszystkich sił pomagać i zwracać się do nich zawsze, ilekroć potrzebne nam będą jarzyny

lub owoce. Nie byłoby źle, gdyby zdarzało się to często i gdybyśmy niemal codziennie o czymś

zapominali.

Albo jeszcze lepiej, gdybyśmy tylko pro forma odbierali niektóre jarzyny z dawnego ogrodu

129

- ot tyle, by stary Andrew nie stracił codziennego zajęcia - a naprawdę kupowali większość

potrzebnych nam rzeczy u Stringerów.

- Znakomity pomysł, mój drogi, i bez trudu wcielimy go w życie. Kucharka się ucieszy - dla

niej to będzie wielka wygoda, ostatnio stale bowiem narzeka na Andrewa. Powiada, że nigdy nie

przywozi jej tego, co zamówiła. Oho, nasz dawny dom już zniknął z oczu. Powiedz mi, czy to

prawda, że - zdaniem twojego brata - powinno się urządzić w nim szpital?

- Och, droga Mary, to zwykły żart z jego strony! Udaje tylko, że nakłania mnie, bym

przekształcił to miejsce w szpital. W żartach wyśmiewa się też z moich innych ulepszeń.

Sama wiesz, że Sidney gada, co mu ślina na język przyniesie. Nigdy nie zastanawia się nad

tym, co mówi. Myślę, panno Heywood, że w każdej rodzinie znajdzie się ktoś, kto z racji swych

talentów lub przymiotów cieszy się przywilejem mówienia wszystkiego, co zechce. W naszej

rodzinie taką osobą jest Sidney. To bardzo zdolny młodzieniec. Potrafi być naprawdę sympatyczny.

Niestety, zbyt długo przebywał w wielkim świecie, by miał czas się ustatkować - to jego jedyna

wada. Mieszka to tu, to tam, ja chciałbym wszelako, żeby osiadł na stałe w Sanditon. Mam

nadzieję, że go pani pozna. Jego obecność dobrze zrobiłaby miastu. Oboje z Mary wiemy, co

znaczy sąsiedztwo takiego młodego człowieka jak Sidney, z jego eleganckim powozem i modnymi

strojami: natychmiast ściągnęłoby tu wiele szacownych rodzin, wiele troskliwych matek i ich

pięknych córek. To mogłoby nas wspomóc kosztem Eastbourne i Hastings.

Zbliżali się właśnie do kościoła i starej części wsi Sanditon, leżącej u stóp wzgórza, które

przed chwilą pokonali. Zbocza wzniesienia porośnięte były lasem, w którym - jak poinformowano

Charlottę - krył się Sanditon House. Stok kończył się otwartą kotliną, gdzie wkrótce stanąć miały

nowe domy. Dnem zmierzającego nieco skośnie ku morzu jaru płynął niewielki strumyk. Zaciszny

zakątek przy jego ujściu aż się prosił, by budować tam domy.

Nieopodal stało już zresztą kilka rybackich zagród.

We wsi nie znalazłoby się na razie jeszcze niczego prócz chłopskich chat, ale - jak z

zachwytem zapewnił Charlottę pan Parker - czuło się już nadchodzące zmiany. Dwie czy trzy

najzamożniejsze chaty zadawały szyku białymi firankami oraz napisami: „Kwatery do wynajęcia”,

a na zielonym podwórku starej wiejskiej rezydencji na ogrodowych krzesełkach dwie damy w

eleganckich białych sukniach czytały książki. Skręcając za rogiem piekarni, można było usłyszeć

dobiegające z jej wyższego piętra dźwięki harfy.

Takie widoki i odgłosy cieszyły niepomiernie pana Parkera - nie dlatego, by dbał o

powodzenie wsi, która jego zdaniem była zbytnio oddalona od morza, ale dlatego, że to, co ujrzał,

stanowiło niezbity dowód, iż okolica staje się coraz bardziej modna. Skoro nawet wieś mogła się

komuś wydać atrakcyjna, na wzgórze z pewnością ściągną tłumy. Oczyma wyobraźni zobaczył, jak

130

będzie wyglądał tu przyszły sezon. Rok temu o tej samej porze, czyli pod koniec lipca, nie było we

wsi nawet jednego letnika! Nie pamiętał także, żeby w ogóle pojawił się ktokolwiek przez całe lato

- poza jedną rodziną z dziećmi przybyłą z Londynu, by morskim powietrzem leczyć osłabienie po

kokluszu. Matka nie pozwalała jednak dzieciom schodzić nad brzeg morza w obawie, że wpadną do

wody.

- Cywilizacja, prawdziwa cywilizacja - wołał zachwycony pan Parker. - Spójrz, droga Mary!

Popatrz na witrynę Williama Heeleya. Błękitne pantofle i nankinowe buty! Któż mógłby się

spodziewać takiego widoku w starym Sanditon! Ta zmiana musiała nastąpić dopiero ostatnio, bo

kiedy miesiąc temu stąd wyjeżdżaliśmy, na tej wystawie nie było żadnych błękitnych pantofli.

Chwalebne, doprawdy! No cóż, sądzę, że coś niecoś tu zdziałałem. A oto i nasze wzgórze. I

cudowne, zdrowe powietrze.

Wspinając się pod górę, minęli drogę wiodącą do Sanditon House i wśród drzew ujrzeli

dach domostwa.

Był to ostatni budynek w dawnym stylu, jaki wzniesiono w tej części parafii. Nieco wyżej

święciła już triumfy nowoczesność. Charlotta w milczeniu, z pełnym ciekawości rozbawieniem

przyglądała się Prospect House, Bellevue Cottage i Denham Palace, podczas gdy pan Parker

wyrażał gorącą nadzieję, że żaden z tych domów nie stoi pustką. Niestety, na furtkach zobaczył

więcej niż się spodziewał ogłoszeń o wolnych pokojach, na wzgórzu zaś mniej oznak,

świadczących o przybyciu gości: nie było ani powozów, ani spacerowiczów.

Przypisywał to wszakże raczej porze dnia: zapewne letnicy powrócili właśnie z przechadzki

na obiad. I choć wiedział, że plaże i Taras nigdy do końca nie pustoszeją, pamiętał, że morze musi

być teraz w połowie przypływu.

Zatęsknił nagle, by znaleźć się na plaży wśród klifów. Być w swoim domu i jednocześnie

wszędzie poza nim. Już sam widok morza dobrze nań podziałał: poczuł niemal, jak jego kostka

staje się z chwili na chwilę silniejsza.

Wzniesiony w najwyższym punkcie stoku Trafalgar House był lekką, elegancką budowlą,

otoczoną niewielkim trawnikiem i bardzo młodym na razie sadem. Od krawędzi urwistego, ale

niezbyt wysokiego klifu dzieliło go około stu jardów i - wyjąwszy krótką uliczkę schludnych

domków, zwaną Tarasem - był to leżący najbliżej plaży budynek. Taras, z jego szerokim

chodnikiem ciągnącym się przed frontami domów, aspirował do miana miejscowej promenady.

Znajdował się tu najlepszy sklep modniarski oraz biblioteka, a także hotel i sala bilardowa. Obok

zaczynało się zejście na plażę, ku urządzeniom kąpielowym.

Dojechawszy do Trafalgar House, wznoszącego się w niewielkiej odległości od Tarasu,

podróżni wysiedli z powozu i zostali natychmiast otoczeni przez gromadkę uszczęśliwionych

131

dzieci, radośnie witających się z rodzicami. Zaprowadzona do swojego apartamentu Charlotta z

rozbawieniem podeszła do wielkiego weneckiego okna i patrząc ponad fasadami niedokończonych

budynków, trzepoczącą na wietrze pościelą i dachami leżących niżej domostw, powiodła wzrokiem

ku migoczącemu w promieniach słońca morzu.

132

ROZDZIAŁ V

Wkrótce cała rodzina ponownie spotkała się przed obiadem. Pan Parker przeglądał

korespondencję.

- Ani słowa od Sidneya! - westchnął. - Cóż z niego za leniuch. Napisałem do niego jeszcze z

Willingden o moim wypadku i myślałem, że raczy mi odpowiedzieć. Ale może to oznacza, że

zawita do nas osobiście. Wierzę, że tak się stanie. Przyszedł za to list od jednej z moich sióstr. Na

nie zawsze mogę liczyć! Jeśli chodzi o korespondencję, można polegać tylko na kobietach. Zanim

jeszcze otworzę kopertę, Mary - zwrócił się z uśmiechem do żony - spróbujmy zgadnąć, czy moim

krewnym dopisuje zdrowie. Albo zastanówmy się, co powiedziałby Sidney, gdyby był tu z nami.

Sidney to szelma, panno Heywood. Musi pani wiedzieć, że uważa on, iż w narzekaniach moich

sióstr sporo jest imaginacji. Ale w rzeczywistości wcale na to nie wygląda - albo w bardzo

niewielkim stopniu. Obie są słabego zdrowia, o czym wielokrotnie słyszała już pani z naszych ust, i

cierpią na wiele bardzo poważnych schorzeń. W gruncie rzeczy sądzę, że nie wiedzą, co to znaczy

być choć przez jeden dzień zdrowym. A jednocześnie są wspaniałymi, pracowitymi kobietami.

Mają tyle energii i hartu ducha! Jeśli tylko można wyświadczyć komuś przysługę, wytężają

wszystkie siły, by to uczynić. Na tych, którzy ich dobrze nie znają, robi to niezwykłe wrażenie. Tak

naprawdę wcale nie symulują chorób. Mają po prostu słabsze organizmy - ale i silniejsze umysły

niż to na ogół się spotyka. A nasz najmłodszy brat, który mieszka razem z nimi, i który liczy sobie

niewiele ponad dwadzieścia lat, pozostaje - przykro mi to mówić - równie wielkim kaleką jak one.

Jest tak delikatnego zdrowia, że nie może nawet zająć się żadną pracą. Sidney śmieje się z niego,

ale ja uważam, że nie ma w tym nic zabawnego. Ale taki już jest Sidney: nawet ja, wbrew samemu

sobie, śmieję się z jego żartów. Wiem, że gdyby tu był, rzuciłby z rozbawieniem, że z listu

dowiemy się najpewniej, iż Susan, Diana albo Arthur stoją nad grobem i umrą w ciągu miesiąca. -

Pan Parker przerwał na chwilę, by przebiec wzrokiem list. - Żałują wielce, ale nie uda im się

zjechać do Sanditon - westchnął, potrząsając głową. - Niewesołe wieści, naprawdę niewesołe

wieści. Zmartwisz się, Mary, słysząc, jak ciężko chorowali - i chorują nadal. Jeśli pani pozwoli,

panno Heywood, przeczytam list Diany na głos. Lubię, gdy moi przyjaciele poznają się nawzajem,

a obawiam się, że wam dane będzie jedynie znać się ze słyszenia, bo do zawarcia innego rodzaju

znajomości nie będzie okazji.

Mogę wszelako z czystym sumieniem przeczytać pani list Diany, bo przedstawia on moją

siostrę właśnie taką, jaką jest: energiczną, serdeczną, o złotym sercu. A to musi robić na ludziach

dobre wrażenie.

Pan Parker pochylił się nad listem i zaczął czytać.

133

Mój drogi Tomie!

Wszyscy zmartwiliśmy się ogromnie Twoim wypadkiem i gdyby nie to, że zapewniłeś nas,

iż znalazłeś się pod dobrą opieką, już następnego dnia po otrzymaniu Twego listu postarałabym się

znaleźć u Twojego boku. I to pomimo, że wieści od Ciebie nadeszły akurat w chwili, kiedy złożył

mnie silniejszy niż zwykle atak od dawna już dokuczającego mi woreczka żółciowego.

Sprawił on, że ledwie mogłam wstać z łóżka, by przenieść się na kanapę. Jak też się Tobą

zajmowano? Podaj mi w kolejnym liście więcej szczegółów. Jeżeli rzeczywiście, jak twierdzisz, po

prostu zwichnąłeś nogę, nic nie pomoże Ci lepiej niż masaż. Wystarczy rozcierać bolące miejsce

ręką, tyle tylko, że należałoby to robić ciągle. Dwa lata temu wezwano mnie do pani Sheldon, kiedy

jej stangret zwichnął nogę, czyszcząc powóz. Ledwo dowlókł się do domu, ale dzięki

natychmiastowemu nieprzerwanemu masowaniu (a ja własnymi rękoma rozcierałam mu kostkę

przez sześć godzin bez przerwy) już po trzech dniach czuł się dobrze.

Wielkie dzięki za Twą miłą troskę o nas; wszak to w pewnej mierze przez nią uległeś

wypadkowi! Błagamy jednak, byś nigdy więcej nie narażał się na niebezpieczeństwo, szukając dla

nas medyka. Nawet bowiem gdybyś zdołał namówić jakiegoś doświadczonego lekarza, ażeby

osiedlił się w Sanditon, dla nas i tak nie miałoby to znaczenia. Sam wiesz, jak często zasięgałyśmy

porady doktorów, ale wszystko na próżno: przekonałyśmy się, że nie są oni w stanie nam pomóc, że

szukając ulgi w cierpieniach, możemy zdać się wyłącznie na siebie.

Jeżeli wszelako sądzisz, że w interesie Sanditon leży, by zamieszkał w nim lekarz, z

przyjemnością zajmę się tą sprawą - i bez wątpienia mi się powiedzie. Potrafię zapukać do

odpowiednich drzwi.

Co się tyczy naszego przyjazdu do Was, jest on niestety zupełnie niemożliwy. Z przykrością

stwierdzam, że nie podjęłabym takiego ryzyka, gdyż moje bóle wyraźnie wskazują, iż przy

obecnym stanie zdrowia morskie powietrze byłoby dla mnie zabójcze. A nikt z moich

współmieszkańców nie zostawi mnie samej - inaczej ja pierwsza nakłaniałabym ich, żeby spędzili u

was co najmniej dwa tygodnie. Choć, prawdę mówiąc, wątpię, czy nerwy Susan przetrzymałyby

podobny wysiłek. Cierpi ona wielce z powodu migren, a sześć pijawek dziennie, przystawianych

przez dziesięć dni, pomogło jej tak niewiele, że uznaliśmy, iż najwyższy czas zmienić sposób

leczenia. Moje własne badania wykazały, że prawdziwy powód jej cierpień tkwi w dziąsłach,

przekonałam ją przeto, by dała sobie wyrwać trzy zęby. Poczuła się dzięki temu zdecydowanie

lepiej, ale jej nerwy są w opłakanym stanie. Może mówić wyłącznie szeptem i dziś rano dwukrotnie

omdlała, kiedy biedny Arthur próbował stłumić kaszel. On, na szczęście, czuje się całkiem dobrze,

choć wolałabym, żeby był mniej ospały.

Obawiam się też o jego wątrobę.

