Wydawnictwo Helion SA
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
Twój koszyk
Cennik i informacje
Idź do
Twój koszyk
Cennik i informacje
Więcej niż Sekret
Autor: John Paul Mueller
Tłumaczenie: Adam Balcerzak, Marcin Jędrysiak
ISBN: 83-7197-641-0
Tytuł oryginału:
COM+ Developer’s Guide
Format: PDF
• xxxxxxxxxxxxxxxxx
Mężczyzna
— mistrz manipulacji.
Zdemaskuj go,
zanim on dopadnie Ciebie
Idź do
Wydawnictwo Helion SA
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
Twój koszyk
Cennik i informacje
Autor: Dorothy McCoy
Tłumaczenie: Weronika Sobita
ISBN: 978-83-246-1885-9
Tytuł oryginału:
The Manipulative Man: Identify
His Behavior, Counter the Abuse, Regain Control
Format: 140 × 208, stron: 336
Manipulacja jest mężczyzną
• Zdemaskuj jego nieczystą grę
• Przeciwstaw się psychicznej przemocy
• Odzyskaj pełną kontrolę
Nokautowanie toksycznych facetów
Mężczyźni są niekwestionowanymi mistrzami manipulacyjnych gierek. Dlaczego
przychodzi im to z taką łatwoœcią? Lista powodów jest doœć długa, ale przede
wszystkim kłopot polega na tym, że większoœć facetów:
• chce mieć poczucie władzy i kontrolować sytuację,
• lubi narzucać innym swoje zdanie i punkt widzenia,
• musi umacniać wyidealizowany wizerunek samego siebie.
Na dodatek w procesie ewolucji z bliżej nieznanych przyczyn nie wykształciła się
u nich empatia.
Ale bez obaw, mężczyźni nie są złymi wilkami, a Ty nie jesteœ bezbronną dziewczynką
w wielkim, ciemnym lesie. Możesz nauczyć się sztuki obrony przed manipulacyjnymi
zachowaniami kogoœ, w kim się zakochałaœ, a także kilku chwytów, by „wyleczyć”
go z pomysłów dalszego igrania z Twoimi uczuciami. Najważniejsze jest jednak
to, że możesz dowiedzieć się, jak rozpoznawać w nowych znajomych płci męskiej
konkretne typy manipulatorów, unikać ich i nie dać się złapać na słodki lep ich
czułych, cwanych słówek.
Dr Dorothy McCoy jest pisarką, trenerką oraz psychoterapeutką, prowadzącą swoją
prywatną praktykę. Specjalizuje się w terapii par, fobiach społecznych, wstrząsach,
interwencji kryzysowej i pomocy ofiarom. Ukończyła studia pierwszego stopnia
na Uniwersytecie Południowej Karoliny, zdobyła dyplom magistra z poradnictwa
klinicznego w akademii wojskowej Citadel oraz tytuł doktora psychologii
na Uniwersytecie Sarasoty. Jest członkiem takich organizacji, jak American
Counseling Association czy International Society for Traumatic Stress Studies.
5
Spis treści
11
Podzikowania
12
Od redakcji
13
Rozdzia 1.
Manipulacja jest mczyzn
17
Kto manipuluje?
18
Poznaj zaburzenia osobowoci
19
Zaburzenia osobowoci i waciwe im cechy
24
Ciemna strona
26
agodniejsza teoria osobowoci
29
Rozdzia 2.
Synu Mamusi.............................................................29
32
Utracona matka: matka idealna
34
Synu Mamusi — kryteria
35
P
P
RZYPADEK NR
1:
Janice i Larson
37
Przykadowy dialog pomidzy Jamesem i Michelle
39
P
P
RZYPADEK NR
2:
John i Anita
42
P
P
RZYPADEK NR
3:
Ben i Lorie
43
Przedstawiamy Synusia Mamusi
44
Postpowanie z Synusiem Mamusi
48
Podsumowanie
49
Test na Synusia Mamusi
51
Wyniki testu
54
Wnioski
6
Mężczyzna — mistrz manipulacji
55
Rozdzia 3.
Pracoholik
57
Pracoholik — kryteria
60
Pracoholik a amerykaski etos pracy
60
P
P
RZYPADEK NR
1:
Bobby i Denise
63
P
P
RZYPADEK NR
2:
Karen i Charles
66
Przedstawiamy Pracoholika
68
Postpowanie z Pracoholikiem
75
Podsumowanie
75
Test na Pracoholika
77
Wyniki testu
80
Wnioski
81
Rozdzia 4.
Wieczny Paker
83
Paker — kryteria
84
P
P
RZYPADEK NR
1:
Rocky i Kelly
86
P
P
RZYPADEK NR
2:
Kyle i Tammy
89
Przedstawiamy Wiecznego Pakera
90
Postpowanie z Pakerem
96
Podsumowanie
97
Test na Pakera
98
Wyniki testu
102
Wnioski
105
Rozdzia 5.
