Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji
.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z
.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich
Komentarz
Piotr Górecki
Stanisław Stachowiak
praktyczne komentarze
Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich
Komentarz
4. wydanie
Piotr Górecki
Stanisław Stachowiak
Stan prawny na 2 kwietnia 2007 r.
Redakcja:
Katarzyna Rybczyńska
Wydawca:
Justyna Kossak
Skład, łamanie:
Jacek Sobczyk; Faktoria Wyrazu Sp. z o.o.
© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007
ISBN: 978-83-7526-204-9
4. wydanie
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Wydawnictw Książkowych i Czasopism Prawniczych
01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. (022) 535 80 00
Redakcja Książek
31-156 Kraków, ul. Zacisze 7
tel. (012) 630 46 00
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profinfo.pl
Druk i oprawa:
Drukarnia Diecezjalna w Sandomierzu, ul. Żeromskiego 4, 27-600 Sandomierz
5
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach
nieletnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
DZIAŁ I. PRZEPISY OGÓLNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Art. 1
[Zakres stosowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Art. 2
[Stosowanie ustawy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Art. 3
[Zasada dobra nieletniego; zasada indywidualizacji] . . . . . . . . . . . . 20
Art. 3a [Mediacja] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Art. 4
[Zawiadomienie sądu rodzinnego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Art. 4a [Obowiązek udzielenia informacji sądowi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
DZIAŁ II. ŚRODKI ZAPOBIEGANIA I ZWALCZANIA
DEMORALIZACJI I PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH . . . . . 30
Art. 5
[Środki stosowane wobec nieletniego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Art. 6
[Katalog środków]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Art. 7
[Zobowiązanie rodziców] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Art. 8
[Kara pieniężna] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Art. 9
[Orzekanie o karze] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Art. 10 [Zakład poprawczy – przesłanki] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Art. 11 [Warunkowe zawieszenie umieszczenia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Art. 12 [Szpital psychiatryczny] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Art. 13 [Wymierzenie nieletniemu kary]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Art. 14 [Stosowanie prawa materialnego – k.k., k.k.s. i k.w.]. . . . . . . . . . . . 63
6
Spis treści
DZIAŁ III. POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Rozdział 1. Przepisy ogólne o postępowaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Art. 15 [Właściwość rzeczowa sądu rodzinnego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Art. 16 [Wyjątek od zasady właściwości rzeczowej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Art. 17 [Właściwość miejscowa sądu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Art. 18 [Właściwość sądu karnego]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Art. 19 [Wysłuchanie nieletniego]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Art. 20 [Stosowanie przepisów k.p.k. i k.p.c.] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Art. 21 [Wszczęcie i umorzenie postępowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Art. 22 [Czyny ścigane na wniosek i z oskarżenia prywatnego]. . . . . . . . . . 87
Art. 23 [Zawiadomienie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Art. 24 [Wywiad środowiskowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Art. 25 [Dowód z opinii o nieletnim] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Art. 25a [Opinia psychiatryczna] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Art. 26 [Środki tymczasowe]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Art. 27 [Schronisko dla nieletnich] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Art. 28 [Nałożenie obowiązków wobec rodziców] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Art. 29 [Zażalenie]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Art. 30 [Strony postępowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Art. 30a [Zawieszenie postępowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Art. 31 [Doręczenia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Art. 32 [Koszty postępowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Rozdział 3. Postępowanie wyjaśniające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Art. 33 [Wszczęcie postępowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Art. 34 [Postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego] . . . . . 120
Art. 35 [Zadania postępowania wyjaśniającego]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Art. 36 [Prawa stron] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Art. 37 [Uprawnienia policji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Art. 38 [Zażalenie]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Art. 39 [Przesłuchanie nieletniego przez Policję] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Art. 40 [Zatrzymanie nieletniego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Art. 41 [Nadzór sędziego rodzinnego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Art. 42 [Przekazanie sprawy nieletniego do innych trybów] . . . . . . . . . . . 136
7
Art. 43 [Treść postanowienia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Rozdział 4. Postępowanie opiekuńczo-wychowawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Art. 44 [Obrońca nieletniego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Art. 45 [Wyłączenie jawności] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Art. 46 [Treść postanowienia; doręczenia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Art. 47 [Przekazanie sprawy do innego trybu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Art. 47a [Postępowanie o umieszczenie nieletniego w szpitalu