134

Od czasu jak obaj bawiliście w mieście, nie miałam żadnych wieści od Sidneya, ale sądzę,

że jego plany wyjazdu na wyspę Wight spaliły na panewce - inaczej zawitałby u nas przejazdem.

Jak najszczerzej życzymy Ci udanego sezonu w Sanditon! I choć nie możemy osobiście

wnieść swego wkładu w Twój Beau Monde, uczynimy wszystko, co w naszej mocy, by przysłać Ci

letników, jakich bez wątpienia warto u siebie gościć. Możemy z pewnością liczyć, że skłonimy do

wyjazdu do Was dwie duże grupy. Jedna to osiadła w Surrey zamożna rodzina z Indii Zachodnich,

druga to wychowanki wielce szacownej szkoły żeńskiej z Camberwell. Nie sposób zgoła wyliczyć,

ile osób zaangażowałam w tę sprawę.

Twoja oddana...

- No cóż, może Sidney dopatrzyłby się w tym liście czegoś zabawnego - powiedział pan

Parker, skończywszy czytać - i sprawiłby, że przez pół godziny pękalibyśmy ze śmiechu, ale ja

znajduję stan zdrowia mojej rodziny wielce zasmucającym. Choć to, co piszą, jest jednocześnie

niezmiernie budujące. Sama pani widzi, panno Heywood, jak bardzo, mimo własnych cierpień,

moja rodzina dba o dobro innych. Tyle troski o Sanditon! Dwie duże grupy. Jedna zajmie

prawdopodobnie Prospect House, a druga zatrzyma się w rezydencji numer 2: Denham Palace.

Albo może wynajmie ostatni dom Tarasu i dodatkowe łóżka w hotelu? Mówiłem pani, panno

Heywood, że moja siostra to cudowna kobieta.

- Jestem pewna, że musi być nadzwyczajną osobą - pospieszyła z zapewnieniem Charlotta. -

Zważywszy na zły stan zdrowia obu pańskich sióstr radosny ton tego listu jest wręcz zaskakujący.

Trzy zęby usunięte za jednym zamachem - to po prostu straszne! Pańska siostra Diana wydaje się

bardzo poważnie chora, ale te trzy zęby Susan przygnębiają mnie bardziej niż wszystko inne.

- Och, one przywykły do takich zabiegów - do wszelkich zabiegów! I są takie dzielne!

- Pańskie siostry wiedzą, co im dolega, ale sięgają, że tak powiem, po skrajne środki. Ja

sama na ich miejscu szukałabym raczej porady fachowca. Nie liczyłabym ani na siebie, ani na

swoich bliskich. Z drugiej strony, Heywoodowie są tak zdrową rodziną, że nie potrafię osądzić, na

ile skuteczne mogą być domowe sposoby leczenia...

- Gwoli prawdy - odezwała się pani Parker - ja także uważam, że panny Parker ufając

własnej intuicji, posuwają się niekiedy zbyt daleko. I wiem, mój drogi, że ty także podzielasz tę

opinię. Często napomykasz, że twoje rodzeństwo czułoby się lepiej, gdyby nieco mniej rozmyślało

o swoim zdrowiu. Szczególnie dotyczy to Arthura. Wiem, jak bardzo żałujesz, iż siostry tak dalece

pobłażają jego skłonności do celebrowania każdej choroby...

No cóż, Mary, przyznaję, że to niedobrze dla biednego Arthura, iż zachęcono go, by w tak

młodym wieku obnosił się ze swoimi dolegliwościami. To źle. Źle też, że czuje się zbyt słaby,

ażeby poszukać sobie jakiejś pracy, i że mając dwadzieścia jeden lat zadowala się swym niewielkim

135

mająteczkiem, nie próbując go pomnożyć. Nie mówiąc już o tym, że mógłby znaleźć sobie zajęcie,

które przyniosłoby pożytek innym! Porozmawiajmy jednak o przyjemniejszych rzeczach. Te dwie

duże grupy gości są właśnie tym, czego nam trzeba.

Ale... ale... słyszę, zdaje się, coś jeszcze przyjemniejszego: Morgana i jego „podano do

stołu”.

136

ROZDZIAŁ VI

Wkrótce po obiedzie całe towarzystwo opuściło dom. Pan Parker czułby wyrzuty sumienia,

gdyby nie złożył wizyty w bibliotece, Charlotta zaś chciała jak najszybciej poznać to całkiem nowe

dla niej miejsce. Była to najspokojniejsza w morskim kąpielisku pora dnia: mieszkańcy i goście

jedli jeszcze obiad lub po nim odpoczywali, tak więc tylko gdzieniegdzie napotykało się samotnych

starszych ludzi, zmuszonych do jak najwcześniejszego zażywania leczniczych spacerów. Życie

towarzyskie zamierało, a Taras, klify i plaże świeciły pustką.

Także w sklepach nie było żywej duszy; słomkowe kapelusze i koronki leżały pozostawione

własnemu losowi. Pani Whitby siedziała na zapleczu biblioteki, czytając - z braku zajęcia - jakąś

powieść. Lista gości codziennie wyglądała tak samo. Lady Denham i panna Esther były osobami,

które w tym sezonie pojawiały się najczęściej. Poza nimi nie widywało się już nikogo lepszego od

pani i panien Mathews, doktora Browna i jego małżonki, pana Richarda Pretta, porucznika Smitha z

Królewskiej Marynarki Wojennej, kapitana Little’a z Limehouse, pani Jane Fisher, panny Fisher,

panny Scroggs, wielebnego pana Hankinga, radcy prawnego pana Bearda z Grays Inn oraz pani

Davis i panny Merryweather.

Pan Parker także spostrzegł, że na liście nie pojawiły się żadne zmiany, bolał przy tym, że

jest ona krótsza niż się spodziewał. Był jednak dopiero lipiec; w sierpniu i wrześniu sytuacja mogła

się zmienić. Obiecane dwie duże grupy gości z Surrey i Camberwell stanowiły nie lada pocieszenie.

Pani Whitby opuściła niezwłocznie zaplecze biblioteki, uradowana, że ponownie widzi pana

Parkera; jego usposobienie zawsze zjednywało mu przyjaciół. Pogrążeni w miłej pogawędce

wymieniali uprzejmości, podczas gdy Charlotta dopisała swoje nazwisko do listy czytelników. Była

pierwszym gościem, który miał wróżyć pomyślny sezon i - gdy tylko panna Whitby ze swymi

lśniącymi lokami i gustowną biżuterią pospieszyła na dół, by ją obsłużyć - przystąpiła do robienia

sprawunków.

Biblioteka była rzeczywiście znakomicie zaopatrzona. Znajdowały się tu wszystkie

bezużyteczne rzeczy świata, bez których po prostu nie sposób się obyć. Wśród tak wielu pokus, a

także zachęt ze strony pana Parkera, Charlotcie z trudem przyszło zachowanie umiaru - doszła

jednak do wniosku, że w poważnym wieku lat dwudziestu dwóch nie wypada go jej nie zachować i

tylko dzięki temu udało jej się nie wydać od razu pierwszego popołudnia wszystkich pieniędzy.

Przeglądając książki, natrafiła na tom „Camilli”, ale jako że nie miała takiej jak jej bohaterka

młodości ani nie spodziewała się popaść w podobne kłopoty, wkrótce zniechęcona odłożyła go na

miejsce. Po chwili porzuciła także szuflady z pierścionkami i broszkami i głucha na dalsze zachęty

zapłaciła za wybrane przedmioty.

137

Ze względu na Charlottę, prosto z biblioteki Parkerowie zamierzali się udać na klif, ale gdy

tylko znaleźli się z powrotem na ulicy, natknęli się na dwie znajome damy - i to sprawiło, że

zmienili zamiar. Spotkanymi paniami były lady Denham i panna Brereton. Wstąpiły one przed

chwilą do Trafalgar House, skąd skierowano je do biblioteki; że zaś lady Denham była kobietą zbyt

energiczną, aby traktować milowy spacer jako coś, po czym należy odpocząć, postanowiła więc od

razu ruszyć w drogę powrotną. Parkerowie poczuli się tedy w obowiązku zaprosić obie panie do

siebie na herbatę - wiedzieli, że lady Denham na to właśnie liczyła. I tak wycieczka na klif ustąpiła

przed koniecznością natychmiastowego powrotu do domu.

- Nie, nie - dla przyzwoitości protestowała przez chwilę stara dama. - Nie chcę, byście

przeze mnie zmieniali godzinę picia herbaty. Wiem, że zwykle siadacie do niej później. To, że ja

wolę ją o wcześniejszej porze, nie może narażać moich sąsiadów na niewygodę. Nie, nie, panna

Klara i ja wypijemy herbatę u siebie. Od początku takie miałyśmy plany.

Chciałyśmy po prostu was zobaczyć i upewnić się, iż rzeczywiście przyjechaliście. Ale na

herbatę wrócimy do domu.

Mimo tych sprzeciwów przyjęła jednak zaproszenie do Trafalgar House i zasiadła w salonie,

zdając się nie słyszeć wydanego służbie polecenia, by natychmiast podano herbatę.

Towarzystwo osób, które - po porannej rozmowie z Parkerami - tak bardzo chciała poznać,

w pełni wynagrodziło Charlotcie utratę spaceru. Była bardzo ciekawa, jak wyglądają panie, o

których tyle słyszała, i teraz nareszcie mogła dobrze im się przyjrzeć. Lady Denham była tęgą

kobietą, średniego wzrostu, o wyprostowanej sylwetce, energicznych ruchach, przenikliwym

spojrzeniu i pewnej siebie minie. Mimo to twarz miała sympatyczną i choć jej sposób bycia był

raczej oschły i bezceremonialny - uważała się bowiem za osobę szczerą i bez ogródek mówiącą, co

myśli - potrafiła być także wesoła i serdeczna. Ucieszyła się z poznania Charlotty, z wielką

życzliwością też potraktowała starych przyjaciół.

Jeśli zaś chodziło o pannę Brereton, jej wygląd i zachowanie w pełni usprawiedliwiały

zachwyty pana Parkera - Charlotta pomyślała wręcz, że nigdy nie spotkała milszej ani bardziej

interesującej młodej kobiety.

Wysoka, niezwykle urodziwa, o delikatnej cerze i łagodnych błękitnych oczach, miała

ujmująco nieśmiały, naturalny i pełen wdzięku sposób bycia. W oczach Charlotty była

najdoskonalszym ucieleśnieniem pięknych i czarujących bohaterek powieści, których liczne tomy

stały na półkach pani Whitby. Być może na takiej ocenie zaważyła niedawna wizyta Charlotty w

bibliotece, ale doprawdy patrząc na Klarę Brereton, trudno było pozbyć się myśli o literackich

heroinach. Sprzyjało temu także jej uzależnienie od lady Denham: natychmiast nasuwała się myśl,

że stara dama zaprosiła dziewczynę do siebie tylko po to, by móc źle ją traktować. Ubóstwo i

138

pozostawanie na łasce ciotki, połączone z urodą i przymiotami ducha, jednoznacznie sugerowały,

jak należy patrzeć na całą tę sprawę.

Uczucia, które budziła w niej Klara, nie miały żadnego związku z romantycznym

usposobieniem Charlotty. Była ona raczej trzeźwo myślącą młodą damą, wystarczająco dobrze

oczytaną w powieściach, by wzbogaciły one jej wyobraźnię, ale nie zyskały na nią nadmiernego

wpływu. Poświęciwszy więc pierwsze pięć minut rozważaniom, jakież to cierpienia powinny się

stać udziałem Klary za sprawą niegrzecznego zachowania lady Denham, na podstawie dalszych

obserwacji bez oporu przyznała, że obie damy są ze sobą w doskonałych stosunkach, a

postępowaniu starej damy nie można zarzucić nic, wyjąwszy może staromodnie oficjalną formę

zwracania się do krewnej, którą cały czas tytułowała panną Klarą. Szacunek i troska okazywane

opiekunce przez Klarę także nie budziły zastrzeżeń Charlotty.

Rozmowa szybko zeszła na temat Sanditon, goszczących w nim obecnie turystów i zmian,

które nastąpić mogły w sezonie. Bez wątpienia lady Denham bardziej niż jej sąsiad niepokoiła się

możliwością poniesienia strat finansowych. Chciała, by osada jak najszybciej zapełniła się

letnikami i myśl o stojących pustką kwaterach zupełnie wytrącała ją z równowagi. Nie omieszkano

oczywiście powiedzieć jej o dwóch dużych grupach gości, których przybycie zapowiadała panna

Diana Parker.

- Bardzo dobrze! Znakomicie! - ucieszyła się stara dama. - Rodzina z Indii Zachodnich i

wychowanki pensji dla panien. Brzmi doskonale. To nam przyniesie pieniądze.

- Nikomu ich wydawanie nie przychodzi łatwiej niż przybyszom z Indii Zachodnich -

zgodził się pan Parker.

- Owszem. Choć słyszałam, że z racji pełnych portfeli uważają czasem, że są równi starym

rodom z kraju. Co gorsza, mówiono mi też, że szastają pieniędzmi, nie zastanawiając się, czy nie

spowodują tym wzrostu cen. Jeśli więc ich przybycie miałoby wyrządzić nam taką szkodę, nie

przyjmiemy ich z wdzięcznością.

- Ależ droga pani! - wykrzyknął pan Parker. - Wywołana przez nich zwyżka cen na niektóre

artykuły może wiązać się jedynie z nadzwyczajnym wzrostem popytu. A to da nam możliwość

zrobienia tylu doskonałych interesów, że w efekcie przyniesie więcej pożytku niż szkody. Nasi

rzeźnicy, piekarze i sklepikarze nie mogą się przecież wzbogacić, nie przynosząc jednocześnie

zysków nam. Jeśli zaś oni niewiele zarobią, i nasze dochody staną się niepewne. Tak więc ich zyski

są również naszymi - choćby poprzez wzrost wartości tutejszych domów.

- No cóż, racja. Chociaż nie podoba mi się myśl, że mam płacić rzeźnikowi drożej za mięso.

I jak długo się da, będę się targować! Widzę, młoda damo, że się uśmiechasz. Musisz uważać mnie

za osobę bardzo dziwną. Ale i ty w swoim czasie zaczniesz zwracać uwagę na podobne kwestie.

139

Tak, tak, moja droga, wierz mi: i ty za jakiś czas zaczniesz myśleć o tym, ile płacisz rzeźnikowi za

mięso. Choć może, w przeciwieństwie do mnie, nie będziesz miała gromady służby do

wykarmienia. Moim zdaniem najlepiej mają ci, co zatrudniają tylko kilkoro służących. Wszyscy

wiedzą, że nie należę do osób, które lubią afiszować się bogactwem, i gdyby nie fakt, że jestem to

winna pamięci drogiego pana Hollisa, nigdy nie utrzymywałabym Sanditon House na takim

poziomie. Nie czynię tego wszakże dla własnej przyjemności. Cóż, panie Parker, powiada pan, że

pozostali nasi goście to uczennice?