Mczyzna Zaleny: Kompleks „wiat si na mnie uwzi”
106
Kryteria diagnozy osobowoci zalenej
110
P
P
RZYPADEK NR
1:
Rick i Stephanie
112
P
P
RZYPADEK NR
2:
Aaron i Tina
Spis treści
7
115
Inne rodzaje zalenych mczyzn
119
Przedstawiamy Mczyzn Zalenego
121
Postpowanie z Mczyzn Zalenym
126
Podsumowanie
127
Test na Mczyzn Zalenego
129
Wyniki testu
131
Wnioski
133
Rozdzia 6.
Ekscytujcy Ryzykanci i Mczyni Antyspoeczni
135
Mczyni Antyspoeczni oraz Ekscytujcy Ryzykanci
— kryteria
136
P
P
RZYPADEK NR
1:
Jarrod i Nadine
139
P
P
RZYPADEK NR
2:
Juan i Lilly
142
Przedstawiamy Mczyzn Antyspoecznego
144
Postpowanie z Mczyzn Antyspoecznym
150
Podsumowanie
150
Test na Ekscytujcego Ryzykanta
151
Wyniki testu
153
Wnioski
155
Rozdzia 7.
Kobieciarz
158
Kobieciarz i Gracz — kryteria
159
P
P
RZYPADEK NR
1:
Derrick i Megan
162
P
P
RZYPADEK NR
2:
Allen i Darlene
164
Przedstawiamy Kobieciarza
165
Postpowanie z Kobieciarzem lub Graczem
171
Podsumowanie
172
Test na Kobieciarza lub Gracza
8
Mężczyzna — mistrz manipulacji
174
Wyniki testu
176
Mity o romansach
177
Wnioski
179
Rozdzia 8.
Mczyzna Pasywno-Agresywny
180
Mczyzna Pasywno-Agresywny — kryteria
182
P
P
RZYPADEK NR
1:
David i Susan
184
Wczeniejsze nazwy
i opisy zachowa pasywno-agresywnych
185
P
P
RZYPADEK NR
2:
Dennis i Sage
187
Terapia kognitywno-behawioralna
zachowa pasywno-agresywnych
188
Przedstawiamy Mczyzn Pasywno-Agresywnego
189
Postpowanie z Mczyzn Pasywno-Agresywnym
195
Podsumowanie
196
Test na Mczyzn Pasywno-Agresywnego
198
Wyniki testu
200
Wnioski
203
Rozdzia 9.
Narcyz
206
Osobowo narcystyczna — kryteria
207
P
P
RZYPADEK NR
1:
Darren i Rachel
209
Narcyz odnoszcy sukcesy
210
Niestabilny Narcyz
210
P
P
RZYPADEK NR
2:
Jack i Ally
212
Przedstawiamy Narcyza
215
Postpowanie z Narcyzem
220
Podsumowanie
Spis treści
9
221
Test na Narcyza
222
Wyniki testu
224
Wnioski
227
Rozdzia 10.
Psychopata
229
Psychopata — kryteria
233
Czy ludzie rodz si jako psychopaci,
czy na nich wyrastaj?
234
P
P
RZYPADEK NR
1:
Alex i Lauren
237
P
P
RZYPADEK NR
2:
Edward i Emmy
240
Przedstawiamy Psychopat
241
Postpowanie z Psychopat
244
Podsumowanie
244
Test na Psychopat
246
Wyniki testu
250
Wnioski
253
Rozdzia 11.
Rozumie agresywnego manipulatora
i poradzi sobie z nim
255
Pocztkowa faza ycia: szkolny terrorysta
259
Czy szkolni drczyciele wyrastaj na dorosych
stosujcych zastraszanie?
260
Inne czynniki
261
Dlaczego mczyni bij
262
Przemoc domowa i alkohol
263
Percepcja i maltretowanie
264
Dostrzec znaki ostrzegawcze
269
Bezporednie sygnay ostrzegajce o niebezpieczestwie
10
Mężczyzna — mistrz manipulacji
270
Zaprzeczanie i bezpieczestwo
271
Plan bezpieczestwa
274
Po odejciu
274
Pomoc ofiarom
277
Rozdzia 12.
Dlaczego Ten Jedyny to nie by Ten Waciwy?
Dokonywanie nowych wyborów
281
Kto jest podatny na manipulacj?
283
Cechy zdrowego zwizku
285
Przeksztacanie abstrakcyjnych idei w zachowania
287
Odporno: co to oznacza i w czym pomaga
289
Test na odporno
292
Wyniki testu
293
Jak odporno moe Ci pomóc w walce z manipulacj
294
Zwikszanie odpornoci
296
Czynniki odpornoci
299
Rozdzia 13.
Nie daj si zapa w puapk manipulacji
301
Cechy i przekonania zwizane z kontrol:
zdrowa alternatywa
307
Zachowania manipulacyjne i asertywne alternatywy
313
Sia wewntrzna oraz zewntrzna
320
Oko za oko, zb za zb
322
Wnioski
325
róda
329
O autorce
13
ROZDZIAŁ 1.