psychiatrycznym] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Rozdział 5. Postępowanie poprawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Art. 48 [Wyłączenia przepisów] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Art. 49 [Obrońca] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Art. 50 [Skład sądu]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Art. 51 [Udział w rozprawie]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Art. 52 [Skutki niestawiennictwa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Art. 53 [Niejawność rozprawy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Art. 54 [Uprawnienia nieletniego]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Art. 55 [Rozstrzygnięcia sądu rodzinnego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Rozdział 6. [skreślony] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Rozdział 7. Postępowanie odwoławcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Art. 58 [Skład sądu odwoławczego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Art. 59 [Postępowanie przed sądem]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Art. 60 [Granice rozpoznania środka odwoławczego] . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Art. 61 [Granice środka odwoławczego]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Art. 62 [Rozstrzygnięcia sądu odwoławczego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Art. 63 [Zakaz reformationis in peius] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Art. 63a [Odpowiednie stosowanie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
DZIAŁ IV. POSTĘPOWANIE WYKONAWCZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Rozdział 1. Przepisy ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Art. 64 [Wszczęcie postępowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Art. 65 [Cele postępowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Art. 65a [Obowiązki nieletniego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Art. 66 [Dyrektywa ogólna; korespondencja nieletniego] . . . . . . . . . . . . . 183
Spis treści
8
Art. 66a [Praktyki religijne] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Art. 67 [Działania Policji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Art. 68 [Rola sądu rodzinnego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Art. 69 [Wykonywanie orzeczonych środków] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Art. 70 [Uprawnienia stron i dyrektora zakładu]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Art. 71 [Odroczenie i przerwa wykonania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Art. 72 [Obowiązek zawiadomienia sądu rodzinnego] . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Art. 73 [Czas trwania wykonania orzeczenia]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Art. 74 [Wykonywanie środka tymczasowego]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Art. 75 [Uregulowania procesowe] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Art. 76 [Pomoc następcza] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Art. 77 [Nadzór sędziego rodzinnego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Art. 78 [Delegacja ustawowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Rozdział 2. Środki wychowawcze i lecznicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Art. 79 [Zasada elastyczności stosowania środków] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Art. 80 [Obowiązki dyrektora] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Art. 81 [Delegacja ustawowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Art. 82 [Delegacja ustawowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Art. 83 [Delegacja ustawowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Art. 84 [Delegacja ustawowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Rozdział 3. Środek poprawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Art. 85 [Rodzaj i zmiana zakładu poprawczego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Art. 86 [Warunkowe zwolnienie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Art. 87 [Okres próby] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Art. 88 [Odstąpienie od wykonania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Art. 89 [Zatarcie orzeczenia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Art. 90 [Uprawnienia dyrektora zakładu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Art. 91 [Postępowanie w razie popełnienia czynu karalnego
w zakładzie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Art. 92 [Kolejność wykonywania orzeczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Art. 93 [Kolejność wykonywania orzeczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Art. 94 [Kolejność wykonywania orzeczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Art. 95 [Nadzór Ministra Sprawiedliwości] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Spis treści
9
Rozdział 4. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego
wobec nieletniego umieszczonego w zakładzie poprawczym,
w schronisku dla nieletnich, młodzieżowym ośrodku
wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii,
ośrodku szkolno-wychowawczym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Art. 95a [Środki przymusu bezpośredniego]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Art. 95b [Decyzja o zastosowaniu środków przymusu] . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Art. 95c [Delegacje ustawowe] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Rozdział 5. Zatrudnianie nieletnich umieszczonych w zakładach
poprawczych lub schroniskach dla nieletnich. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Art. 95d [Warunki zarudniania]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Art. 95e [Czas pracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Art. 95f [Wynagrodzenie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
Art. 95g [Zaliczanie okresu pracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
Art. 95h [Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego] . . . . . . . . . . . 243
DZIAŁ V. PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE
[Przepisy międzyczasowe]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Art. 96 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Art. 97 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Art. 98 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Art. 99 [skreślony]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Art. 100 [skreślony]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Art. 101 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Art. 102 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Art. 103 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Art. 104 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny
Art. 10. [Odpowiedzialność karna nieletnich] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
WYBRANE PRZEPISY WYKONAWCZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2001 r.