Francuskiej pensji, prawda? Nic w tym złego. I zostaną tu przez sześć tygodni? Wśród tylu

dziewcząt znajdą się bez wątpienia jakieś chore na gruźlicę, które będą potrzebować oślego mleka.

A ja mam akurat dwie dojne oślice. Jednakże te młode panienki mogą zniszczyć meble. Mam

nadzieję, że będą pod dobrą opieką surowych nauczycieli...

W kwestii, która przywiodła pana Parkera do Willingden, lady Denham nie obdarzyła go

większym zaufaniem niż jego własna siostra.

- Na Boga, drogi panie! - zawołała. - Jak pan mógł w ogóle pomyśleć o czymś podobnym?

Przykro mi, że uległ pan wypadkowi, ale prawdę rzekłszy zasłużył pan sobie na to. Szukać lekarza!

Co my byśmy zrobili tu z doktorem? Mając go pod ręką, zachęcilibyśmy tylko służbę i biedotę do

wymyślania sobie chorób. Naprawdę, lepiej, żeby medycy trzymali się z dala od Sanditon. Świetnie

dajemy sobie bez nich radę. Mamy tu morze, wydmy i moje dojne oślice. Powiedziałam też pani

Whitby, że jeśli ktokolwiek zażyczy sobie pokojowego konia do ćwiczeń, może go w każdej chwili

otrzymać, bo pokojowy koń biednego pana Hollisa jest doprawdy znakomity. I całkiem nowy.

Czego więcej można jeszcze chcieć?

Chodzę po świecie już siedemdziesiąt lat, a lekarza widziałam na oczy nie więcej niż dwa

razy. I nigdy nie wezwano go na moje życzenie. Jestem też głęboko przekonana, że gdyby mój

biedny, drogi sir Harry nie korzystał z pomocy medyka, żyłby do dziś. Człowiek, który wysłał

mojego męża na tamten świat, dziewięciokrotnie brał honorarium. Jedno po drugim.

Zaklinam pana, panie Parker: żadnych doktorów w Sanditon.

W tym momencie wniesiono herbatę.

- Och, pani Parker, zaprawdę nie powinna pani tego robić. Czemu mnie pani nie posłuchała?

Właśnie miałam się z państwem pożegnać. Skoro jednak okazała nam pani taką gościnność, sądzę,

że obie z panną Klarą musimy pozostać na herbacie.

140

ROZDZIAŁ VII

Sympatia, jaką cieszyli się Parkerowie, sprawiła, że już następnego ranka złożono im kilka

wizyt. Wśród przybyłych znalazł się także sir Edward Denham i jego siostra, którzy wstąpili do

nich po drodze do Sanditon House. Spełniwszy zatem obowiązek napisania listów, Charlotta

zasiadła wraz z panią Parker w bawialni i została przedstawiona wszystkim gościom.

Denhamowie byli jedynymi osobami, które wzbudzały jej zainteresowanie, cieszyła się

więc, że może osobiście poznać członków tej rodziny. Uznała przy tym, że goście - a przynajmniej

lepsza ich połowa (bo będąc kawalerem, sir Edward mógł się niekiedy jawić jako lepsza część tej

pary) - warta jest uwagi. Panna Denham była piękną młodą kobietą, zachowywała się jednak

chłodno i z rezerwą; sprawiała wrażenie osoby dumnej ze swojej pozycji i niezadowolonej z

niedostatku. Gryzła się głównie brakiem pięknego powozu - przyjechała bowiem do Parkerów

zwykłym gigiem, który w dodatku stangret ustawił pod oknem tak, że wciąż miała go przed

oczyma. Zachowanie i mina sir Edwarda były daleko weselsze niż siostry. Niewątpliwie należał do

przystojnych mężczyzn, tym wszakże, co jeszcze bardziej rzucało się w oczy, było jego nadzwyczaj

miłe obejście; obdarzał innych serdecznym zainteresowaniem i starał się na każdym kroku sprawić

im przyjemność. Czuł się w gościnie bardzo swobodnie: mówił dużo, często zwracając się do

Charlotty, obok której go posadzono. Dziewczyna od razu spostrzegła, że ma on piękną twarz, miły,

łagodny głos i talent do konwersacji. Od razu też go polubiła. Będąc sama osobą stateczną, uznała,

że jest on nad wyraz sympatyczny; nie potrafiła przy tym oprzeć się wrażeniu, że i on myśli o niej

podobnie. Dowodziło tego wielokrotne zlekceważenie dawanych mu przez siostrę znaków, że pora

iść: wbrew jej sugestiom nie podniósł się z miejsca i dalej rozmawiał z Charlottą. Nie przeproszę

czytelników za próżność mojej bohaterki, której niewątpliwie jego zachowanie sprawiło

przyjemność. Jeśli w jej czasach istniały młode damy, którym takie rzeczy były obojętne, ja się z

nimi nie zetknęłam - i wielce się z tego cieszę.

Niskie francuskie okna bawialni wychodziły na drogę i wszystkie przecinające dolinę

ścieżki, dzięki czemu usadowieni naprzeciw nich Charlotta i Edward nie mogli przeoczyć

przechodzących niespodziewanie w pobliżu lady Denham i panny Brereton. W oka mgnieniu na

twarzy dżentelmena pojawiła się wyraźna zmiana. Rzuciwszy mijającym dom paniom tęskne

spojrzenie, zgodził się na wcześniejszą propozycję siostry, by opuścić gościnne progi Parkerów i

udać się na spacer na Taras. Odmieniło to gwałtownie wyobrażenie Charlotty na jego temat i

uleczyło z trwającego od pół godziny oczarowania. Pozwoliło jej też, już po jego wyjściu, trzeźwiej

ocenić, jak bardzo w istocie był sympatyczny.

Maniery i usposobienie ma naprawdę wspaniałe - uznała - a posiadanie tytułu wcale mu nie

141

zaszkodziło.

Bardzo szybko zresztą znalazła się na powrót w jego towarzystwie, gdy tylko bowiem dom

jej gospodarzy opuścili ostatni goście, oni sami także postanowili wyjść. A Taras dla wszystkich

stanowił wielką atrakcję i każdy spacerowicz od niego właśnie zaczynał przechadzkę. Tam też, na

jednej z zielonych ławek rozstawionych wokół wysypanej żwirem alei, znaleźli połączone

towarzystwo Denhamów, które - mimo że stanowiło teraz jedną grupę - znowu wyraźnie się

podzieliło: starsza dama i panna Esther siedziały w jednym końcu ławki, sir Edward zaś i panna

Brereton w drugim. Charlotcie wystarczyło jedno spojrzenie, by odgadnąć, że sir Edward jest

zakochany w Klarze - jego oddanie dla niej nie budziło wątpliwości. Mniej oczywiste było to, jak

dziewczyna przyjmuje jego awanse; chwilami zdawało się bowiem, że niezbyt ją one cieszą.

Siedziała obok Edwarda (czemu prawdopodobnie nie mogła zapobiec) ze spokojnym i poważnym

wyrazem twarzy.

Młoda dama po drugiej stronie ławki niewątpliwie natomiast odbywała pokutę. Zmiana

zachowania panny Denham - różnica między tą panną Denham, która z chłodną wyniosłością

siedziała w bawialni państwa Parkerów i z trudem dawała się innym wciągnąć do rozmowy, a tą,

która siedziała u boku starej damy, słuchała z uwagą tego, co do niej mówiono, i z uśmiechem

odpowiadała na pytania - była uderzająca. I jednocześnie zabawna - lub przygnębiająca, zależnie od

tego, czy dało się pierwszeństwo satyrze, czy moralności.

Usposobienie panny Denham nie stanowiło dla Charlotty tajemnicy, jej brat natomiast

wymagał dłuższej obserwacji. Zaskoczyło ją to, że na widok Parkerów natychmiast porzucił Klarę i

całą swą uwagę skierował znowu ku niej.

Starał się trzymać blisko Charlotty i robił wszystko, by, na ile się tylko dało, oddzielić ją od

reszty towarzystwa; była przy tym jedyną osobą, którą zaszczycał konwersacją, pełnym wzruszenia

tonem rozprawiając o morzu i wybrzeżu. Powtórzył mnóstwo banałów na temat majestatu oceanu

oraz wyraził „niemożliwe do wyrażenia” uczucia, jakie budzi on we wrażliwych sercach. Z

ożywieniem mówił o tym, jak wspaniale wygląda morze w czasie sztormu i jak jego powierzchnia

lśni, gdy się wygładza. Wspomniał o mewach i wodorostach, o głębinach i otchłaniach, nagłych

zmianach pogody, okrutnych podstępach fal i marynarzach zwabionych promieniami słońca, którzy

po wypłynięciu w morze ginęli w odmętach podczas nawałnicy. W tym, co opowiadał, nie było nic

oryginalnego, ale mimo to w ustach przystojnego sir Edwarda nawet frazesy brzmiały dla Charlotty

interesująco. Uznała tedy, że jest człowiekiem niezwykle wrażliwym - póki nie zaczął jej zamęczać

licznymi cytatami z poezji.

- Czy pamięta pani - zapytał - jak pięknie pisał o morzu Scott? Cóż za wspaniały opis!

Zawsze przychodzi mi na myśl, kiedy tędy spaceruję. Człowiek, który potrafi przeczytać te

142

słowa bez wzruszenia, musi mieć nerwy ze stali! Wolałbym nie spotkać kogoś takiego, jeśli nie

będę miał przy sobie broni.

- O jaki wiersz panu chodzi? - zdziwiła się Charlotta. - Nie pamiętam, bym w

którymkolwiek z poematów Scotta natrafiła na opis morza.

- Naprawdę? Ja też nie mogę sobie w tej chwili przypomnieć tytułu. Ale opis kobiety

pamięta pani na pewno: „Och! Kobieto w godzinie naszego spokoju...” Wspaniałe, naprawdę

wspaniałe. Nawet gdyby nie napisał nic więcej i tak pozostałby nieśmiertelny. I jeszcze te nie

mające sobie równych wersy o rodzicielskiej miłości: „Dano śmiertelnikom i takie uczucia, w

których mniej ziemi, a więcej jest nieba...” A skoro już jesteśmy przy poezji, co sądzi pani, panno

Heywood, o strofach Burnsa, poświęconych jego Mary? Jest w nich patos, który może przyprawić o

utratę zmysłów! Jeśli na świecie istniał człowiek, który naprawdę czuł, był nim z pewnością Burns.

Montgomery posiadł cały ogień poezji, Wordsworth odgadł jej prawdziwą duszę, a Campbell w

swych „Rozkoszach nadziei” dotyka naszych najgłębszych uczuć: „Jak odwiedziny anioła, zarazem

rzadkie i dalekie”... Czy można wyobrazić sobie coś bardziej poruszającego i rzewnego, bardziej

tchnącego wzniosłością niż ten wiersz? Ale Burns... Wyznam pani, czemu cenię go wyżej od

innych, panno Heywood. Jeśli Scott ma jakąś wadę, jest nią brak namiętności. Jest łagodny i

elegancki, ale nudny. Mężczyzna, który nie potrafi oddać sprawiedliwości przymiotom kobiety,

budzi we mnie pogardę. Czasem wszelako opromienia go blask uczucia i wtedy wśród strof błyśnie

taka: „Och! Kobieto w godzinie naszego spokoju”. Burns jednak zawsze płonie ogniem. Jego dusza

jest ołtarzem, na którym umieszcza ukochaną kobietę, a duch wdycha woń należnego jej

nieśmiertelnego kadzidła.

- Czytałam kilka wierszy Burnsa i byłam zachwycona - przyznała Charlotta, gdy tylko

rozmówca dał jej dojść do głosu. - Nie mam jednakże dostatecznie poetyckiego usposobienia, by

całkowicie oddzielić poezję od charakteru jej twórcy. Dlatego świadomość występków

nieszczęsnego Burnsa psuła mi radość czytania jego wierszy. Trudno mi było uwierzyć w szczerość

jego miłosnych uniesień. Nie sądziłam, by opisywane przezeń uczucia były prawdziwe. Poczuł coś,

opisał - a potem zapomniał.

- Och, nie, nie! - zaprzeczył gorąco sir Edward. - Był żarliwy i całkowicie szczery. Jego

geniusz i wrażliwość mogły poniekąd sprowadzić go na złą drogę - ale któż jest doskonały?

Oczekiwanie od najwyższego geniuszu, że zechce schlebiać prostym umysłom, byłoby

hiperkrytycyzmem i pseudofilozofią. Przebłyski talentu, wywołane namiętnym uczuciem,

szalejącym w sercu kochanka, nie współgrają być może z prozaiczną przyzwoitością, ale ani pani,

najmilsza panno Heywood - (sir Edward wypowiedział te słowa z miną świadczącą o jego głębokiej

sympatii) - ani żadna inna kobieta nie może sprawiedliwie osądzić tego, co mówi, pisze lub czyni

143

popychany najwyższą, nieokiełznaną namiętnością mężczyzna.

Były to słowa bardzo piękne, choć - na ile Charlotta zdołała je pojąć - niezbyt moralne.

Nie zachwycał jej przy tym wcale ów niezwykły sposób prawienia komplementów,

odpowiedziała więc poważnie:

- Istotnie, niewiele o tym wiem. Cóż za uroczy dzień - dodała, zmieniając temat. -

Wydaje się, że wiatr musi wiać z południa.

- Szczęściarz z tego wiatru, że zajął myśli panny Heywood! - wykrzyknął jej rozmówca, ona

zaś doszła do wniosku, że ma do czynienia z zupełnym głupcem. Zorientowała się też, że sir

Edward zamierza towarzyszyć jej w czasie spaceru, by w ten sposób zrobić przykrość pannie

Brereton - Charlotta wyczytała to z niechętnego spojrzenia, jakim ją obrzucił. Czemu jednak

wygadywał takie bzdury, skoro w niczym nie mogło mu to pomóc? Nie rozumiała tego. Sir Edward

sprawiał wrażenie bardzo sentymentalnego, łatwo poddającego się uczuciom. Z upodobaniem

używał przy tym nowomodnych słów. Charlotta doszła do wniosku, że nie cechuje go zbyt lotny

umysł, a większość rzeczy mówi bez głębszego namysłu. Uznała, że w przyszłości będzie być może

skłonna do większej wyrozumiałości, ale teraz, słysząc propozycję, by udali się razem do biblioteki,

poczuła, że ma - jak na jeden dzień - całkiem dosyć sir Edwarda. Z wdzięcznością przyjęła tedy

zaproszenie lady Denham do pozostania razem z nią na Tarasie.