Manipulacja
jest mężczyzną
Tajemniczo nieszlachetnie wyglda w podobnych wypadkach.
¶
Charles Dickens
K
OBIETY S ZAHIPNOTYZOWANE
zakazanym zwizkiem, poci-
gajcym nieznajomym, który rozsiewa wokó siebie atmosfer nie-
bezpieczestwa, cho jednoczenie zdaje si wraliwy i zraniony
przez ycie. Chcemy wzi go w ramiona i ukoi jego ból. Jedno-
czenie jednak pragniemy tego dreszczyku emocji i ekscytujcego
poczucia niebezpieczestwa. Chcemy by wanie t kobiet, która
za spraw swojej bezwarunkowej mioci przeksztaci go w ideal-
nego kochanka. Tak, jestemy pewne, e odniesiemy sukces tam,
gdzie kobiety gorsze od nas polegy.
Kobiety uwielbiaj take „maych chopców”, którzy nigdy nie
zdoali tak do koca dorosn. Oni po prostu potrzebuj mioci
dobrej kobiety, by przerodzi si w Indian Jonesa. Szukaj u nas
mioci, aprobaty i akceptacji, by zdoby t pewno siebie, której
14
Mężczyzna — mistrz manipulacji
im brakuje. Widzimy wspaniaego, sodkiego mczyzn, obiecu-
jcego i o wielkim potencjale, który czeka, a kto uwierzy w niego
tak, jak tylko my jestemy w stanie.
To zaledwie kilka mitów, w które cigle wierzymy. Manipula-
torzy utrwalaj te mity (i wiele innych) i maj w tym wielu sprzy-
mierzeców. Poznasz to braterstwo mczyzn manipulatorów,
czytajc t ksik. Jest wród nich nieznajomy ksi z bajki,
który ukradnie Ci samochód i zrobi debet na koncie, jest wieczny
chopiec, który pozwoli Ci, by staa si jego matk, przyja odpo-
wiedzialno za jego dziaania lub te ich brak i speniaa wszystkie
jego zachcianki.
Zao si, e poznaa jednego z tych manipulatorów. Czy
obieca Ci gwiazdk z nieba, kamic cay czas jak z nut? Wiele
kobiet dao si nabra na to zudzenie, poniewa jest tak po
mistrzowsku odegrane i zamaskowane. Nie martw si jednak —
nie jeste ani nieinteligentna, ani atwowierna, a spora cz tej
silnej fascynacji ma podoe chemiczne. Inn przeszkod jest tu
nasza troskliwa natura (do której houbienia waciwie si nas
zachca). Na szczcie masz si, by zmieni swoje przekonania
oraz zachowania i sta si mniej podatna na takie zagroenia.
Nie bój si, jeste w stanie nauczy si rozpoznawa manipula-
torów, unika ich puapek i y, bdc sob, w caej swojej wspa-
niaoci, a nie kim, kogo na si staraj si stworzy. Zosta ze
mn, a zanalizujemy dziewi „najmniej poszukiwanych” typów
manipulatorów, by ich unika, wyszkoli (jeeli s na to podatni)
oraz/lub nauczy si, jak ich przechytrzy. Zapnij pasy, czeka nas
niesamowita podró.
Czy w Twoim yciu jest mczyzna, który nie gra wedug
uczciwych zasad? Niestety, wykorzystywanie manipulacji jako
narzdzia do osigania wasnych celów nie jest niczym rzadkim
i ma bardzo dug histori. Pamitasz biblijn histori Józefa i jego
R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną
15
piknego paszcza? Józef zosta zmanipulowany przez swoich
zazdrosnych braci. Charles Manson manipulowa naiwnymi mo-
dymi dziewczynami. Stalin i Hitler manipulowali caymi narodami.
Wszyscy do pewnego stopnia uywamy manipulacji, ale niektóre
osoby polegaj na niej, by karmi swoje ego i osiga swoje nar-
cystyczne cele. Manipulacyjne zachowanie jest wykorzystywane,
by wpywa na zachowania innych i kontrolowa je dla wasnych
korzyci. Zazwyczaj takie zachowania s potajemne, poniewa gdy-
bymy je rozpoznay, podjybymy kroki, by si obroni. To jest
wanie cel tej ksiki: chc da Ci czosnkowy naszyjnik, srebrne
kule i lisi tojad, by moga ochroni si przed manipulatorami,
którzy Ci egoistycznie wykorzystuj.
Manipulacja jest mczyzn. Czsto syszymy, e kobiety uy-
waj manipulacji dla wyrównania swoich szans, poniewa m-
czyni s wiksi i maj przewag fizyczn. By moe to prawda.