w sprawie wysokości i szczegółowych zasad ustalania kosztów
postępowania w sprawach nieletnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Spis treści
10
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 sierpnia 2001 r.
w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania
wywiadów środowiskowych o nieletnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 21 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad pobytu
nieletnich w policyjnych izbach dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października
2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich . . . .270
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2005 r. w sprawie
szczegółowych warunków i sposobu użycia środków przymusu
bezpośredniego wobec nieletnich umieszczonych w zakładach
poprawczych, schroniskach dla nieletnich, młodzieżowych ośrod-
kach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii . . . . . 312
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 września 2001 r.
w sprawie zakresu i trybu współdziałania zakładów poprawczych
i schronisk dla nieletnich z Policją w wypadku zagrożenia
bezpieczeństwa tych placówek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 października 2001 r.
w sprawie ośrodków kuratorskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r.
w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich . . . . . . 331
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lipca
2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania,
przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowym
ośrodku wychowawczym oraz młodzieżowym ośrodku socjoterapii . . . 338
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie
szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia,
zwalniania i pobytu nieletnich w publicznych zakładach opieki
zdrowotnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca
2005 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania
placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży
w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej
przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach . . . . . . . . . . . . 352
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
Spis treści
11
WYKAZ SKRÓTÓW
Dz. U.
– Dziennik Ustaw
Dz. Urz. – Dziennik Urzędowy
k.c.
– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U.
Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
k.k.
– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr
88, poz. 553 z późn. zm.)
k.k.s.
– ustawa z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy
(Dz. U. Nr 83, poz. 930 z późn. zm.)
k.k.w.
– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy
(Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.)
k.p.c.
– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania
cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)
k.p.k.
– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania kar-
nego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.)
k.r.o.
– ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuń-
czy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.)
k.w.
– ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U.
Nr 12, poz. 114 z późn. zm.)
OSN
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego
OSNC
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna
OSNCP – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Ubezpieczeń
Społecznych
OSNKW – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa
OSP –
Orzecznictwo
Sądów
Polskich
OSNPG – Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Prokuratura Generalna
PPK
– Przegląd Prawa Karnego
Wykaz skrótów
SN –
Sąd
Najwyższy
u.p.n. –
ustawa
z
dnia
26 października 1982 r. o postępowaniu w spra-
wach nieletnich (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109
z późn. zm.)
u.s.p.
– ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.)
13
SŁOWO WSTĘPNE
Przygotowanie uchwalonej w dniu 26 października 1982 r. ustawy
o postępowaniu w sprawach nieletnich trwało bardzo długo. Obowiązuje
ona od 12 maja 1983 r., a więc od 23 lat, z tym, że była parokrotnie no-
welizowana.
Od dawna zgłaszane są pod adresem tej ustawy różne zastrzeżenia,
a i w wymiarze praktycznym jej stosowanie wywołuje szereg wątpliwości,
niejasności i problemów.
W założeniu ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich miała być
aktem prawnym całościowo regulującym sprawy nieletnich, którzy do-
puścili się czynów zabronionych prawem karnym lub przejawiają cechy
demoralizacji. Tak się jednak w gruncie rzeczy nie stało, gdyż ustawodaw-
ca założył zarazem, że w zależności od trybu postępowania, a w pewnym
zakresie i od fazy postępowania, mają zastosowanie przepisy kodeksu
postępowania karnego lub kodeksu postępowania cywilnego, a zatem
kodeksy regulujące bardzo odmienną materię procesową (art. 20 ustawy).
Ponadto, zgodnie z art. 14 ustawy, w sprawach nieletnich, którzy dopuścili
się czynu karalnego, sąd rodzinny stosuje odpowiednio przepisy części
ogólnej kodeksu karnego, kodeksu karnego skarbowego lub kodeksu
wykroczeń, jeżeli nie są sprzeczne z ustawą.