Wszyscy inni odeszli - także sir Edward, który wydawał się głęboko zrozpaczony odmową

Charlotty - i obie panie, zostawszy same, miały okazję wykorzystać swoje towarzyskie

umiejętności: lady Denham, jak każda prawdziwie wielka dama, cały czas mówiła o sobie, panna

Heywood zaś słuchała jej z rozbawieniem, rozmyślając o tym, jak wielce różni się między sobą

dwójka jej ostatnich rozmówców. W tym, co mówiła lady Denham, nie było żadnych budzących

wątpliwości czy trudnych do zrozumienia zdań. Ze swobodą kogoś, kto wie, że każdy jego gest

zostanie przez innych poczytany za zaszczyt, ujęła Charlottę pod ramię i tonem wielkiego

zadowolenia - jak przystało na osobę świadomą swego znaczenia lub po prostu uwielbiającą mówić

- powiadomiła ją, że panna Esther liczy na to, iż, tak jak zeszłego lata, zostanie zaproszona wraz z

bratem na tydzień do Sanditon House. Jej słowom towarzyszyło szelmowskie spojrzenie.

- A ja wcale ich u siebie nie chcę - wyznała. - Nie będą odstępować mnie nawet na krok,

chwaląc wszystko, co robię. Ale ja i tak wiem, o co im chodzi. Przejrzałam ich wszystkich.

Niełatwo mnie nabrać, moja droga.

Charlotta nie znalazła na to lepszej odpowiedzi jak tylko upewnienie się, że chodzi o sir

Edwarda i pannę Denham.

- Tak, moja złota. Chodzi o moich młodych krewnych, jak ich czasem nazywam. Zeszłego

lata o tej właśnie porze gościłam ich przez tydzień u siebie: od poniedziałku do poniedziałku.

144

Byli zachwyceni i bardzo wdzięczni; to w gruncie rzeczy mili ludzie. Nie chcę, żebyś

myślała, że przestaję z nimi tylko ze względu na biednego sir Harry’ego. To nieprawda.

Zasługiwaliby na to dla nich samych, gdyby tylko nie starali się tak wiele czasu spędzać w

moim towarzystwie. Nie należę do kobiet, które bez zastanowienia pomagają innym. Zanim zegnę

palec, zawsze wiem, o co chodzi i z kim mam do czynienia. Nie sądzę, bym choć raz w życiu dała

się okpić. A to już dużo jak na kobietę, która dwa razy wychodziła za mąż. Biedny, drogi sir Harry,

mówiąc między nami, miał początkowo nadzieję, że dostanie ode mnie więcej. Ale - westchnęła

lekko - odszedł, a nam nie wolno obwiniać się za jego śmierć. Nie było doprawdy szczęśliwszej od

nas pary. Mój mąż należał do ludzi ze wszech miar godnych szacunku, jak przystało na syna starego

rodu. A kiedy umarł, podarowałam sir Edwardowi jego złoty zegarek.

Mówiąc to, popatrzyła na swą towarzyszkę takim wzrokiem, jakby sprawdzała, czy jej

słowa wywrą na niej odpowiednio głębokie wrażenie. Nie dostrzegłszy jednak na twarzy Charlotty

zaskoczenia, dodała szybko:

- On wcale nie zapisał go bratankowi; w testamencie nie było na ten temat ani słowa. Raz

tylko wspomniał, że chciałby, ażeby jego zegarek stał się własnością Edwarda. Ale gdybym sama

tego nie chciała, nie musiałabym mu go dawać.

- Jakież to miłe z pani strony! Naprawdę wspaniałe! - oświadczyła Charlotta, zmuszona do

udawania podziwu.

- Owszem moja droga. I nie jest to jedyna rzecz, jaką dla niego zrobiłam. Byłam dla sir

Edwarda naprawdę wyrozumiałą przyjaciółką. A biedny młodzieniec naprawdę tego potrzebował.

Bo choć ja jestem jedynie wdową, a on dziedzicem tytułu, sprawy nie układają się między nami tak,

jak zwykle dzieje się to w podobnych sytuacjach. Nie dostałam ani szylinga z majątku Denhamów;

sir Edward nie wypłacił mi nawet pensa. Nie powodzi mu się najlepiej, wierzaj mi. I to ja pomagam

jemu, a nie odwrotnie.

- Naprawdę? To bardzo miły młody człowiek. Ma nienaganne maniery.

Wypowiedziała te słowa jedynie po to, by coś powiedzieć, szybko jednak spostrzegła, że

obudziły one w lady Denham podejrzenia.

- Owszem, miło się z nim rozmawia - przyznała, patrząc na nią przenikliwie. - I mam

nadzieję, że jakaś majętna dama również dojdzie do takiego wniosku. Bo sir Edward musi

korzystnie się ożenić. Wielokrotnie z nim na ten temat rozmawiałam. Taki przystojny mężczyzna

jak on może się uśmiechać i prawić dziewczętom komplementy, ale ożenić musi się dla pieniędzy.

Na szczęście sir Edward jest w gruncie rzeczy młodzieńcem nader rozważnym i nie ma nic

przeciwko temu.

- Jestem niemal pewna, że przy tak wielkich osobistych zaletach sir Edward, jeśli tylko

145

zechce, zdobędzie majętną kobietę - oświadczyła Charlotta.

To pochwalne stwierdzenie rozwiało podejrzenia starej damy.

- Bardzo rozsądnie to zauważyłaś, moja droga - skinęła głową. - Gdybyśmy tylko mieli w

Sanditon jakąś młodą dziedziczkę! Ale dziedziczki to teraz rzadkość! Nie sądzę, by znalazła się tu

choć jedna, odkąd to miasto stało się miejscem publicznym. Nie ma nawet takiej, która chociaż

współdziedziczyłaby majątek. Przyjeżdżają tu liczne rodziny, ale, o ile wiem, na sto takich familii

nie ma ani jednej, która rzeczywiście posiadałaby jakiś majątek - czy to dobra ziemskie, czy

pieniądze. Może dochody tak, ale nie majątek. Bywają tu wprawdzie pastorzy i prawnicy,

oficerowie i wdowy, którym przysługuje dożywotnia renta, ale jaki pożytek można mieć z tych

ludzi, poza tym że wynajmują nasze puste domy? Mówiąc między nami, uważam zresztą, że robią

głupio, nie pozostając w domu. Och, gdyby tylko przysłano tu na kurację jakąś młodą dziedziczkę

(jeśli zalecono by jej picie oślego mleka, sama bym je dla niej dostarczała), która wyzdrowiawszy,

natychmiast zakochałaby się w sir Edwardzie!

- Byłoby to doprawdy wielkie szczęście - przyznała Charlotta.

- Panna Esther także musi wyjść korzystnie za mąż. Trzeba, żeby dostała bogatego męża.

Młode damy bez pieniędzy budzą litość! Ale - dodała po chwili - jeśli panna Denham sądzi,

że namówi mnie na zaproszenie jej i brata do Sanditon House, grubo się myli. Moja sytuacja bardzo

się różni od tej z zeszłego lata. Mam teraz przy sobie pannę Klarę, a to wszystko zmienia.

Powiedziała to z taką powagą, że Charlotta natychmiast się zorientowała, iż jest to kwestia

nad wyraz dla starej damy istotna. Była przygotowana na to, że usłyszy więcej szczegółów, ale lady

Denham powiedziała tylko:

- Nie podoba mi się myśl, że w moim domu miałoby mieszkać więcej osób - jak w hotelu.

Nie chcę też, by dwie z moich pokojówek spędzały całe ranki na odkurzaniu ich sypialni.

Teraz mają tylko doprowadzać do porządku pokój panny Klary i mój. Jeśli zaczną ciężej

pracować, zażądają wyższej pensji.

Charlotta nie spodziewała się podobnych obiekcji. Zaskoczyły ją tak, że uznała, iż nie zdoła

udawać współczucia; zachowała więc milczenie.

- Poza tym, moja droga - dodała po chwili z wielką radością lady Denham - czemu

miałabym zapełniać mój dom, działając przy tym na niekorzyść Sanditon? Skoro ludzie chcą być

nad morzem, powinni wynająć sobie kwaterę. Tak wiele tu pustych domów - choćby tylko na tym

Tarasie są aż trzy. Nawet w tej chwili wiszą na nich ogłoszenia, że są do wynajęcia. Proszę bardzo:

numer 3, 4 i 8. Ósemka to narożny dom, który mógłby się okazać za duży. Ale pozostałe dwa to

niewielkie, ładne i przytulne domki. W sam raz dla młodego dżentelmena i jego siostry. Tak więc,

moja droga, następnym razem, gdy panna Esther zacznie mówić o wilgoci panującej w Denham

146

Park i o tym, jak dobrze robiły jej zawsze morskie kąpiele, poradzę im, by wynajęli jeden z tych

domów. Nie sądzisz, że będzie to z mojej strony uczciwe? Wiesz przecież, że wspieranie innych

powinno się zaczynać od własnej rodziny.

W Charlotcie uczucie niechęci szło o lepsze z rozbawieniem, ale stopniowo niechęć

zyskiwała przewagę. Mimo to zachowała kamienną twarz i uprzejmie milczała; dalej już nie była w

stanie posunąć się w swej wyrozumiałości. Starała się nie słuchać więcej lady Denham, pozostała

jedynie świadoma, że dama kontynuuje swe rozważania, pozwalając sobie na tak zwane „głośne

myślenie”.

„Ona jest naprawdę okropna! - uznała Charlotta. - Nie przypuszczałam, że jest aż tak zła.

Pan Parker obszedł się z nią zbyt łagodnie. Najwidoczniej nie można ufać jego sądom.

Zwiodła go własna życzliwość. Ma zbyt dobre serce, by uczciwie oceniać innych. Muszę

polegać na własnych odczuciach. Jestem pewna, że te koneksje Parkera szkodzą mu, zamiast

pomagać. Przekonał ją, żeby zainwestowała w ten sam co on interes, i teraz, jako że mają wspólny

cel, uważa, iż także w innych kwestiach lady Denham podziela jego poglądy. Ale ona jest

wyjątkowo wstrętna. Nie ma w niej niczego dobrego. Biedna panna Brereton! I w dodatku sprawia,

że ludzie wokół niej też stają się źli. Ten nieszczęsny sir Edward i jego siostra! Nie wiem, jak długo

szlachetna natura powstrzyma ich od popełnienia niegodziwości - bo przecież zostali przez nią

zobowiązani do niegodziwości! Ja też nie jestem lepsza, skoro bez sprzeciwu słucham tego, co

mówi, i sprawiam wrażenie, jakbym się z nią zgadzała! Oto co się dzieje, gdy bogaci ludzie okazują

się nikczemni”.

147

ROZDZIAŁ VIII

Obie damy spacerowały aż do chwili, gdy dołączyła do nich reszta towarzystwa. Opuściło

ono bibliotekę wraz z młodym Whitbym, dzierżącym pod pachą pięć książek, które zaniósł do gigu

sir Edwarda.

- Może zechce pani zerknąć, czym się zajmowaliśmy - powiedział właściciel powozu,

podchodząc do Charlotty. - Siostra poprosiła mnie o radę przy wyborze książek. Mamy sporo

wolnego czasu, dużo więc czytamy. Nie należę jednak do niewybrednych miłośników powieści.

Zwykłe śmieci, które są w powszechnym bibliotecznym obiegu, traktuję z najwyższą pogardą.

Nigdy nie polecę nikomu tych dziecinnych wypocin, które nie zawierają niczego prócz sprzecznych

ze sobą zasad lub jałowego opisu powszednich wydarzeń, z których nie sposób wyciągnąć żadnych

użytecznych wniosków. Na próżno chcemy wtłaczać je w literacki alembik; nie odsączymy z nich

nic, co moglibyśmy dodać do posiadanej już wiedzy. Jestem przekonany, że rozumie pani, co mam

na myśli.

- Wcale nie jestem tego pewna. Jeśli jednak powie mi pan, jakiego rodzaju powieści pan

aprobuje, zyskam w tej kwestii jasność.

- Jak najchętniej. Aprobuję powieści, które wzniośle opisują ludzką naturę. Ukazują ją w

chwilach, gdy doznaje wspaniałych, niezwykłych uczuć lub przedstawiają narodziny wielkich

namiętności, poddanych najgwałtowniejszym mocom na poły zdetronizowanego umysłu.

Powieści opisujące nieodparty kobiecy urok, który rozpala w duszy żar zdolny przywieść

mężczyznę (nawet jeśli ryzykuje on zboczenie z prostej drogi podstawowych obowiązków) do

podjęcia w imię miłości każdego ryzyka, osiągnięcia każdego celu, sprostania każdemu wyzwaniu.

Takie dzieła mnie zachwycają i - mam nadzieję - doskonalą. Dostarczają najwspanialszych opisów

wzniosłych pojęć, nieokiełznanych namiętności, nieugiętych decyzji. Nawet jeśli ich wynik jest

wyraźnie niekorzystny dla głównego bohatera - tej potężnej, dominującej w powieści postaci -

wzbudzają one w nas do niego sympatię. Nasze serca zostają porażone. Twierdzenie, że jego

przeżycia mniej nas porywają niż wątłe, marne cnoty innych bohaterów to pseudofilozofia. Nasze

zainteresowanie nimi jest tylko jałmużną.

Wszyscy dobrze znamy te nędzne powieści, wyolbrzymiające prymitywne odruchy serca.

Nie są w stanie rzucić wyzwania rozsądkowi ani - tak jak tamte - złamać silnej woli nawet

najbardziej dojrzałego człowieka.

- O ile dobrze pana rozumiem - powiedziała Charlotta - nasze gusta w kwestii powieści

całkowicie się różnią.

W tym momencie musieli się rozstać: panna Denham poczuła się zbyt znużona nimi

148

wszystkimi, by dłużej przebywać w ich towarzystwie.

Prawda wyglądała zaś tak, że sir Edward, zmuszony okolicznościami do przebywania stale

w jednym miejscu, czytywał więcej sentymentalnych powieści niż się do tego przyznawał.

Jego wyobraźnią wcześnie zawładnęły wszystkie namiętne i najbardziej naganne wątki z

Richardsona i pisarzy, którzy poszli w jego ślady. Lektura ich dzieł - przynajmniej tych

traktujących o nieugiętej walce o kobietę, na przekór wyrachowaniu i opinii innych - wypełniała mu

wiele godzin. Ona też ukształtowała jego charakter. Mając tak wypaczony osąd, co przypisać należy

też jego z natury niezbyt wielkiemu rozsądkowi, sir Edward uważał, że wdzięk, odwaga,

przenikliwość i wytrwałość negatywnych postaci powieści równoważy wszystkie popełniane przez

nie niedorzeczności i okrucieństwa. Gotów był więc uznawać postępowanie czarnych charakterów

za uduchowione i wzniosłe; fascynowało go ono i rozpalało jego wyobraźnię. O wiele bardziej niż

chcieli tego autorzy cieszył się więc sukcesami i martwił niepowodzeniami negatywnych postaci.