Nie zmienia to jednak faktu, e mczyni s mistrzami mani-
pulacyjnych zachowa i graj w t gr z tak atwoci i wpraw,
jak gdyby by to niedzielny mecz pikarski. No có. Ju udao im
si zdoby wystarczajco duo punktów. Jeeli wiesz, jak prze-
ciwdziaa ich manipulacji, moesz wzmocni swoje zwizki —
blisko nie rozwija si w nieprzyjaznym otoczeniu. Moesz
dokonywa wolnych wyborów w swoim najlepszym interesie
na podstawie swoich przekona i dowiadcze. Czasami najko-
rzystniejsze dla Ciebie jest odejcie z przepenionego manipula-
cj zwizku, jeeli nie moesz go zmieni lub te jeeli jest on po
prostu niezdrowy. Dla dodania otuchy jednak powiem, e przy
odrobinie pomocy czsto przecitny manipulator zacznie do-
strzega „wiateko w tunelu”, zmieni swoje zachowania i bdzie
wraz z Tob pracowa, by stworzy obopólnie korzystny, oparty
na mioci zwizek.
16
Mężczyzna — mistrz manipulacji
Dlaczego mczyni uciekaj si do manipulacji? Jest ku temu
wiele powodów, ale aden z nich nie usprawiedliwia takiego zacho-
wania. Poniej podaj kilka najbardziej oczywistych i powszech-
nych przyczyn:
x by zrobi co po swojemu,
x by uniemoliwi Ci dokonanie wolnego wyboru,
x dla poczucia kontroli i wadzy,
x by narzuci Ci swoj rzeczywisto,
x by unikn odpowiedzialnoci,
x by zyska niesprawiedliw przewag,
x by zaburzy rzeczywisto,
x by zachowa swój zaburzony wizerunek samego siebie,
x eby umniejszy Twoj warto,
x by Ci zniechci do bliskoci,
x by zmusi Ci do czego.
To tylko przykadowe cele; czasami mczyni manipuluj, bo
s po prostu do tego przyzwyczajeni. Przyzwyczajenie staje si
drug natur, wic manipulatorzy sigaj po znajome sobie narz-
dzie zamiast zastanowi si nad sytuacj i wybra narzdzie naj-
skuteczniejsze. W czwartym rozdziale Principles of Psychology zaty-
tuowanym „Habit”, William James (1890 – 1981) zawar jeden
z najwczeniejszych we wspóczesnej psychologii opisów rozwoju
dorosego czowieka:
Ju w wieku dwudziestu piciu lat widzimy zalki zawodowej
maniery u modego handlowca, modego lekarza, modego duchow-
nego czy modego prawnika. Widzisz te delikatne pknicia w jego
charakterze, sztuczki mylowe, uprzedzenia, sposób wypowiadania
si, od których coraz trudniej uciec, tak jak rkaw jego paszcza nie
R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną
17
moe si nagle zacz ukada inaczej. (...) W przypadku wikszoci
z nas do trzydziestego roku ycia charakter jest ju zaschnity jak
gips. I ju nigdy nie zmiknie.
(s. 125 – 126)
Na szczcie nie jest to do koca prawda, jednak w przypadku
osób z zaburzeniami osobowoci lub z cechami osobowoci wiad-
czcymi o powanym nieprzystosowaniu spoecznym (które jednak
nie speniaj cakowicie kryteriów zaburze osobowoci) szansa na
zasadnicze zmiany jest bardzo niewielka.
Kto manipuluje?
Osoby z zaburzeniami osobowoci czsto stosuj zachowania
manipulacyjne. Inni mog si take koncentrowa na osigniciu
swoich celów bez wzgldu na koszty. Tak czy inaczej, takie osoby
prawdopodobnie maj niektóre cechy wspólne z ludmi odpowia-
dajcymi kryteriom zaburze osobowoci zawartym w dokumencie
DSM IV-TR
(podrcznik Amerykaskiego Towarzystwa Psy-
chiatrycznego). Ich ukryty wpyw bywa subtelny lub atwy do
rozszyfrowania, ale moesz by pewna jednego: wypr si stoso-
wania manipulacji i bd starali si przedstawi swoje dziaania
w pozytywnym wietle. Jak stwierdzia dr Harriet Braiker, autorka
Who’s Pulling Your Strings
, „Manipulacja istnieje, poniewa…
jest skuteczna. I najskuteczniejsz reakcj ofiary jest sprawienie,
by manipulacja przestaa dziaa”. Dlatego te Twoja sia ley
w zdolnoci sigania poza sowa manipulatora i rozpracowania jego
procesów mylowych. Zdziwisz si, jak szybko mona w tym doj
do wprawy. Kiedy ju zrozumiesz jego prawdziwy cel, jego mani-
pulacyjne zachowanie straci swoj moc oddziaywania na Ciebie.
18
Mężczyzna — mistrz manipulacji
Jestemy przyzwyczajone do niektórych form delikatnej mani-
pulacji. Na przykad czsto podejrzewamy, e sprzedawcy, dzien-
nikarze telewizyjni czy politycy nie s w ogóle warci naszego zaufa-
nia. Kady, poza osobami skrajnie naiwnymi, wie, e sów takich
osób nie naley zawsze bra za dobr monet. Ich cele nie musz
odpowiada Twoim. Jednak tam, gdzie do manipulacji dochodzi
w bliskim zwizku, osobiste zaufanie zostaje nadwyrone i kto,
kogo kochamy i komu ufamy, nas wykorzystuje.
Manipulatorzy maj wiele twarzy. Na szczcie moesz si
nauczy ich rozpoznawa. To moe Ci pomóc.
Poznaj zaburzenia osobowości
Wedug manipulatorów zwizek to pojedynek na sowa, który
potrafi rozgrywa wyjtkowo dobrze, lub sposób na zaspokojenie
swoich potrzeb. Czy mogaby nauczy si manipulacji i pokona
takie osoby ich wasn broni? Nawet o tym nie myl — wygraj.
S ekspertami, a Ty jeste amatork. Za cig manipulacj trzeba
zapaci pewn cen i jest ni odosobnienie i izolacja. Dla mani-
pulatora lub manipulatorki blisko to bardzo niejasna idea.
Autorka How to Spot Dangerous Men Before You Get Involved,
terapeutka Sandra Brown ostrzega, e mczyni z gboko zako-
rzenionymi zaburzeniami osobowoci s niezdolni do dokonywa-
nia zmian adaptacyjnych bez wzgldu na to, jak bardzo wydaj
si szczerzy. Niektórzy mczyni nie s w stanie si zmieni,
inni nie maj adnego interesu w dokonywaniu zmian. Bd pró-
bowa manipulacji Twoimi emocjami, by zatrzyma Ci w krzyw-
dzcym zwizku. Zauwaysz pewne zachowania, które wskazuj
na dbanie wycznie o wasne interesy (np. zapominaj o zabra-
niu portfela do restauracji, nie dzwoni, kiedy si spóni) ju na
R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną
19
bardzo wczesnym etapie zwizku, jeeli bdziesz zwraca baczn
uwag na to co robi, a nie na to, co mówi.
Wiedza to wadza. Tak wic dowiedz si wicej na temat zabu-
rze osobowoci oraz cech, które kwalifikuj dane osoby do takiej
diagnozy (moe si zdarzy, e dany mczyzna bdzie mie nie-
które z cech waciwych dla pewnych zaburze osobowoci, ale
nie bdzie spenia wszystkich kryteriów postawienia takiej dia-
gnozy), naucz si, jak go wyczu i rozpoznawa jego manipula-
cyjne zachowania. Wszyscy manipulatorzy, których wspominam
w tej ksice, maj przynajmniej jedn cech zaburze osobowoci
opisanych poniej.
Zaburzenia osobowości i właściwe im cechy
Antyspołeczny
Od bardzo wczesnych lat takie osoby przejawiaj talent do pako-
wania si w kopoty. Wiele z nich wchodzi w konflikt z prawem
i koczy w wizieniu. Tacy mczyni mog by czarujcy i zaba-
wni, ale to przejadka po wyboistej drodze i to Ty zapacisz za
benzyn. Jeeli chcesz si zabawi, moesz to znale u jego boku.
Ale kiedy bdziesz szuka odpowiedzialnego dorosego mczy-
zny, nie bdzie go w pobliu. Jego celem jest niebezpieczne ycie
pene dobrej zabawy.
Czsta technika manipulacji:
Znajdzie Twój saby punkt i wyko-
rzysta go, by Ci kontrolowa.
Osobowość pogranicza (ang. borderline)
Osoby tego rodzaju odczuwaj bardzo silne emocje i maj skon-
no do idealizowania lub postrzegania zwizków w czarnych
barwach. S cigle na emocjonalnej karuzeli i zabieraj z sob na
20
Mężczyzna — mistrz manipulacji
t przejadk przyjació i rodzin. Boj si opuszczenia i zaczn
zachowywa si w skrajny sposób, jeeli zdecydujesz si odej.
W DSM Made Easy dr James Morrison tak opisuje takie osoby:
„S niepewne tego, kim s, i brakuje im zdolnoci do utrzymywa-
nia stabilnych zwizków midzyludzkich”.
Czsta technika manipulacji:
Bdzie grozi, e zrobi sobie
krzywd, by zatrzyma Ci w zwizku.
Histrioniczny
Takie osoby mog by wietnymi uwodzicielami, mog by te
nazbyt emocjonalne i potrzebuj wiele uwagi. Zrobi wszystko, byle
tylko by w centrum zainteresowania. Na pocztkowym etapie
zwizku mog robi wraenie zabawnych i ciekawych. Szybko
jednak wychodzi na jaw, e nie przejawiaj gbszych uczu w sto-
sunku do niczego, co nie odnosi si do nich samych i ich pragnie-
nia zwracania na siebie uwagi. S próni i wiele inwestuj w swój
wygld.
Czsta technika manipulacji:
Namówi Ci do zaspokajania jego
potrzeby staej uwagi.
Narcystyczny
Tacy mczyni postrzegaj siebie samych jako ppek wiata.
Jeeli chcesz si z jednym z nich zwiza (ale dlaczego miaaby
to robi?), lepiej si z nim zgadzaj. Takie osoby nie przyjmuj
dobrze konstruktywnej krytyki. Chc by rozpieszczane i podzi-
wiane; nic innego nie zaspokoi ich rozbuchanych oczekiwa.
Czsta technika manipulacji:
Bdzie o Ciebie zabiega i zdob-
dzie Ci dziki swojemu wyrachowanemu pseudourokowi, który
jest po prostu zbyt-pikny-eby-móg-by-prawdziwy. A potem
Ci wykoczy.
R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną
21
Zależny
Tacy mczyni desperacko potrzebuj akceptacji innych i boj
si podejmowania niezalenych decyzji. Bd si kurczowo trzyma
zwizku i unika samotnoci. Wymagaj, by stale ich wspiera
i podtrzymywa na duchu. Koniec zwizku to dla nich powany
kryzys i dlatego bd próbowali go utrzyma. Mog reagowa
w bardzo emocjonalny sposób.
Czsta technika manipulacji:
Tacy mczyni s po prostu choler-
nie mili i z ca pewnoci staraj si za wszelk cel unika kon-
fliktów oraz opuszczenia. Niestety, do tego pakietu doczona
jest take przytaczajca zaleno.
Psychopata
Odnoszcy sukcesy psychopaci (uwierz mi, nie wszyscy siedz
w wizieniach) mog Ci omota tak, e oddasz im serce, ciao
i oszczdnoci, zanim w ogóle zorientujesz si, co tak naprawd si
dzieje. Nawet jeeli znikn bez sowa, moesz ich zagorzale broni.
Maj ju taki talent. Posuchaj tu swojego instynktu; w ich obec-
noci pal si wszystkie czerwone wiateka i wcza si alarm.
Jeden z policjantów powiedzia mi, e kiedy spotyka psychopat,
unosz mu si nieco wosy na karku. Mam nadziej, e masz
podobne szczcie.
Czsta technika manipulacji:
W wielu przypadkach przypominaj
manipulatorów narcystycznych (i mog nimi równoczenie by).
Psychopata moe by oszaamiajco czarujcy, czsto jest bardzo
inteligentny i — znowu — zbyt dobry, by móg by prawdziwy.
Kiedy dasz si nabra na atrakcyjnie wygldajce pudeko, musisz
mie wiadomo, e kryj si w nim bardzo pytkie emocje, a cena
na metce jest po prostu kosmicznie wysoka. Jeeli szukasz empatii
i mioci — wybierz inny model.
22
Mężczyzna — mistrz manipulacji
Wikszo mczyzn, których spotykasz, prawdopodobnie nie
kwalifikuje si do formalnej diagnozy zaburze osobowoci. Jed-
nake mog oni mie szereg cech opisanych w kryteriach DSM-
-IV-TR.
Osoby z zaburzeniami osobowoci najprawdopodobniej
stanowi nie wicej ni 10 procent populacji ogóem (wyniki bada
róni si w tej kwestii). By moe znasz wielu mczyzn, którzy
maj niektóre lub nawet wiele z tych cech. Osoby z zaburzeniami
osobowoci (lub cechami waciwymi dla takich zaburze)
powszechnie wykorzystuj manipulacj do osigania swoich celów.
Wedug podrcznika zdrowia psychicznego ICD-10, który
jest stosowany w Europie, z zaburzeniami osobowoci powizane
s nastpujce cechy:
x bezduszny brak szacunku dla uczu innych osób,
x raca i uporczywa postawa braku odpowiedzialnoci oraz
szacunku dla norm spoecznych, zasad oraz zobowiza,
x niezdolno do utrzymania trwaych zwizków przy jedno-
czesnym braku trudnoci w ich nawizywaniu,
x bardzo niski poziom tolerancji frustracji i niski próg, którego
przekroczenie powoduje zachowania agresywne, w tym
przemoc,
x niezdolno do odczuwania winy lub korzystania z dowiad-
cze, w szczególnoci z kary,
x wyrana skonno do obwiniania innych lub przedstawiania
moliwych usprawiedliwie zachowa, które spowodoway
to, e pacjent wszed w konflikt ze spoeczestwem.
Bezduszny brak szacunku
moe by brany za powcigliwo.
Moesz pomyle, e ten mczyzna trzyma swoje emocje pod
kontrol. Taki John Wayne — silny, cichy typ o zotym sercu.
Bd ostrona. Moe wcale nie ma tam adnego serca.
R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną
23
Nieodpowiedzialny
mczyzna moe by na pierwszy rzut oka
zabawny. Wolny duch, jak chevrolet corvette. Pamitaj jednak,
e takie samochody potrzebuj najdroszej benzyny, maj mao
miejsca na baga i czsto przeciekaj. Na dusz met mniej
atrakcyjny SUV moe by praktyczniejszy i mniej kosztowny.
Moesz myle, e mczyzna niezdolny do utrzymania trwaego
zwizku
jest tragicznie poetycki. Jeste w bdzie. Jeeli jego
zwizki maj przetrwa prób czasu, mczyzna musi by w stanie
nawiza emocjonalny kontakt z kobiet, stara si zrozumie jej
potrzeby i próbowa je zaspokoi. Wielu mczyzn z zaburzeniami
oraz wielu nieprzystosowanych spoecznie (o niektórych cechach
charakteru typowych dla zaburze osobowoci, jednak niekwalifi-
kujcych si do takiej diagnozy) nie jest wyposaonych w umie-
jtno i/lub nie ma potrzeby utrzymywania bliskiego, penego
troski zwizku.
Kobiety czasami maj bdne przekonanie, e niski poziom tole-
rancji frustracji i niski próg wyzwalania zachowa agresywnych
oznacza, e mczyzna jest ekscytujcym Indian Jonesem z kape-
luszem na gowie. W rzeczywistoci niski poziom frustracji oznacza
agresywne reakcje w sytuacjach, w których inni mczyni mog
czu si zaledwie lekko rozdranieni, jeeli zareaguj na nie
w ogóle. W swoim artykule Frustration-Agression Reformulation
Berkowitz (1989) omawia powizania pomidzy frustracj, ocze-
kiwaniami oraz agresj: „Nieoczekiwane niepowodzenie próby
osignicia atrakcyjnego celu jest bardziej nieprzyjemne ni spo-
dziewana poraka i to wiksze niezadowolenie przyczynia si do
jeszcze silniejszego podburzania agresji (…) Oceny oraz cechy
osoby, której pokrzyowano plany, prawdopodobnie determi-
nuj to, jak le taka osoba si czuje”. Psychopaci, osoby aspo-
eczne, narcystyczne oraz ich naladowcy s przekonani, e powinni
osign swoje cele bez wzgldu na to, jak nierozsdne czy wrcz
24
Mężczyzna — mistrz manipulacji
mieszne s ich oczekiwania. Ci mczyni maj ogromne ego i nie
reaguj w sposób racjonalny, kiedy kto im pokrzyuje plany lub
kiedy s sfrustrowani. W takim zwizku nie moesz wygra.
Próba przewidzenia jego reakcji, nawet w cakowicie niewinnych
sytuacjach, obfituje w niebezpieczestwa.
Mczyzna, który jest niezdolny do poczucia winy lub korzysta-
nia z dowiadcze
, w szczególnoci z kary, to may niegrzeczny
chopiec, który nigdy nie doronie. Jeeli tego wanie szukasz,
to Twój mczyzna. Musisz jednak zrozumie, e jeeli powiesz
co w stylu „przeraa mnie, kiedy to robisz”, nie zrobi to na nim
adnego wraenia. Co wicej, moe traci prac, robi sobie wro-
gów oraz niszczy zwizki, poniewa nie moe panowa nad
swoimi nerwami i nie potrafi dotrzymywa sowa. Ale te nieprzy-
jemne dowiadczenia prawdopodobnie nie zmotywuj go do pracy
nad zmian zachowania.
Mczyzna, który wykazuje wyran skonno do obwiniania
innych
lub przedstawiania moliwych usprawiedliwie zachowa,
powie Ci, a Ty moesz mu uwierzy, e wiat si na niego uwzi.
Która wspóczujca kobieta nie pragnaby broni mczyzny
potraktowanego tak niesprawiedliwie? Niestety, nie upynie wiele
czasu, a Ty sama zostaniesz zaliczona do tego nieuczciwego krgu,
który tak le go traktuje. Moesz by pewna, e jeeli „to zrobi”,
wymyli dla siebie cakowicie realistycznie brzmice usprawie-
dliwienie.
Ciemna strona
Niektóre cechy oraz zachowania s przydatne i pomagaj w przy-
stosowaniu si do otoczenia, o ile nie przyjmuj skrajnej postaci.
Kiedy spojrzymy na ponisze dwie listy, zauwaymy, e pierwsza
R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną
25
zawiera cechy, które s pozytywne lub neutralne. Druga lista
zawiera ich ekstremalne wersje. Nie s ju neutralne, nieszko-
dliwe, ujmujce czy pozytywne. Pamitaj, ludzie maj swoje cele.
Jeeli dany mczyzna ma pewne cechy charakteru w skrajnej
postaci, prawdopodobnie nie dzieje si to bez przyczyny — w prze-
ciwnym razie zaprzestaby korzystania z takiej cechy.
Kiedy ju zrozumiesz jego cel (nagrod), zrozumiesz swoj rol
w jego yciu, jeeli zdecydujesz si j zaakceptowa. Na przykad
jeeli jest arogancki (tj. narcystyczny, psychopatyczny), potrze-
buje staej adoracji i wykorzysta wszystkie techniki manipulacyjne,
które uzna za stosowne, by tylko osign swój cel. To, przy okazji,
bdzie Twoim zadaniem w jego yciu.
Neutralne lub pozytywne
Ciemna strona
Jego cel
Troskliwy
Tłamszący
Kontrola nad Tobą
Pewny siebie
Arogancki
Adoracja
Niekonwencjonalna osobowość Dziwaczny
Samotność
Intensywne zainteresowanie
Zazdrosny i zaborczy
Ochrona delikatnego ego
Spontaniczny
Nieodpowiedzialny
Chce, by się nim zajmować
Posiadający silną wolę, wytrwały Uparty, nieelastyczny
Absolutne podporządkowanie
Nieśmiały
Bojaźliwy
Pozyskanie ochrony
Zmysłowy i seksowny
Rozwiązły
Dokonać kolejnego podboju
seksualnego
Rozluźniony
Nieporadny
Znaleźć kobietę, która będzie
mu matkować
Odnoszący sukcesy
Pracoholik
Unikanie bliskości
Pochlebiający
Powierzchowny
Płytkie związki
Poczucie humoru
Głupota
Publiczność
Słodki i wrażliwy
Drażliwy i obraźliwy
Bezkresne uwielbienie
Na podstawie Spitzberg i Cupach, 1998, str. 13
26
Mężczyzna — mistrz manipulacji
Czasami trudno rozpozna rónice pomidzy zalet a cech,
która przekroczya ciemn granic. Jeeli nie jeste pewna, praw-
dopodobnie powinna zebra dodatkowe dane. Zadaj sobie pytanie,
czy ta cecha lub zachowanie przyczynia si do budowania bliskoci.
A moe wytwarza dystans? Czy czujesz si kontrolowana? Czy
czujesz si przytoczona lub wykorzystywana? Czy jeste zagu-
biona? Czy czujesz, e zaczynasz odchodzi od zmysów? To wska-
zówki, e co jest nie tak i powinna dokadniej i bardziej obiek-
tywnie przyjrze si temu mczynie i jego zachowaniom.
Łagodniejsza teoria osobowości
Niektórzy specjalici od zdrowia psychicznego twierdz, e zabu-
rzenia osobowoci oraz dokadne kryteria bdce ich wyznaczni-
kiem nie s waciwym sposobem, by klasyfikowa stany patolo-
giczne u poszczególnych osób. Inni kwestionuj nawet koncepcj
patologii jako tak. Zastanawiaj si, czy tak naprawd sami nie
tworzymy patologii, przyklejajc etykietki rónym ludziom. Sta-
wiaj pod znakiem zapytania twierdzenie, e cechy osobowoci
okrelaj to, co i jak postrzegamy. Ta nowa idea proponuje wyko-
rzystanie caej gamy czynników (spoecznych, genetycznych) wpy-
wajcych na to, kim jestemy jako mylce, odczuwajce emocje
istoty. Mary Murphy w „Psychology Today” rozwija to „nowe”
podejcie do osobowoci: „(…) nowe spojrzenie na osobowo
zapowiada rewolucj w naszym sposobie postrzegania zaburze,
znaczc przejcie od sztywnych kategorii patologii (…) do sposo-
bów, w które poszczególne osoby staraj si dopasowa do swojego
wiata”. Innymi sowy, moemy si spokojnie dopasowa do swojej
wyjtkowej niszy z powodu naszych osobowociowych dziwactw.
Obsesyjno-kompulsywne zaburzenie osobowoci byoby szcze-
R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną
27
gólnie korzystne dla osób pracujcych w pewnych zawodach. Na
przykad Einstein wykorzystywa swoj wyjtkow inteligencj
oraz umiejtno koncentrowania si na drobnych szczegóach,
by bada czas i odlego oraz to, w jaki sposób rozumiemy swój
wiat (dwóch obserwujcych poruszajcych si w stosunku do
siebie inaczej mierzy czas oraz odstpy przestrzenne w odniesieniu
do tych samych wydarze).
Dlatego te, poniewa bdziemy omawia róne typy osobo-
woci w kolejnych rozdziaach, musimy pamita, e koncentru-
jemy si na ograniczonej iloci cech charakteru, które odnosz
si do zwizków. Naszym podstawowym obszarem zainteresowania
jest manipulacja oraz zrozumienie, jak osoby o rónych typach
osobowoci wykorzystuj j, by osign swój cel. Te kategorie
s uogólnieniami, które s stosunkowo dokadne, kiedy s wyko-
rzystywane do robienia zaoe oraz przewidywania wyników
w przypadku duej liczby osób.
Przyznaj, e próba wywszenia czyich prawdziwych celów
na podstawie cech osobowoci oraz zachowa wymaga cierpliwoci
i wprawy. Jednak kiedy ju zrozumiesz cele mczyzny, moesz
stwierdzi, czy naprawd chcesz by z nim w zwizku. Take
i w tym przypadku wiedza to wadza. Przejdmy wic do nastp-
nego rozdziau, by zaj si Synusiem Mamusi.
Taki mczyzna na pierwszy rzut oka moe si wyda naprawd
troskliwy: w kocu kocha swoj matk. Jak doskonale zdajesz
sobie spraw, pozory mog myli. Zao si, e zrozumiemy jego
cele, zanim skoczysz lektur tego rozdziau.