Trudności ze stosowaniem przepisów ustawy o postępowaniu w spra-
wach nieletnich wiążą się także z faktem uchwalenia w 1997 r. nowych
kodeksów – karnego oraz postępowania karnego (także już nowelizowa-
nych), a także z dość istotnymi zmianami wprowadzonymi w ostatnich
latach w nowelizacjach kodeksu postępowania cywilnego i prawa wy-
kroczeń.
Od pewnego czasu trwają prace nad przygotowaniem projektu no-
wego prawa (kodeksu) nieletnich. Ewentualne uchwalenie tych przepi-
Słowo wstępne
sów to jednak jeszcze dość odległa przyszłość. Przygotowanie zatem już
czwartego wydania komentarza do obowiązującej ustawy o postępowaniu
w sprawach nieletnich uznaliśmy za potrzebne tym bardziej, że poprzednie
wydania zostały przyjęte przychylnie.
Komentarz uwzględnia dorobek orzecznictwa Sądu Najwyższego,
a także w wielu miejscach odwołuje się do poglądów wyrażonych w lite-
raturze. Ze względu na charakter opracowania, literatura została zaprezen-
towana nie w pełnym zakresie, tym bardziej że w wielu opracowaniach
zaprezentowano już bogatą bibliografię dotyczącą ustawy, z której zain-
teresowany Czytelnik będzie mógł z łatwością skorzystać.
Autorzy żywią nadzieję, że komentarz będzie przydatny w szcze-
gólności: sędziom, prokuratorom, adwokatom, policjantom, kuratorom
sądowym oraz innym osobom związanym z postępowaniem w sprawach
nieletnich. W pewnym zakresie może także służyć jako pomoc dydak-
tyczna studentom prawa, pedagogiki, psychologii czy też socjologii, nie
tylko w obrębie studiów uniwersyteckich, lecz także w wielu innych
szkołach wyższych, w których te kierunki kształcenia są obecne i program
studiów przewiduje przedmiot związany z postępowaniem w sprawach
nieletnich.
Za konieczne uznaliśmy zamieszczenie w opracowaniu komentarza do
art. 10 kodeksu karnego z 1997 r. (dotyczącego nieletnich, którzy popełnili
czyn zabroniony), albowiem stanowi on istotne dopełnienie unormowania
odpowiedzialności nieletnich zawartego w przepisach ustawy o postę-
powaniu w sprawach nieletnich. Za niezmiernie istotne uznaliśmy także
zamieszczenie wybranych przepisów wykonawczych do ustawy.
Autorami komentarza są: Piotr Górecki i Stanisław Stachowiak, który
opracował rozdział 7 działu III ustawy.
Komentarz uwzględnia stan prawny na dzień 2 kwietnia 2007 r.
Autorzy
15
Ustawa
z dnia 26 października 1982 r.
o postępowaniu w sprawach nieletnich
(tekst. jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109;
sprost. Dz. U. z 2002 r. Nr 58, poz. 542;
zm.: Dz. U. z 2003 r. Nr 137, poz. 1304, Nr 223, poz. 2217;
z 2005 r. Nr 169, poz. 1413; z 2006 r. Nr 220, poz. 1600)
W dążeniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości
nieletnich i stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nie-
letnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współ-
życia społecznego, oraz w dążeniu do umacniania funkcji opiekuńczo-
wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie
nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa
stanowi się, co następuje:
1. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich zawiera preambułę,
która stanowi ogólną wskazówkę interpretacyjną wszystkich jej przepi-
sów. Preambuła kierowana jest do wszystkich organów i osób stosujących
przepisy ustawy z dnia 26 października 1982 r., a w szczególności policji,
prokuratury, sędziów rodzinnych, sądów rodzinnych, kuratorów sądowych
oraz dyrektorów zakładów poprawczych i osób tam zatrudnionych.
Z treści preambuły wynika, że ustawa o postępowaniu w sprawach
nieletnich zmierza do osiągnięcia przede wszystkim dwóch celów:
• przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i stworzenia
warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli
w konflikt z prawem bądź zasadami współżycia;
16
• umocnienia funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowie-
dzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych
obowiązków członków społeczeństwa.