Mimo że podobnym lekturom zawdzięczał wiele swoich poglądów, niesprawiedliwością

byłoby twierdzić, iż nie czytywał niczego innego i że jego język nie został uformowany przez

ogólniejszą znajomość literatury. W gruncie rzeczy sięgał po wszystkie ukazujące się eseje, książki

podróżnicze i krytyki.

Niestety ten sam pech, który kazał mu z lekcji moralności wyciągać wyłącznie fałszywe

nauki, a historię jej upadku traktować jako zachętę do występku, sprawił, że z pism

najwspanialszych nawet autorów przejmował jedynie trudne słowa i zawiłe zdania.

Największym życiowym celem sir Edwarda było podobać się. Uważał to wręcz za swój

obowiązek, zważywszy na osobiste przymioty i zdolności, które - jak mniemał - posiada.

Czuł, że został stworzony, aby być mężczyzną niebezpiecznym - tak samo jak Lovelace. Już

samo to imię wywoływało, zdaniem sir Edwarda, dreszcz emocji. Być w każdym calu rycerskim,

nieskazitelnie uczciwym, ze swadą konwersować ze wszystkimi pięknymi dziewczętami - oto, co

stanowiło istotę człowieka, za którego pragnął uchodzić. Czuł się powołany do tego, by prawić

pannie Heywood - i innym kobietom, obdarzonym choćby cieniem urody - najwymyślniejsze

komplementy i wygłaszać na ich cześć pochwalne mowy, ale poważne zamiary żywił tylko w

stosunku do Klary: to ją pragnął uwieść.

Z całej duszy marzył o tym, by ją zdobyć: jej sytuacja prosiła się o to pod każdym

względem. Była rywalką, jeśli chodziło o łaski lady Denham, a przy tym była młoda, miła i

brakowało jej niezależności. Sir Edward bardzo szybko dostrzegł konieczność, przed jaką postawił

go los, i teraz, z ostrożną wytrwałością, próbował wywrzeć na dziewczynie wrażenie i zachwiać jej

zasadami.

Klara przejrzała go wszelako na wylot i nie miała najmniejszego zamiaru pozwolić się

149

uwieść. Znosiła go jednak na tyle cierpliwie, by upewnić się co do uczuć, jakie jej osobisty urok w

nim wzbudził. Sir Edwarda nie odstraszyłaby zaś nawet jawnie okazywana odraza; był uzbrojony

przeciwko najgłębszej choćby pogardzie i niechęci.

Uznał, że jeśli nie zdoła jej zdobyć miłością, po prostu ją porwie. Znał się na rzeczy.

Rozważył to dokładnie. Jeśli będzie zmuszony przedsięwziąć taki krok, wymyśli jakiś

oryginalny fortel, ażeby przewyższyć swoich poprzedników. Był ciekaw, czy w okolicy Timbuktu

nie znalazłby stojącego na odludziu domu, odpowiedniego na przyjęcie Klary.

Tylko te wydatki! Jego zasoby nie pozwalały na to, by rzecz odbyła się tak wspaniale, jak

sobie wymarzył. Rozsądek podpowiadał mu przy tym, że dla większej chwały powinien ściągnąć na

obiekt swych uczuć jak najmniejszą hańbę i niesławę.

150

ROZDZIAŁ IX

Pewnego dnia, krótko po przyjeździe do Sanditon, wspinając się z plaży na Taras, Charlotta

z radością ujrzała, że przed bramą hotelu stoi elegancki powóz zaprzężony w pocztowe konie.

Najwyraźniej przyjechał dopiero przed chwilą, a wielkość wyładowanego zeń bagażu budziła

nadzieję, że jakaś szacowna rodzina zdecydowała się zabawić tu na długo.

Uszczęśliwiona, że zaniesie tak dobrą nowinę Parkerom, którzy oboje udali się do domu

nieco wcześniej, ochoczo skierowała się ku Trafalgar House. Szła na tyle szybko, na ile pozwalało

jej zmęczenie, dwie ostatnie godziny spędziła bowiem, walcząc z dmącym od morza wiatrem. Nie

zdążyła jeszcze wszelako dojść do małego trawnika przed domem, kiedy spostrzegła jakąś

drepczącą za nią żwawo damę. Przekonana, że nie może to być nikt znajomy, przyśpieszyła kroku,

by znaleźć się w domu przed gościem, ale nieznajoma nie pozwoliła jej na to. Charlotta wbiegła na

schody i zadzwoniła, jednak nim pojawiła się służąca, nieznajoma kobieta także znalazła się już na

progu.

Swobodne zachowanie przybyłej, jej: „Jak się masz, Morgan?” oraz mina służącej w chwili,

gdy ujrzała obcą damę, wprawiły Charlottę w zdumienie. W tej samej chwili w holu pojawił się pan

Parker, który widząc z okna bawialni nadchodzącą siostrę, pospieszył, by ją powitać. Wkrótce także

Charlotta została przedstawiona pannie Dianie Parker, której przybycie zdumiało, ale także

ucieszyło rodzinę. Oboje małżonkowie nie posiadali się wprost z radości, że zdrowie pozwoliło

jednak siostrze pana Parkera na wybranie się w podróż.

Natychmiast posypały się pytania: „Jak przyjechałaś?” „Z kim?”. Zakładano też, naturalnie,

że gość zatrzyma się u nich.

Panna Parker miała smukłą sylwetkę, miłą twarz i żywe spojrzenie; liczyła sobie jakieś

trzydzieści cztery lata. Była średniego wzrostu i wyglądała raczej na osobę delikatną niż chorowitą.

Swobodnym sposobem bycia przypominała brata, choć w jej głosie więcej było zdecydowania i

mniej łagodności. Nie zwlekając, jęła opowiadać, skąd się wzięła w Sanditon.

Podziękowała też bratu za zaproszenie, ale go nie przyjęła.

- Przyjechaliśmy tu wszyscy troje i wynajmiemy sobie kwaterę - oświadczyła.

- Wszyscy troje! - wykrzyknął z radością pan Parker. - Co słyszę! Są więc z tobą Susan i

Arthur! Susan zdołała tu przyjechać! To znaczy, że jest z nią coraz lepiej!

- Owszem. Dzięki temu właśnie mogliśmy wszyscy troje tu przyjechać. To było zresztą

nieuniknione - nic innego nie pozostawało nam do zrobienia. Muszę wam wszystko opowiedzieć.

Ale najpierw, droga Mary, poślij po dzieci. Strasznie się za nimi stęskniłam.

- A jak Susan zniosła podróż? I jak się czuje Arthur? Dlaczego nie przyszli tu razem z tobą?

151

- Susan zniosła podróż doskonale. Nie zmrużyła oka ani w noc przed naszym wyjazdem, ani

ostatniej nocy w Chichester, więc - ponieważ na ogół nie cierpi na bezsenność w takim samym

stopniu jak ja - dręczyły mnie tysięczne obawy. Ale wszystko poszło wspaniale. Póki nie zobaczyła

starego, biednego Sanditon, nie miała też ani jednego ataku histerii - a i ten tutaj nie okazał się zbyt

gwałtowny: minął, zanim dojechaliśmy do hotelu. Dzięki temu też bez trudu, jedynie przy pomocy

pana Woodcocka, wysadziliśmy ją z powozu. Gdy się z nią rozstawałam, wydawała właśnie

dyspozycje co do bagaży i pomagała staremu Samowi odwiązywać kufry. Przekazuje wam

serdeczne ucałowania i ogromnie żałuje, że samopoczucie nie pozwoliło jej przyjść tu ze mną. Co

się zaś tyczy biednego Arthura, gorąco pragnął mi towarzyszyć, ale ponieważ wieje silny wiatr,

uznałam, że mogłoby to być dlań niebezpieczne. Jestem przekonana, że grozi mu lumbago.

Pomogłam mu tedy otulić się płaszczem i kazałam pójść na Taras, znaleźć dla nas kwaterę. Panna

Heywood musiała spostrzec przed hotelem nasz powóz; poznałam pannę Heywood od pierwszej

chwili, gdy tylko ją zobaczyłam. Mój drogi Tomie, wielce się cieszę, że możesz już chodzić.

Pozwól mi dotknąć swojej kostki. Wszystko z nią w porządku. Wygląda całkiem normalnie.

Zwichnięcie nie było zbyt silne - ledwo je wyczuwam. A teraz wyjaśnię wam, skąd się tu

wzięliśmy.

Pisałam ci w liście o gościach, których miałam nadzieję skłonić do przyjazdu tutaj. Rodzina

z Indii Zachodnich i wychowanki pensji...

Pan Parker przysunął swoje krzesło bliżej siostry i ponownie ujął jej dłoń.

- Och, tak - odparł wzruszony. Jak to miło z twojej strony, że zadałaś sobie tyle trudu!

- Okazało się, że ci przybysze z Indii Zachodnich - ciągnęła panna Parker - których przyjazd

tutaj uważam za bardziej z tych dwóch pożądany, jako że należą oni do najlepszego towarzystwa, to

niejaka pani Griffiths z rodziną. Znam ich tylko ze słyszenia. Słyszałeś pewnie ode mnie nieraz o

pannie Capper, serdecznej przyjaciółce mojej najlepszej przyjaciółki. Fanny Noyce; otóż panna

Capper jest w nader bliskich stosunkach z panią Darling, która z kolei stale koresponduje z samą

panią Griffiths. Jak widzisz, dzieli nas tylko krótki łańcuszek ludzi - i nie brakuje żadnego ogniwa.

Pani Griffiths zamierza dla zdrowia swoich dzieci wybrać się nad morze. Początkowo myślała o

wybrzeżu Sussex, ale zmieniła zdanie, gdyż woli miejsce mniej uczęszczane. Napisała tedy do

swojej przyjaciółki pani Darling z prośbą o radę. Tak się złożyło, że panna Capper gościła akurat u

pana Darlinga, gdy przyszedł list pani Griffiths. Zapytano ją więc o zdanie, ona zaś jeszcze tego

samego dnia napisała w tej sprawie do Fanny Noyce, która z kolei, szczęśliwie dla nas chwyciła za

pióro i zwróciła się o radę do mnie. Podała mi wszystkie szczegóły prócz nazwisk, które poznałam

dopiero później. Wtedy mogłam już zrobić tylko jedno. Tą samą pocztą odpowiedziałam na list

Fanny, nakłaniając ją, by doradziła Sanditon. Fanny obawiała się wprawdzie, że nie macie tu domu

152

dość obszernego na przyjęcie tak dużej rodziny... Zdaje się jednak, że snuję moją opowieść bez

końca. Teraz już wiecie, jak się to wszystko potoczyło. Z przyjemnością usłyszałam wkrótce, że

pani Darling poleciła przyjaciółce Sanditon i że rodzina z Indii

Zachodnich jest nader skłonna tu przybyć. Tak było w chwili, gdy do was pisałam, ale dwa

dni temu... tak, przedwczoraj, znów dostałam wiadomość od Fanny Noyce, która z kolei słyszała to

od panny Capper, iż ta z listu pani Darling dowiedziała się o wątpliwościach pani Griffiths co do

Sanditon... Czy mówię jasno? Wolałabym niczego nie pomylić...

- Och, wszystko rozumiemy. I co dalej?

- Jej wahanie wzięło się stąd, że nie ma tu żadnych znajomości, nie miałaby więc, jak się

upewnić, czy przygotowano odpowiednią kwaterę. Jest zaś w tej kwestii bardzo ostrożna i

skrupulatna - i to bardziej ze względu na niejaką pannę Lambe, młodą damę (prawdopodobnie

siostrzenicę) powierzoną jej opiece, niż ze względu na dwie własne córki.

Panna Lambe dysponuje ogromną fortuną, jest o wiele bogatsza od reszty pań, ale jest

wyjątkowo delikatnego zdrowia. Z powyższego wyraźnie widać, że pani Griffiths musi być kobietą

równie bezradną i opieszałą, co bogatą. Takimi właśnie czyni ludzi gorący klimat. Ale nie wszyscy

urodziliśmy się równie mało energiczni. Cóż było robić? Przez kilka chwil wahałam się, czy pisać

do was, czy do pani Whitby, żeby zarezerwować dla nich dom. Żadna wersja jednak mnie nie

zadowalała. Nie znoszę zrzucania pracy na innych, kiedy tylko mogę wykonać ją sama, a przy tym

sumienie podpowiedziało mi, że jest to sprawa, w której moja obecność może okazać się przydatna.

Oto bowiem, kiedy pojawi się tu rodzina bezradnych inwalidów, niewiele znajdzie się osób, które

tak jak ja potrafiłyby służyć im pomocą. To samo przyszło na myśl Susan, a Arthur nie robił

żadnych trudności, tak więc wczoraj o szóstej wyruszyliśmy w drogę. Dziś o tej samej porze

opuściliśmy Chichester. I tak oto znaleźliśmy się w Sanditon. ..

- Doskonale! Doskonale! - zawołał pan Parker. - Diano, jesteś niezrównana, jeśli chodzi o

wyświadczanie dobra całemu światu. Nie znam nikogo podobnego do ciebie. Mary, moja kochana,

czyż ona nie jest cudowna? A teraz powiedz, który dom dla nich wybrałaś? Jak duża jest ta rodzina?

- Nie mam pojęcia. Nigdy nie słyszałam żadnych szczegółów. Jestem wszelako pewna, że

największy dom w Sanditon nie będzie zbyt duży i prawdopodobnie będą potrzebowali jeszcze

drugiego. Na razie jednakże poszukam tylko jednego i zarezerwuję go na tydzień.

Widzę, panno Heywood, że wprawiłam panią w zdumienie. Poznaję po pani minie, że nie

przywykła pani do tak szybkich decyzji.

Przez głowę Charlotty przelatywały takie wyrażenia jak „zbytnia gorliwość” i „co nagle, to

po diable!”, ale uprzejma odpowiedź przyszła jej bez trudu.

- Ośmielę się powiedzieć, iż rzeczywiście jestem zdziwiona, gdyż podjęliście państwo

153

wielki wysiłek, a wiem przecież, jak bardzo wszyscy jesteście schorowani.

- Owszem, jesteśmy schorowani. Sądzę, że nie ma w Anglii trojga ludzi, którzy bardziej od

nas zasługiwaliby na to smutne miano. Ale żadna słabość ciała nie może być nam wymówką ani

skłonić nas do pobłażania samym sobie. Świat wyraźnie dzieli się na silnych i słabych, na tych, co

mogą działać, i tych, którym brakuje na to energii. Świętym obowiązkiem nas, sprawnych, jest nie

przegapić żadnej okazji, kiedy możemy pomóc słabszym.

Dolegliwości moje i mojej siostry nie są na szczęście z gatunku tych, które bezpośrednio

zagrażają życiu. I dopóki jesteśmy w stanie podjąć wysiłek i okazać się użytecznymi dla innych,

wierzę, że nasze ciała poczują się lepiej, jeśli odświeżymy umysły wypełnianiem tego obowiązku.

Podczas podróży, wiedząc, że przyświeca jej szlachetny cel, czułam się naprawdę dobrze.

Wejście dzieci zakończyło ten mały panegiryk panny Parker na cześć własnych skłonności.

Uściskawszy kolejno wszystkich bratanków, gość jął zbierać się do odejścia.

- Czy nie możesz zostać u nas na obiedzie? Zjedz z nami obiad - rozległy się liczne głosy.

Kiedy zaś panna Diana stanowczo odmówiła, posypały się pytania: - Kiedy znów cię

zobaczymy? Jak możemy ci pomóc?

Pan Parker natychmiast zaproponował, że będzie towarzyszył siostrze w poszukiwaniach

domu dla pani Griffiths.

- Przyjdę do ciebie zaraz po obiedzie - obiecał.

Jego propozycja spotkała się jednak ze zdecydowanym sprzeciwem.

- Nie, drogi Tomie, żadną miarą nie pozwolę, byś wyręczał mnie w moich obowiązkach.

Twoja kostka wymaga odpoczynku. Ze sposobu, w jaki układasz stopę, wnioskuję, że już i

tak zanadto ją nadwerężałeś. Nie, sama poszukam odpowiedniego domu. Zabiorę się do tego od

razu. Obiad i tak podadzą nam dopiero o szóstej. Do tej pory mam nadzieję już coś znaleźć, jest

przecież dopiero wpół do piątej. Co się zaś tyczy pytania, czy się jeszcze dziś zobaczymy, nie

umiem na nie odpowiedzieć. Arthur i Susan spędzą cały wieczór w hotelu, z pewnością będą więc

zachwyceni, mogąc się z wami zobaczyć. Myślę jednak, że Arthur znalazł już dla nas jakąś

kwaterę, zatem prawdopodobnie zaraz po obiedzie będziemy zajęci oglądaniem pokoi, tak by od

razu jutro po śniadaniu się tam przenieść. Nie mam zbytniego zaufania do Arthura, jeśli chodzi o

wybór apartamentu, ale sprawiał wrażenie, że ma ochotę się tym zająć.

- Myślę, że za dużo bierzesz na swoją głowę - orzekł pan Parker. - Zamęczysz się.

Uważam, że nie powinnaś już dziś wychodzić po obiedzie.

- Tak, z pewnością nie powinnaś - zgodziła się z mężem pani Parker. - Nie przyniesie to nic

dobrego. Szczególnie, że obiad dla waszej trójki to tylko puste słowo. Znam wasze apetyty...

- Mój apetyt znacznie się ostatnimi czasy poprawił, zapewniam cię. Piłam gorzkie krople,

154

które własnoręcznie warzyłam i, wierz mi, że dokonały cudu. Macie jednak rację, że Susan prawie

nic nie je - a i ja nie mam po co w tej chwili siadać do stołu. Nie jadam przez tydzień po każdej

podróży. Natomiast jeśli chodzi o Arthura, dba on o jedzenie aż zanadto. Często musimy go

pilnować, by się nie przejadał.

- Nie powiedziałaś mi jeszcze nic na temat naszych pozostałych gości - powiedział pan

Parker. - O tych wychowankach pensji z Camberwell. Czy możemy liczyć na ich przyjazd?

Och, to pewne - całkiem pewne! Zapomniałam ci o tym powiedzieć, ale trzy dni temu

dostałam list od przyjaciółki, pani Charlesowej Dupuis, która mnie zapewniła, że wie o przyjeździe

tych dziewcząt do Sanditon. Bez wątpienia lada moment tu będą. Ta dobra kobieta, która się nimi

opiekuje (nie podano mi jeszcze jej nazwiska), nie będąc tak bogatą ani niezależną jak pani

Griffiths, postanowiła sama przyjechać i wybrać sobie dom. Opowiem ci, jak do niej dotarłam. Pani

Charlesowa Dupuis mieszka niemal drzwi w drzwi z damą, której jakaś krewna osiedliła się

ostatnio w Clapham. Podjęła tam pracę w szkole - udziela dziewczętom lekcji dykcji i literatury

pięknej. Usłyszałam o niej od jednego z przyjaciół Sidneya - to on właśnie polecił jej Sanditon. Ja

sama nawet na oczy tej damy nie widziałam, wszystko załatwiła pani Charlesowa Dupuis...

155

ROZDZIAŁ X

Nie upłynął nawet tydzień od czasu, kiedy panna Diana Parker uznała, że w jej obecnym

stanie morskie powietrze okaże się dlań zabójcze, a mimo to przyjechała do Sanditon i nawet

zamierzała pozostać tu dłużej. Nic nie świadczyło też o tym, by jej ponure przepowiednie miały się

sprawdzić. Charlotta nie mogła się powstrzymać od podejrzeń, że w tej nadzwyczajnej poprawie

zdrowia niemałą rolę odgrywa wyobraźnia. Dolegliwości i ozdrowienia nadchodzące w tak

niecodzienny sposób wydawały się raczej rozrywką pozbawionego zajęcia żywego umysłu niż

rzeczywistymi przypadłościami i powrotami do zdrowia. Parkerowie stanowili bez wątpienia

rodzinę o bujnej wyobraźni, łatwo dającą się ponieść emocjom. O ile zaś najstarszy brat znalazł

ujście dla nadmiaru energii w tworzeniu coraz to nowych projektów dotyczących kurortu, siostry

trwoniły własną, wymyślając sobie dziwaczne dolegliwości.

Bez wątpienia nie zużywali jednak w ten sposób całej żywości umysłów, resztę jej

spożytkowując na gorliwe pomaganie innym. Wyglądało na to, że jeśli nie mogą zaangażować się

głęboko w pracę na rzecz bliźnich, muszą ciężko chorować. Wrodzona delikatność zdrowia -

nieszczęśliwie połączona z upodobaniem do ciągłego leczenia się - wywołała przedwczesną

skłonność do zapadania na różne choroby. Reszta ich cierpień miała swe źródło w wyobraźni;

zamiłowaniu do wyróżniania się, niezwykłości. Mieli litościwe serca i wiele zalet, ale ich

wyjątkowej dobroczynności przyświecała potrzeba nieustannego działania i pragnienie pochwał za

to, że robią więcej niż inni. Za wszystkim zatem, co czynili, kryła się próżność - podobnie jak za ich

dolegliwościami.

Państwo Parkerowie spędzili lwią część wieczoru w hotelu, Charlotta zaś jeszcze dwu-lub

trzykrotnie widziała pannę Parker przemierzającą osadę w poszukiwaniu domu dla nigdy nie

widzianej damy, która wcale jej o to nie prosiła. Resztę rodziny poznała panna Heywood dopiero

następnego dnia, kiedy to rodzeństwo pana Parkera przeniosło się już do wynajętego apartamentu.

Zadowoleni z takiego stanu rzeczy przybysze zaprosili Parkerów na herbatę.

Ich nowe lokum znajdowało się w jednym z domów Tarasu, a na ten wieczór goście i

domownicy zebrali się w małej, schludnej bawialni z pięknym widokiem na morze, jeśli podeszło

się do okna - bo choć był to wspaniały letni angielski dzień, nie tylko żadnego z nich nie otwarto,

ale w dodatku kanapę, stół i inne meble ustawiono w przeciwległym końcu pokoju, obok płonącego

na kominku ognia. Panna Parker, którą - mając w pamięci trzy wyrwane jej jednego dnia zęby -

Charlotta darzyła szczególnym, pełnym szacunku współczuciem, ani wyglądem, ani zachowaniem

nie przypominała swojej siostry. Była od niej o wiele szczuplejsza oraz bardziej wyniszczona

chorobą i lekami. Miała przy tym łagodniejsze rysy twarzy i spokojniejszy głos. Wszelako,

156

podobnie jak Diana, przez cały wieczór nieprzerwanie mówiła. Wyjąwszy zaś to, że siedziała z

solami w dłoni i kilkakrotnie sięgała po tabletki do kilku ustawionych już na swoim miejscu na

kominku fiołek, a także, że często wykrzywiała twarz w dziwnym grymasie, Charlotta nie

spostrzegła u niej żadnych innych objawów choroby, której ona sama - ośmielona własnym

znakomitym zdrowiem - nie spróbowałaby wyleczyć przez zgaszenie ognia, otwarcie okna i

polecenie, aby wyrzucono sole i tabletki. Pannę Heywood wielce zdziwił też widok Arthura

Parkera: wyobrażała go sobie jako nader wątłego, drobnego mężczyznę, w nie lada zdumienie

wprawiło ją więc to, że wzrostem niemal dorównuje starszemu bratu i jest wyjątkowo mocno

zbudowany: szeroki w barach i krzepki. O tym, że choruje, nie świadczyło nic prócz ziemistej cery.

Głowę rodziny i jej siłę napędową stanowiła bez wątpienia Diana. Przez cały ranek

pozostawała na nogach, załatwiając sprawy pani Griffiths i własne, a mimo to nadal sprawiała

wrażenie najżwawszej z całej trójki. Susan nadzorowała jedynie przeprowadzkę rodzeństwa z

hotelu, własnoręcznie przenosząc dwa ciężkie pudła, Arthur zaś uznał powietrze za tak chłodne, że

po prostu najszybciej jak się dało przeszedł z jednego budynku do drugiego i jął wyliczać powody,

które przemawiały za rozpaleniem ognia. Diana, która była zbyt skupiona na sobie, by śledzić jego

rozważania, ale która - jeśli wierzyć jej słowom - nie usiadła ani na chwilę przez ostatnie siedem

godzin, wyznała, że czuje się nieco tylko zmęczona. Jej wysiłki zostały sowicie wynagrodzone, nie

tylko bowiem, pokonując tysięczne trudności, zarezerwowała w końcu dla pani Griffiths

odpowiedni dom w cenie ośmiu gwinei tygodniowo, ale odbyła również liczne pertraktacje z

kucharkami, pokojówkami, praczkami i pomywaczkami, tak że pani Griffiths pozostało po

przyjeździe tylko wezwać je do siebie i dokonać wyboru. Ostatnią rzeczą, którą panna Parker

zrobiła w tej sprawie, było skreślenie kilku uprzejmych słów do samej pani Griffiths - czas nie

pozwalał już na to, by wiadomość trafiła do niej tą samą okrężną drogą, co poprzednio - i teraz

radowała się myślą, że otworzy jej to drogę do znajomości z ludźmi, którzy nieoczekiwanie będą

wobec niej mieli spory dług wdzięczności.

Zmierzając na Taras, państwo Parkerowie i Charlotta zobaczyli zatrzymujące się przed

bramą hotelu dwie pocztowe karety. Był to radosny widok, pozwalający snuć różne domysły.

Panny Parker i Arthur także dostrzegli powozy i zastanawiali się, któż mógł nimi

przyjechać.

Czyżby były to już uczennice szkoły z Camberwell? Pan Parker żywił optymistyczne

przekonanie, że to jeszcze jedna, nowa rodzina.

Kiedy nareszcie wszyscy usadowili się na swoich miejscach i zakończyli spacery do okna,

by popatrzeć na morze i hotel, okazało się, że Charlottę posadzono obok Arthura, który zajmował

miejsce tuż przy ogniu. Dopisywał mu akurat humor, co dobrze wpłynęło na jego uprzejmość,

157

zaproponował jej tedy swoje krzesło. Nic zresztą nie ryzykował, maniery dziewczyny nie

pozostawiały żadnych wątpliwości, że odmówi, z satysfakcją usiadł tedy ponownie na swoim

miejscu, Charlotta natomiast odsunęła swoje krzesło tak, by wykorzystać jego osobę jako zasłonę

odgradzającą ją od żaru, i była wdzięczna za każdy dodatkowy cal szerokich jego ramion i pleców,

które wyobrażała sobie przecież zupełnie inaczej. Spojrzenie Arthura okazało się równie ciężkie jak

sylwetka, nie był jednak bynajmniej małomówny.

Podczas więc gdy pozostała czwórka zajmowała się głównie sobą nawzajem, młodzieniec

najwyraźniej cieszył się, mając u boku miłą dziewczynę, której zwykła uprzejmość nakazywała

poświęcić nieco uwagi. Jego brat skonstatował to z niemałą radością, uważał bowiem, że Arthurowi

brakuje bodźca, by przełamać swoją gnuśność, jakiegokolwiek celu, który by go ożywił. Obecność

młodej damy wpłynęła tymczasem nań tak silnie, że zaczął się nawet usprawiedliwiać z rozpalenia

ognia.

- Może nie powinniśmy w ogóle korzystać z kominka, ale morskie powietrze jest zawsze

takie wilgotne - powiedział. - A ja niczego nie boję się bardziej niż wilgoci.

- Ja natomiast należę do tych szczęśliwców, którzy nigdy nie wiedzą, czy powietrze jest

wilgotne, czy suche - odparła Charlotta. - Zawsze natomiast ma tę właściwość, że mnie orzeźwia.

- Ja również z całego serca lubię świeże powietrze - zapewnił Arthur. - Uwielbiam siedzieć

przy otwartym oknie, o ile tylko nie ma wiatru. Ale niestety, wilgotne powietrze nie lubi mnie.

Natychmiast funduje mi atak reumatyzmu. Pani, jak przypuszczam, nie cierpi na reumatyzm?

- Ani trochę.

- To wielkie błogosławieństwo. Ale może jest pani nerwowa?

- Nie - myślę, że nie. Nic mi o tym w każdym razie nie wiadomo.

- Ja jestem bardzo nerwowy. Prawdę mówiąc, czuję, że nerwy są najpoważniejszą z moich

przypadłości. Moja siostra uważa, że mam chory woreczek żółciowy, ale ja w to wątpię.

- Jestem pewna, że ma pan całkowitą rację, nie wierząc w to tak długo, jak tylko się da.

- Gdybym chorował na woreczek - ciągnął Arthur Parker - nie mógłbym pijać wina, a ono

zawsze dobrze mi robi. Im więcej go piję (oczywiście z umiarem), tym lepiej się czuję.

Najlepsze samopoczucie mam zawsze wieczorem. Gdyby ujrzała mnie pani dziś przed

obiadem, byłoby mnie pani naprawdę żal.

Charlotta nie wątpiła w to, ale nie powiedziała tego na głos.

- Z tego, co wiem o nerwowych dolegliwościach, świeże powietrze i ćwiczenia znakomicie

na nie pomagają - oświadczyła natomiast. - Codzienne, regularne ćwiczenia.

Powinien robić ich pan więcej niż - jak podejrzewam - ma pan w zwyczaju.

- Och, ależ ja bardzo lubię ćwiczyć - zapewnił ją Arthur. - I zamierzam podczas pobytu tutaj

158

wiele spacerować - o ile tylko pozwoli na to pogoda. Postanowiłem wychodzić z domu codziennie

przed śniadaniem i kilka razy obchodzić wkoło Taras. Często też będzie mnie pani widywać w

Trafalgar House.

- Ale spaceru do Trafalgar House nie traktuje pan z pewnością jako ćwiczenia?

- Nie jest to wielka odległość - przyznał - ale zbocze wzgórza jest naprawdę strome, a spacer

pod górę, w samym środku dnia, wywołałby u mnie zapewne nawet silne poty!

Musiałbym za każdym razem brać kąpiel. Mam skłonność do pocenia się, a nie ma przecież

pewniejszej oznaki nerwowości.

Zagłębili się w sprawy zdrowia tak dalece, że pojawienie się służącej z herbatą Charlotta

powitała jak prawdziwe wybawienie. Przerwało ono ich dialog i przyniosło natychmiastową zmianę

zachowania młodego mężczyzny, który całkowicie stracił zainteresowanie rozmówczynią i sięgnął

po swoje kakao. Taca była zastawiona niemal tyloma dzbankami, ile osób liczyło sobie

towarzystwo, gdyż każda z panien Parker piła inny rodzaj ziołowej herbaty.

Arthur, obróciwszy się całkowicie w stronę ognia, gotował nad nim kakao i opiekał grzanki,

już wcześniej umieszczone w tym celu na specjalnym stojaku. Póki nie skończył, Charlotta nie

usłyszała odeń nic prócz kilku wymamrotanych, urwanych zdań, wyrażających zadowolenie.

Kiedy wszelako zakończył manipulacje przy kominku i na powrót obrócił krzesło w jej

stronę, dał dowód, że nie oddawał się swemu zajęciu tylko z myślą o sobie, jął bowiem gorąco

zachęcać Charlottę, by poczęstowała się zarówno kakao, jak i grzankami. Ona wszelako już

wcześniej nalała sobie herbaty, co niezwykle go zdumiało, gdyż tak bardzo był dotąd pochłonięty

sobą, że nawet tego nie zauważył.

- Myślałem, że zdążę na czas - powiedział - ale kakao wymaga niestety długiego gotowania.

- Jestem panu wielce zobowiązana - odrzekła Charlotta - ale ja wolę herbatę.

- W takim razie naleję tylko sobie. Spora cowieczorna porcja słabego kakao robi mi lepiej

niż wszelkie inne leki.

Dziewczyna spostrzegła wszakże, że gdy nalewał to swoje „słabe” kakao, miało ono

ciemny, czekoladowy kolor.

- Och, Arthurze! Twoje kakao jest z każdym dniem coraz mocniejsze - wykrzyknęły w tym

samym momencie obie siostry.

- Rzeczywiście, wyszło mi dziś mocniejsze niż powinno - odrzekł z lekkim zażenowaniem

młodzieniec, co przekonało Charlottę, iż dopisuje mu zaiste lepszy apetyt niż życzyłaby sobie tego

jego rodzina i niż on sam by pragnął. Ucieszył się niewątpliwie, gdy rozmowa zeszła na grzanki i

nie usłyszał już ze strony sióstr więcej uwag na temat swego napoju.

- Mam nadzieję że skosztuje pani tych tostów - powiedział. - Uważam, że przyrządzam je

159

bardzo dobrze. Nigdy nie zdarza mi się ich przypalić. To dlatego, że na początku nie zbliżam ich

zanadto do ognia. Mimo to, jak pani widzi, nawet na rogach są dobrze przyrumienione.

Mam nadzieję, że lubi pani grzanki?

- Z odrobiną masła - bardzo - odrzekła Charlotta. - Ale zupełnie suchych nie.

- To tak jak ja - ucieszył się jej rozmówca. - Mamy na ten temat takie samo zdanie. Suche

grzanki wcale nie są zdrowe, sądzę nawet, że wyjątkowo szkodzą na żołądek. Jeśli nie dodamy

odrobiny masła, żeby je zmiękczyć, poranią jego ścianki. Jestem tego pewien.

Pozwolę sobie zatem posmarować dla pani grzankę, a zaraz potem uczynię to także dla

siebie.

Suche naprawdę szkodzą ściankom żołądka, ale pewnych ludzi to nie przekonuje. Nie

przyjmują do wiadomości, że suche grzanki podrażniają błonę śluzową, działając na nią jak

szczotka ryżowa.

Nie mógł wszelako zażyczyć sobie masła, nie staczając uprzednio walki; siostry oskarżyły

go, że je o wiele za dużo, i oświadczyły, iż nie sposób mieć do niego zaufanie. Arthur zapewnił z

kolei, że je tylko tyle masła, ile trzeba, by ochronić błonę żołądka, a poza tym jest mu ono

potrzebne także dla panny Heywood.

Taki argument musiał przeważyć i Arthur dostał masło. Rozsmarował je na grzance

Charlotty z taką pieczołowitością, jakby sprawiało mu to niewymowną przyjemność. Kiedy jednak

jej tost był gotowy i młodzieniec wziął do ręki własny, Charlotta ledwie zdołała powstrzymać

uśmiech, obserwując, jak najpierw, zerkając na siostry, skrupulatnie zdrapał z grzanki prawie całe

masło, by potem, wyczekawszy na odpowiedni moment, dodać jego sutą porcję tuż przed

wsunięciem tosta do ust. Bez wątpienia upodobanie Arthura Parkera do chorób różniło się od tego,

które cechowało jego siostry, i bynajmniej nie należało do tak uduchowionych. Nieobcych mu było

wiele ziemskich pokus. Charlotta podejrzewała, że wybrał sobie taki sposób życia, by móc pobłażać

swemu lenistwu, i że nigdy nie zapadał na choroby inne niż te, które wymagały przebywania w

ciepłym pokoju i dobrego jedzenia.

Wkrótce spostrzegła wszelako, że w jednym wypadku Arthur przejął coś od swych sióstr.

- Co widzę? - wykrzyknął. - Pozwala sobie pani wieczorem na dwie filiżanki mocnej

zielonej herbaty? Ależ silne nerwy musi pani mieć! Naprawdę zazdroszczę. Gdybym ja wypił choć

jedną taką filiżankę - jak pani sądzi, jakie miałoby to dla mnie skutki?

- Prawdopodobnie przez całą noc nie zmrużyłby pan oka - odparła Charlotta, zamierzając

zawczasu udaremnić próbę wprawienia jej w zdumienie.

- Och, żeby tylko! - zawołał. - Nie! To podziałałoby na mnie jak trucizna. Zanim upłynęłoby

pięć minut, cała prawa strona mego ciała zostałaby sparaliżowana. Brzmi to niewiarygodnie, ale

160

przydarzało mi się tak często, że nie mogę w to wątpić! Stan ten trwałby całe siedem godzin!

- Prawdę mówiąc, rzeczywiście brzmi to zdumiewająco - rzekła chłodno Charlotta. - Ale

zapewne dla tych, którzy naukowo studiują właściwości prawej strony ciała i zielonej herbaty,

dzięki czemu rozumieją ich wzajemne na siebie oddziaływanie, wyjaśnienie tego zjawiska byłoby

najprostszą rzeczą pod słońcem.

Wkrótce po herbacie przyniesiono z hotelu list do panny Diany Parker.

- Od pani Charlesowej Dupuis - powiedziała. - Jakaś poufna wiadomość!

Otworzyła list i przebiegła wzrokiem jego pierwsze linijki:

- Ależ to nadzwyczajne! - wykrzyknęła. - Wierzcie mi: nadzwyczajne. Obie noszą to samo

nazwisko! Dwie panie Griffiths! To list, który miał mi przedstawić ową damę z Camberwell. I

przypadkowo jej nazwisko także brzmi Griffiths. - Znów pochyliła się nad listem, ale po chwili

zmieszana podniosła wzrok. - Najdziwniejsza rzecz na świecie - oświadczyła. - Tu także jest panna

Lambe! Młoda, bardzo bogata, przybyła z Indii Zachodnich. Ale to niemożliwe, żeby chodziło o tę

samą osobę.

Dla wygody zaczęła czytać list na głos. Napisano go, by „przedstawić pannie Dianie Parker

panią Griffiths z Camberwell oraz trzy młode damy, oddane jej w opiekę. Pani Griffiths, nie znając

nikogo w Sanditon, życzyła sobie, ażeby wprowadzono ją do tamtejszego towarzystwa, zatem pani

Charlesowa Dupuis, na prośbę pośredniczącej między nimi przyjaciółki, wysyła jej ten list,

wiedząc, że niczym nie sprawi drogiej Dianie większej przyjemności, niż dając jej okazję bycia

użyteczną. Pierwszą troską pani Griffiths było zapewnienie wygód jednej z młodych dam,

pozostających pod jej opieką: pannie Lambe, która niedawno dopiero przyjechała z Indii

Zachodnich, jest delikatnego zdrowia i posiada ogromną fortunę”.

- To naprawdę bardzo dziwne! Zdumiewające! Po prostu nadzwyczajne!

Wszyscy zebrani zgodnie orzekli jednak, że jest niemożliwe, by chodziło o te same osoby.

Różnice w opisie obu grup gości były tak znaczne, że czyniły tę kwestię niemal pewną.

Musiało chodzić o kogoś innego. Gorączkowo powtarzano co chwilę słowo „niemożliwe”.

W końcu uznano, że przypadkowa zbieżność nazwisk i okoliczności, choć w pierwszej chwili

uderzająca, nie jest w gruncie rzeczy niczym niezwykłym - i na tym stanęło.

Panna Diana musiała zarzucić szal na ramiona i znowu opuścić dom. Choć zmęczona,

postanowiła natychmiast udać się do hotelu, odkryć prawdę i zaproponować przybyłym swoje

usługi.

161

ROZDZIAŁ XI

A jednak się mylili! Cokolwiek mówili Parkerowie, nie zdołało to zapobiec catastrophe:

rodzina z Surrey okazała się nikim innym jak uczennicami szkoły w Camberwell. Bogaci przybysze

z Indii Zachodnich i wychowanki pensji przybyły do Sanditon w dwóch wynajętych powozach.

Pani Griffiths, która zdaniem swej przyjaciółki, pani Darling, dręczona tysięcznymi obawami

wahała się, czy w ogóle przyjechać do Sanditon, okazała się tą samą, której plany w tym samym

czasie były (zdaniem kogoś innego) całkowicie sprecyzowane i która nie obawiała się żadnych

trudności.

Wszystko to, co w obu opisach było ze sobą niezgodne, dało się przypisać próżności,

niewiedzy lub omyłce osób zaangażowanych w pośrednictwo przez z pozoru czujną i ostrożną

pannę Dianę Parker. Jej przyjaciele okazali się - podobnie jak ona sama - nadmiernie gorliwi,

wymienili przeto dostatecznie wiele listów i informacji, by wszystko pogmatwać. Panna Diana

zdawała sobie sprawę, że to ona pierwsza powinna przyznać się do błędu. Musiała sobie

uświadomić, że niepotrzebnie odbyła długą podróż z Hempshire i - ku rozczarowaniu brata - bez

sensu wynajęła na tydzień kosztowny dom. Najgorsze jednak ze wszystkiego było uczucie, że jest

mniej przenikliwa i nieomylna niż dotąd uważała.

Żadną z tych kwestii nie kłopotała się jednak zbyt długo. Było tak wielu współwinnych, z

którymi mogła podzielić się odpowiedzialnością i wstydem, że prawdopodobnie, kiedy obdzieliła

odpowiednimi ich porcjami panią Darling, pannę Capper, Fanny Noyce, panią Charlesową Dupuis i

jej sąsiadkę - dla niej samej pozostały już tylko mizerne resztki. Tak czy owak widziano ją, jak

równie raźno co zawsze dreptała cały następny ranek, szukając z panią Griffiths odpowiedniej

kwatery.

Pani Griffiths była niezwykle taktowną i miłą kobietą, która zarabiała na życie, przyjmując

pod opiekę dziewczęta i młode damy, pragnące bądź to dokończyć edukacji, bądź zyskać dom,

pozwalający wprowadzić je do towarzystwa. Poza trójką panien, które razem z nią przybyły do

Sanditon, miała pod opieką jeszcze kilka innych dziewcząt, ale żadna z nich nie mogła jej

towarzyszyć w podróży. Spośród zaś tej trójki - a także zapewne pozostałych panien - panna Lambe

była bez wątpienia najważniejsza i najcenniejsza dla opiekunki, uiszczała bowiem opłaty

proporcjonalne do posiadanego majątku. Liczyła sobie około siedemnastu lat i była delikatną,

wrażliwą pół-Mulatką. Zatrudniała własną pokojówkę i w wynajętym apartamencie miała otrzymać

najlepszy pokój. Jak łatwo się domyślić, odgrywała pierwszoplanową rolę we wszystkich planach

pani Griffiths.

Pozostałe dziewczyny, dwie panny Beaufort, były dość próżnymi młodymi damami, jakie

162

można spotkać w przynajmniej co trzeciej angielskiej rodzinie. Miały znośną cerę, zgrabne figury i

śmiałe spojrzenie - pasujące do ich pewnego siebie sposobu bycia. Uchodziły za wielce

utalentowane, ale też bardzo źle wykształcone. Czas dzieliły pomiędzy zabieganie o podziw innych

oraz te zajęcia i pomysły, które pozwalały im ubierać się o wiele modniej niż powinno je być na to

stać. Reagowały na każdą zmianę mody, głównym zaś celem, do jakiego dążyły, było zdobycie o

wiele zamożniejszego niż one same męża.

Ze względu na pannę Lambe, pani Griffiths preferowała małe, wyludnione miejscowości,

takie jak Sanditon, a panny Beaufort, choć naturalnie wolałyby miejsce zupełnie inne, poniosły

wiosną nieuniknione wydatki, kupując sobie - z myślą o pewnej trzydniowej wizycie - po sześć

sukien, toteż musiały, póki ich zasoby na powrót się nie zwiększą, zadowolić się tym niewielkim

kurortem, gdzie wypożyczywszy dla jednej harfę i kupiwszy dla drugiej papier do rysowania,

zamierzały żyć bardzo oszczędnie, elegancko i samotnie.

Starsza panna Beaufort miała wszelako nadzieję, że i tutaj zasłuży na uznanie tych, którzy

posłyszą dźwięki jej instrumentu, a panna Letitia liczyła na zaciekawienie i zachwyt spacerowiczów

mijających ją w chwili, gdy będzie szkicować. Obie siostry pocieszały się też myślą, że będą

najlepiej ubranymi osobami w mieście. Przy okazji poznania panny Diany Parker pani Griffiths

zawarła też znajomość z rodziną z Trafalgar House i Denhamami. Panny Beaufort wkrótce uznały

zatem, że są zadowolone z - jak się wyraziły - „kręgu, w którym obracały się w Sanditon”, wszyscy

bowiem musieli teraz „obracać się w jakimś kręgu”. Coraz powszechniejszy obyczaj ciągłego

zmieniania znajomych uważano za lekkomyślność i błąd.

Poza oddaniem dla Parkerów lady Denham miała także inny powód, by poznać się z panią

Griffiths: była nim panna Lambe. Oto bowiem w Sanditon pojawiła się młoda, chora i bogata dama,

jakiej przybycia od dawna sobie życzyła; zawarła tedy tę znajomość przez wzgląd na sir Edwarda i

swoje mleczne oślice.

O ile jednak jej plan mógł przynieść korzyści baronetowi, o tyle, co się tyczyło zwierząt, jej

nadzieje na zyski szybko się rozwiały. Pani Griffiths nie pozwoliłaby pannie Lambe na żadne

dolegliwości czy choroby, które mogło uleczyć ośle mleko.

- Panna Lambe znajduje się pod stałą opieką doświadczonego lekarza - oświadczyła - i musi

ściśle przestrzegać jego zaleceń.

I zaiste: za wyjątkiem pewnych wzmacniających pigułek, dostarczanych przez jej własnego

kuzyna, pani Griffiths nigdy nie odstępowała od przepisanej przez medyka kuracji.

Panna Diana Parker umieściła swoich nowych przyjaciół w narożnym domu Tarasu.

Zważywszy, że był on usytuowany frontem do ulubionej promenady wszystkich gości, jacy

zjeżdżali do Sanditon, dla panien Beaufort nie mogło istnieć bardziej wymarzone miejsce

163

odosobnienia. Przeto, jeszcze na długo zanim panny zaopatrzyły się w harfę i papier do rysowania,

udało im się - dzięki częstemu ukazywaniu się w niskich oknach na piętrze, gdzie zamykały bądź

otwierały okiennice, ustawiały na balkonie wazon z kwiatami lub bez celu spoglądały przez

teleskop - skupić na sobie wiele spojrzeń i samym też sporo zaobserwować.

W tak małej miejscowości nawet drobne wydarzenia stawały się wielką sensacją i panny

Beaufort, na które w Brighton nikt nie zwracał uwagi, tutaj nie mogły nawet przejść nie zauważone

ulicą. Nawet pan Arthur Parker, choć tak nieskłonny do podejmowania niepotrzebnego wysiłku,

udając się do brata, zawsze opuszczał Taras okrężną drogą, by przechodząc obok narożnego domu,

rzucić okiem na jego mieszkanki - mimo że nakładał w ten sposób ćwierć mili i wspinając się na

wzgórze, musiał pokonać dwa stopnie więcej.

164

ROZDZIAŁ XII

Charlotta przebywała w Sanditon już dziesięć dni, a wciąż jeszcze nie widziała Sanditon

House, każda bowiem próba złożenia lady Denham wizyty zostawała uprzedzona przez

wcześniejsze z nią spotkanie na ulicy. Tym razem wszelako odwiedziny zaplanowano na taką porę,

że nic nie mogło powstrzymać lady Denham od przyjęcia sąsiadów, czym Charlotta czuła się

szczerze ubawiona.

- Jeśli chcesz mieć wdzięczny temat do rozmowy, moja droga - powiedział pan Parker

(który nie wybierał się razem z nimi) - wspomnij o sytuacji biednych Mullinsów i zapytaj, czy lady

Denham zamierza ich jakoś wesprzeć. Nie lubię dobroczynności w takich miejscach jak nasze - bo

staje się to rodzajem podatku nakładanego na wszystkich przyjezdnych - jednak ich położenie jest

naprawdę tragiczne, a ja niemal przyrzekłem wczoraj tym biednym ludziom, że postaram się coś dla

nich uczynić. Sądzę, że musimy wysłać im trochę jedzenia - i to im szybciej, tym lepiej. A

nazwisko lady Denham na początku listy dobroczyńców bardzo by się przydało. Nie będzie ci

chyba niezręcznie rozmawiać z nią o tym, prawda, Mary?

- Zrobię wszystko, czego sobie życzysz - odparta żona - choć jestem pewna, że ty sam

załatwiłbyś tę sprawę o wiele lepiej. Ja nie wiem nawet, co mam powiedzieć.

- Moja droga Mary! - wykrzyknął pan Parker. - To niemożliwe, żeby sprawiło ci to

jakikolwiek kłopot. Nie ma nic prostszego. Wystarczy, że przedstawisz okropną sytuację tych ludzi,

gorącą prośbę, z jaką się do mnie zwrócili, i moją wolę udzielenia im niewielkiego wsparcia. Jestem

przekonany, że spotka się to z aprobatą starej damy.

- Ależ to najłatwiejsza rzecz pod słońcem! - zawołała panna Diana Parker, która akurat

bawiła u nich z wizytą. - Można to wszystko załatwić nawet szybciej niż tobie zajęło mówienie o

tym. A jeśli już mowa o wsparciu, droga Mary, będę ci bardzo wdzięczna, jeśli wspomnisz lady

Denham o pewnej bardzo smutnej sprawie, którą ostatnio mi przedstawiono.

Chodzi o bardzo biedną kobietę z Worcestershire, którą moi przyjaciele otoczyli opieką, a i

ja - ilekroć mogę - zbieram datki na jej rzecz. Gdybyś mogła napomknąć o niej lady Denham!

Na pewno nie odmówi pomocy, jeśli tylko właściwie się jej całą rzecz naświetli. Wygląda

mi ona przy tym na osobę, która raz sięgnąwszy do portfela równie chętnie wyciągnie z niego

dziesięć gwinei, jak pięć, wobec tego, jeśli znajdziesz ją w dobrym nastroju, możesz też

porozmawiać o innej formie dobroczynności, która mnie - i paru innym osobom - bardzo leży na

sercu. Chodzi o założenie funduszu pomocy w Burton. Poza tym są jeszcze krewni pewnego

biedaka, który został ostatnio powieszony w Yorku. Zebraliśmy już wprawdzie sumę potrzebną, by

ich wesprzeć, ale nie byłoby źle, gdyby udało ci się wyciągnąć od tej pani dodatkową gwineę.

165

- Moja droga Diano! - przerwała jej pani Parker. - Napomknąć o tym wszystkim lady

Denham przyszłoby mi równie trudno, jak nauczyć się latać.

- A w czymże tu trudność? Żałuję, że nie mogę udać się do niej razem z tobą, ale za pięć

minut muszę być u pani Griffiths, by dodać pannie Lambe odwagi podczas pierwszej kąpieli.

Jest, biedactwo, tak przerażona, że obiecałam przyjść i podtrzymać ją na duchu. Jeśli sobie

tego zażyczy, wejdę nawet razem z nią do maszyny kąpielowej. Zaraz później muszę pospieszyć do

domu, gdyż o pierwszej trzeba przystawić Susan pijawki. Zajmie to trzy godziny. Doprawdy nie

mam ani minuty dla siebie, choć (mówiąc między nami) powinnam leżeć w łóżku, ledwie bowiem

trzymam się na nogach. Mam więc nadzieję, że kiedy skończymy z pijawkami, resztę dnia dane

nam będzie spędzić we własnych pokojach.

- Przykro mi to doprawdy słyszeć. Ale skoro jest tak, jak mówisz, mam nadzieję, że

przynajmniej Arthur złoży nam wizytę.

- Jeśli skorzysta z mojej rady, także położy się do łóżka, bo gdy spuścimy go z oczu, będzie

z pewnością jadł i pił więcej niż powinien. Sama teraz widzisz, Mary, czemu nie mogę ci

towarzyszyć u lady Denham.

- Przemyślałem jeszcze raz sprawę, Mary - wtrącił pan Parker - i zdecydowałem, że nie będę

cię kłopotał wspominaniem lady Denham o Mullinsach. Znajdę sposobność, by rozmówić się z nią

osobiście. Wiem, jak trudno byłoby ci poruszać w czasie wizyty kwestie tak gospodyni niemiłe.

Wobec takiej postawy brata panna Diana także nie śmiała już nalegać, by pani Parker prosiła

o cokolwiek w jej imieniu. Taki właśnie cel przyświecał zresztą panu Parkerowi, świadomemu, że

wyłuszczenie próśb siostry zaszkodzi jego własnej sprawie. Uradowana takim obrotem rzeczy pani

Parker z ulgą wyruszyła do Sanditon House w towarzystwie Charlotty i małej córeczki.

Znalazłszy się na szczycie wzgórza, damy ujrzały niespodziewanie jadący pod górę powóz,

ponieważ jednak ranek był duszny i mglisty, długo nie były w stanie go rozpoznać.

Mógł być zarówno gigiem, jak faetonem, zaprzężonym równie dobrze w jednego, co w

cztery konie. W tej samej chwili, gdy doszły do wniosku, że to tandem, młode oczy małej Mary

rozpoznały woźnicę.

- To stryj Sidney, mamo - zawołała. - Naprawdę!

Okazało się, że miała rację, i podróżujący w towarzystwie służącego bardzo schludnym

powozem pan Sidney Parker znalazł się wkrótce przy nich. Członkowie rodziny Parkerów zawsze

odnosili się do siebie wyjątkowo ciepło, przybysz serdecznie uściskał tedy ucieszoną spotkaniem

bratową, przekonaną, że szwagier zmierza prosto do Trafalgar House. Myliła się wszakże: brat jej

męża, który wracał właśnie z Eastbourne, zamierzał wprawdzie spędzić przejazdem w Sanditon

dwa lub trzy dni, ale musiał zatrzymać się na ten czas w hotelu, gdyż spodziewał się tam wizyty

166

przyjaciół.

Resztę spotkania wypełniły liczne pytania, uprzejme słowa skierowane do małej Mary oraz

pełen szacunku ukłon złożony pannie Heywood, którą natychmiast przybyszowi przedstawiono. Po

paru minutach przyszło im się wszakże rozstać, choć obie strony obiecały sobie zobaczyć się

ponownie za kilka godzin.

Sidney Parker liczył sobie około dwudziestu siedmiu bądź dwudziestu ośmiu lat i był

pewnym siebie, przystojnym, swobodnym w obejściu mężczyzną. Spotkanie z nim stało się na

pewien czas tematem rozmowy obu pań. Pani Parker przewidywała, że jej mąż z wielką radością

powita przyjazd brata, cieszyła się też na myśl o tym, jakie korzyści przyniesie jego przybycie

miastu.

Droga wiodąca do Sanditon House była szeroką, wygodną, wysadzaną drzewami aleją,

przecinającą uprawne pola. Kończyła się bramą, po której przekroczeniu goście mieli jeszcze do

przebycia ćwierćmilowy odcinek biegnący przez ziemie, które - choć nierozległe - miały cały ów

urok, jaki podobnemu miejscu nadać może obfitość pięknych drzew. Wjazdowa brama znajdowała

się tak blisko narożnika ciągnącej się w sąsiedztwie łąki i była tak niewiele oddalona od jej

ogrodzenia, że ów parkan zdawał się w pierwszej chwili napierać na drogę - odsuwał się od niej

dopiero dzięki rozmieszczonym tu i ówdzie łukom i zakrętom. Wzdłuż ogrodzenia, na niemal całej

jego długości, ciągnęły się rzędy starych wiązów i kępy ciernistych krzewów.

Owo „niemal” należy tu podkreślić, były bowiem także miejsca nie zarośnięte - i przez

jedno z takich właśnie, wkrótce po tym jak panie minęły bramę, Charlotta spostrzegła po drugiej

stronie ogrodzenia ubraną na biało kobiecą sylwetkę. Ów widok przywiódł jej natychmiast na myśl

pannę Brereton, a podszedłszy bliżej przekonała się, że miała rację; pomimo mgły była tego

najzupełniej pewna. Istotnie, u stóp zbocza, które - przecięte wąską ścieżką - opadało po drugiej

stronie parkanu, siedziała panna Brereton w towarzystwie sir Edwarda Denhama.

Znajdowali się tak blisko siebie i zdawali się być tak pochłonięci rozmową, że Charlotta

natychmiast uczuła, że nie pozostaje jej nic innego, jak tylko cofnąć się bez słowa. Bez wątpienia

pragnęli samotności. Uznała, że nie świadczy to dobrze o Klarze, ale po chwili doszła do wniosku,

że - zważywszy na jej sytuację - nie powinno się tej dziewczyny oceniać zbyt surowo.

Ucieszyła się, że pani Parker niczego nie spostrzegła; gdyby Charlotta nie była o tyle

wyższa od swej towarzyszki, białe wstążki panny Brereton także i jej nie rzuciłyby się w oczy.

Wśród refleksji, które nasunął jej widok owego tete-a-tete, pojawiła się także myśl o

wielkich trudnościach, jakie potajemni kochankowie musieli mieć ze znalezieniem odpowiedniego

miejsca dla swych sekretnych spotkań. Tu prawdopodobnie czuli się całkowicie ukryci przed

spojrzeniami innych! Mieli dla siebie całą łąkę, a za plecami strome zbocze nigdy nie tknięte ludzką

167

stopą. W dodatku z pomocą przyszła im gęsta mgła. A jednak ona ich zobaczyła. Doprawdy, los nie

był dla nich łaskawy.

Dom lady Denham okazał się duży i ładny, a na powitanie gości wyszło aż dwoje służących.

Wszystko wokół tchnęło atmosferą ładu i porządku - stara dama ceniła sobie widocznie

uporządkowany tryb życia. Gości wprowadzono do gustownie umeblowanego saloniku, choć

zastawiające go znakomitej jakości sprzęty były raczej wyjątkowo starannie utrzymane niż nowe.

Zanim pojawiła się lady Denham, Charlotta zdążyła już nieco się rozejrzeć i usłyszeć od pani

Parker, że naturalnej wielkości portret dostojnego mężczyzny, wiszący nad kominkiem, przedstawia

sir Harry’ego Denhama. Obraz ów natychmiast przyciągnął wzrok wchodzących - w

przeciwieństwie do licznych miniatur zawieszonych w innej części pokoju, z których jedna, niezbyt

rzucająca się w oczy, stanowiła podobiznę pana Hollisa. Biedny pan Hollis! Nie sposób było nie

odczuwać dla niego współczucia - tak źle został potraktowany. Zesłany w swoim własnym domu na

poślednią ścianę, wśród miniatur, musiał patrzeć, jak najlepsze miejsce zajmuje w nim na stałe sir

Harry Denham.

168

Document Outline

Lady Susan
Watsonowie
Sanditon

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Jane Austen Lady Susan
Jane Austen Lady Susan PL (osloskop net)
Jane Austen Lady Susan 2
Jane Austen Lady Susan
Austen Lady Susan
Austen Jane Lady Susan 2
Austen Jane LADY SUSAN
Austen, Jane Lady Susan
Austen Jane Lady Susan
Austen Jane Lady Susan
Austen Jane Lady Susan
Austen Jane Lady Susan 2
Austen Jane Lady Susan
Austen Jane Lady Susan
Austen Jane Lady Susan 2
Austen Jane Lady Susan
Austen Jane Lady Susan

więcej podobnych podstron

Jane Austen Lady Susan, Westonowie, Sanditon

Document Outline