2. Pojęcie demoralizacji nie jest w ustawie zdefiniowane. Ustawa
traktuje demoralizację bardzo szeroko, co może grozić dowolnym ma-
nipulowaniem tym pojęciem. Należy przyjąć, że demoralizacja w świet-
le przepisów u.p.n. oznacza szczególnie intensywną i względnie trwałą
postać nieprzystosowania społecznego. Demoralizacja to pewien proces
odchodzenia od obowiązujących w społeczeństwie wartości moralnych,
przejawiający się niekiedy przez przestępczość. Demoralizacja jako termin
ustawowy ma zdecydowanie pejoratywny i stygmatyzujący charakter.
Szerzej na temat demoralizacji pisali m.in.: A. Ratajczak, Materialno-
prawne problemy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, Państwo
i Prawo 1983, z. 2, s. 10; A. Strzembosz, Projekt ustawy o postępowaniu
w sprawach nieletnich, Tygodnik Powszechny 1982, nr 38, s. 6; tenże,
System sądowych środków ochrony dzieci i młodzieży przed niedostoso-
waniem społecznym, Lublin 1985, s. 128–134; Z. Sienkiewicz, Sporne
kwestie wokół pojęcia demoralizacji i nieprzystosowania społecznego
nieletnich (w:) Postępowanie z nieletnimi. Orzekanie i wykonywanie środ-
ków wychowawczych i poprawczych, pod red. T. Bojarskiego, Lublin
1988; M. Korcyl-Wolska, Postępowanie w sprawach nieletnich, Zaka-
mycze 2004, s. 66–68. Zob. też orzeczenie Sądu Najwyższego: „Stopień
demoralizacji może przejawiać się nie tylko przez uprzednie popełnienie
przestępstw w ogóle czy popadanie w konflikt z prawem, ale może wyrazić
się także w sposobie przygotowania i realizacji tego przestępstwa, które
jest aktualnie przedmiotem osądu” (wyrok SN z dnia 15 listopada 1984 r.,
II KR 248/84, OSNKW 1985, nr 7–8, poz. 61) i glosa: M. Lubelski, Nowe
Prawo 1987, nr 11–12.
3. Przez zwrot „przestępczość nieletnich” należy rozumieć czyny za-
bronione przez ustawę jako przestępstwa, przestępstwa skarbowe i nie-
które ściśle określone wykroczenia (art. 1 § 2 u.p.n.).
4. Zasadami współżycia społecznego są normy niebędące normami
skodyfikowanymi, a odnoszące się do postępowania jednych osób wobec
drugich i znajdujące szeroką aprobatę w RP.
Preambuła
17
DZIAŁ I
PRZEPISY OGÓLNE
Art. 1 [Zakres stosowania]
§ 1. Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:
1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji – w stosunku do osób,
które nie ukończyły lat 18,
2) postępowania w sprawach o czyny karalne – w stosunku do
osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13,
ale nie ukończyły lat 17,
3) wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych
– w stosunku do osób, względem których środki te zostały
orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby
lat 21.
§ 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) „nieletnich” – rozumie się przez to osoby, o których mowa
w § 1,
2) „czynie karalnym” – rozumie się przez to czyn zabroniony przez
ustawę jako:
a) przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo
b) wykroczenie określone w art. 51, 62
1
, 69, 74, 76, 85, 87, 119,
122, 124, 133 lub 143 Kodeksu wykroczeń.
1. Artykuł 1 § 1 u.p.n. reguluje zakres podmiotowy przepisów ustawy.
Zakres ten obejmuje trzy kategorie osób:
a) w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji nieletnim jest osoba
do 18. roku życia, przy czym dolna granica wieku nie jest określona;
b) w sprawach o czyn karalny nieletnim jest osoba między 13. a 17. rokiem
życia;
c) w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych
– do ukończenia 21 lat życia.
1
Art. 62 kodeksu wykroczeń został skreślony przez art. 41 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 111, poz. 724), która weszła w życie z dniem
24 października 1997 r.
Zakres stosowania
Art. 1
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji
.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z
.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie