tytuł: "Czworonożni przyjaciele - rasy, pielęgnacja i hodowla psów"
autor: Rino Falappi

Przekład: Ewa ZieglerBrodnicka
tekst wklepał: [e-mail]

* * *

DOM WYDAWNICZY BELLONA

Warszawa 2001
Tytuł oryginału włoskiego: "Cani"

Tytuł oryginału niemieckiego: "Hunde"
Przekład z włoskiego: Walter Wurzel

Projekt graficzny: Centro Iconografico dell'lstituto Geografico de Agostini
Ilustracje: Archivio IGDA (2P, Action Press, A. De Gregorio, C. Ferrari, D.

Fraccia, S. GómezToIdró, Info HundE. Kramer, G. Łącz, G. Leone,
G. Negri, R. Panier, C. Pozzoni, F. Simoni, Simon, S.A. Thompson, S. Yannjni,

W. Weisse, R. Wiłbie); S. GómezToldral24, 136, 137; Granata PressSally Annę
Thompson Animal Photography 6, 9, 45, 46, 50, 51 a, 60, 90, 102a, 148; Jacana

43, 66, 126, 158, 159, 170, 171a, 178a; JacanaE. Lemoine 72, 96;
Info HundE. Kramer 149; OverseasF. Cicogna 54

Copyright c 1997 by Istituto Geografico de Agostini S.p.A., Novara Copyright c
for the Polish editjon Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001 Copyright c for

the Polish bookclub edition
by Berteismann Media Sp. z o.o. Warszawa 2001

Copyright c for the Polish translation Ewa ZieglerBrodnicka, Warszawa 2001
Redaktor prowadzący wydania polskiego: Andrzej Wójcik

Redakcja merytoryczna: Ewa Popławska
Redaktor techniczny: Jacek Karbownik

Korekta: Teresa Kępa
Skład i łamanie: Dom Wydawniczy Bellona

Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001
Berteismann Media Sp. z o.o.

Diogenes, Warszawa 2001
Druk i oprawa

TBB, Bańska Bystrzyca, Słowacja
ISBN 83-11-09354-7 (Bellona)

ISBN 83-7311-232-4 (Berteismann)
Nr 3353

* * *

Spis treści

Rasy psów w kolejności alfabetycznej
Wprowadzenie

Właściwy pies we właściwym miejscu
Początki udomowienia

Sylwetka i budowa ciała
Rasy

Wybór psa
Spis uznanych ras psów

Objaśnienia do części szczegółowej:

II rasy psów
Rasy psów

Życie z psem. Ogólne zasady
postępowania

Żywienie
Pielęgnacja i czystość

Legowisko
Pies w mieście

Pies a podróże
Zdrowie [

Reprodukcja
Wystawy psów

Słowniczek

* * *

Rasy psów w kolejności alfabetycznej

Airedale terrier 98
Alaskan malamute 120

Angielskie spaniele do towarzystwa 178
Aportery 156-158

Appenzeller 97
Australian cattiedog 60

Basset hound 138
Beagle 140

Bedlington terrier 99
Bergamasco 54

Bernardyn 94
Berneński pies pasterski 97

Bichons 165, 166
Bloodhound - Chien de SaintHubert 130

Bolończyk 165
Border collie 45

Border terrier 102
Borzoj 185

Bouvier des Flandres 61
Bokser 74

BraDaniczyk171
Buldog angielski 83

Buldog francuski 180
Bullmastiff 84

Bulterier 109
Bulterier miniaturowy 110

Bulteriery 109, 110
Cairn terrier 104

Cane corso 88
Cavalier King Charles spaniel 178

Chart afgański 183
Chart perski - Saluki 184

Charty 182-189
Chesapeake bay retriever 157

Chihuahua 176
Chów chów 129

Cocker spaniel angielski 160-162
Cocker spaniel amerykański 162

Dalmatyńczyk 177
Deerhound 188

Doberman 62
Dog argentyński 72

Dog niemiecki 76
Duży gończy anglofrancuski 132

Duży Munsteriander 148
Duży szwajcarski pies pasterski 97

Ełkhund 121
Entlebucher 97

Epagneul breton 150
Eurasier 128

Fieid spaniel 163
Fila brasileiro 73

Flat coated retriever 158
Foksterier 100

Golden retriever 157

Gończe 130-141
Gończe szwajcarskie 136

Greyhound 189
Gryfon niwernijski 141

Gryfon tybetański 174
Gryfonik belgijski 171

Gryfonik brukselski 170
Hovawart 130

Irish soft coated wheaten terrier 106
Jamniki 112-115

Jagterier 107
Karelski pies na niedźwiedzie 124

Kerry blue terrier 106
King charles spaniel 178

Komondor 57
Labrador retriever 156

Lhasaapso173
Łajka 122

Maltańczyk 166
Matę belgijskie rasy psów 170, 171

Matę psy dogowate 180, 181
Maty munsterlander 149

Maremmanoabruzzese 55
Mastiff 90

Mastiff neapolitański 86
Molosy 72-90

Mops 181
Nagi pies meksykański 172

Nowofundland 91
Owczarek australijski Kelpie 43

Owczarek belgijski 42
Owczarek holenderski 58

Owczarek kataloński 44
Owczarek niemiecki 40

Owczarek pirenejski 93
Owczarek staroangielski - bobtail 50

Owczarek szetlandzki 52
Owczarek szkocki - Collie 47

Owczarki 40-59
Pekińczyk 179

Pies grenlandzki 116
Pinczer ariekin 64

Pinczer austriacki 64
Pinczer małpi 66

Pinczer miniaturowy 65
Pinczer średni 64

Pinczery 62-66
Ptochacze 159-164

Pointer152
Posokowce 142

Posokowiec hanowerski 142
Północne psy myśliwskie 122-124

Północne psy do zaprzęgów
116-121

Psy górskie 91-96
Psy bezwłose 172

Psy pasterskie 60, 61

Psy tybetańskie 173-175
Pudle 167-169

Rhodesian ridgeback 159
Rottweiler 80

Samojed 117
Schapendoes 59

Schipperke 43
Segugio italiano 134

Seter angielski 153
Seter irlandzki 155

Seter szkocki (Gordon) 154
Shar pei 82

Shihtzu174
Siberian Husky 118

Skyeterrier 105
Spaniele angielskie 178

Springer spaniel angielski 164
Springer spaniel walijski 164

Staffordshire buli terrier 110
Siberian husky 118

Sznaucery 67-71
Sznaucer miniaturowy 70

Sznaucer olbrzym 68
Sznaucer średni 67

Szpic niemiecki 126
Szpic wilczasty (keeshond) 125

Szpice azjatyckie 128, 129
Szpice europejskie 125-127

Szwajcarskie gończe 136, 137
Szwajcarskie psy do bydła 97

Terier irlandzki 103
Terier szkocki 105

Terier walijski 102
Teriery 98-108

Teriery do towarzystwa 111
Terier tybetański 175

Toy pudel 167
Tybetańskie psy 173-175

Welsh corgi cardigan 53
Welsh corgi pembroke 53

Whippet 182
Wilczarz irlandzki 186

West highland white terrier 108
Wyżeł niemiecki 143

Wyżeł weimarski 145
Wyżeł włoski krótkowłosy 146

Wyżły brytyjskie 152-156
Wyżły kontynentalne 143-151

Yorkshire terrier 111

* * *

Wprowadzenie

Pies domowy Canis familiaris jest z pewnością najbardziej rozpowszechnionym
zwierzęciem domowym i z dawien dawna w ludzkim społeczeństwie zajmuje

szczególną pozycję. Od mniej więcej 20 000 lat pomiędzy psem i człowiekiem
istnieje tak bliski związek, że ich wspólnota obejmuje pożywienie, dom, pracę,

zabawę, a w następstwie tego są razem ze sobą i na wozie, i pod wozem. Żadne
inne zwierzę, nawet koń, nie jest człowiekowi tak bliskie, jak pies. Odnosi

się to nie tylko do praktycznego pożytku ze zwierzęcia, lecz również do
relacji emocjonalnych, uczuciowych.

Pies od początków udomowienia przez człowieka wykonywał wiele zadań, w miarę
upływu czasu są one coraz liczniejsze i różnorodniejsze. Duży w tym udział ma

naturalnie także rozwój ras psów. Dzisiaj nie wystarcza, by dobry pies byt
tylko stróżem, obrońcą i skutecznie pomagał w polowaniu. Musi umieć pracować

także jako przewodnik niewidomych i niepełnosprawnych, jako pies policyjny,
jako goniec przekazujący wiadomości podczas wojny albo jako ratownik

poszukujący ofiar pod lawinami i osypiskami. Jednak najważniejsze jest to, że
nadal pełni rolę dobrego, bezwzględnie wiernego przyjaciela.

Pies w naszym społeczeństwie, niezależnie od rasy, wielkości czy zachowania,
liczy się przede wszystkim jako wierny towarzysz, który nie tylko wspiera,

lecz także okazuje bezwarunkowe przywiązanie i miłość. W zamian za to wymaga
jedynie, aby pozwolić mu żyć zgodnie z jego naturą i potrzebami. A do nich,

oprócz prawidłowego żywienia, świeżej wody i ciepłego legowiska, należy przede
wszystkim pełen miłości stosunek człowieka. Pies nie jest zabawką, którą

bierze się i używa w zależności od humoru, Jest istotą żywą z silnie wyrobioną
wrażliwością, w decydującym stopniu ukształtowaną przez człowieka. Jeżeli pies

gryzie, jeżeli stał się agresywny, "zły", nie ma wątpliwości, że to
nienaturalne zachowanie jest następstwem brutalnego albo co najmniej

niewłaściwego zachowania człowieka.
Po prawej: dwa

grand bieu de
Gascogne, Na

stronie 2: owczarek
belgijski Malinois

WPROWADZENIE
Pies, trzymany stale na łańcuchu z zaledwie kilkumetrowym wybiegiem, zmuszany

przez to do załatwiania wszystkich naturalnych potrzeb fizjologicznych w
pobliżu swojego miejsca karmienia, staje się z czasem agresywny z powodu

ograniczenia przestrzeni życiowej.

* * *

Właściwy pies we właściwym miejscu

Przy wyborze rasy psów pierwszorzędne znaczenie ma odrzucenie kryteriów czysto
estetycznych. Trzeba raczej zastanowić się, jakie warunki życiowe możemy

zaoferować zwierzęciu i jakich zachowań oczekujemy od niego. Mato sensu ma
trzymanie psa myśliwskiego, jeżeli możemy wyprowadzać go tylko na krótko, w

dodatku na smyczy. Bokser zaś nie będzie wiedział, co ma począć z największym
nawet ogrodem, gdy będzie wykluczony z życia rodzinnego. Rezultatem fałszywego

wyboru rasy będzie bez wątpienia nerwo we zwierzę i niezadowolony właściciel.
Psy różnych ras są bowiem selekcjonowane przez dziesięciolecia nie tylko

według swojego wyglądu, lecz także według swoich charakterologicznych
predyspozycji. Pies, który został przeznaczony do osobistej ochrony, musi

przebywać z ochranianą przez niego osobą. Pies myśliwski potrzebuje swobodnego
wybiegu, podczas gdy właściciel psa stróżującego musi posiadać odpowiedni

dobytek, którego pies może pilnować. Bliski i dobry stosunek między
właścicielem a psem może jednakże częściowo wyrównać braki w tej dziedzinie.

Ni6 tylko mastiff
zaniedbywany przez

swojego pana cierpi
z powodu

samotności.
WPROWADZENIE

Początki udomowienia
Około 60 milionów lat temu, w nieprzeniknionych lasach trzeciorzędu, wspinał

się po drzewach maty ssak podobny do łasicy albo tchórza. Byt to praprzodek
rodziny Canidae (do której należą psy), który został nazwany Miacis. Zwierzę

to nie chodziło jeszcze na palcach, jak dzisiejsi przedstawiciele psowatych,
lecz podobnie do niedźwiedzi stawało na całej stopie. Miacis miał uzębienie

zwierzęcia mięsożernego, a mózg raczej maty. Jednakże w po równaniu z
Creodontami, które żyły w tym samym czasie, dysponował stosunkowo wysoką

inteligencją. Te prehistoryczne drapieżniki stanowiły grupę prymitywnych
mięsożerców, które wymarły około 20 milionów lat temu.

W ciągu milionów lat z Miacisa wyewoluowata cata rzesza prymitywnych
drapieżników: około 35 milionów lat temu istniało ich ponad 40 różnych

gatunków, niektóre byty podobne do dzisiejszych niedźwiedzi, inne do szakali,
inne znowu do kotów, wreszcie także do psowatych. Gatunek Cynodictis w

Europie, albo Pseudocynodictis w Ameryce Północnej, _ wykazywały już duże
podobieństwo do dzisiejszych Canidae.

Pies stał się zwierzęciem domowym w Eurazji mniej więcej przed 12 000 -14 000
lat. Przez długi czas nie było pewności, czy pochodzi od szakala, czy od

wilka, Dzisiaj uchodzi za dowiedzione, że praprzodkiem naszego psa jest
południowa linia szarego wilka (Canis lupus pall/pes). Ten raczej niewielki

wzrostem podrodzaj wilka, którego szata wbrew nazwie wykazuje najróżniejsze
umaszczenie, byt wówczas szeroko rozpowszechniony w Europie i Azji

(pozostałości istnieją jeszcze dzisiaj w Indiach).
Prawdopodobnie najstarsza znana dzisiaj rasa psów, to Canis familiaris

putjani. Istniała już przed 10 000-12 000 lat, z czasem jednak wymarła i nie
jest pewne, czy byta już udomowiona, czy też żyta dziko. Dowiedziono

natomiast, że pies torfowiskowy (Canis familiaris palustris) byt udomowiony.
Żyt razem z człowiekiem w domach na palach i zewnętrznie byt podobny do

naszego szpica. Z neolitu pochodzi także Canis familiaris leineri, przodek
dzisiejszych chartów. Ojczyzną Canis familiaris inostranzewi, rasy dużo

10
WPROWADZENIE

większej niż pies torfowiskowy, była prawdopodobnie Azja Centralna;
uchodzi on za protoplastę molosów.

Z okresu brązu pochodzi Canis familiaris metrisoptimae, podobny do
dzisiejszego owczarka niemieckiego, a także Canis familiaris intermedius, rasa

mniejsza. Przypuszcza się, że z pierwszego wykształciły się europejskie rasy
owczarków. Drugi zaś uchodzi za przodka większości ras myśliwskich, w tym

pudli.
W różnych częściach świata udomowienie psa przebiegało różnie. Istotnym

czynnikiem udomowienia byt jednak wzajemny pożytek w stosunkach cztowiekpies.
Pies żywił się resztkami upolowanej zwierzyny, które człowiek wyrzucał w

pobliżu swoich osad. Człowiek zaś czuł się zabezpieczony przed atakiem dzikich
zwierząt, gdy w pobliżu jego domostw psy czekały na coś do zjedzenia.

Kości i skamieliny, mające około 6500 lat, znalezione na wszystkich
kontynentach, dowodzą istnienia różnych ras psów zamieszkujących osady

ludzkie. Wydaje się, że początek zrobiły molosy. Dawały się bezpośrednio
karmić ludziom, a w zamian za to broniły ich przed niebezpiecznymi

zwierzętami. Od tego czasu, dzięki procesom selekcji naturalnej i sztucznej,
tj. dokonanej przez człowieka, wykształciły się tysiące ras. Wiele z nich w

ciągu setek lat znowu wymarto. Pierwsi Europejczycy, którzy w XV i XVI wieku
przybyli do Ameryki, natrafili tam na co najmniej 20 różnych ras psów. Dzisiaj

istnieje z nich zaledwie kilka.
Przodkiem naszego

dzisiejszego psa jest
wilk (po lewej). Na

stronie poprzedniej;
tybetański mastiff,

pochodzący od
mitycznego

tybetańskiego
molosa, którego jako

zwierzę domowe
cenili już Sumerowie,

Asyryjczycy,
Babilończycy,

Fenicjanie i Grecy.
11

WPROWADZENIE
Sylwetka i budowa ciała

Jakkolwiek rasy psów różnią się bardzo wyglądem (wystarczy porównać jamnika z
dogiem de Bordeaux albo chartem afgańskim), to jednak ich zasadnicza budowa

jest w znacznej mierze identyczna. Pies należy do rzędu ssaków drapieżnych:
jest mocny, cierpliwy, inteligentny, to szybki i wytrwały biegacz, a jego

uzębienie nadaje się doskonale do rozrywania zdobyczy. Jest ponadto
zwierzęciem społecznym, zdolnym do wspólnych działań. Widać to szczególnie w

zachowaniu stada zdziczałych psów: zwierzęta troszczą się, by ich potomstwo
było chronione przez część dorosłych członków stada, podczas gdy inne

uczestniczą w polowaniu. Rodzina Canidae, do której należą też różne rodzaje
lisów, szakal, hiena, kojot i wilki, ani pod względem przestrzeni życiowej,

ani sposobu żywienia nie wykazują żadnych szczególnych różnic. Raczej na
odwrót. Przede wszystkim ich znaczna zdolność przystosowawcza i

wszechstronność umożliwiły psowatym przeżycie i rozprzestrzenienie się.
Zależnie od rasy psy

preferują jeden z pokazanych obok sposobów poruszania
się. Owczarki kłusują, podczas gdy

charty należą do
galopujących.

RUCH
Sposób polowania praktykowany przez wilki i psy opiera

się w dużej mierze na pracy

grupowej. Zwierzęta muszą
przy tym pokonywać duże odległości w poszukiwaniu zdobyczy i w ostatecznej

fazie
pościgu rozwijać znaczną

szybkość. Wilki mogą osiągać
szybkość około 56 km/godz.,

podczas gdy charty, jak
borzoj (chart rosyjski), albo

greyhound nawet 70 km/godz.
Znacznie istotniejsza jednak,

niż maksymalna szybkość,
jest wytrzymałość i fizyczna

sita, jaką obserwuje się
u pewnych dzikichpsowatych.

Np. w afrykańskich stadach
likaonów podczas pogoni

za zdoiyc: osofcniKi zmieniają się, aby zachować
określony rytm biegu. Jedne

więc idą, podczas gdy inne
biegną na przedzie. Gdy

te się zmęczą, zostają
zluzowane i w ten sposób

stale może być utrzymane
wysokie tempo w czołówce.

Taka taktyka umożliwia
tym myśliwym sukces nawet

po długiej, wyczerpującej
nagonce.

Psy dysponują zwrotnością
i w biegu potrafią szybko

zmieniać kierunek.
12

WPROWADZENIE
Należą do palcochodów, dotykają więc ziemi jedynie palcami, Dlatego też

opuszki na ich stopach rozwinęły się w mocne i elastyczne poduchy opuszki
podeszwowe. Na ogół psy są kiepskimi pływakami, poruszają się w wodzie przy

pomocy energicznego przebierania łapami. Podobne są w tym do człowieka, który
stara się utrzymać na powierzchni wody. Jest jednak kilka ras pływających

wyśmienicie.
Do szybkiego i wytrwałego poruszania się psa przyczynia się przede wszystkim,

poza budową szkieletu, szczególnie mocne i silne umięśnienie. Jest ono u
wszystkich ras dobrze rozwinięte i dzięki niemu psy są nie tylko wytrzymałymi

biegaczami, lecz także dobrymi skoczkami, nawet jeżeli przy tym nie są tak
zwinne jak koty. Poruszają się chodem, kłusem, galopem albo inochodem (obie

łapy z jednej strony zostają jednocześnie przestawione do przodu). Okazuje
się, że różne rasy preferują zawsze jeden z tych sposobów szybkiego posuwania

się do przodu. Np. owczarki kłusują, podczas gdy charty należą do
galopujących.

OKRYWA WŁOSOWA
Większość psów zmienia szatę dwa razy do roku, na wiosnę i na jesieni. Zmiana

uwłosienia trwa mniej więcej miesiąc. W tym czasie wypadają stare włosy i
wyrastają nowe, jesienią gęstsze, wiosną rzadsze.

U zwierząt żyjących dziko zmiana uwtosienia wywoływana jest cyklicznie
warunkami klimatycznymi. Jednak krótkowłose psy domowe, jak np. bokser i dog,

nie podlegają żadnemu cyklicznemu linieniu, Odnawiają sierść w sposób ciągły
przez caty rok. Z tego względu rasy te potrzebują ciepłego miejsca podczas

zimy. Pudle zaś nie zmieniają szaty nigdy.

Wydzielanie potu następuje u psów poprzez gruczoły potowe przede wszystkim na
opuszkach. Produkowana przez te gruczoły wydzielina nie służy jednak do

regulowania temperatury, lecz utrzymywania elastyczności skóry. Zdarza się, że
psy pozostawiają mokre ślady łap na podłodze (np. w pocze13

Budowa krótkowłosego greyhounda
albo charta

angielskiego to
budowa rasy

urodzonej do
biegania.

WPROWADZENIE
kalni weterynarza); jest to symptom napięcia nerwowego,

powodującego pocenie się.
Przez wydalanie potu temperatura ciała obniża się jednak tylko

nieznacznie. Jeżeli psu bardzo
dokucza upat i musi on wyregulować swoją temperaturę, dyszy

z otwartym pyskiem i wywieszonym językiem. To prowadzi
do silnego odparowywania śliny.

Dzięki temu dochodzi do
obniżenia temperatury krwi

w naczyniach tworzących gęstą
siatkę W wierzchniej warstwie

śluzówki.
WĘCH

Psy dysponują wspaniałym węchem. zdolność ta może być
wprawdzie różna u poszczególnych ras, a także niejednakowo rozwinięta u

osobników
jednej rasy, zawsze jednak

przewyższa znacznie powonienie
człowieka, W całym zwierzęcym

świecie tak rozwinięty zmysł
powonienia wykazują tylko niektóre Ćmy. one też potrafią

wykorzystać go na znacznie
większe odległości. Znakomity węch psów pozwala je szkolić do najrozmaitszych

czynności poszukiwawczych, jak znajdowanie materiałów wybuchowych, narkotyków
albo zasypanych ludzi. W niektórych krajach używa się psów nawet przy szukaniu

trufli, które kryją się do 30 cm pod powierzchnią ziemi. Zapach przenoszą
znajdujące się w powietrzu molekuły pewnych

chemicznych substancji. Jeżeli trafią na śluzówkę węchową w nosie psa,
zostają tam pobudzone określone nerwy przewodzące informację do właściwego

miejsca w mózgu. Ośrodek węchowy u psa jest rozwinięty znacznie lepiej niż u
człowieka. Sluzówka węchowa u dorosłego człowieka ma powierzchnię mniej więcej

2 cm2, podczas gdy u psa, na skutek pofałdowania, osiąga powierzchnię około
130 cm2. Dlatego też psy mają stosunkowo długi nos (z kilkoma wyjątkami

niedawno wyhodowanych ras), aby taka ilość śluzówki mogła się w nim pomieścić.
Sluzówka węchowa ma liczne komórki czuciowe - także pod tym względem istnieje

znacząca różnica w stosunku do człowieka.
Podczas gdy człowiek ma około 5 milionów komórek czuciowych, u jamnika jest

ich 125 min, u foksteriera 147 min, zaś u owczarka niemieckiego 220 min. Stała
wilgotność nosa stanowi kolejny czynnik lepszego powonienia psów. Wiąże ona

znajdujące się w powietrzu molekuły i w ten sposób umożliwia jeszcze
ściślejszy ich kontakt ze Sluzówka węchową. Tak jak psy myśliwskie czują

zapach zwierzyny, psy policyjne mogą rozpoznać "zapachowy obraz" osoby i
podjąć trop. Wykorzystują one przy tym fakt, że każda istota ludzka wydziela

typowy dla siebie, niepowtarzalny zapach.
14

WPROWADZENIE

SMAK
Zmysł smaku u psa, w porównaniu z człowiekiem, jest mato wyrobiony. Tłumaczyć

można to tym, że pies, jako mięsożerny, w przeciwieństwie do naszych przodków,
żywił się tymi zdobytymi zwierzętami, które byt w stanie upolować, zaś

przodkowie człowieka byli istotami wszystkożernymi, mającymi do dyspozycji
stosunkowo duży wybór pożywienia. Mimo to pies, na skutek współżycia z

człowiekiem, poznał wiele nowych smaków i dzisiaj często ujawnia całkiem
określone upodobania wobec żywności przygotowywanej przez człowieka.

WZROK
Wzrok psa pozwala mu łatwo dostrzec małe, szybko poruszające się zwierzęta.

Psy jednak, z wyjątkiem kilku ras, podczas polowania posługują się przede
wszystkim węchem (często samym wzrokiem nie potrafią rozpoznać zdobyczy, gdy

jest nieruchoma). Mimo to psy - wbrew poglądowi przeważającemu dotychczas -
widzą kolory i mogą rozróżniać czerwony, niebieski i fioletowy w

najrozmaitszych odcieniach. Psy, poza tym, widzą po ciemku lepiej niż
człowiek, ponieważ tapetum lucie/urn (tzw. kocie oko) w ich oku odbija

światło. Pole widzenia psów jest dość duże, jeżeli weźmie się pod uwagę
położenie oczu. Rasy z krótkim grzbietem nosa (krótkogtowe), jak bokser czy

mops, posiadają wybitną zdolność stereoskopowego widzenia, dzięki czemu
potrafią lepiej ocenić odległości. Mają jednak bardziej ograniczone pole

widzenia w porównaniu z rasami o długim grzbiecie nosa (dtugogtowe), mającymi
za to ograniczoną zdolność widzenia stereoskopowego.

Rasy krótkowłose
! długowłose. Poniżej

cirneco dell'Etna. Na
stronie poprzedniej

szpic japoński.
SŁUCH

Słuch psów jest znakomity,
przy czym pewne rasy słyszą

lepiej od innych. Większość
psów ma duże małżowiny

uszne, wyposażone w 17
mięśni, aby uszy mogły ustawiać

się optymalnie w kierunku
źródła dźwięku. Psy mogą

usłyszeć dźwięki o częstotliwości 35 000 drgań na
sekundę (człowiek 20 000,

a kot 25 000 drgań). Są przy
tym w stanie zauważyć różnicę

pomiędzy dwoma metronomami, które - przykładowo - wykonują 100 i 96 uderzeń na
minutę. Mogą także tak sterować swoim uchem wewnętrznym, że odfiltrowują

spośród
szmerów ten, na którym

chcą się skoncentrować. Na
zdolności odbierania takich

dźwięków, które dla człowieka
są niesłyszalne, bazuje zasada

"bezgłośnych" gwizdków na
psy (dźwięki o częstotliwości

powyżej 20 000 Hz są dla
człowieka niesłyszalne).

15
WPROWADZENIE

Owczarek niemiecki
ma typowy zgryz

nożycowy.

UZĘBIENIE
Pies dorosły posiada 42-44 zęby podzielone w sposób następujący:

szczęka górna: 6 siekaczy, 2 kty, 8 zębów przedtrzonowych, 4 albo 6 zębów
trzonowych;

szczęka dolna (żuchwa): 6 siekaczy, 2 kty, 8 zębów przedtrzonowych,
6 zębów trzonowych.

Pierwsze uzębienie szczeniaka, podobnie jak człowieka, składa się z zębów
mlecznych, które zostają zastąpione stałymi zębami.

W zależności od ustawienia szczęk rozróżnia Się:
zgryz nożycowy: ustawienie standardowe, gdy siekacze górne swoimi tylnymi

płaszczyznami opierają się trochę przed przednimi płaszczyznami siekaczy
dolnych;

zgryz cęgowy: krawędzie siekaczy żuchwy i szczęki przy zamkniętej jamie ustnej
trafiają na siebie jak w kleszczach;

przodozgryz: tuk siekaczy żuchwy wystaje przed tuk siekaczy szczęki;
tytozgryz: tuk siekaczy szczęki wystaje przed tuk siekaczy żuchwy.

SZCZEGÓLNE TALENTY
Podobnie jak kot, pies również jest szczególnie wrażliwy na wibracje. Dzięki

temu może znacznie wcześniej niż człowiek odczuć wstrząsy ziemi. Co dziwne,
psy reagują tylko wtedy, gdy zbliża się prawdziwe trzęsienie ziemi. W jakiś

sposób potrafią odróżnić zwiastuny rzeczywistego niebezpieczeństwa od
nieszkodliwych wstrząśnięć, które zachodzą stale w skorupie Ziemi, jednak nie

niepokoją psów.
Psy dysponują potężną bronią: zębami. Gdy trzeba, silne mięśnie ich szczęk

powodują znaczne okaleczenia. Mieszaniec o wadze 20 kg może np. ugryźć z siłą
165 kg, podczas gdy dorosły człowiek osiąga nacisk średnio 20-29 kg. Tylko

wyjątkowo silni ludzie są w stanie osiągnąć nacisk szczęk do 73 kg.
Nie można także zapominać o na ogół kwestionowanej nadzmystowej zdolności

postrzegania u psów. W rygorystycznych warunkach doświad16
WPROWADZENIE

czalnych wielokrotnie dowiedziono, że psy mają zdolności telepatyczne. Dlatego
właśnie psy czasami przewidują zgon swego pana, chociaż rodzina i przyjaciele

nie widzą ku temu najmniejszych oznak. Wyczuwają także dokładnie, gdy zbliża
się nielubiana kąpiel, jakkolwiek nie uczyniono jeszcze żadnych przygotowań.

RASY
Już od dawna kynolodzy pracowali nad kryteriami ocen, pozwalającymi dokładnie

sklasyfikować różne rasy psów. Aby te rasy zdefiniować, stworzono obowiązujące
systemy klasyfikacji. W ten sposób kynolodzy i hodowcy ustanowili dla każdej

rasy pewien standard, który daje szczegółowy opis psa i dokładnie ustala jego
cechy charakterystyczne:

rodzaj szaty, maść, kształt głowy i kufy, uszu i oczu, sylwetkę, kształt ogona
itd. Nawet sposób zachowania, rodzaj wykonywanej pracy i właściwości

psychiczne są ważnymi cechami klasyfikacyjnymi.
Przy hodowli jakiejś rasy ważne jest dokładne przestrzeganie selekcji cech.

Przy tym na pierwszym miejscu nie może znajdować się uroda psa, iżby dobrze
wyróżniał się w konkursie. Chodzi raczej o to, by hodować psy zdrowe i

wykazujące dobre właściwości użytkowe. Najważniejsza jednak jest zrównoważona
psyche, która czyni ze zwierzęcia godnego zaufania towarzysza. Zbyt bliskie

pokrewieństwo, jak również krzyżówki z partnerami psychicznie
niezrównoważonymi albo z nieodpowiadającymi standardom, są często przyczyną

złej stawy pewnych ras.
Również ci, którzy decydują się na mieszańca, powinni koniecznie znać

najważniejsze właściwości psich ras. Decyzja, czy mieszaniec, czy pies rasowy,
musi uwzględniać przede wszystkim własne oczekiwania w stosunku do zwierzęcia,

jak też rodzaj środowiska mieszkalnego. Gdy
Standard bulteriera

przewiduje określone

omaszczenie: biały
z czarnymi plamami

albo pręgowany na
gtowie i uszach;

czerwony; jasno albo
ciemny pręgowany;

trójkolorowy.
17

WPROWADZENIE
pozna się rodziców swego psa, jeszcze lepiej zrozumiecie ujawniane przez

szczenięta zachowania i co z nich wyrośnie. Wśród licznych ras psów oraz
krzyżówek znajdzie się dla każdego właściwe zwierzę. Możliwy jest odpowiedni

wybór dla każdego gustu, dla każdych przyzwyczajeń życiowych, a także każdych
możliwości ekonomicznych. Jedno jest pewne:

każdy pies przy właściwym traktowaniu z nawiązką odwzajemni okazaną uwagę i
sympatię. Częstokroć nawet zostanie najlepszym przyjacielem swego pana.

18
WPROWADZENIE

SYLWETKA l WIELKOŚĆ
Najważniejszą miarą przy klasyfikacji psa jest wysokość w ktębie, tzn.

odległość od ziemi do punktu, w którym stykają się łopatki i nasada szyi. Na
podstawie wysokości w ktębie dzieli się sylwetki (wg Mśgnina). W standardzie

podaje się zazwyczaj wysokość w ktębie z tolerancją kilku centymetrów w górę i
w dół, wagę zaś podaje się rzadko. Przytoczone tutaj wartości są jedynie

przybliżone.
Zazwyczaj dzieli się psy według następujących wymiarów:

duże (ponad 65 cm w ktębie);
średnie (50-65 cm);

małe (35-50 cm);
miniaturowe (poniżej 35 cm).

19
Sylwetka rasy może

być wrysowana
w kwadrat albo

prostokąt, których
boki poziome

wyznaczają linia
grzbietu psa

i poziom ziemi,
pionowe zaś

przebiegają od kłębu
i od krzyża do

podstawy.
WPROWADZENIE

TYPY PSÓW
Psy dzieli się na sześć odmiennych typów,

stosownie do sylwetki i kształtu głowy:
dogowate, wilkowate, chartowate, wyżtowate,

jamnikowate i lisowate, a to z powodu ich
podobieństwa do starożytnego mastiffa, wilka,

charta, lisa itd. Kryteriami przyporządkowania do
poszczególnych typów są cechy charakterystyczne.

Dogowate: masywna głowa, okrągła lub kanciasta,
grzbiet nosa raczej krótki, wargi grube i długie,

wyraźnie zaznaczony stop; ciało masywne, silne,
często olbrzymie.

Wilkowate: głowa zdaje się tworzyć poziomą piramidę,

z wydłużoną, wąską kufą; fafle są cienkie i ściśle
przylegające, maty stop; proporcjonalne i gibkie ciało.

Chartowate: podłużna, stożkowata głowa z wąską
czaszką, z małymi uszami zwróconymi i

tyłu, czasem stojącymi; długi i wąski
grzbiet nosa z silnym zgryzem;

stop prawie nie istnieje; trufla
nosowa wystaje przed kufę; f

wąskie i przylegające wargi; /'
szczupłe ciało z cienkimi .

kończynami i mocno podcią t'.
gniętym brzuchem. ('

Wyżłowate: głowa zbliża się
do kształtu graniastostupa, przy czym grzbiet nosa jest u nasady niemal tak

samo szeroki jak na końcu; duże zwisające uszy, długie obwisłe fafle, wydatny
stop; mocne ciało.

Lisowate: szata z włosem raczej
długim, zakręcony ogon; wilkowata

głowa, ale z szerszą czaszką i drobniejszą kufą, przypominającą trochę
lisa; małe, stojące uszy; krótkie i krępe

' ciało.
Jamnikowate: zdecydowanie krótkie kończyny

w porównaniu z tułowiem; krzywe (pekińczyk)
albo proste (corgi); także inne typy psów mogą

wykazywać cechy jamnicze (wskutek krzywicy albo zniekształceń). Czasami także
u molosów, lisowatych (corgi), wilkowatych

. (eai1"1"1 terier), wyżtowatych itd.,
''iS; występują tendencje do

jamniczego wzrostu.
Nie można też zapominać, że typy psów podlegają pewnym

przemianom, jednak zawsze ujawnia się
wpływ jednego z tych sześciu rodzajów.

Także wtedy, gdy dzieli się psy według
precyzyjnie ustalonych cech. Można np.

dostrzec typowe cechy charta u dobermana albo ociężałość wyżta u niemieckich
owczarków (często zwisające

uszy).
20

WPROWADZENIE
Niektóre rodzaje mastiffów zaś wykazują

w kształcie czaszki charakterystyczne cechy
lisowatych itd. Stąd hodowcy starają się przy

pomocy selekcji w miarę możliwości temu
przeciwdziałać. Próbuje się wykluczać zwierzęta, które w sposób widoczny

wykazują
właściwości niezgodne z zamierzonym celem

hodowlanym i znacznie odstają od pożądanego
typu.

Jednak każda klasyfikacja ma swoje słabe
punkty. Przypisanie psa do tego

czy innego typu wydaje się czasami wymuszone.
Labrador np. należy do wyżtowatych, ale mógłby

pasować równie dobrze do molosów, podczas gdy
wilkowaty doberman pod względem pewnych

cech (np. kształtu głowy) podobny jest do
chartów. Typy toy zaś nie zawsze są wilkowate,

a głowa chihuahua przypomina raczej typ

lisowaty.
MIESZAŃCE

Ściśle biorąc wszystkie psy są mieszańcami. Reprezentanci ras "czystych" także
wywodzą się z krzyżówek różnych ras albo z krzyżówek psów tego samego typu,

których cechy charakterystyczne nie zostały jeszcze ustalone. Jednak dzisiaj,
aby otrzymać rodowodowe szczeniaki, krzyżuje się tylko przedstawicieli tej

samej rasy. Mieszańce zaś są wynikiem przypadkowego krzyżowania się psów
różnych ras lub mieszańców.

Gdyby pozwolić wszystkim psom rasowym, aby parzyły się dowolnie, prawa
naturalnej selekcji pozwoliłyby powstać psu przyszłości. To zwierzę miałoby

przeciętne zdolności, nie wyróżniając się pod względem budowy ani zachowania.
Ale człowiek byt - i jest wciąż jeszcze - zainteresowany hodowaniem psów

nadających się szczególnie dobrze do określonych zadań. Dlatego próbuje
intensyfikować pożądane cechy. Gdy więc kupuje się psa określonej rasy, tym

samym "nabywa się" także pewne "gwarantowane" sposoby jego zachowań. U
mieszańca zaś ma się tylko pewność, że będzie wiernym i oddanym przyjacielem.

To jednak nie znaczy, że mieszańce nie mogą być wytrawnymi myśliwymi albo
stróżami, czy też nie nadają się do zaganiania stad. Tego jednak kupujący

nigdy z góry nie wie. Niestety los mieszańca jest często smutniejszy niż los
psa rasowego. Ponieważ na ogół mieszańce w porównaniu z psem rasowym kosztują

niewiele, nabywca znacznie szybciej decyduje się na kupno, ale także znacznie
łatwiej później psa oddaje. Mieszańce są często zaniedbywane albo nawet

poniewierane. Jest to zawsze postępowanie nieludzkie i okrutne, ponieważ
mieszaniec jest tak samo wiernie oddaną istotą, jak zwierzę z rodowodem. Ma te

same odczucia, tę samą zdolność kochania i to samo prawo do bycia kochanym.
Kundel, którego bierze się ze schroniska, będzie swemu panu zawsze

bezwzględnie oddany. Zwierzę łatwo dostosuje się do wszystkich potrzeb swojej
rodziny i częstokroć rozwinie się w zdrowszego, silniejszego i mądrzejszego

domownika niż pies rasowy. Przyczyną tego jest zjawisko nazywane przez
biologów siłą hybrydy albo efektem heterozyjnym. Jeżeli człowiek decyduje się

na zwierzę ze schroniska, opiekun zawsze chętnie poleci tego osobnika, który
najbardziej odpowiada oczekiwaniom. Czy jest to zwierzę czujne, nadające się

do dzieci, czy też imponujący wielkością stróż.
21

WPROWADZENIE
Oczywiście każdy właściciel psa powinien zadbać, żeby jego zwierzę nie mogło

się bez ograniczeń rozmnażać.
Oddawanie niepożądanych szczeniaków do azylu albo po prostu rozdawanie

nieznajomym, dowodzi braku odpowiedzialności. Kto wie bowiem, czy ci po prostu
nie wyrzucą zwierzęcia, gdy będą go mieli dosyć? Psy także potrafią cierpieć i

rozpaczają w swojej samotności, gdy zostaną zdradzone przez ukochanego pana.
Trzeba przy tym podkreślić że wysterylizowane zwierzę (obojętne czy pies, czy

suka) na tym nie cierpi, ponieważ dla zwierzęcia same funkcje seksualne nie
mają tak wysokiej wartości, jak dla człowieka. Wyrzucone albo sponiewierane

zwierzę cierpi jednak każdym włóknem swojej natury i nigdy nie zapomni tego,
co mu uczyniono.

Dlatego też mieszaniec musi być szanowany, kochany i ceniony tak samo, jak
pies rasowy. W tym sensie my, ludzie, możemy się tylko uczyć od psów, ponieważ

one nie znają rasowych uprzedzeń. Bawią się z sobą albo szamoczą bez względu
na drzewo genealogiczne.

Wybór psa
Zdecydowanie się na psa, czy to mieszańca, czy na zwierzę o szlachetnym

rodowodzie, musi zostać przez nabywcę dobrze przemyślane. Sam pies zawsze
będzie dla swego pana wiernym i oddanym przyjacielem, który przez całe życie

będzie mu towarzyszyć i zawsze zasługuje na jego pełną uwagę. Przed podjęciem
ostatecznej decyzji trzeba więc koniecznie uwzględnić kilka spraw

podstawowych,

Aby nawiązać głęboki i serdeczny stosunek ze swym psem, trzeba wiedzieć,
jakiej pielęgnacji wymaga wybrane zwierzę. Nie starczy oprzeć się tylko na

własnym przekonaniu, co dla niego jest właściwe. Kto nie ma doświadczenia,
powinien zwrócić się do hodowcy danej rasy, aby poznać jej najważniejsze

cechy. Cennych rad mogą udzielić również kynolodzy.
Nie zawsze jest prawdą, że pies w mieszkaniu cierpi. Zależy to raczej od

wybranej rasy. Ale pies cierpi zawsze, jeżeli nie może zbudować właściwych
stosunków ze swoim panem, jeśli jest trzymany na łańcuchu albo w za małej

klatce, lub też opuszczony przez człowieka musi strzec beznadziejnego
asfaltowanego podwórza, magazynu czy fabryki.

Pod pewnymi względami nabycie psa powinno się traktować jak nabycie samochodu:
musimy np. postawić sobie pytanie, jakich "wyczynów" oczekujemy i jak wiele

czasu oraz pieniędzy kosztuje utrzymanie (rodzaj i ilość żywności,
pielęgnacja, opieka weterynaryjna, wybieg w terenie). W końcu ważne jest też,

czy w ogóle umiemy się obchodzić z wybranym modelem. Drobna pani w średnim
wieku nie powinna decydować się na doga de Bordeaux. Także wtedy, gdy

dysponuje dużym ogrodem. Kto cały dzień musi spędzać siedząc przy swoim
biurku, postąpi źle, nabywając małego foksteriera, mimo że ten ze względu na

swój rozmiar pozornie dobrze pasuje do mieszkania. Swoje własne nawyki trzeba
koniecznie zawczasu porównać z właściwościami fizycznymi danej rasy, jej

usposobieniem, charakterem i szczególnymi wymaganiami.
Najważniejsze pytanie jest jednak następujące. Czy jesteście gotowi J czy

jesteście w stanie podjąć uczuciowe zobowiązanie, które trwa około tuzina lat?
Tylko wtedy gdy odpowiedź wypadnie pozytywnie, można się dalej zastanawiać nad

wiekiem, wielkością i płcią psa, którego zamierza się nabyć, czy też wahać się
pomiędzy mieszańcem i psem rasowym. Trzeba wziąć także pod uwagę, że mniejsze

zwierzęta najczęściej żyją dłużej niż
22

rasy wyrośnięte. Jedyny wyjątek stanowią psy kanapowe, których czas
życia jest najkrótszy.

Pies to nie zabawka ani przedmiot. Wybranie szczeniaka na prezent gwiazdkowy
dla dziecka jest ze społecznego punktu widzenia wyraźnym znakiem ignorancji i

prostactwa. Dziecko, być może, potraktuje psa jak pluszową zabawkę, sprawiając
mu przy tym ból. W lecie zwierzę, być może, zostanie wyrzucone, ponieważ

pojawi się problem z wyjazdem na urlop. Jest aktem niesłychanego okrucieństwa,
gdy pozwala się cierpieć zwierzęciu sobie powierzonemu, ponieważ ono ze swej

strony ufa człowiekowi całkowicie. Jest nawet gotowe za swego pana w każdej
chwili oddać życie. Pies nigdy nie zrozumie, dlaczego obiekt jego przywiązania

czyni mu zło. Takie bezsensowne, z jego punktu widzenia, zachowanie zbije go
tylko z tropu. Każdy, kto poświęcił się opiece nad wyrzuconymi albo

maltretowanymi psami, wie, że te zwierzęta do końca życia noszą w sobie
doświadczone zagubienie, lęk i wyobcowanie. W ich oczach zawsze będzie można

ujrzeć cień doznanego bólu.
ZACHOWANIA ASPOŁECZNE

Zdarzają się psy przejawiające w różnym stopniu rozwinęte zakłócenia w
zachowaniu i w psychice. Do nich należą m.in. odrzucenie własnych szczeniąt,

przywary higieniczne albo krańcowa agresywność (jak np. psy, które mocno
gryzą, szczekają, stale symulują akty seksualne albo ujawniają określone

fobie). Na ogół źródeł zaburzenia osobowości można się doszukać w rażących
błędach, które popełnił człowiek podczas selekcji hodowlanej, w wychowaniu

albo w tresurze:
_ krzyżowanie blisko spokrewnionych zwierząt;

_ szczenięta, które wskutek pazerności hodowcy wykazują co najmniej jednego
rodzica rasowo niestabilnego;

23
WPROWADZENIE

Kto decyduje się na

zakup szczenięcia
musi móc zagwarantować mu to

samo ciepło
i poczucie

bezpieczeństwa, co
jego naturalna matka. Na stronie

następnej:
szczenięta owczarka

szkockiego.
_ szczenięta, które zbyt wcześnie zostały odłączone od matki, dorastają

W Watac. &C TTSTĄ odbywać mączape da\eV\'a wteote;,
_ szczenięta często pozostawiane samotnie;

_ psy tresowane przemocą;
_ psy zbyt długo trzymane na łańcuchu,

_ psy, które pozostawione same sobie nie mog W;UIOTZC pTawd'iowego
kontaktu z człowiekiem;

_ psy, którym przez pewien czas wolno było wszystko a potem, gdy już nie
słuchały, musiały pędzić życie na smyczy, znaczone razami i niechęcią rodziny.

Nie wolno lekceważyć żadnego z tych punktów. Dlatego też ważne jest, aby
kupując psa zwrócić się do hodowcy wyspecjalizowanego w danej rasie. Jeśli to

możliwe, poleca się obejrzenie rodziców szczeniaka i zaobserwowanie, jaki mają
stosunek do swojego właściciela. W przypadku psów rasowych w żadnym razie nie

wolno zapomnieć o obejrzeniu przed kupnem dokumentów hodowlanych rodziców.
Potem właściciel psa musi przede wszystkim nauczyć się rozumieć podstawowe

cechy charakteru swego psa. Jeżeli u nabytego psa wystąpią rzeczywiście
zachowania aspołeczne, trzeba się skonsultować z weterynarzem, a w ciężkich

przypadkach nawet z etologiem (badaczem zachowań) albo psim psychologiem.
SZCZENIAK CZY DOROSŁY PIES?

Każdy szczeniak naturalnie jako psi dzidziuś jest słodki i uroczy, i sprawia
swemu właścicielowi mnóstwo radości. Ale jemu potrzebna jest osoba, która

zajmie miejsce matki, pielęgnując go, karmiąc (trzy, cztery razy dziennie w
ciągu pierwszych miesięcy), jak również przyzwyczajając go do czystości w

domu. Na ogół wymaga to wiele czasu, w którym trzeba mtodemu psu pomóc
zbudować dobrą relację z otaczającym go światem i człowiekiem. Maluch jest po

raz pierwszy oddzielony od swojej matki i swojego rodzeństwa, a więc od ciepła
i poczucia bezpieczeństwa, których tam doświadczał. Jest zatem absolutnie

konieczne dostarczenie szczenięciu jak najszybciej tego samego ciepła i tego
samego poczucia bezpieczeństwa.

Pierwsze noce w nowym domu szczeniak powinien spędzić w pokoju, gdzie śpi
również jego pan. Pan może wtedy przemawiać do szczenięcia, głaskać je albo

uspokajać, gdy zaczyna skomleć. Karcenie, jako metoda wychowawcza, jest na
początku niewłaściwe i można je stosować tylko wtedy, gdy jest to całkowicie

nieodzowne. Gdy szczeniak znajdzie się w swoim nowym domu, zazwyczaj nasiusia
na podłogę. Nie wolno wtedy na niego krzyknąć, trzeba sprzątnąć przy pomocy

gazety, a potem odłożyć ją na bok, najlepiej w pobliżu drzwi. Następnym razem
trzeba małego ostrożnie zanieść na papier, żeby się tam załatwił.

Na ogół szczeniak zaraz stara się zrozumieć intencję swego nowego,
człowieczego przyjaciela. Trzeba jednak wiedzieć, że poprzez tę chęć

zadowalania obiektu jego miłości (tzn. pana) należy psa uczyć posłuszeństwa.
Posłuszeństwo nie może być nigdy efektem kary. Nie oznacza to jednak, że

trzeba ustępować wszystkim kaprysom młodego zwierzęcia. Zakazy muszą być
przestrzegane, przy czym konieczne jest postępowanie konsekwentne. Odnosi się

to również do sytuacji, gdy normalnie nie pozwala się psu włazić do tóżka, a
nagle pozwala, gdy pan jest chory i pragnie towarzystwa.

24
WPROWADZENIE

Rozum psa kieruje się prostą, ale także precyzyjną logiką. Coś może być tylko
dozwolone albo tylko zakazane.

Szczenięta odczuwają chłód silniej niż zwierzęta dorosłe, zatem nie powinny
zbyt długo pozostawać na dworze, ale cierpią przede wszystkim z powodu

samotności. Kto więc chciałby towarzysza, którego można natychmiast wypuścić,
który zachowuje czystość i nie wymaga już wychowywania, dobrze zrobi, jeżeli

postara się o zwierzę dorosłe. Ale biorąc psa odchowanego, trzeba się
koniecznie upewnić, czy zwierzę jest rzeczywiście czyste. Pies, który przez

dłuższy czas byt trzymany w zagrodzie dla psów, będzie miał z tym
prawdopodobnie większe trudności niż zwierzę, które już dłuższy czas żyło w

domu.
Nie jest prawdą, że pies w wieku 8-14 miesięcy nie może już prawdziwie

przywiązać się do swego nowego pana. Większość cech jego charakteru i zachowań
zależy naturalnie od tego, jak spędził pierwsze miesiące życia. Mają one dla

każdego psa olbrzymie znaczenie, bowiem właśnie ten okres stanowi fazę
kształtowania osobowości, jak to nazwał Konrad Lorenz. W ogólności psy

pochodzące z hodowli, gdzie żyły razem z rodzeństwem i nie miały wcześniej
żadnego pana, łatwiej przyzwyczajają się do nowej sytuacji; takie zwierzęta

natychmiast okazują swoje przywiązanie do nowej rodziny. Dorosłe psy, które z
jakiegoś powodu zostały oddane, muszą dopiero zmienić obiekt swojej miłości,

przejść proces wymagający czasu. Dlatego też trzeba je traktować ze szczególną
troską i wyczuciem.

WPROWADZENIE
Suka rasy chien

d'Artois ze swymi
nienasyconymi

młodymi.
SUKA CZY PIES?

Wybór płci przy zakupie, to decyzja czysto subiektywna. Rzecz jasna, jednym z
największych mankamentów suki jest jej cykl reprodukcyjny. Chyba że chce się

mieć potomstwo. Do tego dochodzi jednak tylko dwa razy do roku. W tym okresie,
zwanym cieczką, psy czują do suk niepohamowany pociąg. Suka zaś może w tym

czasie próbować uciec. Poza tym ciekące się suki plamią krwią (zwaną farbą),
potem często mają urojoną ciążę. Mimo to problemy te nie są takie istotne. Dla

suk, które mieszkają w domu, istnieją specjalne "majteczki", które suki
akceptują bez problemu, jeżeli od początku zostaną do nich przyzwyczajone.

Jako kolejne proste rozwiązanie poleca się kastrację albo periodyczne
stosowanie środków antykoncepcyjnych. Suki są na ogót postuszniejsze,

łagodniejsze i bardziej "domowe" niż psy, zazwyczaj też lepiej nadają się do
pilnowania. Ponadto żyją w większej harmonii z dziećmi i nie znaczą swojego

terytorium moczem.
Samce posiadają mniej ujmujące usposobienie niż samice, jednak mogą być

bardziej żywe, wesołe i najczęściej dają się łatwiej ułożyć. Z drugiej strony
zachowują się mniej tolerancyjnie w stosunku do innych zwierząt w domu.

GDZIE l JAK KUPOWAĆ?
Zanim oceni się nowy miot i zadecyduje o kupnie, powinno się koniecznie

dowiedzieć u specjalisty kynologa o właściwościach wybranej rasy. Pożytecznych
informacji dostarczają również fachowe czasopisma i książki. Aby uniknąć

ewentualnych problemów zdrowotnych, wskazana jest na wszelki wypadek
konsultacja z weterynarzem (pewne rasy cierpią np. często na dysplazję stawu

biodrowego).
Chyba żadnemu nabywcy nie jest łatwo spośród szczeniąt z jednego miotu wybrać

najlepsze i najzdrowsze. Ale rada doświadczonej osoby z pewnością dopomoże.
Przed zakończeniem transakcji jest też ważne poznanie przynajmniej matki, a

jeszcze lepiej obojga rodziców, aby wyrobić sobie wyobrażenie o przyszłym
rozwoju małych, a przede wszystkim o ich przyszłej osobowości.

26

WPROWADZENIE
NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ PRZY KUPNIE?

Najpierw trzeba się upewnić, że pies jest zdrowy. Trzeba się też ze
sprzedającym umówić, że gdyby zwierzę byto chore, to weźmie je z powrotem.

Dlatego powinno się jak najszybciej odwiedzić weterynarza, aby zbadał szczenię
pod następującym kątem:

_ żywe i wesołe zachowanie;
_ solidne ciało z ładnym, gęstym futrem, przy czym pies nie może okazywać

odruchów bólu, gdy się go dotyka;
_ czysty nos, oczy i uszy bez oznak wydzieliny (kropla jasnej, przezroczystej

cieczy przy otworach nosa jest normalna);
_ dziąsła, język i wewnętrzna strona powiek muszą być różowe;

_ nie ma objawów biegunki (jeżeli to możliwe, zbadać kał i sprawdzić, czy
okolica odbytu i włosy na łapach nie wykazują śladów ekskrementów;

_ nie ma śladów pasożytów (glista albo tasiemiec) w kale (jeżeli brzuch
szczenięcia jest spuchnięty zanim skończy jeść, prawdopodobnie nie został

odrobaczony);
_ nie ma plam, skaleczeń albo łupieżu w szacie i na skórze;

_ nie kaszle.
Trzeba zapytać sprzedawcę, czy i jak szczenię zostało odrobaczone. Trzeba też

kazać pokazać sobie książeczkę szczepień zwierzęcia. Szczeniąt, które nie
otrzymały pierwszego z zaleconych szczepień, nie można odłączyć od matki.

Kupując psa rasowego, należy kazać sobie pokazać papiery hodowlane. W
dokumencie zwanym rodowodem, właściwy związek hodowców i jego nadrzędna

organizacja potwierdzają oficjalnie czystość rasową, W Polsce jest to Związek
Kynologiczny. Zwierzę otrzymuje stamtąd numer, przy czym niektórzy właściciele

każą ten numer psu wytatuować.
Na koniec warto przytoczyć słowa pisarza, Piera Scanzianiego, zapalonego

miłośnika psów, który m.in. zasłużył się w sposób decydujący dla hodowli
mastiffa neapolitańskiego: "Nie kupujcie psów u zawodowych sprzedawców. Dla

nich pies, to pies, jak małpa to małpa albo ptak to ptak. (...) Nie kupujcie
od ludzi, u których w łazience stoi skrzynka, gdzie znajdują się matka i

szczenięta. Została ona pokryta przez pierwszego lepszego psa z sąsiedztwa i
teraz ludzie chcą się pozbyć bagażu, który zaświnia dom. (...) Nie kupujcie

pod wpływem nagłego impulsu, że natychmiast musicie mieć psa. Nigdy nie
zapominajcie, iż bierzecie pomocnika, współpracownika, robotnika, ucznia,

przyjaciela, członka rodziny, z którego jest się dumnym i który sprawia
radość. Z nim spędzicie miłe godziny i dnie, w smutnych chwilach będzie przy

was, nawet wtedy, gdy wszyscy inni już was opuścili".
27

WPROWADZENIE
Spis uznanych ras psów

Obecnie na całym świecie istnieje okoto 400
różnych udomowionych ras psów. W końcu

XIX wieku został wypracowany system klasyfikacji ras, który jest do dzisiaj
stosowany jako podstawa ocen na wystawach psów.

Poniżej przytoczony jest aktualny podział
uznanych ras psów, ustalony przez Federation Cynologiaue Internationale (FCI)

- Międzynarodową Federację Kynologiczną
- obowiązujący w Związku Kynologicznym

w Polsce.
Grupa 1

Owczarki i inne psy pasterskie (z wyłączeniem szwajcarskich psów do bydła)
Sekcja 1 - owczarki

1. Australia
Owczarek australijski - Kelpie

2. Belgia

Owczarek belgijski - Chien de berger belge
a) Groenendael

b) belgijski Laekenois
c) belgijski Malinois

d) belgijski Tervueren
Schipperke

a) 3-5 kg
b) 5-8 kg

3. Niemcy
Owczarek niemiecki - Deutscher Schaferhund

4. Hiszpania
Owczarek z Majorki - Ca de Bestiar

a) krótkowłosy - pelo corto
b) długowłosy - pelo largo

Owczarek kataloński - Goś d'Atura Catala
a) długowłosy - pelo largo

b) gtadkowtosy - pelo liso
5. Francja

Owczarek francuski Beauceron - Berger de
Beauce

a) czarny i podpalany
b) ariekin

Owczarek francuski Briard - Berger de Brie
a) czarny łupkowy

b) płowy, szary
Owczarek pikardyjski - Berger de Picardie

Owczarek pirenejski długowłosy - Berger
des Pyrenees a poił long

Owczarek pirenejski krótkowłosy - Berger
des Pyrenees aface rasę

6. Wielka Brytania
Bearded Collie

Border Collie
Owczarek szkocki długowłosy - Collie Rough

Owczarek szkocki krótkowłosy - Collie Smooth
Owczarek staroangielski Bobtail - Old English Sheepdog

Owczarek szetlandzki - Shetland Sheepdog
Welsh Corgi Cardigan

Welsh Corgi Pembroke
7. Włochy

Bergamasco - Cane de pastore Bergamasco
MaremmanoAbruzzese - Cane da pastore

MaremmanoAbruzzese
8. Węgry

Komondor
Kuyasz

Mudi
Puli

a) biały - feher
b) czarny, szary, płowy - fekete, szurke, fako

Pumi
9. Holandia

Owczarek holenderski - Hollandse Herdershond
a) krótkowłosy - Kortharige

b) długowłosy - Langharige
c) szorstkowtosy - Ruwharige

Sarlooswolfhond

Schapendoes
10. Polska

Polski owczarek nizinny
Owczarek podhalański - polski owczarek

podhalański
11. Portugalia

Owczarek portugalski - Cao da Serra de Aires
12. Republika Chorwacka

28
WPROWADZENIE

Owczarek chorwacki - Hrvatski Ovcar
13. Słowacja

Czuwacz słowacki - SlovenskyĆuvać
14. Rosja

Owczarek potudnioworosyjski Jużak
- Jużnorusskaja Owczarka

Rasy zaakceptowane tymczasowo
Ćeskoslovensky Ylćak (Słowacja)

Australian Shepherd (USA)
Sekcja 2 - pasterskie (z wyłączeniem szwajcarskich psów do bydła)

1. Australia
Australian Cattiedog

2. Belgia/Francja
Bouvier des Flandres - Vlaamse Koehond

Rasy zaakceptowane tymczasowo
Cao Fila de Sao Miguel (Portugalia)

Grupa 2
Typ pinczery i sznaucery, molosowate, psy

górskie i szwajcarskie psy do bydła
Sekcja 1 typ pinczery i sznaucery

1.1 Pinczery
1. Niemcy

Doberman
a) czarny i podpalany

b) brązowy i podpalany
Pinczer średni - Pinscher

a) czerwonobrązowy do sarniego
b) czarny i podpalany

Pinczer miniaturowy - Zwergpinscher
a) czerwonobrązowy do sarniego

b) czarny i podpalany
Pinczer małpi - Affenpinscher

2. Austria
Pinczer austriacki - Osterreichischer Kurzhaariger Pinscher

1.2 Sznaucery
1. Niemcy

Sznaucer olbrzym - Riesenschnauzer
a) pieprz i sól - Pfeffersalz

b) czarny - Schwarz
Sznaucer średni - Schnauzer

a) pieprz i sól - Pfeffersalz
b) czarny - Schwarz

Sznaucer miniaturowy
- Zwergschnauzer

a) pieprz i sól - Pfeffersalz
b) czarny - Schwarz

c) czarnosrebrny - Schwarzsiłber

d) białyWeiss
1.3 Smoushond

Holandia
Hollandse Smoushond

1.4 Cziornyj Terier
Rosja

Czarny terier rosyjski - Cziornyj Terier
Sekcja 2 - molosowate

2.1 Typ dog
1. Argentyna

Dog argentyński - Dogo Argentino
2. Brazylia

Fila Brasileiro
3. Chiny (FCI)

Shar Pei
4. Dania

Broholmer
5. Niemcy

Bokser - Deutscher Boxer
a) żółty

b) pręgowany
Dog niemiecki - Deutsche Dogge

a) żółty
b) pręgowany

c) czarny
d) ariekin

e) błękitny
Rottweiler

6. Hiszpania
Pies z Majorki - Perro dogo Mallorquin (Ca

de Bou)
7. Francja

Dogue de Bordeaux
8. Wielka Brytania

Buldog angielski - Bulldog, Bullmastiff
Mastiff angielski - Mastiff

9. Włochy
Mastiff neapolitański - Mastino Napoletano

10. Japonia
Tosa

29
WPROWADZENIE

2.2 Typ górski
1. Anatolia (FCI)

Anatolian - Coban Kopegi
2. Kanada(FCI)

Nowofundland - Newfoundland
a) czarny

b) brązowy
c) biały z czarnymi tatami

3. Niemcy
Hovawart, Leonberger

4. Niemcy/Szwajcaria
Landseer (typ kontynentalny) - Landseer

(europeischkontinentaler Typ)
5. Hiszpania

Mastiff hiszpański - Mastin Espańol

Mastiff pirenejski - Mastin de los Pirineos
6. Francja

Pirenejski pies górski - Chien de Montagne
des Pyrenees,

7. Macedonia/Jugosławia
Sarplaninac

8. Maroko,
Aidi

9. Portugalia
Cao da Serra da Estrela

a) krótkowłosy - pelo lizo
b) długowłosy - pelo comprido

Cao de Castro Laboreiro
Rafeiro do Alentejo

10. Szwajcaria
Bernardyn - St. Bernhardshund

a) krótkowłosy - Kurzhaarig
b) długowłosy - Langhaarig

11. Słowenia
Kraski Ovcar

12. Rosja
Owczarek kaukaski - Kawkaskaja owczarka

Owczarek środkowoazjatycki - Sriednieazjatskaja owczarka
13. Tybet (FCI)

Mastiff tybetański - DoKhyi, Tibetan Mastiff
Rasy zaakceptowane tymczasowo

Cane Corso (Włochy)
Sekcja 3 - psy górskie i szwajcarskie psy do

bydta
Szwajcaria

Appenzeller - Appenzeller Sennenhund
Berneński pies pasterski - Berner Sennennund

Entlebucher - Entlebucher Sennenhund
Duży szwajcarski pies pasterski - Grosser

Schweizer Sennenhund
Teriery

Sekcja 1 - teriery dtugonożne
1. Niemcy

Niemiecki terier myśliwski - Deutscher Jagdterrier
2. Wielka Brytania

Airedale Terrier
Bedlington Terrier

Border Terrier
Foksterier krótkowłosy - Fox Terrier Smooth

Foksterier szorstkowtosy - Fox Terrier Wire
Lakeland Terrier

Manchester Terrier
Terier walijski - Welsh Terrier

3. Irlandia
Irish Glen of Imaal Terrier

Terier irlandzki - Irish Terrier
Kerry Blue Terrier

Irish Soft Coated Wheaten Terrier
Rasy zaakceptowane tymczasowo

Parson Jack Russell Terrier
(Wielka Brytania)

Sekcja 2 - teriery krótkonożne

1. Australia
Australian Terrier

2. Wielka Brytania
Cairn Terrier

Dandie Dinmont Terrier
Norfolk Terrier

Norwich Terrier
Terier szkocki - Scottish Terrier

Seałyham Terrier
Skye Terrier

West Highland White Terrier
3. Japonia

Terier japoński - Nihon Teria
4. Republika Czeska

Terier czeski - Ćesky Terier
Sekcja 3 - teriery typu "buli"

1. Wielka Brytania
Bulterier - Buli Terrier

a) standardowy - Buli Terrier (Standard)
b) miniaturowy - Miniaturę Buli Terrier

Staffordshire Buli Terrier
2. USA

American Staffordshire Terrier
Sekcja 4 - teriery do towarzystwa

(ozdobne)
1. Australia

Australian Silky Terrier
2. Wielka Brytania

English Toy Terrier
Yorkshire Terrier

30
WPROWADZENIE

_wupa 4
Jamniki

1. Niemcy
Jamnik - Dachshund

a) jamnik standardowy - Standard
- krótkowłosy - Kurzhaar

- długowłosy - Langhaar
- szorstkowtosy - Rauhhaar

b) jamnik miniaturowy - ZwergDachshund
- krótkowłosy - Kurzhaar

- długowłosy - Langhaar
- szorstkowtosy - Rauhaar

c) jamnik króliczy - KaninchenDachshund
- krótkowłosy - Kurzhaar

- długowłosy - Langhaar
- szorstkowłosy - Rauhaar

: Grupa 5"
Psy typu szpic i pierwotne

Sekcja 1 - północne psy zaprzęgowe
1. Grenlandia (Nordic Countries Union/NCU)

Pies grenlandzki - Groniandshund
2. Rosja (Nordic Countries Union/NCU)

Samoyed - Samojedskaja Sobaka
3. USA

Alaskan Malamute

Siberian Husky
Sekcja 2 - północne psy myśliwskie

1. Norwegia
Ełkhund szary - Norsk EIghund Gra

Ełkhund czarny - Norsk EIghund Sort
Norsk Lundehund

2. Rosja
Łajka rosyjskoeuropejska - RusskoEwropejskaja Łajka

Łajka wschodniosyberyjska - WostocznoSibirskaja Łajka
Łajka zachodniosyberyjska - ZapadnoSibirskaja Łajka

3. Szwecja
Jamthund

Norbottenspets
4. Finlandia

Karelski pies na niedźwiedzie - Karjalankarhukoira
Szpic fiński - Suomenpystykon/a

Sekcja 3 - północne psy stróżujące i pasterskie
1. Islandia (Nordic Countries Union/NCU)

Islandzki szpic pasterski - Islandsk
Farehond

2. Norwegia
Norsk Buhund

3. Szwecja
Syensk Lapphund

Vastgótaspets
4. Finlandia

Suomenlapinkoira
Lapinporokoira

Sekcja 4 - szpice europejskie
1. Niemcy

Szpic niemiecki
a) szpic wilczy - Wolfsspitz (Keeshond)

b) szpic duży - Grosspitz
biaty

- kolorowy klasyczny (brązowy/czarny)
c) szpic średni - Mitteispitz

biaty
- kolorowy klasyczny (brązowy/czarny) - Altfarben

- kolorowy współczesny (pomarańczowy/wilczasty) - Neufarben
d) szpic maty - Kleinspitz

- biaty
- kolorowy klasyczny (brązowy/czarny) - Altfarben

- kolorowy współczesny (pomarańczowy/wilczasty) - Neufarben
e) szpic miniaturowy - Zwergspitz (Pomeranian)

2. Włochy
Szpic włoski - Yolpino Italiano

Sekcja 5 - szpice azjatyckie i rasy pokrewne
1. Chiny (Wielka Brytania)

Chowchow
2. Niemcy

Eurasier \
31

WPROWADZENIE
3. Japonia

Akita
Hokkaido

Kai

Kishu
Szpic japoński - Nihon Supittsu

Shiba
Shikoku

Rasy zaakceptowane tymczasowo
Korea Jindo Dog (Korea)

Sekcja 6 - typ pierwotny
1. Izrael

Canaan Dog
2. Malta (Wielka Brytania)

Pies faraona - Pharaoh Hound
3. Meksyk

Nagi pies meksykański - Xoloitzquintle
a) standard

b) miniaturowy
4. Peru

Nagi pies peruwiański - Perro sin pęto del
Peru

a)duży
b) średni

c) miniaturowy
5. Afryka Centralna (Wielka Brytania)

Basenji
Sekcja 7 - typ pierwotny - psy do polowania

1. Hiszpania
Podenco kanaryjski - Podenco Canario

Podenco z Ibizy - Podenco Ibicenco
- szorstkowfosy - pelo alambre

- krótkowłosy - pelo corto
2. Włochy

Cirneco dell'Etna
3. Portugalia

Podengo portugalski - Podengo Portygues
a) szorstkowfosy pelo cerdoso

- duży grandę
- średni medio

- miniaturowy - pequeno
b) krótkowłosy - pelo liso

- duży - grandę
- średni - medio

- miniaturowy - pequeno
Sekcja 8 - psy myśliwskie typu pierwotnego

z pręgą na grzbiecie
Rasy zaakceptowane tymczasowo

Thai Ridgeback Dog (TajlandiaJaponia)
Gończe, posokowce i rasy pokrewne

Sekcja 1 - psy gończe
1.1 Duże psy gończe

1. Belgia
Bloodhound - Chien de SaintHubert

2. Francja
Rasy krótkowłose

Poitevin
Billy

Gończy francuski trójkolorowy - Francais tricolore
Gończy francuski biatoczarny - Francais

blanc et noir

Gończy francuski biatopomarańczowy
- Francais blanc et orange

Duży gończy anglofrancuski trójkolorowy
- Grand anglofrancais tricolore

Duży gończy anglofrancuski biatoczarny
- Grand anglofranęais blanc et noir

Duży gończy anglofrancuski biatopomarańczowy - Grand anglofranQais blanc et
orange

Duży gończy gaskoński - Grand bieu de
Gascogne

Grand gascon saintongeois
Rasa długowłosa

Grand griffon vendeen
3. Wielka Brytania

Foxhound angielski - Foxhound (English)
Otterhound

4. USA
Foxhound amerykański - American Foxhound

Black and Tan Coonhound
1.2 Psy gończe średnie

1. Bośnia (FCI)
Gończy bośniacki szorstkowtosy barak

- Bosanski ostrodlaki gonić Barak
2. Hiszpania

Gończy hiszpański - Sabueso Espanol
3. Francja

Rasy krótkowłose
Mały gończy anglofrancuski - AngloFrancais de petite venerie

Ariegeois
BeagleHarrier

Chien d'Artois
Porcelaine

Maty gończy gaskoński - Petit bieu de Gascogne
Petit gascogne saintongeois

Rasy szorstkowtose
Szorstkowtosy gończy wandejski - Briquet

griffon yendśen
Szorstkowtosy gończy gaskoński - Griffon

bieu de Gascogne
Szorstkowtosy gończy bretoński - Griffon

fauve de Bretagne
Szorstkowtosy gończy z Nivernais - Griffon

32
WPROWADZENIE

4. Wielka Brytania
Harrier

5. Grecja
Gończy grecki - Hellenikos Ichnilatis

6. Istria
Gończy istryjski krótkowłosy

- Istarski kratkodlaki gonić
Gończy istryjski szorstkowtosy

- Istarski ostrodlaki gonić
7. Włochy

Gończy włoski - Segugio Italiano
a) krótkowłosy - pelo raso

b) szorstkowtosy - pelo forte

8. Jugosławia
Gończy jugosłowiański trójkolorowy

- Jugoslavenski trobojni gonić
Jugosłowiański gończy górski - Planinski

gonić
Gończy serbski - Serbski Gonić

9. Węgry
Gończy węgierski - Erdełyi kopo

10. Norwegia
Dunker

Haldenstóyer
Hygenhund

11. Austria
Gończy austriacki (Brandlbracke) - Ósterrechische Glattńaarige Bracke

(Brandlbracke)
Sończy styryjski - Steirische Rauhhaarbracke (Peintinger Bracke)

Gończy tyrolski - Tiroler Bracke
12. Polska

Ogar polski
13. Republika Chorwacka

Gończy chorwacki - Posavski gonić
14. Szwajcaria

Szwajcarskie gończe - Schweizer Laufhunde
a) gończy berneński - Berner Laufhund

b) gończy z Jury (Bruno)
c) gończy lucerneński - Luzerner Laufhund

d) gończy szwajcarski - Schwyzer Laufhund
15. Słowacja

Gończy słowacki - Slovensky kopov
16. Finlandia

Gończy fiński - Suomenajokoira
17. Szwecja

Gończy Hamiltona - Hamiltonsttware
Gończy Schillera - Schillerstóvare

Gończy smalandzki - Smalandstcn/are
1.3 Małe psy gończe

1. Niemcy
Gończy niemiecki - Deutsche Bracke

Westfalski gończy krótkonożny - Westfalische Dachsbracke
2. Francja

Baset artezyjskonormandzki - Basset
artesien normand

Baset gaskoński - Basset bieu de Gascogne
Basset d'Artois

Baset bretoński - Basset fauve de Bretagne
Grand Basset griffon vendeen

Petit Basset griffon vendeen
3. Wielka Brytania

Basset hound
Beagle

4. Szwajcaria
Szwajcarskie gończe krótkonożne - Schweizer Niederlaufhunde

a) gończy berneński krótkonożny - Berner
Niederlaufhund

b) gończy z Jury krótkonożny - Jura Niederlaufhund
c) gończy lucerneński krótkonożny - Luzerner Niederlaufhund

d) gończy szwajcarski krótkonożny

- Schwyzer Niederlaufhund
5. Szwecja

Dreyer
Sekcja 2 - posokowce

1. Niemcy
Posokowiec bawarski - Bayerischer Gebirgsschweisshund

Posokowiec hanowerski - Hannoverscher
Schweisshund

2. Austria
Alpejski gończy krótkonożny - Alpenlandische Dachsbracke

Sekcja 3 - rasy pokrewne
1. Dalmacja, Republika Chorwacka (FCI)

Dalmatyńczyk - Dalmatinac
2. Południowa Afryka (Kennel Uriion of Southern Africa, Zimbabwe)

Rhodesian Ridgeback
33

WPROWADZENIE
Wyfly

Sekcja 1 wyżly kontynentalne
1.1 Typ"wyżeł"

1. Dania
Wyżeł duński - Gammel Dansk Honsehund

2. Niemcy
Wyżeł niemiecki krótkowłosy - Deutscner

Kurzhaariger Vorstehhund
Wyżeł niemiecki szorstkowtosy - Deutscner

Drahthaariger Vorstehhund
Pudelpointer

Wyżeł niemiecki ostrowtosy - Deutscner Stichelhaariger Vorstehhund
Wyżeł weimarski - Weimaraner

a) krótkowtosy - kurzhaarig
b) długowłosy - langhaarig

3. Hiszpania
Wyżeł hiszpański z Burgos - Perdiguero de

Burgos
4. Francja

Braque de l'Ariege
Braque d'Auvergne

Braque du Bourbonnais
Braque Dupuy

Wyżeł gaskoński - Braque francais type Gascogne (grandę taille)
Wyżeł pirenejski - Braque francais type

Pyrenóes (petite taille)
Braque SaintGermain

5. Włootły
Wyżeł włoski krótkowłosy - Bracco italiano

a) biatopomarańczowy
b) kasztanowy

6. Węgry
Wyżeł węgierski szorstkowtosy

- Drotzóru Magyar Vizsla
Wyżeł węgierski krótkowłosy

- Róvidszóru Magyar Vizsla
7. Portugalia

Wyżeł portugalski - Perdigueiro Portuguśs
8. Słowacja

Wyżeł słowacki szorstkowtosy (ohar)

- Slovensky hrubosrsty stavac (ohar)
1.2 Typ spaniel"

1. Niemcy
Maty Munsterlander - Kleiner Munsterlander

Vorstehhund
Duży Munsterlander - Grosser

Munsterlander Vorstehhund
Wyżeł niemiecki długowłosy - Deutscher

Langhaariger Vorstehhund
2. Francja

Epagneul bieu de Picardie
Epagneul Breton (brittany)

a) biały i pomarańczowy
b) kolorowy

Epagneul francais
Epagneul picard

Epagneul de PontAudemer
3. Holandia

Drentsche patrijshond
Wyżeł fryzyjski - Stabyhoun

1.3Typ"gryfon"
1. Francja

Gryfon Korthalsa - Griffon d'arret a poił dur
Griffon Boulet - Griffon a poił laineaux

2. Włochy
Wyżeł włoski szorstkowtosy - Spinione italiano

a) biatopomarańczowy
b) kasztanowy

3. Republika Czeska
Wyżeł czeski szorstkowtosy (tousek) - Ćesky

Fousek
Sekcja 2 - wyżly brytyjskie i irlandzkie

2.1 Pointery
1. Wielka Brytania

Pointer - English Pointer
2.2 Setery

1. Wielka Brytania
Seter angielski - English Setter

Seter szkocki (Gordon) - Gordon Setter
2. Irlandia

Seter irlandzki czerwonobiaty - Irish Red
and White Setter

Seter irlandzki - Irish Red Setter
Grupa 8

gj..j*".",
Aportery, ptochacze i psy dowodne

Sekcja 1 - aportery
1. Kanada

Nova Scotia Duck Tolling Retriever
2. Wielka Brytania

Curly Coated Retriever
Flat Coated Retriever

Labrador Retriever
Golden Retriever

3. USA
Chesapeake Bay Retriever

Sekcja 2 - ptochacze

1. Niemcy
34

WPROWADZENIE
Ptochacz niemiecki - Deutscher Wachteihund

2. Wielka Brytania
CIumber Spaniel

Cocker spaniel angielski - English Cocker
Spaniel

a) czerwony
b) czarny

c) kolorowy
Fieid Spaniel

Sussex Spaniel
Springer spaniel angielski - English Springer

Spaniel
Springer spaniel walijski - Welsh Springer

Spaniel
3. Holandia

Koolkerhondje
4. USA

Cocker spaniel'amerykański - American
Cocker

a) czarny
b) wszystkie prócz czarnego jednolite

c) kolorowy
Sekcja 3 - psy dowodne

1. Francja
Barbet

2. Irlandia
Irlandzki spaniel dowodny - Irish Water Spaniel

3. Holandia
Fryzyjski pies dowodnyWetterhoun

4. Portugalia
Portugalski pies dowodny - C3o de agua

Portugues
a) o włosach skręconych

b) o włosach falistych
5. USA

Amerykański spaniel dowodny - American
Water Spaniel

Grupa 9
Sekcja 1 - Bichons i rasy pokrewne

1.1 Bichons
' Basen Morza Śródziemnego centralny

Vtochy)
'.laltańczyk - Maltese

2 Basen Morza Śródziemnego zachodni
=CI)

awańczyk - Bichon hayanais
3 Belgia/Francja

schon frise - Bichon a poił frise
- Włochy

ziolończykBolognese
1.2Coton deTulear

1. Madagaskar (Francja)
Coton de Tulear

1.3 Petit chien lion

1. Francja
Lwi piesek - Petit chien lion

Sekcja 2 - pudle
1. Francja

Pudel duży - Grand caniche
a) biały

b) brązowy
c) czarny

d)szary
e) morelowy

Pudel średni - Caniche moyen
a) biały

b) brązowy
c)czarny

d) szary
e) morelowy

Pudel miniaturowy - Caniche nain
a) biały

b) brązowy
c) czarny

d) szary
e) morelowy

Pudel toy - Caniche Toy
a) biały

b) brązowy
c) czarny

d) szary
e) morelowy

Sekcja 3 - matę psy belgijskie
3.1 Gryfony

1. Belgia
Gryfonik belgijski - Griffon belge

Gryfonik brukselski - Griffon bruxellois
3.2 Brabantczyk

1. Belgia
Brabantczyk - Petit Brabancon

Sekcja 4 - psy bezwłose
1. Chiny (Wielka Brytania)

Chiński Grzywacz - Chinese crested dog
35

WPROWADZENIE
a) bezwłosy - hairless

b) owłosiony - powder puff with veil coat
Sekcja 5 - psy tybetańskie

1. Tybet (Wielka Brytania)
Lhasa apso

Shih Tzu
Spaniel tybetański - Tibetan Spaniel

Terier tybetański - Tibetan Terrier
Sekcja 6 - Chihuahua

1. Meksyk
Chihuahua

a) krótkowłosy - pelo corto
b) długowłosy - pelo largo

Sekcja 7 - angielskie spaniele do towarzystwa
1. Wielka Brytania

Cayalier King Charles spaniel

a) Black and Tan
b)Ruby

c) Blenheim
d) Tricolour

King Charles spaniel
a) Black and Tan

b) Ruby
c) Blenheim

d) Prince Charles (Tricolour)
Sekcja 8 - spaniele japońskie i pekińczyki

1. Chiny (Wielka Brytania)
Pekińczyk - Pekingese

2. Japonia
Chin japoński - Chin

Sekcja 9 - kontynentalne spaniele miniaturowe
1. Francja/Belgia

Spaniel kontynentalny miniaturowy - Epagneul nain continental
a) Papillon (a oreilles droites)

1,5-2,5 kg
2,5-4,5 kg

b) Phalene (a oreilles tombantes)
1,5-2,5 kg

2,5,5 kg
Sekcja 10 - Kromfohrtander

1. Niemcy
Kromfohriander

Sekcja 11 - małe psy molosowate
1. Francja

Buldog francuski - Bouledogue franęais
a) płowy pręgowany albo nie lub w niewielkie taty

b) płowy pręgowany albo nie w przeważające taty
2. Wielka Brytania

Mops - Pug
a) płowy

b) czarny
c) srebrny

d) morelowy
3. USA

Boston terier - Boston Terrier
Grupa 10

_
Charty

Sekcja 1 - charty długowłose i upierzone
1. Afganistan (Wielka Brytania)

Chart afgański - Afgan Hound
2. Środkowy Wschód (FCI)

Chart perski - Saluki
a) długowłosy

b) krótkowłosy
3. Rosja

Chart rosyjski borzoj - Barzaja
Sekcja 2 - charty szorstkowtose

1. Irlandia
Wilczarz irlandzki - Irish Wolfhound

2. Wielka Brytania
Chart szkocki - Deerhound

Sekcja 3 - charty krótkowłose

1. Hiszpania
Chart hiszpański - Galgo Espanol

2. Wielka Brytania
Greyhound

Whippet
3. Włochy

Charcik włoski - Piccolołeyriero italiano
4. Węgry

Chart węgierski - Magyar Agar
5. Mali (Francja)

Chart afrykański - Azawakh
6. Maroko

Chart arabski - Sloughi
Rasy zaakceptowane tymczasowo

Chart polski (Polska)
36

WPROWADZENIE
Objaśnienia do części

szczegółowej: rasy psów
Rasy psów, opisane szczegółowo w dalszej części, są uporządkowane według

aktualnej klasyfikacji kynologicznej. Poszczególne rasy zostały opisane tak,
że czytelnik w przejrzysty sposób otrzymuje wyczerpujące informacje potrzebne

do poznania rasy i jej charakterystycznych cech. Jeśli chcecie się zdecydować
na nabycie psa jako pomocnika albo towarzysza - tutaj znajdziecie wszystko, co

pozwoli możliwie najlepiej dobrać rasę odpowiadającą Waszym wymaganiom.
WIZYTÓWKA

Krótka tabela na początku daje przegląd istotnych informacji: typ (wilkowaty,
dogowaty itd., jak to opisano dokładnie we wstępie); pochodzenie i narodowość

(które czasami się nie pokrywają, ponieważ rasa mogta zostać wyselekcjonowana
gdzie indziej); ważne dane morfologiczne (wysokość w kłębie, idealna waga),

jak też sposób wykorzystania (pies ozdobny i do towarzystwa, stróżujący,
myśliwski itd.). Podane wagi należy traktować jako dane porównawcze, ponieważ

w standardzie waga jest określona dokładnie tylko dla niektórych ras. Kolor
wizytówki uzależniony jest od klasyfikacji psa i służy, podobnie jak

przytoczony na poprzednich stronach wykaz, do odróżnienia poszczególnych grup.
_ Na poszczególne teksty składają się, obok zwartego opisu rasy, krótkie

akapity, w których opisano najważniejsze cechy rasy.
Budowa. Jakkolwiek wszystkie psy pod względem zoologicznym należą do jednego

rodzaju, psie rasy różnią się między sobą licznymi cechami anatomicznymi i
morfologicznymi. Sylwetka, głowa, grzbiet nosa, uszy, okrywa, podszerstek,

szata i ogon (aby przytoczyć tylko najważniejsze) muszą odpowiadać określonym
standardom, przypisanym przez oficjalną kynologię danej rasie w procedurze jej

uznawania. Wiele ras wykazuje też szerokie spektrum dopuszczalnego ubarwienia,
które zostaje wyliczone.

Historia. Wszystkie psie rasy pochodzą od wspólnego przodka. Ich ewolucja do
kształtu dzisiejszego nie zawsze daje się udokumentować, ponieważ dokonywała

się bądź to w czasach prehistorycznych, bądź w epokach historycznych, ale
wtedy gdy jeszcze hodowli rasowej poświęcano znacznie mniej uwagi niż dzisiaj.

Mimo to w tej książce podjęto próbę dokładnego zrekonstruowania rozwoju ras, w
celu wykazania ich szczególnych cech pod względem budowy i zachowania.

Usposobienie, charakter. Tutaj są omawiane - chociaż pokrótce - zalety rasy i
zdolność dopasowywania się do człowieka - to, co koniecznie trzeba wziąć pod

uwagę przy wyborze właściwego psa.
Przestrzeń życiowa. W domu, czy na dworze? W przestronnym mieszkaniu, czy na

balkonie? W pojedynkę czy z innymi psami bądź zwierzętami innych gatunków?
Niniejsze hasło daje dokładną odpowiedź na wszystkie te pytania.

Pielęgnacja. Jest dokładnie omawiana tylko wtedy, gdy określona rasa wymaga
szczególnych zabiegów.

37
Na następnej stronie pokazany jest

shih tzu. Aby uniknąć problemów
z oczyma u psów

tej rasy należy
długie włosy na

głowie związywać
w ogonek.

Rasy
psów

OWCZARKI
Owczarek niemiecki

Wizytówka
Typ

wilkowaty
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość

niemiecka
Wielkość

średni
WYSOKOŚĆ

pies: 60-62 cm
suka:57-58 cm

Waga idealna
okoto 40 kg

Przeznaczenie
stróż, przewodnik, pasterski,

ratownik, policyjny
Owczarek niemiecki byt dawniej znany pod nazwą wilczura. To z pewnością

najbardziej wszechstronne psy użytkowe, wykorzystywane na catym świecie jako
psy stróżujące i poszukujące ofiar pod lawinami; często także przydatne w

policji i wojsku. Również jako przewodnicy niewidomych i psy pasterskie
spisują się znakomicie.

Budowa: Owczarek niemiecki jest psem wilkowatym o imponującej, mocnej budowie
i wspaniałym umięśnieniu, Jego sylwetka ma kształt prostokąta, to znaczy, że

długość tułowia przewyższa wysokość w kłębie. Głowa jest mocno wykształcona,
pomiędzy uszami raczej szeroka, z niezbyt wydatnym stopem i raczej podłużną,

lekko stożkowatą kufą. Grzbiet nosa jest prosty, zakończony czarną truflą
nosową. Owczarek ten ma zgryz nożycowy. Uszy osadzone wysoko, średnio długie,

u nasady szerokie, stoją pionowo do góry. Średnio długa, raczej twarda, ale
gładka okrywa leży na gęstym podszerstku. Maść: od czarnej z podpalanymi albo

szarymi plamami do jednolicie czarnej, wilczastej, albo szarej z brązowymi lub
jasnymi plamami. Obok szaty twardej, zwartej, standard dopuszcza niekiedy

również długą i gęstą albo też rzadszą. Grzbiet psa jest prosty, brzuch
umiarkowanie podciągnięty. Ogon średniej długości, obficie owłosiony, jest

osadzony nisko. W stanie spoczynku zwisa prosto, w ruchu zaś jest lekko
uniesiony.

Historia: Owczarek niemiecki byt znany w Niemczech prawdopodobnie już około
1600 r., ale systematyczna selekcja hodowlana rozpoczęta się dopiero po 1800.

W 1899 nastąpiło ustalenie cech rasy, przy czym pozostały one do dzisiaj nie
zmienione. Początkowo chodziło o psa wiejskiego, wykorzystywanego do

pilnowania i zaganiania stad, jak też do ochrony majątku. Gdy jednak owczarki
niemieckie podczas l wojny światowej wykazały swoją dużą wszechstronność, siły

policyjne i bezpieczeństwa w wielu państwach zwróciły uwagę na tę rasę, a

liczba jej zwolenników stale rosła. Do zalet tej rasy zalicza się nie tylko
fizyczną siłę, ale i łatwość z jaką daje się tresować.

Wilczur (jak częsfo nazywa się
owczarka niemieckiego) może być

wykorzystany
wszechstronnie,

m.in także jako
przewodnik niewidomych.

40
OWCZARKI

Owczarek niemiecki układany
od matego wyrasta na znakomite

zwierzę użytkowe.
Usposobienie, charakter:

Owczarek niemiecki jest
zwierzęciem inteligentnym.

Wczesne i adekwatne szkolenie dają pewność, że będzie dla catej rodziny
wiernym, posłusznym i odważnym towarzyszem. Dzięki

czujnej i spostrzegawczej
naturze mało co ujdzie jego

uwadze. Jego spontaniczny temperament, zarówno
pod względem umysłowym

jak i fizycznym, domaga się
dużo ruchu a także uwagi

ze strony właściciela. Toteż
owczarki mogą się stać

bardzo zazdrosne, przede
wszystkim, gdy do rodziny

wchodzi nowy cztonek kot, następny pies czy też
dziecko.

Pielęgnacja: Pótdługa szata
owczarka wymaga regularnego szczotkowania i raz

na kwartał kąpieli.
Przestrzeń życiowa: Zwierzęta tej rasy muszą wiele

przebywać na dworze; jednak przyzwyczajają się
również do życia w mieszkaniu.

41
OWCZARKI

/izytówka
Typ

wilkowaty
Pochodzenie

Belgia
Wielkość

średni
Wysokość

Pies: 61-66 cm
Suka:56-61 cm

Waga idealna
okoto 30 kg

Przeznaczenie
stróż, przewodnik, obronny,

ratownik, do
towarzystwa

Owczarek belgijski
występuje w czterech odmianach

różniących się szatą i maścią. Na tej

stronie - tervuOwczarek belgijski
Tego owczarka wyhodowano i wykorzystywano

w minionym stuleciu
w Belgii. Dzięki swej nadzwyczajnej inteligencji

jest obecnie bardzo
rozpowszechniony. Jego

nieskomplikowana osobowość predysponuje
go do wykonywania wielu zadań w policji i w wojsku albo w obronie cywilnej.

Oprócz tego znajduje zastosowanie przede
wszystkim jako pies stróżujący, obronny, przewodnik i ratownik albo

też jako idealny towarzysz zabaw.
Budowa: Bardzo harmonijny kształt z kwadratową sylwetką. Głowa jest

długa i szczupła. Średnio długi grzbiet nosa
zwęża się stopniowo

w kierunku czarnej trufli
nosowej. Prosty grzbiet nosa kończy się umiarkowanym stopem. Oczy średniej

wielkości, najczęściej ciemnobrązowe, mają kształt migdała, a uszy trójkątne,
stojące są osadzone wysoko. U psów długość tułowia równa się wysokości w

kłębie. Sylwetka suk jest nieco dłuższa. Prosty grzbiet przechodzi w lekko
opadający zad. Ogon gęsto owłosiony, średnio długi, zwisa w czasie spoczynku z

koniuszkiem lekko zakrzywionym do góry, w biegu jednak jest niesiony poziomo.
Owczarek belgijski ma typowy, lekki, skoczny chód.

Usposobienie, charakter: Jest czujny, inteligentny i bardzo ostrożny. Dzięki
swemu wrażliwemu charakterowi wymaga konsekwentnego, ale serdecznego

traktowania. Ma osobowość zrównoważoną, a jego temperament daje mu zdolność
szybkiego reagowania w każdej sytuacji. Jest do swego pana bardzo przywiązany

i cierpi, gdy jest zaniedbywany albo niesłusznie karcony. Pies uczy się
chętnie.

Pielęgnacja: Rasa ta ma duży apetyt
nie miał nadwagi.

musi być karmiona z umiarem, aby pies
Przestrzeń życiowa: Owczarki belgijskie preferują raczej pobyt na dworze,

ale łatwo przyzwyczajają się do życia w mieszkaniu. Warunkiem niezbędnym jest
zapewnienie mu możliwości wybiegania się.

Uwaga: W XIX wieku istniało w Belgii wiele ras owczarków, bardzo do siebie
podobnych. Później potrzebowano coraz mniej psów do pilnowania stad bydła. W

rezultacie hodowcy zdecydowali się na wyhodowanie jednego typu podstawowego z
czterema odmiennymi rodzajami szaty i maści. Otrzymały one nazwy: groenendael,

tervueren, malinois i laekenois. Ten podział jednak nie wszędzie jest
uznawany.

42
OWCZARKI

Owczarek australijski - kelpie
Wyśmienity pies do pracy,

znany ze swoich niezwykłych
zdolności przebiegania po

grzbietach stada owiec. Może przez dłuższy czas obywać się bez wody.
Budowa: Kufa jest nieco krótsza od czaszki, z prostym

grzbietem nosa i wydatnym
stopem. Oczy migdałowe

w kształcie, średniej wielkości.
Spiczaste, niezbyt duże uszy

stoją prosto. Na krótkim i gęstym podszerstku znajduje się twarda, dobrze
przylegająca okrywa. Szata może być czarna, czarna i czerwonobrązowa,

czerwona, czerwona i czerwonobrązowa, lisia, czekoladowa i szaroniebieska.
Obficie owłosiony ogon ma kształt szczotki.

Historia: Rasa ta rozwinęła się z krzyżówki australijskiego dingo (dziki pies)
z psami, które przybyły do kraju po roku 1860 z brytyjskimi osadnikami.

Usposobienie, charakter: Kelpie jest psem spontanicznym, wybitnie
inteligentnym, stale czujnym, łagodnym, o niemal niewyczerpanej energii.

Przestrzeń życiowa: Kelpie potrzebuje ruchu i przestrzeni; nie nadaje się do
mieszkania.

Schipperke
Pochodzenie

Wielka Brytania
Narodowość

Australia
Wielkość

średni - maty
Wysokość

pies: 46-51 cm
suka: 43-48 cm

Waga idealna
pies: 11-13 kg

suka;9-11 kg
Przeznaczenie

pasterski, do towarzystwa
Pies ten byt wykorzystywany dawniej jako stróż i szczurotap w fabrykach oraz

na statkach pływających po kanałach belgijskiej niziny.
Budowa: Głowa o spiczastej kufie i czarnej trufli nosowej przypomina głowę

lisa. Oczy raczej małe, owalne, ciemnobrązowe. Uszy są trójkątne, stojące i
niezbyt długie. Jednolicie czarna szata składa się z gęstej, trochę

szczeciniastej okrywy, której włosy wokół szyi i nad piersią tworzą gęstą
kryzę. Pod tym znajduje się gęsty podszerstek. Zazwyczaj nie ma ogona (albo

jest przycięty).
Historia: Rasa ta pochodzi z Flandrii, z krzyżówki miejscowych owczarków z

północnym szpicem. Standard istnieje od 1888 r.
Usposobienie, charakter:

Schipperke ma wierny, energiczny i ciekawski charakter,
jest zwierzęciem żywym i inteligentnym, wobec obcych

zachowuje się nieufnie i broni
stanu posiadania. Podniecony jeży się.

Przestrzeń życiowa: Idealny
do mieszkań (kocha dzieci).

43
Wizytówkr

_W : __
lisowate

Pochodzenie
Flandria

Narodowość
Belgia

Wielkość
mały

Wysokość
do 35 cm

Waga idealna
5,4-7,3 kg

Przeznaczenie
stróż, do towarzystwa

OWCZARKI
TYP "":.;.

wilkowaty ::'"

Pochodzenie
Katalonia ~

Narodowość
Hiszpania

Wielkość
średni - maty

Wysokość
pies: 45-50 cm

suka: 43-48 cm
Waga idealna

pies: 18 kg
suka:16 kg

Przeznaczenie
pasterski

Owczarek kataloński
Owczarek kataloński jest wykorzystywany jako stróż stad

bydta, szczególnie w katalońskich Pirenejach. Również
pozostawiony samemu sobie

pilnuje stada i broni go przed
dziką zwierzyną. Istnieją dwie

odmiany tej rasy, długowłosa
i krótkowłosa. Pierwsza nosi

nazwę Goś d'Atura, druga
- Goś d'Atura Cerda.

Budowa: Raczej krótka kufa
owczarka katalońskiego ma

prosty grzbiet. Oczy są wyraziste, koloru ciemnego bursztynu. Wysoko osadzone
uszy są relatywnie krótkie, spiczaste, obrośnięte długimi włosami i zwisające.

Na kończynach włos jest jedwabisty, długi, karbowany albo lekko falisty. Na
kończynach przeważa mniej lub bardziej czerwonawe zabarwienie, podczas gdy

reszta zazwyczaj jest czarnobiata albo czarnoczerwona. Białe plamy na szacie
nie odpowiadają standardowi. Ogon może być długi, krótki albo może go w ogóle

nie być.
Historia: Pies ten wykształcił się w izolowanej części Pirenejów i dlatego

różni się pod względem właściwości od swego najbliższego krewnego,
francuskiego owczarka pirenejskiego.

Usposobienie, charakter: To typowy pies pasterski. Jest też wspaniałym
towarzyszem, w kontakcie z dziećmi cierpliwy, perfekcyjnie spełnia zadanie psa

stróżującego i obronnego.
Pielęgnacja: Jego szata wymaga regularnej pielęgnacji.

Przestrzeń życiowa: Może spać w budzie na dworze. Potrzebuje dużo ruchu, ale
przyzwyczaja się również do życia w mieszkaniu.

Owczarek katałoński nadaje się znakomicie nie tylko
do pilnowania stada, bez trudu wykonuje także inne zadania.

* * *

OWCZARKI

Border collie
Border collie jest psem wybitnym. Bez wielkich problemów daje sobie radę z

większością prób pracy i szybkościowych (Agility) dla psów pasterskich. Rasa
ta zalicza się do najstarszych psów pasterskich.

Budowa: Ten szybki pies, o ładnych proporcjach, ma spiczastą kufę z czarną
truflą nosową i wyraźnym stopem. Owalne oczy średniej wielkości,

ciemnobrązowe, są osadzone nie za blisko. Wyjątek stanowi odmiana O maści
błękitnomarmurkowej (bluemerle), u której jedno oko albo oba są niebieskie.

Wyraz kufy jest łagodny i inteligentny. Bardzo ruchliwe uszy częściowo stoją.
Pod względem szaty rozróżnia się dwie odmiany: długowłosą i krótkowłosą. U obu

okrywa powinna być gęsta i średnio sztywna, za to podszerstek krótki, gęsty i
miękki, U collie sierść musi tworzyć grzywę, portki i szczotkowaty ogon, zaś

kufa, uszy i kończyny są owłosione krótko i gładko. Co się tyczy maści nie ma
szczególnych ograniczeń, przy czym kolor biały nie może przeważać. Ogon

powinien być średnio długi, nisko osadzony, gęsto uwtosiony, a na końcu silnie
podgięty do góry. Pies zdenerwowany trzyma ogon poziomo, ale nigdy nad

grzbietem.
Historia: Na szkockiej nizinie hodowany byt przez pasterzy z wielkim

powodzeniem już od setek lat. Ale dopiero w 1976 Kennel CIub London
zainteresował się tą rasą, ponieważ pasterze owiec podczas swej selekcji

hodowlanej mieli na uwadze przede wszystkim wyjątkowe zdolności robocze psów,
a nie zewnętrzne cechy hodowlane.

Za uznaniem rasy przemawiał jednak fakt, że najlepsze psy robocze pod względem
swego typu i sylwetki byty do siebie bardzo podobne i ceWizytówkaĘ

Typ
wilkowaty

Pochodzenie
Szkocja

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
średni

Wysokość
pies: około 53 cm

suka: trochę
mniejsza

Waga idealna
około 20 kg

Przeznaczenie
pasterski

45
W umaszczeniu

border collie szeroka "strzałka" jest
dopuszczalna, jedynie nie może

dominować kolor
biały.

OWCZARKI
chy te przekazywały

z pokolenia na pokolenie.
Usposobienie, charakter: Border collie jest

typowym psem pasterskim. Posłuszeństwo
i zdecydowanie w pracy

czynią z niego zwierzę
wszechstronnie przydatne. Jest niezwykle przywiązany do swego pana.

Obok innych zalet dysponuje olbrzymią zręcznością: na przykład potrafi skakać
w miejscu

do góry. Żywe i serdeczne spojrzenie, typowe
dla tej rasy, świadczy

o dużej wrodzonej inteligencji.
Pielęgnacja: Border collie nie potrzebuje szczególnej pielęgnacji, ponieważ

jego futro nie ma wymagań i prawie nigdy się nie brudzi. Pies ma natomiast
skłonność do chorób oczu.

Przestrzeń życiowa: Ten pies lubi życie na dworze, przy czym ma wielką
potrzebę przebywania zawsze w pobliżu swego pana. Dlatego bardzo łatwo

dostosowuje się do życia w małym mieszkaniu, jakkolwiek trzeba go wtedy
regularnie wyprowadzać, aby mógł się dostatecznie wybiegać. Ponieważ pracuje z

radością, trzeba mu zawsze zlecać jakieś zadania.
Border collie, jedna z najstarszych

ras psów pasterskich, uwielbia życie na dworze.

* * *

Owczarek szkocki (collie)
Rasa ta jest znana jako collie (petna nazwa - Collie Rough). Te zwierzęta,

które zostały wyłonione z solidnych psów pasterskich, zaliczają się do
najładniejszych i najinteligentniejszych psów. Dochodzi do tego bardzo dobry

słuch; collie słyszy wołanie pasterza na odległość do 1,5 km.
Budowa: Collie ma linię elegancką i arystokratyczne maniery. Ich grzbiet jest

silny i prosty, a głowa musi być klinowata z lekkim, lecz zauważalnym stopem.
Oczy ciemnobrązowe, migdałowe, średniej wielkości, są ustawione lekko ukośnie.

Tylko zwierzęta o sierści btękitnomarmurkowej (bluemerle) mają oczy
niebieskie. Gdy zwierzę odpoczywa, małe uszy są położone do tyłu, gdy jest

czujne stawia je prawie pionowo i w połowie przewiesza do przodu. Gęsty,
obfity podszerstek pokrywają długie, proste i twarde włosy okrywy. Szata może

być czerwonawa (od jasnozłotego do ciemnego mahoniu), poprzez biały,
trójkolorowy (czarny, jasnobrązowy i biały) do bluemerle (srebrnobtękitny z

motywami czarnymi albo też białymi, a czasami ciemnoniebieskim rysunkiem).
Koniec nisko osadzonego ogona jest skierowany do góry. Jeżeli pies jest

zdenerwowany ogon wygina się łukowato.
Historia: Ta prastara rasa psów pasterskich była praktycznie nieznana poza

swoją ojczyzną, Szkocją, póki królowa Wiktoria nie zakochała się w nich
podczas podróży po Wyżynie Szkockiej. W krótkim czasie collie stał się psem

modnym i wziął udział już w pierwszej oficjalnej wystawie psów rasowych w
Anglii w 1860 r. Jednocześnie rozpoczęto dokładną selekcję hoWizytówka

yp .3
wilkowaty

Pochodzenie ?
Szkocja

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
Średniduży

Wysokość
pies: 63,5-68,5 cm

suka: 61-66 cm
Waga idealna

pies: 20-29 kg
suka: 18-25 kg

Przeznaczenie
pasterski

Owczarek szkocki swoją popularność zawdzięcza poczęści serialowi
telewizyjnemu "Lassie", którego był głównym aktorem. Na zdjęciu

collie trikolor.
dowlaną, aby ustalić zarówno jego fizyczne cechy (sylwetka i jakość sierści),

jak też jego wspaniałe cechy charakteru.
Usposobienie, charakter: Collie z natury są psami życzliwymi i pełne energii

na dworze. Wobec obcych zachowują się nieufnie. Zawsze są bardzo oddane panu i
jego rodzinie. Dysponują wybitnymi zdolnościami psa stróżującego. Także w

wojsku i policji mają niezwykłe osiągnięcia. Jako psy stadne nie wykazują na
ogół szczególnej nerwowości albo agresywności, tolerują także inne zwierzęta;

nie wolno ich jednak w żadnym razie zostawiać zbyt długo samych. Wobec
członków rodziny collie próbują zachowywać się jak pasterze, obserwują stale

wszystkich jednocześnie, przede wszystkim podczas spacerów.
Pielęgnacja: Szata collie wymaga częstej i regularnej pielęgnacji.

Przestrzeń życiowa: Jakkolwiek rasa ta lubi otwartą przestrzeń, dobrze
dostosowuje się do życia w mieszkaniu. Collie z natury są nastawione na to, by

dzielić życie ze swoim panem i jego rodziną.
Uwaga: Wybierając szczeniaka należy unikać zwierząt płochliwych i nerwowych.

* * *

Owczarek szkocki krótkowłosy

Znany jest także jako Collie Smooth i różni się od swego długowłosego kuzyna
długością szaty. Włos może mieć najwyżej długość 2 cm. Co do maści okrywy nie

ma różnicy. Poza Wielką Brytanią jest mato znany.
49

OWCZARKI
Owczarek staroangielski - bobtail

Bobtail, noszący właściwie nazwę Old English Sheepdog, choć należy do
najstarszych ras psów pasterskich, dzisiaj jest ceniony jako pies do

towarzystwa. Do jego cech szczególnych należy także brzmienie głosu podobne do
pękającego glinianego naczynia.

Wizytówka
Typ

wilkowaty
Pochodzenie

Wielka Brytania
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

średni
Wysokość

pies: co najmniej
61 cm

suka:56 cm
Waga idealna

30-35 kg
Przeznaczenie

stróż i do towarzy
stwa

Budowa: Ten przysadzisty i muskularny pies, swoim kołyszącym chodem i kudłatą
szatą, przypomina niedźwiedzia. Jego tułów jest raczej krótki i krępy, z

opadającym zadem. Głowa raczej kwadratowa, z wydatnym stopem, jest zakończona
czarną truflą nosową z dużymi nozdrzami. Oczy rozstawione szeroko są

ciemnobrązowe, niebieskie albo jedno jest brązowe zaś drugie niebieskie, Małe
uszy zwisają płasko. Pod kosmykami kudłatej okrywy znajduje się nieprzemakalny

podszerstek. Maść szaty obejmuje różne odcienie szarości i błękitu, które mogą

być również wymieszane. Czasem dolna część łap jest biała. Głowa, szyja, przód
tułowia i brzuch miewają białe plamy. Ogon zwyczajowo jest przycinany za

pierwszym kręgiem. Ale wiele bobtaili już rodzi się z ogonem szczątkowym.
Historia: Selekcji tej rasy dokonali hodowcy w angielskim West Country, którym

potrzebny byt szybki pies pasterski, potrafiący również popędzić bydło na
targ. Do jego przodków zalicza się prawdopodobnie także bearded collie oraz

niektóre europejskie rasy psów pasterskich, jak briard i bergamasco. W 1865
odbyła się pierwsza prezentacja bobtaila.

OWCZARKI
OWCZARKI

Wizytówka
Typ

wilkowaty i
Pochodzenie

Wielka Brytania
SNarodowość

'Wielka Brytania
Wielkość

paty
E Wysokość

Pies: 37 cm
suka:35 cm

Waga idealna
4-7 kg

Przeznaczenie
pasterz, stróż, do

towarzystwa
Owczarek szetlandzki

Rasa shetland sheepdog znana jest również pod nazwą sheltie i przypomina
collie w małym formacie. Ponieważ owczarek ten został wyhodowany specjalnie

dla gospodarstw wiejskich, jest wyśmienitym psem do towarzystwa, nadającym się
również do stróżowania.

Budowa: Tułów ma długi o prostym grzbiecie. Zwężająca się głowa z ledwie
zaznaczonym stopem jest taka, jak u wszystkich collie. Średniej wielkości

migdałowe oczy ustawione są lekko ukośnie i na ogół mają barwę ciemnobrązową.
Tylko osobniki o szacie btękitnomarmurkowej mają oczy niebieskie. Gdy pies

jest spokojny, małe, wysoko osadzone uszy są skierowane do tyłu. W stanie
koncentracji stoją na wpół wyprostowane z czubkiem załamanym do przodu. Długa,

prosta i twarda okrywa przykrywa gęsty podszerstek. Szata może być piaskowa,
trójkolorowa, bluemerle, biatoczarna lub czarna podpalana. Długi, włochaty,

nisko osadzony ogon jest opuszczony, w ruchu lekko uniesiony.
Historia: Ta rasa strzegła przez setki lat stad owiec na surowych wyspach u

wybrzeża Szkocji. Przodkami sheltie byty najprawdopodobniej szkockie psy
pasterskie albo islandzkie yakki, które przybyły na Shetland Island z

wielorybnikami. W ubiegłym stuleciu cechy owczarka szetlandzkiego zostały
ulepszone w trakcie hodowli.

Usposobienie, charakter: Ta rasa dysponuje szczególną inteligencją.
Jednocześnie zachowała wiele cech swoich przodków, nawykłych do ciężkiej

pracy. Są wyśmienitymi stróżami, wiernie oddanymi swemu panu. Jednakże wobec
obcych zachowuje się nieufnie. Ponieważ zwierzę łatwo daje się tresować,

nadaje się zarówno do pracy, do życia w rodzinie, jak też na wystawy.
Pielęgnacja: Aby zachować dobrą formę sheltie potrzebuje regularnego ruchu.

Poza tym jego szata wymaga częstej pielęgnacji.
Uwaga: Owczarki szetlandzkie szczekają często i długo.

52
OWCZARKI

Welsh corgi

Nazwa tej rasy pochodzi prawdopodobnie od walijskiego stówa "corrci" i oznacza
miniaturowego psa. Istnieją dwie odmiany tej rasy: pembroke i cardigan.

Pembroke z dawien
dawna należy do ulubionych

psów rodziny królewskiej.
Budowa: Ten pies, niski, mocny, o szybkich i zwinnych ruchach, ma poziomy

grzbiet
i podciągnięty brzuch. Pembroke jest przy tym trochę lżejszy i mniejszy od

cardigana. Głowa jego, ze spiczastą kufą i niezbyt wydatnym stopem, przypomina
lisią. Okrągłe oczy, średniej wielkości, mają kolor taki jak szata. Średniej

wielkości uszy, lekko zaokrąglone, stoją do góry. Średniej długości sierść
jest bardzo gęsta - może być czerwona, piaskowa, lisia albo czarna, jak też

jasnobrązowa i może mieć białe plamy. U pembroke ogon jest od urodzenia krótki
albo przycięty. U cardigana zaś umiarkowanie długi i przebiega w tej samej

linii co grzbiet.
Historia: Najbardziej wiarygodna hipoteza głosi, że rasa ta przybyła do Walii

w 1107 roku z flamandzkimi tkaczami. Pembroke i cardigan nadają się doskonale
do zaganiania stad bydła; dzięki swej szybkości mogą mianowicie gryźć

zwierzęta po nogach, nie narażając się na stratowanie. W 1934 zostały w
Wielkiej Brytanii uznane za odrębną rasę.

Usposobienie, charakter: Jest zwierzęciem inteligentnym, wiernym, przywiązanym
i miłym, nadającym się idealnie do dzieci. Jednak wobec obcych zachowuje się

nieufnie, stąd można wykorzystywać go do stróżowania.
Pielęgnacja: Te bardzo czyste i mocne psy potrzebują normalnej pielęgnacji.

Przestrzeń życiowa: Corgi lubią być na dworze, ale przyzwyczajają się też
do życia w mieszkaniu.

Wizytówka
Typ

jamnikowate
Pochodzenie

Wielka Brytania
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

miniatura
Wysokość

25,4-30,5 cm _
Waga idealna

Pembroke:
pies: 9-11 kg

suka: 8-10 kg
Cardigan:

pies: 8-12 kg
suka:7-11 kg

Przeznaczenie
pasterz, stróż, do

towarzystwa
53

A/a górze: Welsh
Corgi Pembroke.

Po lewej: dwa
Welsh Corgi

Cardigan
OWCZARKI

Bergamasco
Typ

wilkowaty

Pochodzenie
Włochy

Narodowość
Włochy

Wielkość
średni

Wysokość
pies: ok. 60 cm

suka: ok.56 cm
Waga idealna

26-38 kg
Przeznaczenie

pasterz, stróż, po
licyjny, ratownik

Ta stara rasa nie zmieniła swojego wyglądu z biegiem lat. Pochodzi z
Lombardii, gdzie na początku XX wieku przeżywała swój szczytowy rozkwit.

Budowa: Bergamasco ma ładne proporcje i kwadratową sylwetkę. Pod jego gęstą i
bardzo długą kozią okrywą znajduje się równie gęsty, krótki, tłusty i

nieprzemakalny podszerstek. Najbardziej uderzającą cechą są zwisające loki.
Maść może obejmować wszelkie odcienie szarości do czerni, przy czym dozwolone

są również odcienie czerwonawe i mniejsze białe plamy. Długa, potężna głowa ma
wydatny stop, prosty grzbiet nosa i czarną truflę nosową. Duże brązowe oczy są

zgodne z kolorem szaty. Wysoko osadzone uszy na wpół zwisają i noszą frędzle.
Gęsto owłosiony ogon nie może sięgać niżej niż do stawu skokowego i w stanie

spoczynku wygięty jest jak szabla.
Historia: Psy pasterskie średniej wielkości z mocnym, szczeciniastym, długim

futrem, opadającym na oczy, żyją w Europie od stuleci. Psy te pierwotnie - jak
się wydaje - pochodziły z orientu, skąd do Europy przybyły w okresie wędrówki

ludów. Od nich pochodzą takie rasy, jak francuski briard, angielski bobtail
albo włoski bergamasco. Ten ostatni jednak stracił znaczenie w końcu XIX

wieku.
Usposobienie, charakter: Pies pasterski bergamasco zachował osobowość

swoich przodków: jest rozważny, wytrzymały, spokojny i absolutnie samodzielny.
Jest też bardzo uważny, stanowczy, lubi być pożyteczny. Idealny pies do pracy,

który sprawdził
się nie tylko jako pasterz, ale także jako

pies stróżujący, policyjny i w akcjach ratunkowych. W rodzinie
jest wartościowym towarzyszem, szczególnie serdecznym i czujnym wobec dzieci.

Pielęgnacja: Psy te
wolno kąpać najwyżej

raz czy dwa w roku.
Szatę dorosłych zwierząt trzeba jednak kilkakrotnie w miesiącu

szczotkować.
U szczeniaków pielęgnacja sierści jest

jeszcze ważniejsza.
Przestrzeń życiowa:

Rasa ta ma skromne
wymagania, jednak

trzeba dysponować
ogrodem. Pies doskonale znosi chłód

i może spać w budzie
na dworze.

54
OWCZARKI

Maremmanoabruzzese
To zwierzę pilnuje wytrwale i dzielnie stad bydła,

domu i posiadłości. Potrafi

przy tym być bardzo złe.
Budowa: Pies sprawia

wrażenie harmonijne, przy
czym jego długość jest

większa niż wysokość.
Grzbiet ma prosty, a boki

lekko wypukłe. Zad jest wydłużony i szeroki, brzuch
lekko podciągnięty. Stożkowata głowa przechodzi

przez niezbyt wyrobiony
stop i prosty grzbiet nosa

w czarną truflę nosową. Kolor migdałowych oczu sięga od ciemnobrązowego
do ochry. Uszy są relatywnie matę, o kształcie litery

"V", wysoko osadzone i lekko zwisające. Szata składa
się z dość długich, ściśle przylegających i szorstkich włosów, układających

się w loki na stawach i na ogonie. W umaszczeniu przeważa kolor biały, ale
dopuszczalne są odcienie kości słoniowej, cytrynowy albo jasnopomarańczowy.

Gęsto owłosiony ogon, nigdy nie przycinany, noszony jest w kształcie zagiętej
klingi szabli.

Historia: Są dwa obszary, gdzie byli zadomowieni przodkowie tej rasy: Maremma
w Toskanii oraz centralne Apeniny. Po II wojnie światowej Anglicy utworzyli w

Londynie klub dla rozpowszechnienia rasy Maremma Sheepdog. Jednak we Włoszech
pewne kręgi kynologów chciały wprowadzić standard psa pasterskiego z Abruzzów,

który pokrywał się z cechami Maremma Sheepdog. W 1958 r. obie zostały uznane
za jedną rasę.

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

Włochy
Narodowość

Włochy
Wielkość

duży
Wysokość

pies: 65-73 cm
suka:60-68 cm

Waga idealna
pies: 35-45 kg

suka: 30-40 kg
Przeznaczenie

stróż
55

Jakkolwiek rasa ta
ma długą tradycję,

angielscy miłośnicy psów dopiero
niedawno odkryli

MaremmaAbruzzo Sheepdog.
OWCZARKI

Usposobienie, charakter: Mimo swej zrównoważonej i na ogót spokojnej
osobowości maremmanoabruzzese zachowuje się wobec obcych z wielką rezerwą.

Dysponuje dużą samodyscypliną, ale nie może ścierpieć przymusu, a jeszcze
mniej surowej i brutalnej tresury. Troszczy się o dzieci jak o owieczki w

stadzie.
Pielęgnacja: Ten mato wymagający pies nie potrzebuje żadnej szczególnej

pielęgnacji. Nie należy go jednak kąpać: połysk sierści utrzymuje się tylko
przy pomocy suchych środków pielęgnacyjnych.

Przestrzeń życiowa: Ta rasa potrzebuje przestrzeni i życia na dworze. Bez
problemu może spać w budzie, nie nadaje się do mieszkania.

Wspaniały okaz
maremmanoabruzzese. Rasa pochodzi od psów,

które od dawna
byty wykorzystywane w Maremma

oraz w centralnych Apeninach.
56

OWCZARKI
Komondor

Węgierski owczarek, znany pod nazwą komondor, już od tysiąca lat jest
wykorzystywany na Węgrzech jako stróż stad owiec i innego bydła. Ma zarówno

fizyczne warunki jak i odwagę, by atakować nawet duże drapieżniki, jak
niedźwiedzie i wilki.

Budowa: Potężny pies, z aparycją trochę niecodzienną, jak również z
niespotykaną sita i odpornością. Główną cechą wyróżniającą tę rasę jest jej

biata szata z długich, kudłatych, poskręcanych strąków. Tworzą się one w
sposób naturalny dlatego, że szorstkie, gęste włosy okrywy filcują się z

również gęstym i wełnistym podszerstkiem, tak że powstają długie, kudłate
warkoczyki. Potężna i szeroka głowa ma wydatny stop i raczej tępo zakończoną

kufę z czarną truflą nosową. Owalne oczy są zawsze ciemnobrązowe. Względnie
długie uszy zwisają wzdłuż głowy. Grzbiet jest krótki, a brzuch lekko

podciągnięty. Bardzo włochaty ogon zwisa do dołu, przy czym koniec jest lekko
podwinięty do góry.

Historia: Rasa tą pochodzi prawdopodobnie z Rosji, a na Węgry dostała się
razem z ciągnącymi na zachód ludami. Komondor zachował swój pierwotny wygląd.

Usposobienie, charakter: Spokojne, bardzo odważne i wytrzymałe, przyzwyczajone
samodzielnie podejmować decyzje. Bardzo oddane swemu panu, ale nieufne wobec

obcych. Mają skłonność do bójek.
Pielęgnacja: Jedynym problemem jest pielęgnacja sfilcowanej szaty. Psy żyjące

w domu muszą być często strzyżone, przez co jednak tracą najważniejszą cechę
rasy.

Przestrzeń życiowa: Pies potrzebuje wiele miejsca i jest doskonałym stróżem
domu i obejścia. Może spać w budzie na dworze. Jednak nie należy wykluczać go

z życia rodzinnego.
Wizytówka

Typ
dogowaty

Pochodzenie
Nnizina Węgierska

Narodowość
Węgry

Wielkość
duży

Wysokość
pies: ok. 80 cm

suka: ok. 70 cm
Waga idealna

pies: 50-60 kg
suka: 40-50 kg

Przeznaczenie
pasterz, stróż

57
OWCZARKI

Owczarek holenderski
Istnieją trzy odmiany owczarka holenderskiego zależne od szaty, które

klasyfikowane są jako samodzielne

rasy. Jest jeden, wspólny
standard w odniesieniu do

wszystkich cech budowy
i zachowania.

Budowa: Zwierzę ma podłużną kufę z mato wyrobionym stopem i zawsze czarną
truflą nosową. Oczy są migdałowe, położone ukośnie

i zawsze ciemne. Gdy pies
jest czujny, jego małe, wysoko osadzone, stojące uszy

są skierowane do przodu.
Odmiana krótkowłosa ma

dość twardą, niezbyt krótką
szatę z miękkim podszerstkiem, grzywą i portkami.

W umaszczeniu przeważają
złote pręgi na brązowym tle

albo srebrne na szarym. Odmiana długowłosa ma długie, proste i przylegające
włosy, w dotyku szorstkie.

lp ;"Ąi.
wilkowaty ®;??;:

Pochodzenie _
Holandia

Narodowość
Holandia

Wielkość
średni

Wysokość
ipies: 57-62 cm

suka: 55-60 cm
Waga idealna

ok. 30 kg
Przeznaczenie

pasterz, policyjny, stróż, obronny
OWCZARKI

Nie powinny nigdy układać się w loki albo fale. Podszerstek jest również
miękki. Umaszczenie, jak u odmiany krótkowłosej. Odmiana szorstkowtosa ma

szatę gęstą, szorstką i twardą z miękkim, gęstym podszerstkięm, z wyjątkiem
głowy. Włosy na kufie i brodzie, jak również brwi są twarde. Maści dozwolone,

to niebieskoszary, pieprz i sól, złote albo srebrne pręgi. U wszystkich odmian
dozwolone jest również trochę białego na piersi i kończynach.

Historia: Ta rasa powstała prawdopodobnie na skutek krzyżówki pomiędzy psami z
Francji i z Belgii. Do tego zostały dołączone także rasy z odległych krajów,

które do Holandii przybyły z marynarzami.
Usposobienie, charakter: Ten bardzo inteligentny, błyskawicznie reagujący

i wierny pies jest idealnym stróżem i obrońcą.
Przestrzeń życiowa; tatwo przystosowuje się do życia w rodzinie.

Schapendoes
Gdy mowa o holenderskich owczarkach nie można pominąć rasy schapendoes.

Owczarek tej rasy jest średniej wielkości, ma długie włosy, sumiaste wąsy i
brodę, a nad oczyma sterczące brwi. Szata może być różnie umaszczona, przy

czym preferowany jest szaroniebieski. Ten wybitny pies pasterski jest
inteligentny, wiemy, ufny ł nadaje się do stróżowania.

59
Trzy odmiany

owczarka holenderskiego: na poprzedniej stronie
długowłosy (na

górze) i szorstkowfosy (na dole).
Po lewej odmiana

krótkowłosa.

PSY PASTERSKIE
Australian cattiedog

Wizytówka
Typ

wilkowaty
Pochodzenie

Australia
NarodowoSS

Australia
Wielkość

średni - maty
Wysokość

pies: 46-51 cm
suka: 43-48 cm

Waga idealna
pies: 18-22 kg

suka:16-20 kg
Przeznaczenie

do bydła
Australijski pies pasterski jest używany prawie

wyłącznie do pilnowania
stad bydła, a wyróżnia

się szczególnie swoją siłą fizyczną i wytrwałością.
Budowa: Jest psem

mocnym, silnym i muskularnym, z proporcjonalną głową, dobrze wykształconym
stopem

i czarną truflą nosową.
Ciemnobrązowe oczy

wyrażają nieufność.
Uszy są sterczące i lekko spiczaste. Szata

gładka z krótkim, gęstym podszerstkiem i raczej krótką, gęstą, twardą, ściśle
przylegającą okrywą. Maść może być różna, od koloru niebieskiego - także z

czarnymi albo brązowymi cętkami - do czerwonego z czarnymi plamami na głowie.
Ogon, sięgający mniej więcej do stawów skokowych, jest osadzony nisko. U

zwierzęcia spoczywającego zwisa, podczas ruchu jest lekko uniesiony.
Historia: Ta rasa powstała z krzyżówek psów pasterskich z Anglii, które mniej

więcej 200 lat temu przybyły do Australii.
Usposobienie, charakter: Pies inteligentny, czujny i dzielny, który swoje

zadania wykonuje zawsze odpowiedzialnie i z wielkim zapałem. Wobec obcych
zachowuje się nader nieufnie, w stosunku do swojego pana jest bardzo uległy.

U australijskiego
psa pasterskiego,

typowego stróża
stad, widać jeszcze cechy bfękitnomarmurkowego

collie i Welsh Corgie.
60

PSY PASTERSKIE
Bouvier des FIandres

Bouvier des FIandres uchodził przez pewien czas za najzdolniejszego w Europie
Zachodniej psa do pilnowania stad.

Budowa: Posiada krótki i masywny tułów, kwadratową sylwetkę, krótki
grzbiet, możliwie spionizowany zad

i lekko podciągnięty brzuch. Dzięki
brodzie i wąsom jego masywna głowa

robi wrażenie jeszcze potężniejszej.
Szeroka i mocna kufa odznacza się

niewielkim stopem i prostym grzbietem

nosa. Średniej wielkości owalne, ciemne oczy są szeroko rozstawione i stale
czujne. Trójkątne uszy są osadzone wysoko i bardzo ruchliwe. Szorstkie włosy

okrywy, długości ok. 6 cm, leżą na prostym, gęstym podszerstku. Maść od lisiej
do czarnej, może być jednak również pręgowana (brązowy z ciemnymi pasami).

Ogon na ogół przycięty przy drugim lub trzecim kręgu.
Historia: Dokładne pochodzenie psa nie jest znane. Bouvier des FIandres został

po raz pierwszy wystawiony w 1910 roku na międzynarodowej wystawie psów w
Brukseli, a zaledwie dwa lata wcześniej ustalono jego standard. Podczas l

wojny światowej pies wykazał swoją niewiarygodną siłę i męstwo, zarówno
przenosząc meldunki, jak i ratując rannych żołnierzy. Użycie psa do działań

wojennych doprowadziło do tak dużych strat, że rasa była u progu wymarcia.
Usposobienie, charakter: To inteligentne i żywe zwierzę czasami może być też

spokojne i nadwrażliwe. Jego odwaga i lojalność wobec pana nie mają sobie
równych.

Pielęgnacja: Szorstka szata wymaga stałej troskliwej pielęgnacji.
Przestrzeń życiowa: Ta rasa potrzebuje dużo ruchu. Nie nadaje się do

mieszkania.
Uwaga: Bardzo podobny do bouvier des FIandres jest bouvier des Ardennes.

Typ
dogowaty, wiltewaty

Pochodzenie
FrancjaBelgia

Narodowość _
Holandia Wielkość

średniduźy
Wysokość

59-68 cm
Waga idealna

27-40 kg
Przeznaczenie

pasterz, policyjny, przewodnik,
stróż

61
Bouvier des FIandres jest obecnie

wykorzystywany
przede wszystkim

jako stróż, przewodnik oraz w policji.
PINCZERY

Wizytówka
Typ

wilkowaty
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość (

Niemcy ..".E
Wielkość

duży
Wysokość

pies: 69 cm
suka:65 cm

Waga idealna
30-40 kg

Przeznaczenie
stróż, obronny,

policyjny, przewodnik
Doberman

Dobermana charakteryzuje niebywata sita i dlatego

używa się go przede
wszystkim do stróżowania.

Budowa: Charakterystyczny jest zarys jego głowy:
dwie równoległe linie kości

czoła i grzbietu nosa ze
słabo zaznaczonym stopem. Kufa jest podłużna,

ale nie może być zbyt spiczasta. Migdałowe, czujne
oczy są u zwierząt czarnych najczęściej ciemnobrązowe, poza tym odpowiadają

umaszczeniu szaty. Małe, przycięte albo
zwisające uszy są osadzone wysoko. Sierść krótka, gładka, twarda i ściśle

przylegająca. Maść od czarnej poprzez brązową do niebieskiej z rdzawymi
plamkami (podpalana) nad oczyma, jak również na kufie, piersi, kończynach i

poniżej ogona, Krótki, mocny grzbiet przechodzi w zaokrąglony zad. Brzuch nie
jest podciągnięty. Krótko przycięty ogon znajduje się w jednej linii z

grzbietem.
PINCZERY

oinczera. Doberman został uznany oficjalnie przez niemiecki Kennel CIub 1900
r. Podczas l wojny światowej niemiecka armia wykorzystywała go na 'oncie do

stróżowania i do przenoszenia meldunków. Od tego czasu używany jest na całym
świecie jako pies policyjny.

Usposobienie, charakter: Doberman dysponuje niebywałymi wrodzonymi
zdolnościami wartownika i ratownika. Jest inteligentny, silny, a gdy trzeba

agresywny. Dlatego też wymaga silnej ręki, wykazuje jednak dużą zdolność
uczenia się. Dobrze wyszkolone psy są do swojego pana wybitnie przywiązane i

posłuszne. Jest to pies gwałtowny i żywiołowy, czego jednakże nie wolno mylić
ze zdarzającym się czasem brakiem zrównoważenia psychicznego nie_ których

osobników. Przyczyną dewiacji jest najczęściej wadliwa selekcja hodowlana.
Dobermany bywają uparte, aby dowieść swojej inteligencji i podbudować swój

punkt widzenia. Trzeba brać pod uwagę, że jego oddanie odnosi się tylko do
jednej osoby. Stąd osoba ta musi być zawsze obecna przy tresurze. Pies

dysponuje wyjątkowym węchem i wybitną intuicję. Pozwala mu to właściwie
reagować jeszcze zanim jego pan wypowie polecenie. Pod tym względem wyróżniają

się przede wszystkim suki. Należy dodać, że tylko ten powinien wybrać sobie
dobermana na towarzysza, kto ma świadomość wysok kich wymagań stawianych przez

swego psa.
' Pielęgnacja: Krótka sierść nie wymaga szczególnej pielęgnacji.

Przestrzeń życiowa: Ta rasa potrzebuje dużo treningu, aby pozostać w formie.
Jeżeli dysponuje się tylko mieszkaniem, trzeba pozwolić psu wybiegać się w

otwartym terenie. Zwierzęta te muszą być stale w pobliżu swego pana.
l Uwaga: U tej rasy często przycina się (kopiuje) uszy, żeby sterczały do

góry.
Obecnie w wielu krajach istnieje zakaz tej okrutnej praktyki.

63
Wyhodowany

w ostatniej dekadzie XIX wieku doberman został oficjalnie uznany za
rasę w 1900 roku

w Niemczech.
PINCZERY

Wizytówka
pyp

wilkowaty
(

Pochodzenie
iNiemcy

giNarodowość ;
INiemcy

piąty

Wysokośó
143-48 cm

gWaga Idealną
ok. 15 kg ""'_T

przeznaczenie
wartownik, do

towarzystwa
Pinczera,

powszechnie
znanego jako pies

stróżujący
i towarzyszący,

można wyszkolić
do polowania na

myszy i szczury
Pinczer

Prawdziwy pinczer stoi
gdzieś pośrodku pomiędzy dobermanem, który

jest przecież rodzajem pinczera, a pinczerem miniaturowym.
Budowa: Sylwetka jest podobna do dobermana. Klinowata, gładka głowa zwęża się

poprzez wyraźnie wykształcony stop w kierunku
trufli nosowej, która zawsze

ma kolor odpowiadający
maści. Żywo spoglądające

oczy są owalne i ciemne.
Uszy ruchliwe, wysoko osadzone, stoją, jeżeli zostały

przycięte, w przeciwnym razie, podobnie jak u dobermana, zwisają na boki.
Szata składa się z krótkich,

gładkich, ściśle przylegających włosów, czarnych lub
jednolicie czerwonych. Ogon jest zwyczajowo krótko przycięty.

Historia: Pinczer został wyhodowany w Niemczech, aby łapał myszy. Pod koniec
XIX wieku nosił nazwę niemiecki pinczer krótkowłosy, podczas gdy sznaucer byt

określany mianem niemieckiego pinczera szorstkowtosego. Oficjalne uznanie tej
rasy nastąpiło w 1879 r.

Usposobienie, charakter: Pinczer jest zwierzęciem żywym, bystrym i bardzo
czujnym, które potrafi także przejawiać pewną agresję.

Pielęgnacja: Wystarczy raz w tygodniu wyszczotkować go i co trzy, cztery
tygodnie wykąpać.

Przestrzeń życiowa: Jest to pies nadający się wyśmienicie na stróża mieszkania
albo małej posiadłości.

Pinczer ariekin
Ten rodzaj pinczera posiada szatę w czarnobiałe plamy, podobnie jak

dalmatyńczyk.
Pinczer austriacki

Dopiero od niedawna jest uznany za samodzielną rasę. Ten maty do średniego
pies przejawia bardzo żywą, dzielną, ale nerwową osobowość;

chętnie szczeka i dzięki temu znakomicie nadaje się na wartownika. Jest
podobny nieco do teriera, a maść jego szaty sięga od jasnego czerwonobrązowego

do płowego, bywa także czarna z czerwonymi plamami albo pręgami. Pies musi się
wybiegać.

64
PINCZERY

Pinczer miniaturowy
Tego małego psa, silnego i żywego, cechuje charakterystyczny skoczny chód.

Wygląda prawie jak doberman w miniaturze.
Budowa: Pies o kwadratowej sylwetce i głębokiej klatce piersiowej, prostym

grzbiecie i podciągniętym brzuchu. Jego wysmukła, wąska głowa kończy się

proporcjonalną kufą. Oczy średniej wielkości, lekko owalne i czarne. Uszy
muszą być bardzo małe, wysoko osadzone i przycięte w szpic albo załamane do

przodu. Szatę stanowi krótka, gładką i połyskliwa sierść koloru
czarneg&rfiiebieskiego albo czekoladowego z jasnobrązowymi plamami, lub

jednolicie czerwonobrązowa we wszystkich odcieniach. Pies ma silny, wysoko
osadzony ogon, zwyczajowo przycinany.

Historia: Zanim pinczer miniaturowy został uznany za samodzielną rasę, w
Niemczech i w Skandynawii był bardzo rozpowszechniony pinczer średni (40-48 cm

w kłębie). Z niego wywiódł się pinczer miniaturowy. W 1895 został założony w
Niemczech Deutscher Pinscherklub (z którego powstał PinscherSchnauzerKlub).

Jednak większe zainteresowanie pinczerem miniaturowym zrodziło się dopiero w
początkach XX wieku.

Usposobienie, charakter: Ta czujna, inteligentna i wierna rasa wykazuje, mimo
swych małych rozmiarów, godną podziwu odwagę. Nadaje się wspaniale do

towarzystwa i stróżowania, jak również do polowania na szczury. Ma
niepowtarzalny chód, ponieważ psy te biegają prawie wyłącznie truchtem. Do

tego dochodzi żywa osobowość, jak też waleczna dusza.
Przestrzeń życiowa: Idealny pies do mieszkania, a to z powodu swoich małych

rozmiarów i krótkiej sierści.
65

Wyhodowany
w Niemczech pinczer miniaturowy,

od lat dwudziestych jest bardzo
popularny w USA.

P1NCZERY
Pinczer małpi

Wizytówka
TNJI?

dogowaty j
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość

Niemcy
Wielkość

maty
Wysokość v _l

poniżej 30 cm ;"
Waga idealna

5 kg,., _. _
Przeznaczenie

stróż i do towarzystwa
P/es o zmiennym

charakterze. Pinczer małpi jest wykorzystywany zarówno do towarzystwa, jak też
do

pilnowania.
/Nazwa tej rasy wzięta się z charakterystycznego wyglądu psa.

Budowa: Pies o kwadratowej sylwetce i okrągłej głowie. Jego niezbyt długa kufa
kończy się czarną truflą nosową. Oczy są ciemne i okrągłe. Uszy \v\o'5'Ą'o\)t,

tA% aĄt, _A'OQ rawM \\&i 3'3'ss'fó. iiTa&Ą swsw twarda i gęsta sierść w
preferowanym czarnym kolorze. Wysoko osadzony i wysoko noszony ogon przycina

się przy trzecim kręgu.
Historia: Wprawdzie rasa ta pochodzi z Niemiec, ale jej początki sięgają

prawdopodobnie gryfonika brukselskiego.
Usposobienie, charakter: Pinczery małpie są bardzo sympatyczne, wierne i

oddane, mogą jednak być bardzo uparte. Na ogół obowiązkowe i przywiązane,
nagle reagują złością i nie chcą słuchać.

Pielęgnacja: Szata psa wymaga częstego szczotkowania, oczy zaś, na skutek
drażnienia przez długie włosy, mają skłonność do łzawienia.

Przestrzeń życiowa: Pies nadaje się zarówno do mieszkania, jak też do
pilnowania domu.

66
SZNAUCERY

Sznaucer średni
!To jest najstarsza forma sznaucera. Swoją nazwę zawdzięcza

charakterystycznej cesze: potężnym, niebywale długim wąsom.
! Budowa: Pies o kwadratowej sylwetce (wysokość w kłębie odpowiada długości

tułowia), prostym
grzbiecie i lekko opadającym zadzie. Długa, szeroka głowa przechodzi w

stożkowatą kufę z wyraźnym stopem. Oczy są średniej wielkości, owalne i
ciemne.

Wysoko osadzone uszy mają
kształt trójkąta i są skierowane ku

przodowi. Dawniej byty kopiowane, dzisiaj odeszło się od tej praktyki. Twarda,
gruba sierść okrywa bardzo gęsty podszerstek. Według podziałów FCI występują

dwie odmiany różniące się umaszczeniem: jednolicie czarna oraz pieprz i sól.
Wysoko osadzony ogon bywa zwyczajowo przycinany.

Historia: Rasa ta była pierwotnie wykorzystywana do pilnowania krów i owiec w
Wirtembergii i Bawarii (Niemcy Południowe). Do jego przodków zaliczają się

prawdopodobnie pudel i niemiecki pinczer szorstkowtosy. Pierwsze sznaucery
byty zwierzętami wszechstronnymi i mocnymi, sprawdzającymi się zarówno przy

stróżowaniu, jak i w polowaniu na szczury.
Usposobienie, charakter: Ten pies, bardzo inteligentny i łatwy do ułożenia,

dzięki swej czujności i sile nadaje się na stróża. Jest bardzo przywiązany do
swojego pana, kocha dzieci, wobec obcych jest nieufny.

Pielęgnacja: Sznaucer wymaga specjalnych zabiegów (wyskubywania czyli
trymowania), które muszą być wykonywane przez fachowca.

Przestrzeń życiowa: Idealne zwierzę do życia w miejskim mieszkaniu.
'Typ l

dogowaty
Pochodzenie J

Niemcy Potudnifl
iŻfń 4

W*'8 _ H
Narodowość S

Niemcy f
'JE

Wielkość l
mały :

Wysokość
pies: 35-36 crnj

suka: 33 cm
Waga idealna

ok. 15 kg :
Przeznaczenie

stróż i do towarzy
stwa

67
Obie uznane odmiany sznaucera;

jednolicie czarny
(powyżej) oraz

pieprz i sól (obok).
SZNAUCERY

Sznaucer olbrzym

Sznaucer olbrzym jest rasą
bardzo młodą, wyhodowaną

w Niemczech dopiero
w ostatnim stuleciu. Celem

hodowlanym byt silny i dzielny pies pasterski.
Budowa: Ten "kwadratowy"

pies, ze swym dumnym chodem i mocnym korpusem,
ma opadający zad i lekko

podciągnięty brzuch. Głowa
zwęża się od uszu w kierunku kufy ozdobionej sumiastymi wąsami i brodą. Na

oczy zwisają gęste, długie
brwi. Wydłużona głowa

przechodzi przez wydatny
stop i klinowatą kufę w czarną truflę nosową. Ciemne, owalne oczy znajdują się

prawie po bokach. Czubki wysoko osadzonych, trójkątnych uszu skierowane są do
tyłu. Niezbyt krótka, twarda i prosta szata nie może być ani falista, ani

kręcona. Podszerstek jest gęsty i wełnisty. Maść może być jednolicie czarna
albo szara (pieprz i sól). Przy tym odcienie przechodzą od ciemnego stalowego

do srebrnoszarego. Wysoko osadzony ogon noszony jest do góry albo zwyczajowo
przycięty przy trzecim kręgu.

Historia: W Monachium, w 1870, istniał rodzaj sznaucera większy od
pozostałych. Psów tych używano na ogół do eskortowania transportów piwa. W

żargonie mówiono o nich właśnie Bierschnauzer sznaucer piwny. W 1900 roku
Narodowość

Niemcy sii
Wielkość M

średniduży
Wysokość a!

60-70 cm ":'?!?
Waga idealna

ok. 36 kg
Przeznaczenie

obronny, policyjny, ratownik
Powyżej: sznaucer olbrzym. Po

prawej: sznaucer
olbrzym pieprz

i sól.
68

SZNAUCERY
Po lewej: czarny

sznaucer olbrzym
obok sznaucera

miniaturowego.
Poniżej: dwa

sznaucery olbrzymy pieprz i sól.
podczas wystawy w Monachium odbyta się po raz pierwszy prezentacja tej rasy. W

1912 nastąpiło uznanie standardu.
Usposobienie, charakter: Sznaucer olbrzym jest po prostu psem obronnym.

Nadzwyczaj szybkie, jednakże spokojne i czujne zwierzę, które tylko wtedy
zachowuje się agresywnie, gdy okazuje się to konieczne. Do jego ogromnej siły

i wspaniałego węchu dochodzi inteligencja.
Pielęgnacja: Sierść wymaga

szczególnie intensywnej pielęgnacji (strzyżenie i (rymowanie), którą powinien
wykonywać fachowiec. Psa nie

[ trzeba kąpać.
Przestrzeń życiowa: Czysty,

sympatyczny pies, który z ta; twością przystosowuje się do

życia w mieście i w mieszkaniu. Jednakże od czasu do
czasu musi móc pobiegać na

dworze.
l Uwaga: Dawniej uszy zwyczajowo przycinano.

69
SZNAUCERY

Wizytówka
Typ

dogowaty '4
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość

Niemcy
Wielkość

miniaturowy
Wysokość

30-35 cm
Waga idealna

3-5 kg : :
Przeznaczenie

stróż, do towarzystwa :
Sznaucer miniaturowy

Szorstka broda i krzaczaste brwi są typowe
dla tej rasy.

Budowa: Kształt tutowia i głowy odpowiada
sznaucerowi średniemu, są jedynie nieco

mniejsze, Głowa jest
mocna i wydłużona,

zwęża się w kierunku
zawsze czarnej trufli

nosa. Mocno zaznaczony stop przechodzi
w prosty grzbiet nosa.

Wysoko osadzone
uszy o kształcie litery

"V" są z natury stojące albo na czubku zagięte. Zły zwyczaj ich kopiowania
szczęśliwie upada. Niezbyt krótka, twarda, szorska i szczeciniasta okrywa nie

może być ani falista, ani kręcona i przykrywa gęsty podszerstek. Wysoko
osadzony ogon, zwyczajowo przycięty przy trzecim kręgu, noszony jest do góry.

W zależności od umaszczenia istnieją trzy odmiany, wszystkie jednak zawsze z
czarną maską: czysto czarna, pieprz i sól oraz czarnosrebrna. Ta ostatnia ma

czarną okrywę z białymi plamami nad oczyma, na szyi, policzkach, piersi,
wewnętrznej stronie kończyn i na stopach. Wśród sznaucerów miniaturowych w

cenie są również okazy z całkowicie białą szatą.
Historia: Sznaucer miniaturowy pochodzi w prostej linii od sznaucera

średniego. Sens tej selekcji hodowlanej polegał na tym, aby otrzymać psa
małego, do polowania na myszy i szczury w stadninach koni. Jeszcze dzisiaj

sznaucery wykazują wrodzone umiłowanie koni i dużą chęć polowania na myszy i
szczury! Standard ustalono dopiero w 1920.

SZNAUCERY
Usposobienie, charakter: Jest bardzo inteligentny i pewny siebie, tatwo się

czy i spełnia swoje obowiązki z dużą odpowiedzialnością. Jest znakomitym
owarzyszem, który ustanawia swego rodzaju równoprawne stosunki między sobą i

panem. W stosunku do dzieci nie jest zbyt cierpliwy.
Pielęgnacja: Szata wymaga starannej pielęgnacji (strzyżenie i (rymowanie).

Przestrzeń życiowa: Idealny pies do mieszkania. Stosuje się dokładnie do reguł
domowych i reaguje gwałtownie, gdy ktoś burzy jego przyzwyczajenia. Mimo

niewielkiego wzrostu zwierzę potrzebuje dużo ruchu.

U góry: sznaucer
miniaturowy czarnosrebrny. Po lewej: czarny sznaucer miniaturowy.

l
71

MOLOSY
Dog argentyński

t Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

EAmeryka Potuidniowa
Narodowość

Argentyna
Wielkość

Bredni'
pvysokość

pies: 60 cm
suka:58 cm

Waga idealne
pies: 45 kg

suka:35 kg
Przeznaczenie

myśliwski, stróż
i policyjny

Dog argentyński zalicza się do molosów i jest używany w argentyńskich
pampasach jako pies gończy podczas polowań na grubą zwierzynę. Gdy wprowadzano

doga argentyńskiego w Europie, przedstawiano go jako niebezpiecznego i
dzikiego, co jednakże całkowicie mija się z prawdą, dopóki pies jest właściwie

selekcjonowany i układany.
Budowa: Jego szatę stanowią krótkie, gęste i śnieżnobiałe włosy (plamy

jakiegokolwiek koloru są wadą). Kufa jest lekko zadarta, jak u większości psów
z wyrobionym zmysłem węchu. Do tego dochodzi wydatny stop i czarna trufla

nosowa. Oczy są ciemne albo orzechowe, a wysoko osadzone uszy stojące lub na
poły stojące. Ta rasa ma prosty, silny i umięśniony grzbiet, jak też długi i

silny ogon, który w ruchu nosi wysoko, nadając mu lekko wahadłowy ruch.
Historia: Dog argentyński wywodzi się prawdopodobnie od dużych psów do

nagonek, które przybyły na okrętach pierwszych hiszpańskich zdobywców. Został
wyselekcjonowany na początku XX wieku przez skrzyżowanie z dogami, pointerami

i irlandzkimi wilczarzami. Pierwszy standard powstał w roku 1928, a w 1964 FCI
uznała go za samodzielną rasę.

Usposobienie, charakter: Pies odporny, szybki i wytrzymały, nadający się i do
pościgu, i do aportowania. Bardzo oddany swojemu panu, potrafi też dobrze

obchodzić się z dziećmi.
Pielęgnacja: Potrzebuje dużo pożywnego jedzenia. Musi mieć możliwość

przebywania na dworze i wybiegania się.
Przestrzeń życiowa: Znany jako pies myśliwski, jest również dobrym stróżem

rodziny i posiadłości. Jest posłuszny i lubi towarzystwo człowieka.
72

MOLOSY
Fila brasileiro

Fila brasileiro ma charakter psów
dogowatych.

Budowa: Ma prostokątną, zwartą
sylwetkę z masywnym tułowiem

i lekko podciągniętym brzuchem.
Podłużna kufa ma zwisające fafle

i stop z profilu wydatny, jednak

niski. Ukośnie osadzone uszy
opadają na policzki i są odwrócone na zewnątrz oraz wygięte

do tytu. Oczy migdałowe, średniej wielkości, są szeroko rozstawione i osadzone
dość głęboko

albo głęboko. W zależności od maści mają kolor ciemnobrązowy do żółtego, Mata,
czarna maska nie jest niezbędna. Krótka, gładka, gęsta sierść przylega ściśle

do ciała. Akceptowane są wszystkie kolory, jak również białe plamy na
kończynach, piersi i zakończeniu ogona. W innych miejscach są niepożądane.

Jeżeli jednak pokrywają więcej niż jedną czwartą szaty są uważane za wadę. W
szacie jednobarwnej są dozwolone mocno wybarwione albo bardzo ciemne strzałki.

Ogon, bardzo szeroki przy nasadzie, jest osadzony średnio wysoko i zwęża się
wrzecionowate.

Historia: Ta rasa została uznana w 1946 r. Niektórzy kynolodzy uważają fila
brasileiro za wynik krzyżowania mastiffa, buldoga i bloodhounda. Inni znowu

dopatrują się jego przodków w psach stóżujących i obronnych, które przybyły do
Brazylii wraz z Holendrami w 1630 r. Jest też możliwe, że pochodzi on ze

skrzyżowania hiszpańskich chartów z dużymi psami dogowatymi.
Usposobienie, charakter: Ten pies, bardzo silny i szybki w reakcjach,

zdecydowanie odważny, w znacznym stopniu agresywny, jest dumny i wierny. Ta
rasa wymaga jednak, aby właściciel miał pełną świadomość odpowiedzialności i

niezbędny autorytet, zwłaszcza w momentach krytycznych. Poza tym fila
brasileiro rodzinę kocha z całym oddaniem,

a wobec intruzów zachowuje się nader czujnie.
Pielęgnacja: Potrzebna

jest mu ciepła i osłonięta buda. Poza tym jest
mało wymagający.

Przestrzeń życiowa: Nie
nadaje się w żadnym

razie do mieszkania, nie
powinien być w miejscu, gdzie często stykałby się z obcymi, przy

czym psa nie można
wykluczać z rodzinnego życia.

73
Wizytówka

Typ
dogowaty

Pochodzenie
Brazylia

Narodowość
Brazylia

Wielkość
duży

Wysokość
pies: 60-75 cm

suka: 60-70 cm
Waga idealna

pies: co najmniej
50 kg

suka: co najmniej
40 kg

Przeznaczenie
stróż i obronny

MOLOSY
Bokser

Wizytówka
Typ

dogowaty

Pochodzenie
Niemcy

Narodowość
Niemcy

Wielkość
średni

Wysokość
pies: 57-63 cm ~

suka:53-59 cm
Waga idealna

pies: 30 kg
suka: ponad 25 kg

Przeznaczenie
stróż, obronny,

ratownik, przewodnik
Boksery dysponują niewyczerpaną

energią i należą do największych indywidualności psiego świata. Do piękna
i harmonii ich kształtu dochodzi ogromna inteligencja, znaczna krzepkość, jak

również niewiarygodna łagodność
w stosunku do dzieci i szczeniąt.

Budowa: Typowa dla tego psa jest jego
kufa z wystającą żuchwą, jak również

pionowy stop. Dzięki temu zgryzowi może długo trzymać zdobycz, jednocześnie
oddychając. Boksery mają krępy

łutów z silną klatką piersiową i lekko
podciągnięty brzuch. Głowa jest potężna, a średniej wielkości ciemne oczy

nadają psu wyraz powagi. Krawędzie powiek muszą mieć zabarwienie ciemne.
Wysoko ustawione, cienkie uszy są osadzone bardzo szeroko i z boku. W

spoczynku leżą na policzkach, podczas
gdy przy skupionej uwadze opadają fałdą do przodu. Szata jest krótka, twarda,

połyskliwa i mocno przylega. Może być płowa we wszystkich odcieniach albo
pręgowana, ewentualnie z białymi plamami. Wysoko osadzony ogon, zwyczajowo

przycięty na długość 5 cm, boksery noszą do góry. Za wadę uchodzą oczy jasne,
także obfite ślinienie się, biała maść albo białe plamy zajmujące więcej niż

1/3 ciała.
Historia: Najważniejszymi przodkami boksera byty dwie niemieckie rasy

mastiffów, które z biegiem czasu wymarły: brabancki bullenbeiszer i
barenbeiszer. Używano ich w średniowieczu do walki z bykami i do polowań na

dziki oraz jelenie. Na początku minionego stulecia kilku niemieckich
miłośników psów rozpoczęto selekcję hodowlaną, krzyżując wymienione rasy z

innymi, m.in. z buldogiem.
MOLOSY

Pierwszy występ tej rasy odbyt się w 1885 r. podczas wystawy psów w Monachium
i już wkrótce boksery rozpowszechniły się w całej Europie i w USA.

Usposobienie, charakter: Bokser jest wesołym, otwartym psem, zawsze gotowym do
zabawy albo do pracy. W młodości ma jednak skłonność do swawo. Biega szybko,

potrafi dobrze skakać, jest nadzwyczaj dzielny i zdyscyplinowany. Ta rasa lubi
towarzystwo dzieci i przystosowuje się doskonale do ży;ia w rodzinie. Boksery

nie akceptują przemocy przy tresurze. Przy zbyt surowych metodach
wychowawczych stają się uparte i odmawiają wykonywania poleceń. Suki

znakomicie spisują się przy dzieciach, jako babysitterki, i same są plennymi
matkami (7-10 szczeniąt). W chwilach podniecenia, szczęścia, radości kręcą w

typowy dla siebie sposób całym tyłem, obiegając jednocześnie swego pana
dookoła. Ponieważ właściwy jest im duch walki, chętnie wdają się w bójki z

innymi psami.
Pielęgnacja: Boksery okazują się wybredne w żywieniu. Trzeba stopniowo

wypróbować, jakie jedzenie psu odpowiada i potem nie robić zbyt często
odstępstw. Z powodu swojej wrażliwości na chłód boksery powinny w zimie spać w

domu albo w ogrzewanej budzie.
Przestrzeń życiowa: Czy to w mieszkaniu, czy w ogrodzie boksery mają tylko

jedno życzenie: być razem ze swym panem i jego rodziną. Potrzebują dużego
wybiegu, jak również możliwości zabawy na dworze. Boksery cierpią pozostawione

same sobie: jeżeli mają samotnie strzec ogrodu albo podwórza, stopniowo
zatracają pozytywne cechy swego charakteru. Jeszcze gorsze są skutki, jeżeli

bokser jest długo trzymany na łańcuchu.
Rada: Wybierając szczeniaka należy unikać egzemplarzy płochliwych (co est

raczej rzadkie), ponieważ później ze strachu mogą stać się agresywne.
Uwaga: Kopiowanie uszu jest obecnie w większości krajów ustawowo zakazane.

75
Do urody i harmonii jego kształtu

dochodzi jeszcze
inteligencja,

krzepkość i łagodność boksera wobec dzieci i szczeniąt.
MOLOSY

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość

Niemcy
Wielkość

duży
Wysokość

pies: minimum
80 cm;

suka:72 cm
Waga Idealna

ok. 60 kg
Przeznaczenie

obronny i stróż
Dog niemiecki

Dog niemiecki należy do prawdziwych
olbrzymów wśród psów. Ma wielką siłę, jednak charakter bardzo łagodny.

Budowa: W przypadku idealnym
sylwetka jest kwadratowa z krótkim

grzbietem, lekko opadającym zadem
i brzuchem wciągniętym na odcinku

tylnym. Długość kufy i głowy musi
odpowiadać długości szyi, przy

czym głowa ma wyraźny stop. Oczy
są średniej wielkości, osadzone głęboko i możliwie ciemne. Trójkątne

uszy średniej wielkości, osadzone
wysoko, przylegają przednimi krawędziami do policzków. Szata jest krótka,

gęsta i połyskliwa - może być
pręgowana, płowa, błękitna, czarna

albo w białe i czarne taty (dog ariekin
albo dog pręgowany). Podczas konkursów okazy płowe i pręgowane

ocenianie są razem, błękitne osobno,
a ariekiny razem z czarnymi. Długi i cienki szablasty ogon podczas ruchu

noszony jest w jednej linii z grzbietem.
Historia: Rodowód sięga dogów tybetańskich, które prawdopodobnie zostały

przywiezione do krajów śródziemnomorskich przez fenickich kupców. Dzięki

Rzymianom dotarty potem do Niemiec. W średniowieczu przodkowie dzisiejszych
dogów występowali powszechnie w pałacach arystokratów i na wszystZależnie od

maści
wyróżnia się różne

odmiany dogów.
U góry: arie/c/n; po

prawej: dog płowy;
na następnej stronie: dog czarny.

76
MOLOSY

- ch europejskich dworach. Psy dowodziły swej ogromnej odwagi m.in. podczas
polowań na dziki i jelenie. Często widywało się je również jako ochronę

towarzyszącą powozom, dla odpierania ataków wilków.
Usposobienie, charakter: Dog jest pod względem charakteru bardzo zrównoważony,

oddany i łagodny, krańcowo wierny i nigdy nerwowy czy agresywny. ""ymaga
zdecydowanego, ale wrażliwego wychowania od szczenięcia. Ze

77
MOLOSY

względu na swoją posturę i potężne szczęki musi nauczyć się natychmiast
wykonywać każde polecenie. Surowa tresura jednak nie daje dobrych rezultatów,

gdyż zwierzę zamyka się i uporczywie stawia bierny opór. Ten pies jest łagodny
w stosunku do dzieci, za to bardzo zakłopotany wobec małych piesków i

szczeniaków. Mato szczeka, ale częstokroć starczy już jego wielkość i
majestatyczna postać, aby pohamować kogoś, kto ma zte zamiary. Z drugiej

strony pies tylko wtedy staje się brutalny, gdy już nie da się tego uniknąć, a
jego ostrzeżenia zostaną zlekceważone.

Pielęgnacja: Krótka sierść doga nie wymaga szczególnej pielęgnacji. Jednakże
wychowanie szczeniąt stawia duże wymagania, ponieważ wskutek szybkiego

rośnięcia muszą być odpowiednio karmione. Ponadto trzeba stale
MOLOSY

adzorować fizyczny ruch młodych, np. nie wolno im skakać, ponieważ może
"cierpieć kościec.

Przestrzeń życiowa: Paradoksalnie dog, mimo swych rozmiarów, przyzwyczai się
tatwo do życia w mieszkaniu, nawet jeśli jest ono matę. Porusza się niemal

bezszelestnie w najmniejszych pomieszczeniach. Najlepiej czuje się na dywanie
w pomieszczeniu ogrzewanym.

Uwaga: Stosowana dawniej praktyka przycinania uszu dzisiaj jest już
szczęśliwie bardzo rzadka.

79
MOLOSY

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

molossus w staro)
żytnym Rzymie

Narodowość
Niemcy

WwItoSć
średniduży

Wysokość
pies: 60-69 cm

suka: 58-63,5 cm
Waga idealna

ok. 50 kg
Przeznaczenie

obronny, stróż

i policyjny
_i.iiŻiia®iaiaiŻ...ii

Rottweiler
To bardzo inteligentne zwierzę ma

krępą sylwetkę i przyjazny charakter.
Obecnie w wielu krajach cieszy się

sławą wspaniałego psa obronnego,
policyjnego i stróża.

Budowa: Rottweiler ma budowę silną,
muskularną, o kwadratowej sylwetce,

z prostym grzbietem, szeroką piersią
i podciągniętym brzuchem. Głowa

jest silnie rozwinięta, a kufa z prostym
grzbietem nosa równie długa jak

czaszka. Pies ma szczególnie silny
nożycowy zgryz. Trójkątne, wysoko

osadzone uszy zwisają. Średnio długa, gruba okrywa leży na delikatnym,
czarnym, szarym bądź podpalanym

podszerstku, który jednak nie może
prześwitywać. Czarna szata ma czerwonobrązowe plamy, które nie mogą

stanowić więcej niż 1/10 całej szaty.
Krótko przycięty ogon powinien mieć

ok. 4 cm.
Historia: Rzymskie legiony podczas

swego odwrotu z północnej Europy pozostawiły tam swoje silne molosy, które już
wkrótce okazały się cennymi pomocnikami w polowaniach na dziki. W pobliżu

niemieckiego miasta Rottweił zaczęto w średniowieczu krzyżować te psy z
miejscowymi owczarkami. Z tego powstał w końcu tzw. pies rzeźników z Rottweił,

bowiem ci przede wszystkim używali psa do pędzenia bydła rzeźnego. Jedynie
staraniom hodowców można zawdzięczać, że rasa ta ocalała.

r
MOLOSY

Usposobienie, charakter: Mimo opinii, że bywa agresywny, rottweiler zalicza
się do absolutnie spolegliwych psów, jeżeli jest traktowany odpowiednio do

swych //ymagań i swego charakteru. Jako typowy stróż zachowuje się czasami
agresywnie wobec obcych. Jego właściciel musi być zawsze świadom tego faktu.

Rottweiler nie jest zwierzęciem nerwowym, ale na ogót nie lubi, gdy głaszczą
go obce osoby. Także nie dla każdego może być towarzyszem zabaw. Dlatego

zwierzęta tej rasy muszą być wdrożone do absolutnego posłuszeństwa i muszą Dyć
pod surową komendą. Bardziej jeszcze niż innym dogowatym psom, rottweilerowi

nigdy nie wolno wydawać sprzecznych rozkazów. Bałamucą one zwierzę, które
postępuje bardzo metodycznie i zgodnie z przyzwyczajeniami. Gdy pies nie wie,

które polecenie ma wykonać, będzie raczej realizować swoje życzenia i coraz
bardziej wymykać się spod kontroli. Wobec tego psa nie wolno nigdy stosować

przemocy. Jeżeli określone zachowanie jest niepożądane, musi to być zawsze
przyjaźnie, ale zdecydowanie egzekwowane. Jego pan musi podczas tresury

postępować zdecydowanie i konsekwentnie, ale jednocześnie pozostawiać miejsce
na powstanie serdecznego związku, Rottweilery lubią, gdy się z nimi dużo

rozmawia, nawet jeśli nie rozumieją stów, wyczuwają bowiem instynktownie
bliskość. Nie wolno ich trzymać na łańcuchu, ponieważ prowadzi to zawsze do

zachowań agresywnych. Jeśli przestrzega się wszystkich tych wskazówek, to rasa
ta dostarczy zwierząt lubiących dzieci, wiernych i oddanych wszystkim

domownikom, broniących dobytku i swojej rodziny.
Pielęgnacja: Rottweilery mają skłonność do skrętu żołądka. Dlatego nie mogą

otrzymywać zbyt obfitych posiłków, a po jedzeniu nie powinny ani skakać, ani
biegać.

Przestrzeń życiowa: Rottweiler prawie nie czuje chłodu i nawet w zimie może
spać na dworze w izolowanej budzie. Jednak, aby miał dobry charakter, mu; mieć

bliski związek ze swoim panem, a życie w mieszkaniu nie sprawia mu
dności.

Rottweiler, jako
urodzony stróż,

czasami zachowuje się agresywnie
wobec obcych.

81
MOLOSY

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

Chiny i Tybet
Narodowość

Chiny i Wielka
Brytania

Wielkość
średnimafy

Wysokość
46-51 cm

pies: 20-25 kg
suka:16-20 kg

Przeznaczenie
do towarzystwa

Sharpeijest typowym psem do towarzystwa, który
dawniej często brat

udział w psich zapasach.
Shar pei

Shar pei, ze swymi zwisającymi fałdami, zalicza
się do najdziwniejszych

ras. Jego nazwa odnosi
się do szorstkich właściwości szaty. Shar pei bowiem znaczy po chińsku

"papier ścierny". Wydaje
się, że pies ten nie zasługuje na swój przydomek

chińskiego psa bojowego, jednak dawniej skutecznie wykorzystywano
go do tego celu, gdyż

dzięki luźnej skórze,
uchwycenie za nią nie

unieruchamia go.
Budowa: Zwarta i mocna

sylwetka z krótkim, silnym grzbietem, głęboką
i szeroką klatką piersiową. Potężna głowa

z szerokim czołem przechodzi w kufę raczej długą i szeroką. U nasady
trufli nosowej znajduje

się, typowe dla tej rasy, wybrzuszenie czarne
lub w kolorze szaty. Fizjonomia i średniej wielkości ciemne oczy nadają mu

wyraz wiecznie niezadowolony. Język jest zazwyczaj niebieski albo czarny.
Małe, mięsiste i prostokątne uszy opadają do przodu w kierunku oczu. Włosy

krótkiej, twardej i szczeciniastej szaty odstają, jednak na bokach przylegają
i nigdy nie są dłuższe niż 2,5 cm. Szata może być czarna, czerwona, płowa lub

kremowa, często z jaśniejszymi plamami na tylnych kończynach i ogonie.
Zaokrąglony, cienki, wysoko osadzony ogon nosi albo nad grzbietem spiralnie

zwinięty i zakrzywiony, albo do góry z zagiętym końcem.
Historia: Historyczne dzieła chińskiej dynastii Hań (206 p.n.e. - 220 n.e.)

zawierają wizerunki psów, podobnych do shar pei. Stąd przyjmuje się, że rasa

ta pochodzi od przodków hodowanych ok. 2000 lat temu w Tybecie i w Chinach
Północnych, którzy z biegiem lat wymarli. W 1947 r. np., gdy wskutek dużej

podwyżki podatku od psów wielu Chińczyków było zmuszonych do zrezygnowania ze
swoich shar pei, doprowadziło to do dramatycznego spadku populacji. W 1981

pierwszy shar pei dotarł do Europy.
Usposobienie, charakter: Ma usposobienie mite i dobroduszne.

Pielęgnacja. Shar pei mają skłonność do podwijania się krawędzi powieki
(entropium). Defekt ten, bez przeprowadzonej w porę interwencji chirurgicznej,

może doprowadzić nawet do ślepoty.
Przestrzeń życiowa: Doskonale przystosowuje się do życia w mieszkaniu.

82
MOLOSY

Buldog angielski
Buldog, mimo swego groźnego wyglądu, jest psem bardzo łagodnym,

przywiązanym do człowieka i wiernym. Te właściwości oraz niewiarygodna
waleczność i zdolność stawiania zawziętego oporu byty przyczyną, że Anglicy

rasę tę uczynili
swym narodowym zwierzęciem.

Budowa: Na niskim i krępym lutowiu
jest osadzona głowa, z profilu sprawiająca wrażenie wprawdzie wysokiej,

ale bardzo krótkiej. Obwód czaszki,
mierzony przed uszami, musi być taki,

jak wysokość w kłębie! Kufa z masywnymi kwadratowymi szczękami wykazuje
wyraźny przodozgryz. Stop jest głęboki i szeroki. Bardzo ciemne, okrągłe oczy

są szeroko rozstawione i.osadzone głęboko. Małe, delikatne uszy, osadzone
wysoko, odstają na boki. Krótka sierść jest w dotyku delikatna i gładka. Szata

może być pręgowana, biała albo jasnoptowa we wszystkich odcieniach, czasami z
maską i czarną kufą, ale także łaciata z białymi plamami na jednej z

wymienionych barw. Krótki, szeroki grzbiet kończy się średniej długości
ogonem, który u nasady jest trzymany poziomo, dalej zwinięty do góry.

Historia: Psy te, w XVII wieku szczute na byki, nosiły nazwę bulldog. Mimo
zakazu tych widowisk, wydanego w 1835 roku, buldogi hodowano nadal. Jako

potomek angielskiego mastiffa, buldog jest prawdopodobnie formą
zniekształconą, której anomalia zostały utrzymane i utrwalone dzięki selekcji

hodowlanej.
Usposobienie, charakter: Miłe i serdeczne zwierzę, w obcowaniu z dziećmi

łagodne i bardzo przywiązane do swego pana.
Pielęgnacja: Kufa musi być czyszczona po każdym jedzeniu.

Przestrzeń życiowa: Potrzebuje niewiele ruchu na dwprze. Ma jeden mankament:
często chrapie.

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

Wielka Brytania
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

maty 1
Wysokość /__.__

pomiędzy 30 a a
40 cm, nie ustalona przez standard

Waga idealna
pies: 24-25 kg

suka: 22-23 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa,

stróż
83

Bulldog znaczy
"pies na byki'.

W XVII wieku
w Wielkiej Brytanii

przodków tej rasy
szczuto na byki.

MOLOSY
Wizytówka

Typ
dogowaty

Pochodzenie
Anglia

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
średni - duży

Wysokość
pies: 63,5-68,5 cm

suka: 61-61 cm
Waga idealna

pies: 50-59 kg
suka: 41-50 kg

Przeznaczenie
obronny, policyjny, stróż

Bullmastiff
Bullmastiff znajduje dzisiaj zastosowanie w wojsku i policji oraz jako

stróż; potrafi jednak być również
miłym psem do towarzystwa.

Budowa: Bullmastiff ma muskularny
tułów z szeroką i głęboką klatką

piersiową oraz krótkim, prostym
grzbietem. Gdy pies jest czujny, na

czole jego masywnej głowy tworzą
się typowe fałdy. Kufa jest krótka,

a stop wydatny. Pomiędzy średniej
wielkości ciemnymi bądź orzechowymi oczyma znajduje się wyraźna

bruzda. Małe uszy w kształcie litery
"V", ciemniejsze niż reszta ciała, są

wysoko osadzone, szeroko rozstawione i opadają do tyłu. Krótka,
szorstka sierść przylega do skóry.

Szata może być pręgowana albo płowa (w różnych odcieniach), z ewentualnymi
białymi plamami na piersi i czarną maską. Długi ogon, wysoko osadzony, zwisa

prosto albo jest lekko zakrzywiony do góry.
Historia: Bullmastiff powstał w wyniku dokonanej w XIX wieku w Anglii

krzyżówki buldoga z mastiffem, których pozytywne cechy nosi w sobie. Byt
idealnym towarzyszem dla gajowych. Bullmastiff, wówczas zwany również

Gamekeeper's Night, został wytresowany tak, aby atakować na rozkaz, chwytać
kłusownika i zwalać go na ziemię nie bardzo kalecząc.

Bullmastiff wyhodowany w XIX
wieku w Anglii

z krzyżówki buldoga z mastiffem rychło rozwinął się
w idealnego towarzysza dla gajowych.

84
MOLOSY

Wysokość

pies: 65-75 cm
suka: 60-68 cm

Waga idealna
50-70 kg

Przeznaczenie
obronny, stróż

Mastiff neapolitański
Rasa ta ma niepowtarzalny wygląd dzięki swej potężnej budowie, czy też dzięki

typowym fałdom wokót szyi. Ignorowana
długo przez oficjalną kynologię, została

uznana dopiero w 1949 r.
Budowa: Mastiff neapolitański, potężny

i muskularny, ma krótką, masywną głowę z prawie pionowym czołem. Długość
tułowia przewyższa wysokość w kłębie

o 10 procent. Jego szeroki grzbiet jest
prosty, zad szeroki i lekko opadający.

Brzuch ma linię prawie prostą. Szerokość kufy odpowiada długości prostego
grzbietu nosowego (1/3 długości głowy),

przy czym pigmentacja trufli nosowej
zależna jest zawsze od maści. Skóra

w obrębie głowy tworzy liczne fałdy
i bruzdy. Kolor ciemnych, owalnych

oczu jest również uzależniony od maści
(żółty jest jednak niedopuszczalny). Małe, wysoko osadzone uszy przylegają

płasko do policzków. Sierść jest krótka, gładka i równa. Maść szaty może być
czarna, niebieska (albo ołowiana), szara, mahoniowa albo czerwonawa. Często

zdarzają się też białe plamy na piersi i kończynach. Wszystkie kolory mogą być
również czerwonawo albo czarno pręgowane. Szeroki, silny ogon - najczęściej

przycięty na długość dwóch trzecich - w ruchu noszony jest jak szabla.
Historia: Przyjmuje się, że rasa pochodzi od molossusów, antycznych greckich i

rzymskich psów bojowych. Używano ich do pilnowania domostw i stad bydła, jak
też w miejskiej milicji. W 1946, na wystawie psów w Neapolu, można było

podziwiać pierwsze okazy.
MOLOSY

Usposobienie, charakter: Mastiff neapolitański jest energicznym, czujnym i
dzielnym psem, który nic sobie nie robi z bólu. Złodzieje i włamywacze boją

się go szczególnie. Pies bowiem atakuje prawie bezgłośnie, przewraca wroga na
ziemię, przytrzymuje i dopiero wtedy szczeka, by zaalarmować pana. Tę rasę

trzeba tresować spokojnie, ale w sposób stanowczy. Przemoc czyni psy
agresywnymi i nie do opanowania. Dobrze ułożone okazują się miłymi psami do

towarzystwa dla całej rodziny i stanowią dobrą ochronę posiadłości i majątku.
Pielęgnacja: Mastiff neapolitański potrzebuje dużo jedzenia, przede wszystitdm

mięsa. Kufę trzeba po każdym jedzeniu oczyścić. Uwaga: rasa ma sktonmość do
skrętu żołądka.

[Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do mieszkania. Ponieważ mastiff
neapoliLński jest wrażliwy na chłód, w zimie musi spać w ogrzewanym

pomieszczeniu.
87

Jako energiczny
i dzielny pies mastiff neapolitański

nadaje się wybornie na stróża
i obrońcę.

MOLOSY
Wizytówka

"Typ
dogowaty

Pochodzenie

południowe Wtofchy :;
Narodowość

Wtochy
Wielkość

średniduży f
Wysokość

pies: 62-68 cm
suka: 58-64 cm

Waga idealna
pies: 42-50 kg

suka: 38-45 kg
Przeznaczenie

obronny, stróż, do
towarzystwa

Cane Corso
Cane corso jest potężnym molosem, o bardzo mocnej budowie i plastycznie

uwydatnionych mięśniach. Porusza się bardzo
zwinnie, szerokim krokiem.

Budowa: Cane corso ma solidną, zwartą
i prostokątną sylwetkę z szerokim, muskularnym grzbietem i nie podciągniętym

brzuchem. Masywna, ale nieciężka głowa ma
wydatne czoło. Kwadratowa kufa, z lekko

skróconą żuchwą i prostym, raczej płaskim
grzbietem nosa, jest zakończona zawsze

czarną, dużą truflą nosową. Średniej wielkości, głęboko położone oczy nie mogą
mieć

żadnych plamek i w swej pigmentacji muszą być możliwie ciemne, w odcieniu
sierści. Uszy średniej wielkości, trójkątne, pokryte krótką sierścią, są

osadzone wysoko
i przylegają do policzków. Gdy pies jest czujny trzyma je na wpół wzniesione.

Szatę stanowią krótkie, lśniące i przylegające włosy, pies jest albo czarny,
albo pręgowany (czarne pręgi na płowym tle), jednak może być też mniej albo

bardziej ciemnoczerwony lub otowianoszary. Oprócz tego istnieją egzemplarze
szare, jednolite albo z białymi plamami. Pod okrywą znajduje się cienka

warstwa podszerstka, która w zimie staje się gęstsza, jednak nie przenika
przez okrywę. Okazy płowe mają czarną maskę, która powinna przykrywać tylko

kufę i nie może sięgać poza linię oczu. Dozwolone są małe plamki na piersi,
czubkach stóp. a u płowych zwierząt na grzbiecie nosa. Ogon, osadzony raczej

wysoko, zwęża się od grubej nasady do czubka. W spoczynku zwisa, w ruchu
noszony jest poziomo albo trochę wyżej niż grzbiet i jest przycinany przy

czwartym kręgu.
Historia: Pochodzenie cane corso, podobnie jak mastiffa neapolitańskiego,

sięga starożytności. Prawdopodobnie mają wspólnego przodka w rzymMOLOSY
pkim molossusie. Pewne jest, że byt znany już w średniowieczu, wtedy używano

go przede wszystkim do polowań na dziki. Poza tym wykorzystywali go także
chłopi do zaganiania bydła, ponieważ pasące się w owym czasie swobodnie stada

krów i świń musiały być stale pilnowane. Z czasem zmniejszała się liczba psów.
Niektórym z nich przeznaczony byt jednak smutny los: walki psów. Wprawdzie

byty ustawowo zakazane, ale istniało dostatecznie dużo zwolenników tego
okrutnego sportu. Nie zawahali się również przed skrzyżowaniem cane corso z

dobermanem, dogiem albo mastiffem neapolitańskim, aby otrzymać jeszcze
silniejsze i bardziej agresywne zwierzęta. Ta praktyka doprowadziła do błędów

fizycznych i charakterologicznych, które w rezultacie spowodowały prawdziwą
zagładę tej rasy. Jednakże w latach siedemdziesiątych grupa zapalonych

miłośników psów zawiązała Societa Amatoriale Cane Corso i rozpoczęta trudny
proces odtwarzania pierwotnej rasy. Odniesiono sukces i dzisiaj przyszłość

cane corso uważa się za zapewnioną.

Usposobienie, charakter: Cane corso jest zwierzęciem dzielnym, wytrzymałym i
mocnym, nadającym się doskonale do stróżowania. W rodzinie pies okazuje się

łagodnym i przywiązanym towarzyszem, przy czym musi być prowadzony z miłością,
konsekwentnie i bez jakiejkolwiek przemocy.

Przestrzeń życiowa: Wobec swoich potężnych rozmiarów zwierzę potrzebuje
dostatecznie dużo miejsca. Ważne jest, żeby mógł dzielić życie ze swoim patem.

89
Od starożytności

cane corso byt we
Włoszech używany jako pies myśliwski, do zaganiania stad, jak też

do stróżowania.
MOLOSY

Mastiff angielski
Wizytówka i

"Typ i
dogowaty !

Pochodzenie
Wielka Brytania

Narodowość
(Wielka Brytania

Wielkość
duży

Wysokość
pies: 75-80 CfW

suka:70 cm
Waga Idealna

73-90 kg
Przeznaczenie

stróż, do towarzystwa
Mastiff angielski, znany także jako dog angielski, należy do najstarszych

psich ras. Dzisiaj uchodzi za dobrodusznego olbrzyma w świecie psów,
Budowa: Ten potężny, mocny i dobrze zbudowany pies ma kwadratową, postawną

sylwetkę, z gtęboko sięgającą klatką piersiową i nie podciągniętym brzuchem.
Kwadratowa gtowa przechodzi przez wydatny stop w szeroką, krótką kufę z dobrze

wykształconymi taflami. Szeroko rozstawione oczy są matę i barwy ciemnego
orzecha. Matę, cienkie uszy przylegają ściśle po bokach do policzków. Szata

jest krótka, gruba i gładka, może być czerwonawa, morelowa, czerwonawosrebrna
albo ciemnoczerwona pręgowana. Mastiff ma zawsze czarną maskę. Ogon długi,

wrzecionowaty, jest wysoko osadzony i zakrzywia się, gdy pies jest podniecony,
ale nigdy nie jest noszony powyżej grzbietu.

Historia: Egipskie ilustracje dogowatych psów podobnych do mastiffa odnoszą
się do III tysiąclecia p.n.e. Rasa, pochodząca od asyryjskiego molossusa (z

kolei potomka doga tybetańskiego), przybyła do Wielkiej Brytanii
prawdopodobnie razem z fenickimi albo rzymskimi kupcami. Do XVII stulecia psy

te byty używane podczas wojny oraz podczas polowań na niedźwiedzie i wilki.
Udato się uratować dwie odmiany: jedną z Lyme Hali Kennel w Cheshire i drugą z

hodowli księcia Devonshire w Chatsworth.
Usposobienie, charakter: Mastiff jest na ogół psem spokojnym, łagodnym

i wiernym, o usposobieniu bardzo układnym i serdecznym. Potrafi jednak być
bardzo agresywny w stosunku do obcych.

Pielęgnacja: Pies w pierwszych miesiącach życia musi być odpowiednio
traktowany, żeby jego kościec mógł się optymalnie rozwinąć.

Przestrzeń życiowa: Ten spokojny i cichy pies dobrze się czuje w mieszkaniu,
jeżeli ono odpowiada jego wielkości. Cierpi natomiast, gdy jest samotny i gdy

się go zaniedbuje.
Mastiff, dawniej

wykorzystywany

jako pies bojowy,
dzisiaj uchodzi za

dobrodusznego olbrzyma w świecie
psów.

90
PSY GÓRSKIE

Nowofundland
Rasa wywodzi się z wyspy

Nowa Fundlandia. Potrafi
wspaniale pływać, ponieważ

uwielbia wodę, jak również
posiada wrodzony instynkt

aportowania. Dlatego coraz
częściej używano tych psów

do akcji ratowniczych w wodzie. Nowofundland zalicza
się do najsilniejszych psów

pracujących. Ruchy ma szybkie i zwinne, a podczas chodzenia lub w truchcie
demonstruje swój typowy, lekko

"rolujący" (toczący się) chód.
Budowa: Nowofundland ma masywną, prostokątną sylwetkę, szeroką pierś i nie

podciągnięty brzuch. Jego potężna głowa z krótką, raczej kwadratową kufą ma
niezbyt wydatny stop. Małe, ciemnobrązowe oczy są osadzone dość głęboko i

nisko. Wysoko osadzone małe uszy zwisają płasko. Szata jest gruba, prosta,
gładka, tłusta i nieprzemakalna, podszerstek bardzo gęsty. Pod względem maści

rozróżnia się szatę czarną, brązową albo białą z czarnymi plamami. Jego silny,
mocno owłosiony i lekko wygięty ogon zwisa w stanie spoczynku, a podczas ruchu

jest uniesiony.
Historia: Pochodzenie tej rasy nie jest zbyt jasne. Istnieją hipotezy, że w X

wieku została przywieziona przez Wikingów do Nowej Fundlandii. Inny pogląd
głosi, że psy są potomkami pirenejskiego psa górskiego.

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

Nowa Fundlandial
Narodowość

Kanada
Wielkość i

duży
Wysokość

pies: 70 cm ;
suka: 66 cm l

Waga idealna
pies: 63,5-68 kg

suka: 49,8-54,5 kg
Przeznaczenie

ratownictwo wodne, stróż, do
towarzystwa

91
PSY GÓRSKI E

Szata nowofundlanda może być
ciemna albo też

biała z czarnymi
plamami.

W każdym razie rasa rozwinęła się na wyspie Nowa
Fundlandia, gdzie wykorzystywano ją zarówno podczas akcji ratowniczych

w morzu, jak też do zaprzęgów. W XVIII wieku nowofundlandy dotarty do Wielkiej

Brytanii i Francji, gdzie już
wkrótce zaliczały się do ulubionych psów okrętowych.

Obecnie są wykorzystywane
przede wszystkim jako psy

ratunkowe.
Usposobienie, charakter:

Nowofundland jest szczególnie łagodnym i miłym psem.
Ten odważny, bardzo zrównoważony i wybitnie inteligentny pies nadaje się

idealnie na babysittera. To absolutnie niezawodny i wierny
towarzysz.

Pielęgnacja: Długa szata musi być często szczotkowana i regularnie myta.
Przestrzeń życiowa: Dobrze jest, jeżeli zwierzę ma bezpośredni dostęp do

wody, potoku, jeziora czy morza, ale przyzwyczaja się również do życia "na
sucho". Należy jednak mieć na uwadze, że posiada bardzo gęstą sierść i cierpi

przy wysokich temperaturach.
92

PSY GÓRSKIE
Pirenejski pies górski

Tej rasy olbrzymich psów zwanych
w swej ojczyźnie chien de Montagne des Pyrenees, której przedstawiciele

potrafią nawet zaatakować niedźwiedzie i wilki, nie należy
mylić z owczarkiem pirenejskim

(Berger des Pyrenees), osiągającym wzrost najwyżej 50 cm.
Budowa: Sylwetka prostokątna

i nie podciągnięty brzuch. Kształtna głowa przechodzi przez niezbyt
wyrobiony stop w szeroką, lekko

zwężającą się kufę. Krawędzie migdałowych powiek jego bursztynowych oczu są
ciemne. Matę, trójkątne uszy zwisają płasko. Gdy pies czuwa, mogą się trochę

podnosić. Obok długiej, gęstej i grubej sierści okrywowej rasa ta ma także
gęsty, delikatny podszerstek. Szata jest albo całkowicie biała, albo z

jasnożółtymi, borsuczymi bądź wilczastymi plamami na głowie, uszach i nasadzie
ogona. Ogon jest zwisający.

Historia: Rasa pochodzi od doga tybetańskiego. Przypuszcza się, że na
powstanie rasy miały również wpływ psy miejscowe, które już od

prehistorycznych czasów zamieszkiwały tamtejsze torfowiska. Dzisiaj hodowcy
skoncentrowali się głównie na właściwościach stróżujących. Ponadto znajduje on

zastosowanie jako pies do towarzystwa i ratownik poszukujący ofiar zasypanych
przez lawiny.

Usposobienie, charakter: Pirenejski pies górski jest łagodny i ma dobry
charakter: posłuszny, wierny, przywiązany i odważny.

Pielęgnacja: Zwierzę musi dostawać dużo pożywienia, mieć bardzo dużo
ruchu i być często czesane.

Przestrzeń życiowa: Pirenejskie psy górskie muszą mieć dla siebie ogród. Chłód
nie ma dla nich znaczenia, ale nie lubią przebywać długo same.

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

Francja
Narodowość

Francja
Wielkość

duży
Wysokość

pies: 70 cm
suka:65 cm

Waga idealna

45-55 kg
Przeznaczenie

obronny, stróż,
ratownik

93
Wyhodowany na

stróża i towarzysza pirenejski pies
górski sprawdza

się także jako pies
lawinowy.

PSY GÓRSKIE
Bernardyn

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

Alpy Włoskie
i Szwajcarskie

Narodowość
Szwajcaria

Wielkość
duży

Wysokość
pies: co najmniej

70 cm;
suka:65 cm

Waga idealna
pies: 65-80 kg

Przeznaczenie
stróż, ratownik

W ciągu ostatnich trzech stuleci bernardyny ocaliły od pewnej śmierci
szacunkowo 2500 osób, które znalazły się w górach w niebezpieczeństwie.

Budowa: Bernardyn posiada imponującą sylwetkę z szeroką i głęboką piersią,
silnym grzbietem i opadającym zadem. Głowa jest szeroka, potężna i

zaokrąglona, z wydatnym stopem i krótką, szeroką kufą. Nozdrza wielkiej,
czarnej trufli nosowej są dobrze rozwinięte, a ciemnobrązowe oczy mają średnią

wielkość. Dość wysoko osadzone uszy średniej wielkości, zwisające, przylegają
do policzków. Pierwotnie szata była krótka lub szorstka, dziś jednak

szczególną popularnością cieszą się reprezentanci odmiany długowłosej. Obie
odmiany mają gęstą, gładko przylegającą sierść, która może mieć kolor biały,

żóttobrązowy albo biały i czerwony. Ta ostatnia występuje w najrozmaitszych
odcieniach i proporcjach. Dozwolone są również białe plamy na głowie oraz na

piersi, na kończynach i na czubku ogona. Sam ogon, długi, o mocnej nasadzie, w
spoczynku jest noszony nisko, w ruchu - wysoko.

Historia: Rasa ta wzięta nazwę od schroniska na Przełęczy św. Bernarda.
wzniesionego w 980 roku przez Bernarda de Montone, W XVIII wieku mnisi

hodowali i tresowali te psy, by w niegościnnej wysokogórskiej okolicy
prowadziły ludzi, szukały ich i ratowały. Pierwotnie bernardyny miały sierść

krótką. ale przez krzyżowanie z nowofundlandami otrzymano odmianę długowłosą.
Usposobienie, charakter: Mimo swych rozmiarów bernardyn jest nader łagodny i

serdeczny. W stosunku do dzieci zachowuje się bardzo uważnie. Zwierzę
potrzebuje jednak obfitego pożywienia.

Przestrzeń życiowa: Bernardyn nie nadaje się do małych pomieszczeń. Potrzebuje
koniecznie dużego ogrodu i odpowiednio dużej budy.

Uwaga: Bernardyn krótkowłosy jest odmianą bernardyna długowłosego. Jego nieco
frędzlowata sierść przylega gładko.

PSY GÓRSKIE

95
PSY GÓRSKIE

Hovawart
II Wizytówka

"Typ
wilkowaty

Pochodzenie
Niemcy

Narodowość
Memcy

Wielkość
średniduży

Wysokość
fc pies: 63-70 cm

1'suka: 58-65 cm
Waga idealna

pies: 30-40 kg
suka: 25-35 kg

Przeznaczenie
stróż, obronny

Nazwa tej rasy wyhodowanej w Wirtembergii jest związana z funkcją należących
do niej osobników. Przodkowie bowiem byli nazywani stróżami podwórza -

Hofwarter. Dzisiaj hovawart jest hodowany przede wszystkim jako pies
stróżujący i obronny.

Budowa: Ten mocny, lecz zgrabny pies doskonale biega i skacze. Jego grzbiet
jest prosty, zad lekko opadający. Podłużna kufa ma prosty grzbiet. Ciemne oczy

są zgodne w barwie z szatą. Trójkątne, wysoko osadzone uszy zwisają i
zakrywają otwory przewodów słuchowych. Szata jest długa, wełnista, lekko

falista i zwarta (nie kręcona). Rozróżnia się trzy maści:
czarny podpalany, czarny oraz rudy lub płowy, Kudłaty ogon sięga poniżej

stawów skokowych, jednakże nie do ziemi. Gdy pies jest spokojny ogon nosi
nisko, w stanie podniecenia czasami wygina go łukowato.

Historia: Ta rasa została oficjalnie uznana dopiero w 1936 r. Jednak jej
geneza sięga czasów odległych, gdy psy przybyły do Europy wraz z atakującymi

barbarzyńskimi hordami. Obok molosów, praprzodków dogów, istniały także inne
psy, idące za człowiekiem w poszukiwaniu jadalnych odpadków i w rewanżu - rzec

można - pilnujące jego obozowiska. Od tych psów pochodzi także hovawart.
Dopiero w XX stuleciu rozpoczęto oficjalnie selekcję hodowlaną. Poza Niemcami

tylko nieliczni hodowcy znają tę rasę.
Usposobienie, charakter: Hovawart jest z natury posłusznym zwierzęciem,

spokojnym i przywiązanym, ale także odważnym i zawsze gotowym do obrony. Lubi
ruch, chętnie pływa i posiada wspaniały węch.

Pielęgnacja i przestrzeń życiowa: Hovawart jest niezbyt wrażliwy na chłód i
może spać w budzie. Właściciel powinien dysponować ogrodem. Pies musi być

często szczotkowany, ale bardzo rzadko potrzebuje kąpieli.
96

SZWAJCARSKIE PSY PASTERSKIE
Berneński pies pasterski

Spośród istniejących obecnie czterech ras szwajcarskich psów górskich,
oerneńczyk jest najbardziej znany. Rasa ta pochodzi z kantonu berneńskiego,

gdzie hodowano ją do pilnowania stad oraz do ciągnięcia wózków :raczy i
producentów serów.

Wizytówka
Typ

dogowaty
Pochodzenie

Szwajcaria

Narodowość
Szwajcaria

Wielkość
średniduży

Wysokość
pies: 64-70 crrf*

suka:58-66 cm
Waga idealna

30-40 kg
Przeznaczenie

do pilnowania,
pociągowy, stróż,

do towarzystwa
Budowa: Berneńczyk ma proporcjonalne i mocne ciało, lekki chód, masyw_~ą głowę

i wydatny stop. Jego migdałowe oczy mają barwę ciemnobrązową i żywy wyraz.
Wysoko osadzone, trójkątne uszy przylegają płasko. Długa, gęsta, połyskliwa i

jedwabista szata jest lekko falista i czarna, z intensywnie rdzawymi i białymi
plamami na kończynach, piersi i gtowie. Grzbiet arosty i silny, przechodzi w

lekko zaokrąglony zad. Ogon średniej długości, mocno owłosiony, o kształcie
miecza, jest uniesiony, gdy pies czuwa.

Historia: Berneński pies pasterski pochodzi prawdopodobnie od psów
stróżujących, które w wraz z rzymskimi legionami przybyły do Szwajcarii. Po

odwrocie Rzymian psy zostały skrzyżowane z miejscowymi owczarkami. Yynikiem
byty cztery rasy psów górskich: berneńczyk, duży szwajcarski oies pasterski,

appenzeller i entlebucher. W XIX wieku uważane przez chłopów i rzeźników
wyłącznie za psy użytkowe nie były hodowane. Na szczęście jednak kilku

miłośników psów poświęciło się odtworzeniu tej rasy.
Usposobienie, charakter: Berneński pies pasterski ma zdecydowanie łagodne,

wesołe, dobrotliwe i cierpliwe usposobienie. Inne zwierzęta w domu nie
stanowią dla niego problemu.

Pielęgnacja: Ten pies potrzebuje dużo ruchu i obfitego pożywienia. Jego
orzepiękna szata wymaga regularnej pielęgnacji.

Przestrzeń życiowa: Chłód nie ma dla berneńczyka żadnego znaczenia, może zatem
również spać w budzie. Pies potrzebuje dużo miejsca i dlatego nie nadaje się

do mieszkania.
97

TERIERY
Wizytówka

Typ \
wilkowaty :

Pochodzenie
Anglia :

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
średni

Wysokość
pies: 58-61 cm

suka: 56-58 cm
Waga idealna

ok. 20 kg
Przeznaczenie

stróż, do towarzy
stwa

Airedale terrier
Ten największy reprezentant rodziny terierów

otrzymał nazwę doliny w Yorkshire, skąd pochodzi ta rasa. Pierwotnie
wyhodowany do polowania na wydry, jest zwierzęciem silnym

i energicznym, doskonale ptywa i bardzo to lubi.
Budowa: Airedale terrier jest mocno zbudowany i silny, twarde i sztywne włosy

okrywy ściśle
przylegają do podszerstka. Jego tułów ma

maść ciemnoszarą albo czarną, podczas gdy
głowa, uszy, brzuch i kończyny są podpalane.

Długa i wąska głowa, z płaskim czołem i nie
wykształconym stopem, przechodzi w mocną

kufę, zakończoną czarną truflą nosową. Oczy
są małe i ciemne, a uszy w kształcie litery "V"

załamane. Wysoko osadzony ogon pies nosi pionowo, ale nie wygięty ponad
grzbiet. Zwyczajowo przycina się go tak, aby sięgał do wysokości głowy.

Historia: Airedale terriera wyhodowali w ostatnim stuleciu rybacy znad rzeki
Aire, którzy w tym celu skrzyżowali otterhounda z blackandtanterrierem,

dzisiaj wymarłą rasą. Od tamtego czasu używa się go do polowania na wydry
(lecz także na niedźwiedzie, wilki, dziki i jelenie), na gryzonie, a nawet do

aportowania. Standard rasy został uznany w 1886 r. Podczas l wojny światowej
używano ich w okopach Flandrii do przenoszenia meldunków.

Usposobienie, charakter: Przyjacielski i wiemy, szczery i żywy airedale
terrier nadaje się doskonale jako pies do towarzystwa i stróż. Czasem

przejawia skłonności do niezdyscyplinowania.
Pielęgnacja: Dość delikatna szata airedale terriera wymaga (rymowania.

Przestrzeń życiowa: Zwierzęta mogą być trzymane w mieszkaniu. Nie zmieniają
szaty; muszą jednakże codziennie długo przebywać na dworze.

98
TERIERY

Bedlington terrier
To mocny, wytrzymały i szybki pies. Obecnie należy do najpopularniejszych ras

na angielskich wystawach psów.
Budowa: Długa i wąska głowa ma tylko niewyraźnie zaznaczony stop, jak również

wysoką potylicę. Oczy matę, świecące są położone głęboko i robią wrażenie
trójkątnych, przy czym ich pigmentacją jest uzależniona od maści: ciemne przy

sierści niebieskiej, jasne przy sierści niebieskiej z podpalanym, orzechowe
przy sierści piaskowej lub czerwonej. Średniej wielkości uszy, o kształcie

migdała, są wysoko osadzone i przylegają płasko do policzków. Szata
bedlingtona różni się ód szaty wszystkich innych terierów, ponieważ jest

gęsta, ale nie szczeciniasta i lekko skręcona, jak również ma miękki
podszerstek. Bedlington prawie nie linieje. Ogon średniej długości, szablasty,

z nielicznymi frędzlami, lekko zakrzywiony - nosi nisko, nigdy ponad
grzbietem. Kończyny są średnio długie i zajęcze jak u chartów.

Historia: Ta rasa pochodzi z okolic górniczych Northumberland w Anglii, gdzie
została wyhodowana do polowań na borsuki i lisy. Na przełomie XVIII i XIX

wieku dokonano krzyżówki whippeta, dandie dinmont terriera i prawdopodobnie
pudla miniaturowego. Efektem jest typ większy, szczuplejszy i szybszy, którego

typowe pierwotne cechy, jak odwaga i wytrwałość, zostały jednak utrzymane.
Usposobienie, charakter: Bedlington jest wspaniałym bojownikiem z mocnym

chwytem szczęk. Ma skłonność do wchodzenia w zatargi z innymi psami. Jest
inteligentny, żywy, pełen energii i na ogół okazuje się wiernym i miłym

towarzyszem.
Pielęgnacja i przestrzeń życiowa: Bedlington wymaga szczególnej pielęgnacji

szaty. Potrzebuje dużo ruchu.
Wizytówka

Typ
wilkowaty

Pochodzenie

Anglia :
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

maty
Wysokość

ok. 41 cm
Waga idealna

10-12 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa
99

TERIERY
Wizytówka

Typ
wilkowaty

Pochodzenie
Anglia

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
maty

Wysokość
pies: do 39 cm

suka: trochę
mniejsza

Waga idealna
pies; 7,2-8,1 kg

suka: 6,8-7,7 kg
Przeznaczenie

myśliwski, do towarzystwa
Foksterier

Jest to klasyczny, angielski terier,
peten energii i waleczny. Rasa

dzieli się na dwie odmiany: szorstkowtosą i krótkowłosą. Abstrahując
od szaty i drobnej różnicy w przepisanej przez standard wadze (8,25

dla psów szorstkowłosych), wykazują cechy wspólne.
Budowa: Tułów jest uderzająco

krótki, zaś głowa stosunkowo długa, z silnymi szczękami i umiarkowanym, ale
zauważalnym stopem.

Trufla nosa jest zawsze czarna.
Oczy są małe, okrągłe i ciemne,

a małe uszy, o kształcie litery "V",
u nasady stoją, zaś na czubku są

załamane do przodu. U odmiany
szorstkowtosej szata składa się

z gęstych i twardych, niezbyt krótkich włosów okrywy, skręcających
się oraz z bardzo cienkiego podszerstka. Odmiana krótkowłosa ma za to mocną,

gęstą i gładką sierść. Maść musi być biała, z czarnymi lub podpalanymi plamami
i tatami. Pręgowane lub brunatnoczerwone szaty uchodzą za wadę. Silny, raczej

wysoko osadzony ogon jest noszony wysoko, ale nigdy nad grzbietem albo
zakręcony i na ogół przycina się go do 3/4 długości.

100
TERIERY

Po lewej: foksterier krótkowłosy.
Poniżej: foksterier

szorstkowtosy. Na

poprzedniej stronie zdjęcia obu
odmian. Poniżej:

szczenię foksteriera szorstkowlosego.
Historia: Terier szorstkowtosy został wyhodowany na początku XIX stulecia do

polowań na lisy; miat wyganiać je z nor, gdzie chroniły się podczas nagonki
foxhoundów. Dopóki użycie psów nie było konieczne myśliwi wozili je w koszach

na swoich wierzchowcach. Pierwszy FoxterrierClub został założony w 1876 roku.
Foksterier szorstkowtosy, początkowo mato ceniony, z czasem zakasował

krótkowłosego.
Usposobienie, charakter: Jako pies do towarzystwa foksterier bardzo się

przywiązuje do człowieka i posiada duży instynkt opiekuńczy, wymaga jednak
mocnej ręki, aby wielkie zamiłowanie do polowania oraz nerwowy charakter

zwierzęcia nie stwarzały problemów.
Z natury bowiem foksteriery

gonią wszystko, co się rusza.
Pielęgnacja: Odmiana szorst_owtosa musi być regularnie

skubana i trymowana. Po kąpieli, na wilgotną jeszcze
sierść, nakłada się trochę

proszku gipsowego, po czym
przykrywa psa kołderką. Po

kilku godzinach suche już włosy trzeba dobrze wyczesać.
Przestrzeń życiowa: Szalenie

żywy i ruchliwy foksterier nie
jest stworzony do tego, by

przebywać stale w zamknięciu, ponadto lubi szczekać.
101

TERIERY
Wizytówka

&yp l
lwilkowaty "h

IPochodzenie
/Wielka Brytania

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
mały

Wysokość
nie ustalona

Waga idealna
pies: 5,9-7,1 kg

suka: 5,1-6,4 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa
Border terrier

Tę rasę wydała surowa, lesista
kraina pomiędzy Szkocją i Anglią.

Gęsta i szorstka szata psów była
jakby stworzona do tęgo, by mogły towarzyszyć myśliwym w deszczu podczas

polowania na lisy.
Budowa: Długi, wąski tułów wieńczy głowa podobna do głowy wydry. Ciemne oczy

spoglądają
czujnie, a małe uszy w kształcie litery "V" opadają do przodu, Szata

składa się z twardej, mocnej okrywy i gęstego podszerstka w kolorach
czerwonym, płowym, pieprzu i soli, podpalanym albo niebieskim z czerwonymi

plamami. Raczej krótki, wysoko osadzony i zwężający się ogon w ruchu jest
noszony wysoko.

Historia: Pierwsze okazy border terriera zostały wyhodowane w końcu XVII

wieku.
Usposobienie, charakter: Border terrier jest żywym, oddanym i wiernym psem do

towarzystwa. Potrzebny jest mu częsty trening dla pozbycia się nadmiaru
energii.

yp ",
fwilkowaty

[Pochodzenie
Walia

Narodowość
;Wielka Brytania

Wteltość
wiaty _:w.

Wysokość
najwyżej 39 cm

Waga idealna
9-9,5 kg

Przeznaczenie
do towarzystwa

Terier walijski
Terier walijski (welsh terrier) jest

w gruncie rzeczy pomniejszoną wersją airedale'a. Przyczyna tego podobieństwa
tkwi prawdopodobnie we

wspólnym pochodzeniu od blackandtanterriera.
Budowa: To względnie długonogie

zwierzę, o krótkim tułowiu, ma szatę
ze sztywnych, mocnych i bardzo

gęstych włosów, przede wszystkim
w kolorach czarnym i podpalanym

albo czarnoszarym i podpalanym. Jego długa głowa przechodzi poprzez słabo
zaznaczony stop, w średniej długości kufę z czarną truflą nosową. Oczy są

małe, ciemne i żywe, a małe uszy w kształcie litery "V" wysoko osadzone i
zagięte do przodu. Ogon, zwyczajowo przycięty, nosi pionowo.

Historia: Ta rasa powstała na północy Walii. Po raz pierwszy zaprezentowano ją
na wystawie psów w 1880 roku.

Usposobienie, charakter: Oddany, posłuszny i łatwy do ułożenia. Pielęgnacja:
Jak inne rodzaje terierów.

Przestrzeń życiowa: Ta rasa jest spokojniejsza i bardziej posłuszna niż inne
rasy terierów.

102
TERIERY

Terier irlandzki
Terier irlandzki, zwany także czerwonym irlandczykiem, jest jedną z czterech

ras terierów wyhodowanych w Irlandii. Charakterystyczna jest jego czerwona
szata, typowa również dla wielu innych irlandzkich psów, podobnie jak

występujący u wielu ludzi mieszkających na wyspie rudy kolor włosów. Ten pies,
urodzony do polowań, odważa się zaatakować każde dzikie zwierzę, od lisa,

poprzez wydrę, kończąc na dziku.
Budowa: Terier irlandzki jest średniej wielkości, z długimi kończynami.

Głowę ma wydłużoną, czaszka pomiędzy uszami jest płaska i wąska. Ciemne, małe
oczy, osadzone raczej głęboko, wyrażają dumę i inteligencję. Małe uszy, w

kształcie litery "V", opadają do przodu na policzki. Szata składa się z
twardych, grubych włosów okrywy, które nie powinny zacierać linii ciała, jak

też z delikatnego, miękkiego podszerstka. Sierść musi być jednobarwna, przy
czym preferowane są żywy czerwony, płowy albo pomarańczowy. Dozwolona jest

mała biała plamka na piersi, nigdy na kończynach. Wysoko osadzony, zwyczajowo
przycięty do 3/4 długości ogon noszony jest do góry, czasem zakręcony, ale

nigdy nad grzbietem.

Historia: Prawdopodobnie rasa ta istnieje w Irlandii już od bardzo dawna,
jednak rygorystyczna selekcja hodowlana rozpoczęta się w XIX wieku. Pierwszy

standard ustalono w roku 1880.
Usposobienie, charakter: Pies zasadniczo ma dobry charakter, jakkolwiek zbyt

łatwo daje się wyprowadzić z równowagi innym psom. Bez wahania, bez lęku i z
impetem przeciwstawia się każdemu wrogowi.

Pielęgnacja: Aby terier irlandzki miał mięśnie silne i elastyczne potrzebuje
dużo ruchu. Szata wymaga codziennego szczotkowania.

Przestrzeń życiowa: Dostosowuje się do każdej sytuacji mieszkaniowej,
jednak ogród jest pożądany.

Wizytówka
Typ

wilkowaty
Pochodzenie

Irlandia
Narodowość

Irlandia
Wielkość

maty
Wysokość

45 cm
Waga idealna

pies: 12 kg
suka:11 kg

Przeznaczenie
myśliwski

TERIERY
gryp

"wiifcowaty
Pochodzenie

..Szkocja
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

. miniatura
Wysokość

28-3" cm
Waga idealna

6-7 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa,
myśliwski

Cairn terrier
Ten silny i dynamiczny pies zalicza

się do najmniejszych psów użytkowych. Jego nazwa wywodzi się od
galijskiego cairn, co oznacza "rumowisko". Krajobraz szkockiej wyżyny jest

mianowicie usiany watami
kamieni, które są jakoby pozostałościami starożytnych grobów. Specjalnością

cairn terriera jest polowanie na dzikie zwierzęta, szukające
pod tymi kamieniami schronienia.

Budowa: Cairn terrier mocno stoi na
nogach, a jego szata jest jakby

stworzona do mokrego i niegościnnego klimatu. SMada się mianowicie z gęstej,
twardej, ale nie sztywnej okrywy oraz z miękkiego podszerstka. Dopuszczalne

umaszczenie: czerwony, szary, pieprz i sól albo też prawie czarny. Czasami psy
te mają trochę ciemniejsze uszy i taką samą kufę. Głowa jest mniejsza, ale

proporcjonalna, z wyraźnie zaznaczonym stopem. Mocny grzbiet nosa kończy się

czarną truflą nosową. Ciemnobrązowe, głęboko osadzone oczy są rozstawione
szeroko. Małe, spiczaste i stojące uszy także są osadzone raczej szeroko.

Krótki i sztywny ogon noszony jest do góry.
Historia: Historia tych porywczych, stale aktywnych terierów sięga

przynajmniej pięciu stuleci wstecz. Wywodzą się z wyspy Skye i łączą w sobie
krew innych terierów szkockiej wyżyny, jak np. teriera szkockiego i west

highland white. Cairn terrier byt używany do polowań na gryzonie i króliki, do
wykopywania kretów i tropienia wydr. Oficjalne uznanie ze strony brytyjskiego

Kennel CIub nastąpiło w 1912 r. Od tamtego czasu rasa udoskonaliła swoje
cechy, nie będąc już hodowaną na potrzeby myśliwych.

Usposobienie, charakter: Pełen temperamentu, żywy pies,
jest zawsze gotów bronić, ale

nie bywa agresywny.
Pielęgnacja: Wystarcza

szczotkowanie szaty. Jeżeli
trzymany jest w mieszkaniu,

trzeba mu regularnie obcinać
paznokcie.

Przestrzeń życiowa: Jeżeli
może przebywać w ogrodzie,

niezmordowanie poluje na
myszy, szczury albo krety

i melduje każde nadejście kogoś obcego. Jest swawolny
i ciekawski i musi móc chodzić na spacery w otwartym

terenie.
104

TERIERY
Terier szkocki

W trakcie hodowli teriera szkockiego,
zwanego także scotch, wydobyto przede

wszystkim te cechy, które miaty uczynić
z niego doskonałego psa, penetrującego

podziemne korytarze nor lisich i borsuczych. Obecnie jest ceniony przede
wszystkim jako pies do towarzystwa.

Budowa: Ten pies ma mocny korpus z krótkimi kończynami, dtugą głowę z
niewielkim,

ale wyraźnym stopem. Migdałowe oczy są
ciemnobrązowe, uszy kształtne, zakończone

spiczasto i stojące. Szata składa się z krótkiego i miękkiego podszerstka oraz
szorstkiej, twardej i szczeciniastej okrywy. Dozwolone kolory to czarny,

pszeniczny albo pręgowany. Średniej długości ogon jest noszony prosto albo
lekko łukowato.

Historia: Pies pochodzenia szkockiego, wywodzi się od west highland terriera.
Do 1887 rasa ta była znana pod nazwą aberdeen terrier. W owym roku założono

pierwszy związek tej rasy.
Usposobienie, charakter: Jest psem inteligentnym, czujnym, wiernym i żywym,

lubi towarzystwo człowieka. Ma naturę dumną i pewną siebie.
Wizytówka

Typ
jamnikowaty

Pochodzenie
Szkocja

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
miniatura

Wysokość

25,5-28 cm
Waga idealna

8,5-10,5 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa
Skye terrier

Także ten rodzaj terierów został wyhodowany do wyciągania zwierząt z nor i
jam. Dzisiaj wykorzystywane są raczej do towarzystwa.

Budowa: Skye terrier ma zdecydowanie wydłużony tułów, pokryty jasną
szaroniebieską, gołębią lub kremową szatą. Ma podwójne owłosienie: na krótki,

miękki i wełnisty podszerstek kładzie się długa, twarda i gładka okrywa, która
nie może być kręcona. Kwadratową kufę zdobią duże zwisające wąsy. Brązowe oczy

są średniej wielkości, a brzeg stojących i zwisających uszu jest zaokrąglony.
Ogony tych psów sterczą w górę, ale u niektórych osobników spotyka się też

ogony zwisające.
Historia: Początki tej rasy sięgają zatonięcia hiszpańskiego galeonu w XVII

wieku u wybrzeży wyspy Skye. Na pokładzie tego statku znajdowały się
maltańczyki, które następnie parzyły się z miejscowymi psami.

Skye terriery zostały uznane za
rasę w 1879 r.

Usposobienie, charakter: Są bardzo przywiązane do swej rodziny,
jednak nie tolerują obcych.

Pielęgnacja: Szata musi być stale czesana.
105

Pochodzenie
Szkocja

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość J
miniatura

Wysokość
pies: do 25 cm

suka: nieco mniejsza
Waga Idealna

11,3 kg
Przeznaczenie

myśliwski, do towarzystwa
TERIERY

Kerry blue terner
p Wizytówka!

8N : 3
wilkowaty ;a

Pochodzenie s
gjrlandia :?

"Narodowość :
Irlandia

Wielkość "l
imały

jWysokDść
pies: 46-48 cm

suka: nieco mniejisza
Waga idealna

15-17 kg
Przeznaczenie

myśliwski, stróż
i do towarzystwa

Kerry blue, zwany czasami także irish blue, jest narodowym psem Irlandii.

Budowa: Głowa długa, słabo zaznaczony stop, mocna kufa i silne szczęki, zdobne
w brodę i wąsy. Trufla nosowa jest czarna. Małe do średnich ciemne oczy

spoglądają wiernie i z uwagą. Matę uszy w kształcie litery "V" opadają do
przodu po bokach głowy. Szata składa się tylko z okrycia, bez podszerstka.

Gęsta, miękka i jedwabista sierść układa się w loki, ma wszystkie odcienie
niebieskiego. Zwyczajowo przycięty, średniej długości ogon jest wysoko

osadzony i noszony do góry.
Historia: Pochodzenie tego psa nie jest znane. Może być potomkiem

owych hiszpańskich psów, które po zagładzie armady w 1588 r. znalazły się na
plażach irlandzkiego wybrzeża. Inni z kolei mają go za potomka irlandzkiego

wilczarza. Nie ma natomiast wątpliwości, że był tam wykorzystywany do walk,
polowań, stróżowania i pilnowania stad już w XVIII wieku. Od tamtego czasu

doszło prawdopodobnie do krzyżówek z dinmontem i bedlingtonem, w celu
otrzymania psa do polowań na borsuki. Jego debiut na wystawie odbyt się w

Anglii w 1922 r.
Usposobienie, charakter: Kerry blue lubiany jest przede wszystkim z powodu

swego łagodnego usposobienia, szczególnie wobec dzieci, oraz wierności w
stosunku do pana, ale musi być trzymany silną ręką. Wobec innych psów reaguje

agresywnie.
Pielęgnacja: Jego szata wymaga regularnej pielęgnacji i odpowiedniego

żywienia.
Irish soft coated wheaten terrier

Niewiele przypomina rasę terierów irlandzkch. Jego wysokość w kłębie wynosi
49,5 cm, a szatę stanowią jedwabiste, pszenicznego koloru włosy opadające w

falach lub luźnych lokach.
Jakkolwiek przeszłości kerry blue

nie da się doktadnie odtworzyć,
wiadomo, że już

w XVI II wieku byt
w Irlandii rozpowszechniony

i wszechstronnie
wykorzystywany.

106
TERIERY

Jagdterier
Rasa ta jest podobna do foksteriera, ale jej przedstawiciele

są więksi i silniejsi. Są niezmordowanymi myśliwymi zarówno na powierzchni
ziemi,

jak i w jamach i chodnikach
kopanych przez borsuki i lisy.

Budowa: Głowa ma wydatny
stop i mocną kufę. Oczy są

matę i ciemne. Trójkątne, wysoko osadzone uszy zwisają
na boki. Szatę stanowią twarde, gęste, szczeciniaste i proste włosy, niezbyt

krótkie. Większość posiada czarne, czarnoszare albo brązowe umaszczenie z
jaśniejszymi strefami powyżej brwi, na kufie, kończynach i piersi. Krótko

przycięty ogon noszony jest prosto.
Historia: Rasa ta powstała pod koniec XIX stulecia w Niemczech przez

skrzyżowanie terierów angielskich (foksterier i terier walijski) z pinczerem i
wyżtem borsuczym. Celem hodowli miat być wszechstronny pies myśliwski, łączący

w sobie specyficzne zdolności terierów z cechami aporterów i płochaczy.
Usposobienie, charakter: Ten żywy, waleczny, ale uparty pies jest przywiązany

wyłącznie do swego pana. Musi być bardzo konsekwentnie i zdecydowanie
prowadzony, przy czym nie znosi żadnego przymusu ani surowych (tym bardziej

brutalnych) metod. Wobec obcych zachowuje się nieufnie.
Pielęgnacja: Nie wymaga szczególnej pielęgnacji.

Przestrzeń życiowa: Zgodnie z wymogami rasy wskazany jest ogród.

Narodowość
Niemcy

Wielkość
maty

Wysokość
33-40 cm

Waga idealna
pies: 9-10 kg

suka: 7,5-8,5 kg
Przeznaczenie

stróż, myśliwski
(ptochacz)

TERIERY
(Syp

(wilkowaty
R&

(Pochodzenie
(Szkocja :?

Narodowość
igWielka Brytania

gWiettość
miniatura

EWysotość
28 cm

Waga idealna
7-10 kg

Przeznaczenie
stróż, do towarzystwa

West highland white terrier
Zwolennicy tej rasy uważają je za najsympatyczniejsze teriery Szkocji.

Budowa: Ten maty i muskularny terier ma
krągtawą głowę, sprawiającą czasami wrażenie pyzatej wskutek szczególnego jej

kształtu. Ma wydatny stop, a kufa zwęża się
ku czarnej trufli nosowej. Żywo spoglądające, średniej wielkości oczy powinny

być
możliwie najciemniejsze i raczej szeroko

rozstawione. Małe, stojące i spiczaste uszy
pokryte są gładką sierścią. Zawsze biata

szata sktada się z szorstkiej, lekko falistej
okrywy i krótkiego, miękkiego podszerstka.

Ogon, o długości 13-15 cm, prosty i pozbawiony piór, jest noszony wysoko i
wesoło, ale nigdy zakręcony ponad grzbietem.

Historia: Rasa ta została wyhodowana przede wszystkim do polowań na wydry,
lisy i gryzonie. Typowe cechy psów są rezultatem selektywnej hodowli zwierząt

wyłącznie czysto białych w ciągu XIX wieku. W 1907 r. nastąpiło oficjalne
uznanie ze strony brytyjskiego Kennel CIubu.

Usposobienie, charakter: West highland white terrier jest bezczelnym, wesołym
i radosnym psem, bardzo oddanym, ale też bardzo stanowczym. Musi być wychowany

i prowadzony silną ręką i wymaga dużej uwagi ze strony swego pana. Mimo
niewielkiego wzrostu nadaje się znakomicie na stróża: jest zawsze czujny i

działa bez lęku.
Pielęgnacja: Wystarczy wyszczotkowanie szaty. Skubanie nie jest konieczne, za

to (rymowanie pożądane.
Przestrzeń życiowa: Przystosowuje się natychmiast do obyczajów domu;

goni kury!
W/aśc/wa rasie

charakterystyczna

biata szata znalazła odbicie w nazwie psa: west
highland white ter108

BULTERIERY
Bulterier

To zwierzę ma najsilniejszy zgryz ze wszystkich psów. Twarde i nieobecne
spojrzenie

dziata na obcych onieśmielająco, a pełen
rezerwy charakter każe mu być wiernym tylko swemu panu.

Budowa: Długa i silna głowa tego teriera
ma charakterystyczny profil. Trójkątne,

ukośne oczy są głęboko położone, u osobników kolorowych czarne albo
ciemnobrązowe. Małe, blisko siebie osadzone uszy

stoją do góry. Szata jest krótka, twarda
i gładka, jak również lekko połyskliwa. Może być biała z czarnymi albo

pręgowanymi
plamami na głowie i uszach; dozwolone są

także podpalane, jasno albo ciemno pręgowane, a także trójbarwne taty.
Niebieski

i brunatny są niedopuszczalne. Krótki, nisko osadzony ogon noszony jest
horyzontalnie.

Historia: Początki rasy odnoszą się do okresu po 1830 r., gdy w Anglii
zakazano walk psów. Pewne środowiska jednak potajemnie krzyżowały buldogi z

terierami, by posiąść psa bojowego, po którym nie byłoby od razu widać jego
przeznaczenia. Dołączono jeszcze angielskie toy terriery i whippety, aby

podnieść szybkość, zwinność, dzikość i siłę zwierząt. Około 1860 r. nastąpiły
dalsze krzyżówki z angielskim terierem białym i hiszpańskimi wyżtami, jak też

z dalmatyńczykiem. Rezultatem byt biały, mocny pies z krótkimi kończynami i
głową w kształcie tępo zakończonego klina bez stopu. Od 1920 r. dodano jeszcze

kolor do szaty, aby wyeliminować występującą często u białych egzemplarzy
głuchotę.

Usposobienie, charakter: Jest łagodny wobec dzieci, przywiązany i oddany swemu
panu, ale zdecydowanie nieufny wobec obcych.

Przestrzeń życiowa: Nie poleca się go do trzymania stale w mieszkaniu.
Wizytówka

pTyp
wilkowaty

Pochodzenie
Anglia

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
maty

Wysokość l
ok. 35-45 cm :;

Waga idealna
18-32 kg

Przeznaczenie
stróż i do towarzystwa

109
Bulterier, wyhodowany jako pies bojowy, nadaje się

znakomicie na
stróża i psa do towarzystwa. Typowy i charakterystyczny jest kształt

jego kufy.
BULTERIERY

Powyżej: bulterier
miniaturowy. Poniżej: staffordshire

bullterrier.

Bulterier miniaturowy
Ta rasa została wprawdzie uznana przez brytyjski Kennel CIub w 1943 r., ale

jej standard istnieje dopiero od 1953 r. Różni się od standardu bulteriera
tylko wzrostem, który mierzony w kłębie nie może przekraczać 35,5 cm.

Bulterier miniaturowy nie jest jednak wynikiem zamierzonej hodowli, ale
naturalną mutacją. Te zwierzęta skrzyżowano z toy terrierem, aby utrwalić nowe

cechy genetyczne. Wydaje się pewne, że nigdy nie brał udziału w walkach psów.
Staffordshire Bułlterrier

W 1935 r. nastąpiło w Anglii oficjalne uznanie standardu: ma krótsze kończyny
od bulteriera i jest bardzo podobny do buldoga z lat trzydziestych. Pierwotnie

został wyhodowany do walki z bykami. Dziś jest pierwszorzędnym stróżem
posiadłości.

110
TERIER OZDOBNY

Yorkshire terrier
Yorkshire terrier, który najmniejszego

psa na świecie - chihuahua - przerasta bardzo niewiele, zalicza się dziś
do ulubionych ras.

Budowa: Typową dla tej rasy szatę
stanowią bardzo długie (sięgające do

ziemi), cienkie, jedwabiście lśniące
i proste włosy okrywy. Charakterystyczna jest też maść, tj. stalowobtękitna

okrywa i podpalana reszta.
Mata głowa, z krótką raczej kufą, kończy się czarną truflą nosową. Drobne,

stojące uszy w kształcie litery "V" są osadzone wysoko, a średniej wielkości
ciemne oczy nadają zwierzęciu wyraz uważny i inteligentny. Mocno owłosiony

ogon noszony jest nieco ponad linią grzbietu i skrócony do potowy.
Historia: Rasa ta powstała dopiero około stu lat temu, przy czym jej

pochodzenie jest nie całkiem jasne. Prawdopodobnie jest wynikiem krzyżówek
blackandtanterriera, skye terriera i dandie dinmonta. Do tego dochodzi

jeszcze, być może, wpływ maltańczyka. Pierwotnie yorkshire terrier był
zdecydowanie większy i bywał też używany do norowania.

Usposobienie, charakter: Ma żywe i wesołe usposobienie, przy czym nie da się
zastraszyć ani większym psom, ani obcym. Nadaje się znakomicie na stróża. Lubi

znajdować się stale w centrum zainteresowania.
Pielęgnacja: Szata musi być szczotkowana co najmniej dwa razy w tygodniu,

często kąpana, a końce włosów ucinane. Szczenięta rodzą się czarne i osiągają
maść dorosłych zwierząt dopiero ok. 18 miesiąca życia.

Przestrzeń życiowa: Pies dobrze czuje się w mieszkaniu.
111

Wizytówka
Typ

lisowaty
Pochodzenie

Anglia
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

miniatura
Wysokość

25 cm
Waga idealna

do 3,1 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa
JAMNIKI

Typ

jamnikowaty
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość

Niemcy
Wttdtośc

miniatura
Wysokość

w zależności od
wagi

Waga idealna
do 9 kg

Przeznaczenie
myśliwski, stróż,

do towarzystwa
Jamnik standardowy

Jamnik jest energicznym i odważnym psem. Mimo wspaniałego węchu, z
usposobienia jest raczej podobny do teriera niż do (ropowców.

Nade wszystko lubi wdzierać się do
podziemnych korytarzy, by stawać

oko w oko z dzikimi królikami, lisami
albo borsukami.

Budowa: Jamnik nie sprawia wrażenia niezdarnego mimo krótkich kończyn i
wydłużonego tułowia. Jego

podłużna głowa zwęża się stopniowo do trufli nosowej. Stopu praktycznie nie
ma, a długi grzbiet nosa jest lekko wygięty. Oczy są ciemne i średniej

wielkości. U osobników cętkowanych jedno oko albo oba mogą być częściowo bądź
całkowicie niebieskie. Uszy, raczej długie i szerokie, bardzo ruchliwe,

zwisają płasko. Lekko wygięty ogon kontynuuje linię grzbietu. Zależnie od
rodzaju szaty wyróżnia się trzy odmiany.

Jamnik krótkowłosy: krótka, gęsta, połyskliwa i gładka sierść na miękkiej,
elastycznej skórze; spiczasty, lekko owłosiony ogon. Szata może być

jednobarwna, pręgowana albo cętkowana, przy czym wszystkie kolory są dozwolone
- od czerwonożóttego do czarnego z podpalanymi plamami. Kolor biały

dopuszczalny jest jedynie w formie małej plamki na piersi albo jako pojedyncze
cętki

JAMNIKI
Jamnik szorstkowtosy: szata składa się z szorstkiej, gęstej, ściśle

przylegającej okrywy i podszerstka. Pies ma również brodę i krzaczaste brwi.
Gęsto :.vtosiony ogon zwęża się ku końcowi, ale nie tworzą się na nim frędzle.

_Wszystkie kolory są dozwolone. Białe plamy na piersi są dopuszczalne, ale nie
są pożądane.

Historia: Na malowidłach ściennych w starożytnych egipskich świątyniach są
przedstawione psy z wydłużonym tułowiem i krótkimi kończynami. Wizerunki

takich zwierząt istnieją też w Meksyku, Grecji, Peru i Chinach. Wielu
fachowców podejrzewa jednak pochodzenie czysto niemieckie, ponieważ w licznych

rzymskich osadach na terenie germańskim znaleziono szczątki psów bardzo
podobnych do jamnika. Oficjalna kynologia zaczęta zajmować się tym psem już

K XVIII wieku, a w 1888 r. doszło do założenia pierwszego klubu jamników.
posobienie, charakter: Jamnik, bardzo żywy i inteligentny, przejawia czasami

charakter nieco drażliwy i nadwrażliwy. Ma wybitny talent porozumiewania się,
jest uważny, ciekawy i bardzo dba o swoją prywatność. Jamnik musi być jednak

wychowywany w sposób stanowczy i konsekwentny, ponieważ w przeciwnym razie
wyrasta z niego samowolny uparciuch. Tego psa nie wolno nigdy traktować jako

kanapowca, raczej jak dumnego myśliwego, który mimo swych niewielkich
rozmiarów zachował ducha i inteligencję dużego psa.

Pielęgnacja: Jamniki mają skłonności do tycia. Długowłosy typ jamnika
potrzeCJJe naturalnie staranniejszej pielęgnacji szaty niż jamniki

krótkowłose. Szorst3włose jamniki zaś wymagają takiej pielęgnacji sierści, jak
sznaucery.

Przestrzeń życiowa: Jamnik nie musi dysponować dużą ilością miejsca. Pies
E' sardzo przywiązany do rodziny i niechętnie pozostaje sam. Bawi się

chętiakże z dziećmi, ale nie znosi złośliwości.
,ga: Zaleca się nabywanie tylko takich zwierząt, które pochodzą od

_ównoważonych i dobrze ułożonych rodziców.
113

Będąc psem myśliwskim, jamnik
lubi wchodzić do

nor dzikich zwierząt, jak borsuki,
króliki i lisy. Na tej

stronie: jamnik
długowłosy. Na

stronie poprzedniej: jamnik szorstkowtosy (powyżej)
i jamnik krótkowłosy (poniżej).

JAMNIKI
114

JAMNIKI
Jamnik miniaturowy

Rasa ta powstała z krzyżówki jamnika, sznaucera i pinczera. U jamnika
miniaturowego obwód piersi musi wynosić pomiędzy 30 a 35 cm, przy wadze

maksymalnej 4 kg. Pożądane fizyczne cechy są takie same jak u jamnika
standardowego i także tutaj rozróżnia się trzy odmiany: krótkowłosą,

długowłosą i szorstkowtosą. Również pod względem temperamentu, pielęgnacji i
przestrzeni życiowej do jamnika miniaturowego odnosi się to samo, co zostało

opisane przy jamniku standardowym.
Jamnik

króliczy
Ten rodzaj jamnika

zawdzięcza swoją
nazwę faktowi, że

został wyhodowany specjalnie do
oolowań na króliki.

Także w tym przypadku wyróżnia się
trzy kategorie. Jedyna różnica dotyczy obwodu klatki

piersiowej, która
u jamnika króliczego przy wadze do

3,5 kg musi wyno[sić poniżej 30 cm.
Strona poprzednia: szczenię jamnika szorstkowtosego. Ugory: jamnik

miniaturowy.
Po lewej: jamnik

króliczy.
Ż

115
PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE

Wizytówka
Typ

wilkowaty
Pochodzenie

Skandynawia
Narodowość

.Skandynawia
Wielkość

średni

Wysokość
pies: 60 cm

suka: 55 cm i więcej
Wa

30 kg ::y
Przeznaczenie

pociągowy, do towarzystwa
Pies grenlandzki

Pies grenlandzki jest typowym psem
pociągowym. Zachował swoją stadną

naturę, silny instynkt łowiecki, jak też radość z pracy w zaprzęgu.
Budowa: Ta rasa ma silny i muskularny

korpus z szeroką głową i wykształconym, ale nie wydatnym stopem. Kufa jest
mocna, klinowata i kończy się czarną

truflą nosową, która w lecie może stać
się cielista. W miarę możności ciemne

oczy położone są lekko ukośnie, ani wytrzeszczone, ani położone głęboko. Małe,
trójkątne uszy z zaokrąglonymi czubkami są postawione. Szata może mieć

wszystkie kolory i być jednolita albo wielobarwna. Składa się raczej z
długiej,

prostej, szorstkiej okrywy, nie falistej i nie
kręconej, oraz z gęstego, miękkiego podszerstka. Silny, raczej krótki,

zakręcony ogon jest osadzony wysoko.
Historia: Według niektórych fachowców pies grenlandzki pochodzi od polarnego

wilka, z którym ma wspólne niektóre cechy fizyczne, jak np. ukośne oczy i
silny kark albo instynkt sfory. Grenlandzcy Eskimosi używali tych zwierząt z

dawien dawna do zaprzęgów i polowań.
Usposobienie, charakter: Musi czuć silny autorytet. Nie jest przywiązany

wyłącznie do jednej osoby; przy zmianie właściciela może przyzwyczaić się do
nowego pana. Nie nadaje się do stróżowania ani obrony, zwierzęta dążą do

niezależności i samostanowienia.
Pielęgnacja: Szata musi być regularnie szczotkowana, szczególnie podczas

linienia.
Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do życia w mieszkaniu.

P/es grenlandzki,
typowy pies do zaprzęgu, zawdzięcza swoją sławę

przede wszystkim
pierwszej zwycięskiej wyprawie polarnej.

116
PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE

Samojed, ze swym śnieżnobiałym futrem i
kufy, wzbudza u każdego zainteresowanie i

Samojed
jakby roześmianym wyrazem

sympatię.
Wizytówka

Budowa: Sprawny i muskularny, niezbyt długi tutów dźwiga mocną głowę,
zwężającą się klinem do zazwyczaj czarnej trufli nosowej. Migdałowe, ukośne

oczy są rozstawione raczej szeroko, ich kolor może oscylować od orzechowego do
ciemnobrązowego. Gęsta sierść pokrywa stojące do góry, osadzone po bokach

uszy. Szata sktada się z gęstego, miękkiego podszerstka i długiej, prostej,
odstającej szczeciny ze srebrnym połyskiem na końcach. Dopuszczalne kolory to

biaty, biały z lekkim biszkoptowym, jak również kremowy. Bardzo mocno
owłosiony ogon noszony jest ponad grzbietem. Gdy pies jest czujny, trzyma ogon

na bok.
Historia: Samojed pochodzi z rodziny mocnych północnoeuropejskich szpiców,

przy czym rasa ta otrzymała nazwę od syberyjskiego plemienia Samojedów, którzy

używali tych psów w zaprzęgach i do pilnowania stad reniferów. Zwierzęta byty
znane ze swej wytrwałości i wytrzymałości przy pracy i brały udział w

wyprawach polarnych pierwszych europejskich badaczy. Pierwotnie istniała
mnogość maści (czarny, biaty i czarny, czarny i jasnobrązowy), z czasem

zwyciężył jednak kolor śnieżnobiały. Pod koniec XIX wieku handlarze zbijali
duże majątki na wspaniałych, białych psich futrach. Kilka egzemplarzy tej rasy

przywieźli do Europy. Tu jednak, na szczęście, spotkał zwierzęta lepszy los.
Typ

lisowaty
Pochodzenie

Europa Północna
Narodowość

Skandynawia
Wielkość

średni
Wysokość

pies: 51-56 cm
suka:46-51 cm

Waga idealna
20-30 kg

Przeznaczenie
do towarzystwa

Usposobienie, charakter: Samojed jest
żywym psem, inteligentnym, o niezależnym charakterze. Wyróżnia się wyjątkową

życzliwością, także
wobec obcych. Ma

dobry, zazwyczaj wesoły charakter i z natury czuje pociąg do
człowieka. Nie można

jednak oczekiwać od
niego odpowiedzialnego stróżowania.

Pielęgnacja: Długa
szata samojeda wymaga starannej pielęgnacji.

Przestrzeń życiowa:
Może także żyć

w mieszkaniu, wtedy
jednak potrzebuje

długich spacerów.
Cierpi przy upałach.

Lubi chłód i śnieg.
Białe futro samojeda przyciągnęło

pod koniec XIX
wieku handlarzy

futer, którzy bezskutecznie próbowali dla zysku hodować go w Europie.
117

PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE
Wizytówka

Typ
wilkowaty

Pochodzenie
Syberia

Narodowość
Stany Zjednoczone

Wieltofifi
średni

Wysokość
pies: 53-60 cm

suka: 51-56 cm

Waga idealna
pies: 20,5-27 kg

suka:16-22 kg
Przeznaczenie

pociągowy, do towarzystwa
Siberian husky

Husky syberyjski jest pięknym psem
z imponującym temperamentem, olbrzymią sita i wielką wytrwałością.

Budowa: Husky syberyjski, rączy
i mocny pies, ma sylwetkę kwadratową, jak też średniej wielkości gtowę

z zaokrągloną kością potyliczną, wydłużoną kufą i wydatnym stopem. Migdałowe
oczy osadzone są ukośnie

i mają różne odcienie, od niebieskiego
do brązowego, przy czym bywa, że

każde oko jest inne. Trójkątne, średniej wielkości uszy stoją pionowo, blisko
siebie i są wewnątrz jak i zewnątrz

gęsto owłosione. Gęsty podszerstek
stanowią miękkie i proste włosy średniej długości. Maść szaty nie odgrywa

w standardzie dużej roli, przy czym
często spotyka się typową białą maskę na kufie. Gęsto owłosiony ogon zwisa w

stanie spoczynku i podczas pracy. Gdy zwierzę jest czujne wygina ogon w tuk.
Historia: Syberyjski husky został wyhodowany przez Czukczów,

wschodniosybęryjskich nomadów do stróżowania i do zaprzęgu, a także do
pilnowania renrierów. Przez setki \at husky pozostawał tylko na obszarze

Syberii, skąd w końcu przywieźli go do północnej Ameryki handlarze łuter.
Dzisiaj )estwy korzystywany na całym świecie również jako pies do towarzystwa.

;
118

l
PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE

Usposobienie, charakter: Husky syberyjski ma silną osobowość, która
ukształtowała się w swobodnym i surowym środowisku Pótnocy. Te cechy

charakteru należy bezwarunkowo brać pod uwagę, jeżeli chce się wziąć takiego
psa za towarzysza. Prawidłowo utrzymywane zwierzę ma ze swoją rodziną zawsze

głęboki kontakt i potrafi dobrze obchodzić się z dziećmi. Między panem a psem
musi być ustalona hierarchia, gdyż tylko wtedy pies jest niezawodnie

posłuszny. Mimo swej niebywałej siły nie nadaje się do stróżowania, bowiem nie
zna pojęcia własności. Zazwyczaj husky syberyjski wyje zamiast szczekać.

Pielęgnacja: Nie wymaga szczególnej pielęgnacji.
Przestrzeń życiowa: Husky nadaje się również do miasta, ale trzeba mu wte' (ty

zapewnić wybieganie i swobodę ruchu. Źle znosi upał.
ga: Z trudem znoszą obecność kotów i mają często skłonność do ucieczek

119
Siberian husky

bezproblemowo
znosi niskie temperatury i dlatego

jest jakby stworzony do surowego
syberyjskiego klimatu.

PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE
Jw

Swilkowaty "::
l" Pochodzenie B

SAmeryka PótnocnE
[ Narodowość

[ Stany Zjednoczofero
WWwa66

pśrednidużyr""" _'

Wysokość
pies: 64-71 crn

suka: 58-66 cm
Waga idealna

pies: 29-35 kg
suka: 22-31 kg

Przeznaczenie
pociągowy, do towarzystwa

Alaskan malamute
Ten szpic należy do najstarszych ras

psów pociągowych, przy czym jest
jeszcze mocniejszy niż husky syberyjski i dysponuje taką sita i

wytrzymałością, że dawniej wykorzystywano go do przenoszenia ciężarów na
dtugie dystanse.

Budowa: To silne i krępe zwierzę ma
kwadratową sylwetkę i szeroką głowę, która przechodzi przez łagodny

stop i wydłużoną kufę w zakończony
czarną truflą nos. Brązowe, migdałowe oczy średniej wielkości są ustawione

skośnie. Małe, trójkątne uszy,
szeroko rozstawione, pies nosi pionowo albo odgięte do tyłu. Szata

składa się z gęstego, miękkiego
podszerstka i twardych, grubych,

odstających od skóry włosów okrywy. Akceptowana jest maść biała, jasnoszara do
czarnej albo złocista do ciemnoczerwonej z białymi plamami na brzuchu,

kończynach i kufie. Gęsto zarośnięty, wysoko osadzony ogon zwisa w stanie
spoczynku, a podczas pracy jest noszony nad grzbietem.

Historia: Rasa ta, zawdzięczająca swą nazwę prawdopodobnie eskimoskiemu
plemieniu Malemutów, była wykorzystywana podczas polowań na niedźwiedzie i

wilki oraz do pilnowania stad karibu. Wysoka jakość tej rasy pogorszyła się
wraz z pojawieniem się na Alasce pionierów, bo doszło do wielokrotnych

krzyżówek z importowanymi psami. W końcu w 1926 r. podjęto w USA kroki
zmierzające do ocalenia czystości rasy.

Usposobienie, charakter: Nadaje się zarówno do polowania,
jak i do życia w rodzinie. Szczególnie wysoko ceni, gdy się

z nim rozmawia, sam
odpowiada modulowanym popiskiwaniem. Nie nadaje się

do stróżowania.
Pielęgnacja: Szata

musi być raz w tygodniu wyszczotkowana, za to kąpany powinien być rzadko.
Przestrzeń życiowa:

Przyzwyczaja się do
życia w mieszkaniu, jeżeli tylko istnieje możność codziennych długich

spacerów.
120

PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE
Ełkhund

Pod tą nazwą są prowadzone dwa różne norweskie ełkhundy. Są to niewątpliwie
norweskie szpice, które uchodzą za najbardziej samowolne psy. Oprócz polowania

na duże dzikie zwierzęta dają się wytresować również jako psy do zaprzęgów,
ale są też znakomitymi psami do towarzystwa. Cechy charakterystyczne tej rasy

nie zmieniły się zasadniczo w ciągu tysiącleci, przy czym rozróżnia się dwie
odmiany: norweskiego ełkhunda szarego (Norsk EIghund Gra i czarnego (Norsk

EIghund Sort). Oprócz barwy szaty różni je także nieznacznie wzrost.
Budowa: Ta rasa posiada krótki i zwarty korpus z typową głową szpica. Cechuje

ją wydatny stop, prosty grzbiet nosa i kufa, która się stopniowo zwęża. Oczy
są owalne, średniej wielkości i ciemnobrązowe. Spiczaste, stojące uszy są

osadzone wysoko. Podobnie wysoko osadzony włochaty, zawinięty ogon szpic nosi

nad grzbietem. Szata szarego ełkhunda jest w różnych odcieniach szarości, przy
czym brzuch i wewnętrzna strona kończyn są trochę jaśniejsze. Czarny ełkhund

ma połyskliwą czarną szatę z odrobiną bieli na piersi i kończynach. Obie rasy
mają gęstą, wodoodporną i raczej szorstką sierść z dłuższą kryzą wokół szyi.

Historia: W Norwegii znaleziono szkielety psów z okresu kamiennego podobne do
szkieletów dzisiejszych ełkhundów. Ełkhunda używano przede wszystkim do

polowań na jelenie, rysie, niedźwiedzie i łosie. W 1966 r. nastąpiło oficjalne
uznanie rasy przez FCI. W niektórych rejonach Skandynawii zwierzęta te są

jeszcze dzisiaj używane do polowania.
Usposobienie, charakter: Zwierzęta tej rasy są odważne i zdecydowane. W roli

psa do towarzystwa okazują się wiernymi towarzyszami człowieka i nadają się
również do stróżowania. Jednak trzeba im pozostawiać pewną swobodę

podejmowania decyzji.
Pielęgnacja: Ełkhund

wymaga pożywienia bogatego w proteiny, ale
niezbyt obfitego, jak również regularnego szczotkowania. Bardzo źle znosi

upał.
Przestrzeń życiowa: Nie

nadaje się do mieszkania.
Uwaga: Podobny do

norweskiego ełkhunda
jest norsk buhund, polarny szpic średniej wielkości. Używa się go do pomocy

podczas polowań
nad morzem, jako stróża

oraz jako psa obronnego. Pies dostosowuje się
doskonale do układów

rodzinnych, lubi dzieci,
jest bardzo zrównoważony i nieagresywny.

121
Narodowość

Norwegia
Wielkość

średnimaty
Wysokość

Szary: pies: 52 cm
suka: 49 cm

Czarny: pies: 47 crr
suka:44 cm

Waga idealna
23 kg

Przeznaczenie
myśliwski, stróż,

pociągowy i do
towarzystwa

PÓŁNOCNE PSY MYŚLIWSKIE
Łajka

Rosyjskie łajki stanowią grupę pótnocnych psów, podobnych do syberyjskiego
husky w budowie, szacie, maści, a także w zastosowaniu. Obecnie rozróżnia się,

w zależności od pochodzenia, trzy rasy: łajka rosyjskoeuropejska, łajka
zachodniosyberyjska i fajka wschodniosyberyjska.

Budowa: Łajki charakteryzują się mocną i szczupłą budową z twardym, gładkim i
gęstym włosem, jak też dobrze rozwiniętym podszerstkiem, dzięki któremu okrywa

wydaje się pełniejszą. Głowa, uszy i przednie kończyny są owłosione krótko,
podczas gdy wokół szyi tworzy się gęsta kryza. Do dopuszczalnych umaszczeń

zalicza się sól i pieprz, łaciaty, cętkowany, biały, szary, czarny, czerwony
albo brązowy we wszelkich odcieniach. Głowa tworzy równoboczny trójkąt

przechodzący od czaszki stopniowo w długą spiczastą kufę. Owalne i ciemne oczy

łajka ma ustawione ukośnie, a uszy, ruchliwe, spiczaste i trójkątne, osadzone
wysoko. Ogon może być zarówno wygięty jah i sierpowaty, pies nosi go ponad

grzbietem, i
Historia: Pochodzenie fajek częstokroć jest mylone z pochodzeniem wilka

polarnego. Zabiegi hodowlane Sowietów wokół tej północnej rasy rozpoczęty się
w 1930 roku, gdy wobec problemów ze zmotoryzowanym transportem na Syberii

stało się konieczne ponowne sięgnięcie do pomocy psa. Selekcja bazowała na
zadomowionych w tym rejonie fajkach, rozprzestrzenionych od Laponii po Syberię

Wschodnią. Do hodowli nie została jednak dołączona łajka czukocka, ponieważ w
stosunku do wymagań była zbyt drobna. W 1947 r. sowiecki kongres kynologów

uznał cztery rasy: karelskofińską, rosyjskoeuropejska, zachodniosyberyjska i
wschodniosyberyjska. FCI uznał wszystkie z wyjątkiem pierwszej.

Usposobienie, charakter: Łajka ma silną i rezolutną osobowość. Jest społeczj
na, ale pełna rezerwy, mniej wesoła i otwarta niż husky.

Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do życia w mieście. Potrzebuje dużo prze
strzeni i niezbyt ciepłego klimatu.

123
PÓŁNOCNE PSY MYŚLIWSKIE

Wizytówka
Typ

wilkowaty ;
Pochodzenie

Karelia ::
Narodowość

Finlandia ..;.-3
Wielkość

średni
Wysokość

pies: 54-60 cm l
suka: 48-53 cm

Waga idealna
20-25 kg

Przeznaczenie
myśliwski, stróż

i do towarzystwa
Karelski pies na niedźwiedzie

Karelski pies na niedźwiedzie jest typowym psem Północy. Posiada szalenie
wrażliwy stuch i bardzo wyrobiony węch.

Budowa: Ten mocny, o nieco prostokątnej sylwetce pies ma stożkowatą głowę z
lekkim stopem i prostym grzbietem nosa. Ciemne i małe oczy spoglądają żywo.

Uszy są stojące, trójkątne i średniej wielkości. Szata składa się z prostej i
twardej okrywy nad gęstym, miękkim podszerstkiem. Maść jest czarna z białymi

plamami na głowie, szyi, piersi, brzuchu i kończynach. Średnio długi ogon
wygięty jest w tuk ponad grzbietem.

Historia: Już od setek lat pies ten żyje w okolicy jeziora Ładoga. Rosjanie,
jak i Finowie, używają go przede wszystkim do polowań na niedźwiedzie, łosie i

dziki. Utrzymanie i odtworzenie tej rasy było możliwe dzięki selekcji
hodowlanej z udziałem nielicznych ocalałych osobników. W 1935 r. nastąpiło

oficjalne uznanie rasy przez fiński związek kynologiczny, a w 1946 r. przez
FCI.

Usposobienie, charakter: Ten dumny i niesforny pies jest bardzo przywiązany do
swego pana, a wobec innych psów nie przejawia agresji. Jeżeli nie jest używany

do polowania, okazuje się dobrym stróżem i miłym psem rodzinnym. Rasa nie
nadaje się do mieszkania.

Uwaga: W Kanadzie istnieje pies na niedźwiedzie tahitan, lisowaty pies o
biatoczarnej sierści i wysokości w kłębie 30-40 cm. Uderzający jest jego

niepowtarzalny ogon: 13-20 cm długości, noszony do góry w kształcie
pióropusza.

124
SZPICE EUROPEJSKIE

Szpic wilczasty (keeshond)
Szpic wilczasty należy do typowych holenderskich ras szpiców, wykorzystywanych

do pilnowania statków pływających po kanałach. Określenie keeshond pochodzi
prawdopodobnie od dwu holenderskich bojowników o wolność, Keesa de Wit i Keesa

de Gyselaer.
Budowa: Szpic wilczasty ma tułów krótki i krępy, pokryty szarą sierścią. Szata

składa się z miękkiego, gęstego podszerstka i długich, twardych
szczeciniastych włosów okrywy. Klinowata głowa charakteryzuje się wydatnym

stopem i średniej długości lisowatą kufą z czarną truflą nosową. Oczy ciemne,
migdałowe, są otoczone typową maską, podobną do okularów. Małe, spiczaste,

stojące uszy są osadzone wysoko. Szpc wilczy ma wysoko osadzony włochaty ogon,
najczęściej z czarnym końcem, który nosi nad grzbietem zawinięty. Forma

zawinięta podwójnie ceniona jest szczególnie.
Historia: Jego korzenie są dość niejasne, ale prawdopodobnie pochodzi od

jednej z najstarszych ras szpiców, które z kolei byty potomkami wilka
polarnego, żyjącego wówczas na wybrzeżach Morza Bałtyckiego. Około 1900 r.

pierwsze egzemplarze szpica wilczego dotarty do Anglii, gdzie znalazły
natychmiast licznych wielbicieli. W kilka lat później Holendrzy ustalili

standard dla tej rasy.
Usposobienie, charakter: Ma żywą i miłą osobowość. Jest posłuszny i czujny.

Pielęgnacja: Jego szata musi być codziennie starannie pielęgnowana.
Wizytówka

Typ
lisowaty

Pochodzenie
Holandia

Narodowość
Holandia

Wielkość
maty

Wysokość
43-46 cm

Waga idealna
25-30 kg :.,

Przeznaczenie
stróż i do towarzy.staa

SZPICE EUROPEJSKIE
Szpic duży

Tylko jeden standard opisuje wszystkie niemieckie rasy szpiców, ponieważ
różnią się między sobą jedynie wielkością i maścią.

Budowa: Szpic posiada krępy tułów z lisią głową, umiarkowanym stopem, lekko
spłaszczonym grzbietem nosa i czarną truflą nosową. Ciemne, położone ukośnie

oczy zawsze uważnie badają okolicę. Uszy są małe, trójkątne, nadzwyczaj
ruchliwe i osadzone blisko siebie. Szata (biała, brązowa, czarna) składa się z

odstających szczeciniastych włosów okrywy i gęstego podszerstka. Wokół szyi
stoi gęsta kryza. Włochaty ogon noszony jest zawinięty ponad grzbietem.

Historia: Praprzodkiem wszystkich szpiców byt prawdopodobnie starożytny pies
torfowiskowy, którego cechy charakterystyczne są widoczne jeszcze dzisia u

pewnych ras, jak np. u chowchow.
Usposobienie, charakter: Szpic duży nawiązuje bardzo ścisły kontakt ze swym

panem i nie toleruje w pobliżu innych zwierząt, ba, z zazdrości potra' nawet
chorować. Wobec innych psów jest bardzo odważny, nawet jeżeli ss dużo większe.

Uchodzi też za dobrego stróża i dzielnie broni majątku swegc pana. Dzięki
znakomitej pamięci daje się łatwo układać.

Pielęgnacja: Szata szpica musi być trzy, cztery razy tygodniowo szczotkowana,
nie poleca się jednak kąpać psa. Potrzebuje zdrowego żywienia (do którego od

czasu do czasu dodaje się margarynę lub drożdże piwne).
SZPICE EUROPEJSKIE

Szpic średni
Szpic średni posiada podobne cechy fizyczne jak szpic duży, od którego różni

się jedynie wzrostem (wysokość w ktębie 29-36 cm) i maścią. Istnieją
najrozmaitsze odmiany kolorystyczne szpica średniego: jednolite śnieżnobiała

albo brązowa (podczas konkursów mogą być ocenianie łącznie), czarna,
pomarańczowa i szara. Zwierzęta są wesołe, żywe i uważne, ale czasami mogą być

bardzo zamknięte. Szpic średni szczeka mato i jest dobrym stróżem.
Szpic maty

Ten szpic różni się od średniego tylko wzrostem (wysokość w ktębie 23-28 cm).
W minionych stuleciach rasa ta była szeroko rozpowszechniona i cieszyła się

dużą popularnością, przede wszystkim wśród arystokratów i artystów. Obecnie
szpic ten jest w Europie i USA nader popularny. Jedną z przyczyn jest wesoła,

bystra i oddana natura psa, który bardzo przywiązuje się do swego pana, a
wobec obcych zachowuje dużą nieufność. Jest bardzo wrażliwy, posłuszny i łatwo

daje się ułożyć. Szpic maty szczeka częściej niż średni i ma donośny głos.
Szpic miniaturowy (Pomeranian)

Jest to miniaturowa forma szpica małego (wysokość w ktębie najwyżej 22 cm).
Podczas wystaw różne maści ocenia się razem, nie zaś oddzielnie jak u

większych szpiców. Suki mogą mieć większą wagę niż psy (2-2,5 kg wobec 1,8-2
kg), aby ciąża i poród byty łatwiejsze. Poza tym szpic miniaturowy ma ten sam

charakter, co szpic maty, tylko jeszcze bardziej się przywiązuje i jest
bardziej wrażliwy. Wobec obcych szpic miniaturowy zachowuje się z najwyższą

rezerwą i krnąbrnieć
127

Powyżej: szpic
maty. Ten pies

może poszczycić
się stawnymi wielbicielami, jak Ludwik XVI i Maria

Antonina.
SZPICE AZJATYCKIE

Eurasier
Wizytówka

Typ
lisowaty

Pochodzenie
Niemcy

Narodowość
Niemcy

Wielkość
średni

Wysokość
pies: 52-60 cm

suka:48-56 cm
Waga idealna

pies: 25-30 kg
suka: 20-26 kg

Przeznaczenie
stróż i do towarzystwa

Ta bardzo młoda rasa (1973) powstała przez kontrolowaną krzyżówkę chowchow
oraz szpica wilczastego i najpierw otrzymała nazwę wolfchow.

Budowa: Eurasier ma nieprzepuszczalną szatę z gęstych pótdtugich włosów w
kolorze czerwonym do piaskowego, szaroczarnego i czarnego (z jaśniejszymi

śladami). Oczy są ciemne i lekko migdałowe. Małe, trójkątne uszy stoją do
góry. W stanie spoczynku ogon zwisa aż do stawu skokowego, w ruchu jest

noszony zawinięty ponad grzbietem.
Historia: Selekcja hodowlana eurasiera została przeprowadzona w latach

pięćdziesiątych z inicjatywy stawnego austriackiego etologa, Konrada Lorenza,
celem stworzenia psa pierwotnego.

Usposobienie, charakter: Żywy i towarzyski eurasier jest wiernie oddany tylko
jednemu człowiekowi albo jednej rodzinie. W nim łączą się wszystkie cechy psa

pierwotnego, w tym instynkt bronienia swego pana i jego majątku. To zwierzę
musi być wychowywane łagodnością, szczeka mało i tylko czasami rozlega się

warczenie podobne do wilczego. Przymusu i zagród eurasier nie znosi.
Przestrzeń życiowa: Eurasier musi się wybiegać.

Uwaga: Rasa ta nie jest w stanie znieść zmiany właściciela, dlatego szczenięta
mogą mieć najwyżej trzy miesiące, gdy bierze się je do siebie.

Dopiero niedawno
wyhodowany eurasier jest jeszcze

mato rozpowszechniony poza
Niemcami.

128
SZPICE AZJATYCKIE

Chowchow
Ta rasa posiada absolutnie niepowtarzalne

cechy: wnętrze pyska zwierząt i język muszą
być niebiesko czarne, a ich chód przypominać chodzenie na szczudłach, ponieważ

tylne kończyny są silnie spionizowane.
Budowa: Pies ma tułów krótki i prosty. Szeroka i płaska głowa przechodzi przez

maty stop
w kwadratową kufę. Migdałowe i małe oczy

są na ogół ciemne. Małe, grube uszy stoją do
góry, daleko od siebie. Włosy raczej długiej,

gęstej i bujnej szaty odstają na całym ciele.
Maść musi być zawsze jednolita: czarna, niebieska, kremowa, biała albo

cynamonowa, na
ogół trochę jaśniejsza na wewnętrznej stronie

ud i pod ogonem. Są dwie odmiany: krótkoi długowłosa. Długowłose chowchow
zdarzają się częściej i wokół szyi noszą potężną grzywę oraz kępki włosów na

stopach. Wysoko osadzony ogon zakrzywia się nad grzbietem do przodu.
Historia: Rasa pochodzi prawdopodobnie z Mongolii i stamtąd dawno temu

przywędrowała do Chin. W drugiej połowie XIX wieku pierwsze okazy dotarły na
pokładach statków handlowych poprzez Anglię do Europy.

Usposobienie, charakter: Przez swą lwią grzywę i potężną niedźwiedzią kufę,
jak też ponure wejrzenie chowchow robi wrażenie dość agresywnego. Ma jednak

spokojny, niezależny charakter, jest absolutnie oddany i wierny. Wobec obcych
nieufny.

Pielęgnacja: Szata chowchow wymaga pedantycznej pielęgnacji.
Przestrzeń życiowa: Spokojny, cichy i nadzwyczaj czysty, doskonały do

mieszkania.
Wizytówka!

TYP ]
lisowaty _:'

Pochodzenie J
Mongolia {

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość

średnimaty
Wysokość

pies: 48-56 cm
suka: 46-51 cm

Waga idealna
ok. 21 kg

Przeznaczenie
:do towarzystwa

129
Szata chowchow

może mieć różne
kolory, ale zawsze

musi być jednolita.
Po lewej: egzemplarz czarny. Powyżej: chowchow

płowy.
PSY GOŃCZE

Bloodhound - Pies św. Huberta
Pochodzenie

Belgia
Narodowość

Belgia albo Wielka Brytania
Wielkość

średniduży
Wysokość

pies: 63-69 cm
suka:58-63 cm

Waga idealna
40-48 kg

Przeznaczenie
policyjny i do towarzystwa

Angielskie określenie bloodhound bierze się z niebywałej
zdolności odnajdywania rannej

zwierzyny po śladzie jej krwi.
Ponieważ jeszcze chętniej tropi ślad człowieka, dzisiaj wykorzystywany jest

przede wszystkim do poszukiwania zasypanych ludzi, jak również jako
pies policyjny.

Budowa: Ten potężny i mocny
pies pierś ma głęboką, a brzuch nie podciągnięty. Głowa, w porównaniu z resztą

ciała, robi wrażenie wąskiej i długiej. Do tego dochodzi kwadratowa kufa ze
zwisającymi taflami i nieco wypukłym jak u owcy grzbietem nosa Oczy są

ciemnobrązowe albo orzechowe średniej wielkości i owalne w kształcie. Bardzo
nisko osadzone, miękkie i długie uszy opadają po bekach. Szata składa się z

krótkich, gęstych włosów, które na głowie i uszac" są trochę cieńsze. Maść
może być czarna i podpalana, brązowa i podpalana, jak też czerwona. Białe

plamy na piersi, kończynach i czubku ogona są również dopuszczalne. Nisko
osadzony, długi ogon zwęża się ku końcowi.

PSY GOŃCZE
Historia: Ten pies, o znanym smutnym spojrzeniu, zalicza się do najstarszych

form swojej rasy. Jego pochodzenie sięga VIII stulecia. W owym czasie, wedtug
doniesień, św. Hubert, dzisiaj patron myśliwych, polował w lasach ari dońskich

w towarzystwie wielkiej sfory tych psów. Wkrótce zalety tej rasy odfcyli
królowie Francji, a w 1066 r. jej przedstawiciele dotarli z Wilhelmem

ZdoBbywcą do Anglii. Rasa ta występowała w Belgii jako SaintHubert, Anglicy
nazywali ją Bloodhound. W końcu FCI ujęta ją jako jedną rasę.

Usposobienie, charakter: Pies św. Huberta ma nieśmiałą, przyjacielską, ale
majestatyczną naturę. Jest bardzo przywiązany do swojego pana, a wobec obcych

raczej niechętny. Podczas tresury trzeba być w stosunku do niego zawsze miłym

i nie uciekać się nigdy do kary, gdyż to go bardzo rani. Agresywne zachowania
są tej rasie obce.

Relęgnacja: Bloodhound potrzebuje dużo ruchu, aby nie tyć.
Przestrzeń życiowa: Mimo swych rozmiarów nadaje się idealnie do mieszkania,

ponieważ jest to zwierzę ciche i bardzo łagodne, ponadto bardzo lubi dzieci.
Sprawia jednak kłopot ciągłym ślinieniem się.

131
Bloodhound,

skądinąd tropowiec, ma łagodny
i mity charakter

i nadaje się dla rodziny.
PSY GOŃCZE

Wysokość
trikolor, biały i pi

marańczowy:
60-70 cm

biaty i czarny:
pies: 65-72 cm

suka: 62-68 cm
Waga idealna

30-35 kg
Przeznaczenie

myśliwski
Duży gończy anglofrancuski

Duży gończy anglofrancuski nadaje się doskonale do polowania z nagonką w
dużych sforach. Klasyfikacja FCI

zna trzy rasy (trikolor,
biała i czarna, biała i pomarańczowa).

Budowa: Szata składa się
z krótkich, dość mocnych

włosów i takiej maści, jaka
zawiera się już w określeniu danej rasy: trikolor

(biaty, czarny, podpalany), biały i czarny (ewentualnie z cętkami),
biatocytrynowy (albo biatopomarańczowy). U rasy trójkolorowej głowa jest

wydłużona z przeciętnie szeroką kufą. Białoczarny gończy anglofrancuski
posiada mocną, raczej krótką i silną głowę z kufą nieco szerszą. Odmiana

białopomarańczowa wyróżnia się kufą dość krótką i szeroką oraz wydatnym
stopem. Oczy są duże i ciemne, a uszy średniej długości, osadzone na lini

oczu, opadają płasko. Ogon raczej długi jest noszony elegancko.
Historia: Aby zapobiec wymarciu rasy poitevin, hodowcy skrzyżowali tę rasę z

angielskim foxhoundem. Rezultatem był gończy anglofrancuski. J
Usposobienie, charakter: Ten wspaniały i niezmordowany myśliwy doskonale

nadaje się do pracy w grupie, ale nie do towarzystwa. J
132

PSY GOŃCZE
133

wyźtowaty
Pochodzenie

Wtochy
Narodowość

Włochy
Wielkość

średni
Wysokość

pies: 53-85 cm
suka: 48-56 cm

Waga Idealna

18-28 kg
Przeznaczenie

myśliwski, stróż,
do towarzystwa

PSY GOŃCZE
Gończy włoski

Gończy włoski zalicza się do
najlepszych psów myśliwskich.

FCI rozróżnia dwie odmiany:
krótkowłosą i szorstkowtosą.

Poza tym nie ma żadnych różnic między obiema odmianami.
Budowa: Ten wysmukły pies

o kwadratowej sylwetce posiada klatkę piersiową sięgającą
daleko do tyłu i podciągnięty

brzuch. Głowa jest wąska i wydłużona, ze słabo zaznaczonym stopem, a owczy,
długi grzbiet nosa kończy się dużą czarną truflą nosową. Duże i ciemne,

migdałowe oczy świadczą o łagodności. Długie, trójkątne uszy zwisają. Szata
odmiany krótkowłosej jest gęsta, połyskliwa i jakby szklista, podczas gdy

odmiana szorstkowtosą ma sierść szorstką, długości najwyżej 5 cm i krótką
brodę. Dopuszczona jest maść jednolicie czerwona we wszystkich odcieniach oraz

czarna z czerwonymi plamami. Dopuszczalna jest też biała gwiazdka na piersi.
Długi ogon zwęża się ku końcowi.

Historia: Gończy włoski jest rasą bardzo starą, w której od czasów rzymskich
wprowadzono tylko nieliczne zmiany i której przodkowie pochodzą z dawnego

Egiptu. Są jedną z pierwszych ras uznanych przez włoski związek kynologiczny,
założony w Mediolanie w 1882 r.

Usposobienie, charakter: Gończy włoski jest bardzo przywiązany do swojego pana
i do domu, a wobec dzieci zachowuje się łagodnie i cierpliwie. Jest psem

ogromnie wrażliwym, pojętnym i posłusznym, ale musi być wychowywany
łagodnością. Pies może być tresowany wyłącznie przez swego pana.

135
PSY GOŃCZE

yarodowość
yzwajcaria

Wysokość
42-50 cm

Waga idealna
25-30 kg

Przeznaczenie
myśliwski

Gończe szwajcarskie
Gończy szwajcarski od 1987 r.

uchodzi za odrębną rasę
z własnym standardem, który

rozróżnia cztery odmiany. Są
to: gończy berneński, gończy

z Jury (z typami Bruno i St.
Hubert), gończy lucerneński

i gończy szwajcarski (Schwyzer). Wszystkie posiadają
znakomity węch i silny gtos.

Budowa: Szczupła głowa ma
wydatny stop, wydłużoną kufę, zazwyczaj lekko owczy

grzbiet nosa i dużą czarną
truflę nosową. Ciemne oczy

mają wyraz łagodny. Duże,
nisko osadzone uszy są bardzo długie, zwinięte i skierowane do tyłu. Zawsze

gęsta,

bujna sierść jest gładka albo
szorstka (u gończego lucerneńskiego dozwolona jest tylko gtadkowtosa odmiana),

przy czym umaszczenie może być następujące: gończy berneński - trójbarwny z
czarnymi kropkani plamami na białym tle oraz podpalanymi plamami nad oczyma,

na policzkach. wewnętrznej stronie uszu i nasadzie ogona. Gończy z Jury -
czarny z podpalanymi plamami u typu Bruno i podobną szatą jak u bloodhounda u

typu St. Hubert. Gończy lucerneński - niebieskie albo szare cętki na białym
tle z dużynciemnoszarymi albo czarnymi tatami i podpalanymi plamami lub też

płowymi łatami. Gończy szwajcarski - biały z pomarańczowymi albo
zóttopomarańczowymi

tatami, tolerowany jest także czerwony. Grzbiet jest raczej długi, prosty i
silny, a niezbyt długi ogon pies nosi poziomo lub tukiem do góry.

Historia: Przodkowie tej rasy byli dawniej wykorzystywani we Włoszech i w
Austrii do polowań par force. Już od XVI wieku istniała doskonała szwajcarska

selekcja hodowlana, ale rasa ta została przedstawiona publicznie dopiero w
1880 r. podczas wystawy w Zurychu.

Usposobienie, charakter: Bardzo żywy, wytrzymały i zapalony myśliwy,
przywiązany do swego pana, nigdy nie zachowuje się agresywnie.

Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do życia w domu.
Gończe

szwajcarskie krótkonożne
Mają te same cechy, co

gończe szwajcarskie,
z wyjątkiem kończyn, które są krótsze (wysokość

w kłębie 30-38 cm). Doskonale nadają się do polowań na drobną zwierzynę w
górach i w zaroślach.

Tylko gończy berneński
krótkonożny nadaje się

również do towarzystwa.
137

PSY GOŃCZE
Wizytówka

Typ
jamnikowaty

Pochodzenie
Francja

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
maty :'_

Wysokość
33-38 cm

Waga idealna
ok. 23 kg

Przeznaczenie
myśliwski i do towarzystwa

Basset hound
Basset hound bez problemu

idzie po tropie zajęcy, dzikich królików i bażantów nawet w najgęstszych
zaroślach. Bardzo głęboki, melodyjny gtos jest charakterystyczną cechą tej

rasy.
Budowa: Basset ma typową

budowę jamnika z wydłużonym tułowiem i krótkimi kończynami. Głowa zwęża się
nieznacznie w długą kufę

z niemal niedostrzegalnym
stopem. Na czole i policzkach

mogą być umiarkowane fałdy.

Uszy osadzone nisko, dokładnie pod linią oczu, są długie
i aksamitne. Pigmentacja poważnych, rombowatych oczu

sięga od czerni do brązu. Różową barwa dolnej powieki
musi być na jej brzegu widoczna. Szatę stanowi gładka, krótka i zwarta sierść,

która nie może być zbyt cienka. Obok maści czarnopodpalanobiatej i ptowobiałej
dozwolony jest każdy kolor dopuszczalny u psów gończych. Długi i spiczasto

zakończony ogon w ruchu noszony jest do góry i łagodnie szablasto wygięty.
Historia: Ta rasa powstała we Francji pod koniec XVI wieku. Ogólne cechy głowy

jak i wybitny węch pozwalają wnioskować, że pochodzi od bloodhounda.
PSY GOŃCZE

W drugiej połowie XIX wieku basset przybył do Wielkiej Brytanii i w 1883 r.
został oficjalnie zarejestrowany przez Kennel CIub, jako samodzielna rasa.

Usposobienie, charakter: Basset jest żywym, towarzyskim i łagodnym psem,
z dobrym charakterem i bardzo przywiązany do swego pana. Potrzebuje dużo ruchu

i lubi spacery na wsi, gdzie może się do woli oddawać penetracji płotów i
krzaków..

Przestrzeń życiowa: Jeżeli basset jest trzymany w mieszkaniu, gdzie ma mato
ruchu, ma skłonności do tycia, a na starość grozi mu artretyzm.

139
PSY GOŃCZE

Beagle
Bzytówka

Typ
wyżtowaty

Pochodzenie
prawdopodobnie

starożytna Grecja
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

mały
Wysokość

33-40 cm
Waga idealna

17 kg
Przeznaczenie

myśliwski i do towarzystwa
Ten pies czuje się na polowaniu równie dobrze, jak w domu

na dywanie. Zwraca uwagę
szczególnie harmonijny gtos

- istotna cecha charakterystyczna.
Budowa: Krępy i silny beagle

posiada raczej długą głowę
z wydatnym stopem i kwadratową kufą. Oczy są ciemnoorzechowe, duże i okrągłe.

Długie, płaskie i cienkie uszy
noszone są lekko do przodu.

Szata składa się z krótkich,
gęstych, nieprzemakalnych włosów, przy czym dopuszczalne są wszystkie typowe

dla psa gończego kolory, z wyjątkiem brunatnego. Silny, średniej długości
ogon, o stożkowatym kształcie pies nosi do góry, ale nigdy zawinięty nad

grzbietem.
Historia: Pochodzenie tych najmniejszych reprezentantów psów gończych sięga

prawdopodobnie starożytnej Grecji. Niewątpliwie Normanowie wykorzystywali
beagle do polowań na zające i w 1066 r. przywieźli je do Anglii. Wówczas rasa

ta była jeszcze trochę mniejsza i czasami jeźdźcy przewozili psa w torbie
przewieszonej przez ramię, jeżeli nie mieścił się w jukach. W 1895 r. powstał

w Wielkiej Brytanii pierwszy Beagle CIub.

Usposobienie, charakter: Beagle jest żywym, wesołym i sympatycznym psem.
Czasami może być uparty i potrzebny mu jest pan o silnej ręce.

Pielęgnacja: Wystarczy regularne szczotkowanie szaty. Pożywienie musi być
bogate w proteiny, ale nie za obfite.

Przestrzeń życiowa: Beagle powinien mieć możliwość długich spacerów.
Beagle jest najmniejszym spośród psów gończych. Dawniej

używany do polowań - dzisiaj jest
przede wszystkim

dobrym psem do
towarzystwa.

140
PSY GOŃCZE

Gryfon niwernijski
Ten aktywny i niezmordowany pies nadaje się do

polowania w gęstych zaroślach.
Budowa: Ma wydłużony

grzbiet i głęboką klatkę
piersiową, kościstą i lekką

głowę, prosty grzbiet nosa
i czarną truflę nosową. Na

żuchwie zaznacza się ślad
brody. Ciemne oczy świadczą o żywej, bezczelnej

osobowości. Pótdtugie uszy
osadzone są nisko. Szatę

stanowi długa, sztywna, potargana, gruba i twarda
sierść, jednak nigdy wełnista albo kręcona. Dopuszczone umaszczenie to

wilczasty albo szaroniebieski,
czarny albo czarny podpalany, jak też czerwony

z czarnymi i białymi plamami. Średniej długości ogon
noszony jest jak szabla.

Historia: Gończy z Nivernąis pochodzi prawdopodobnie od arabskich
chartów myśliwskich, które do Europy przywieźli krzyżowcy.

Usposobienie, charakter: Skromny, wytrzymały, bojowy i nieustraszony.
.Wizytówka

Typ
wyżtowaty

Pochodzenie
Francja

Narodowość
Francja

Wielkość
średni

Wysokość
pies: 55-60 cm

suka:53-58 cm
Waga idealna

25-30 kg
Przeznaczenie

myśliwski
141

POSOKOWCE
Posokowiec hanowerski

Spokojny i wytrzymały pies myśliwski, ma wspaniały węch.
Budowa: Mocna i muskularna,

o prostokątnej sylwetce i długim
grzbiecie. Szatę stanowi gęsta,

gładka i miękka sierść. Jest

mniej lub więcej czerwona, pręgowana, może też mieć czarną
maskę. Kształt głowy z wyrobionym stopem, silnymi szczękami

i nieco wypukłym grzbietem nosa odpowiada głowie wyżta. Brązowe oczy są
umieszczone

dość blisko przodu. Uszy, raczej
długie i szerokie, są osadzone

wysoko i zwisają po bokach. Długi ogon musi sięgać co najmniej
do potowy stawów skokowych.

Historia: Pochodzi od celtyckich
wyżłów hodowanych już przez

Gallów, przy czym najbliższym
przodkiem jest bloodhound. Ok. 1880 r. nastąpiło oficjalne uznanie rasy.

Usposobienie, charakter: Jest spokojnym, upartym dziwakiem, który może tropić
na duże odległości, nawet przy złych warunkach atmosferycznych. Jego

wychowanie trwa bardzo długo, jednak bardzo przywiązuje się do swego pana.
Przestrzeń życiowa: Nadaje się zarówno do mieszkania jak ido sfory.

Uwaga: Przez skrzyżowanie posokowca hanowerskiego z gończym szwajcarskim
Schwyzerem powstał posokowiec bawarski, który jest trochę mniejszy niż rasa

wyjściowa (mniej niż 50 cm).
142

WYZŁY KONTYNENTALNE
Wyżeł niemiecki krótkowłosy

Rasa ta znana jest też jako
Deutsch Kurzhaar lub po

prostu Kurzhaar i zalicza
się do najbardziej znanych

niemieckich psów myśliwskich.
Budowa: Solidny, ale harmonijnie zbudowany ma

sylwetkę kwadratową
z silnym, krótkim grzbietem i nie podciągniętym

brzuchem. Szczupła głowa przechodzi przez niezbyt wykształcony stop w silną,
długą kufę z nieco wypukłym grzbietem nosa i brązową truflą nosową. Średniej

wielkości oczy emanują łagodnością i inteligencją. Szerokie uszy są osadzone
wysoko i zwisają płasko po bokach. Szatę stanowi krótka, gęsta i przylegająca

sierść maści jednolicie brązowej lub brązowej z mniejszymi lub większymi
białymi plamami (brązowa nakrapiana), czarnej, jak też czarnej z białymi

plamami (czarna nakrapiana). Wysoko osadzony ogon zwęża się ku końcowi.
Zwyczajowo skraca się go do 1/3 lub do potowy i w ruchu jest noszony poziomo.

Historia: Początki tej rasy sięgają XVII wieku, gdy w Prusach rozpoczęto
planową hodowlę, wychodząc od ras hiszpańskich, francuskich i włoskich. Na

koniec powstał dzisiejszy wyżeł niemiecki krótkowłosy: eleganckie i szybkie,
ale też silne zwierzę. W 1938 r. nastąpiło ostateczne ustalenie standardu.

Usposobienie, charakter: Jest psem spokojnym, wiernym i posłusznym, jednak
podczas polowania energicznym i zawsze gotowym do akcji. Jest wszechstronnym

ptochaczem pracującym zarówno w wodzie jak i na lądzie, świetnie wystawia i
aportuje. Nadaje się też wspaniale na psa do towarzystwa. Posiada wspaniałą

pamięć, jest też dobrym stróżem.
Przestrzeń życiowa: Potrzebuje długich spacerów, jeżeli nie może brać

udziału w polowaniach.
Wyżeł niemiecki

długowłosy
Ta rasa średniej wielkości, znana również pod nazwą Deutsch Langhaar, silnie

zbudowana, nadaje się do każdego terenu i na każdy rodzaj zwierzyny.
Szata długości ok. 3-5 cm jest brązowa (z białymi plamami lub bez). Pies

ma naturę zrównoważoną, spokojną
i szybko uczy się posłuszeństwa.

143

Wizytówka
Typ

wyźtowaty ;
Pochodzenie

Niemcy
g Narodowość ;

iNiemcy :
Wielkość :

średni
Wysokość

pies: 58-64 cm
suka: 56-62 cm

Waga Idealna
pies: 30 kg

suka:25 kg
Przeznaczenie

myśliwski, do towarzystwa
Po lewe] - wyżeł

niemiecki długowłosy. U góry
- krótkowłosy.

WYŻŁY KONTYNENTALNE
Wyżeł niemiecki szorstkowtosy

:owKa
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość

Niemcy
Wielkość

średniduży
Wysokość

pies: 60-67 cm
suka: 56-62 cm

Waga idealna
23-30 kg

Przeznaczenie
myśliwski, stróż

Nazywany Jest również Drahthaar albo
Deutsch Drahthaar.

Budowa: Proporcjonalna gtowa przechodzi w dtugą, szeroką i silną kufę.
Oczy muszą być możliwie ciemne z wyrazem uwagi i energii. Uszy są średniej

wielkości, osadzone wysoko i szeroko
i niepofatdowane. Szata jest w dotyku

twarda i szorstka, jak z metalu, włosy
przylegają mocno. Maść sięga od ciemnego kasztana do brązu, jednak może

być też nakrapiana jasnobrązowo albo
czarno, z plamami lub bez. Ogon, raczej maty i niezbyt twardy, jest

odpowiednio przycinany, zgodnie z wymogami polowań. Przedłuża linię grzbietu i
jest noszony możliwie horyzontalnie.

Historia: Wyżeł szorstkowtosy został wyhodowany w Niemczech, w celu otrzymania
dobrego, żywego, silnego i inteligentnego rodzimego psa myśliwskiego średnich

wymiarów z szorstkim włosem.
Usposobienie, charakter: Ten pies o ognistym temperamencie posiada

wrodzony instynkt aportowania. Wspaniały myśliwy w każdym terenie, lubi
również wodę. Wymaga energicznej tresury. Pies łatwo poddaje się

hierarchicznemu porządkowi i nie
jest uparciuchem, lecz dobrym towarzyszem dla rodziny, a przede wszystkim

dla dzieci.

Pielęgnacja: Szata musi być
regularnie szczotkowana.

Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do mieszkania.
Uwaga: Rasy tej nie wolno

mylić z wyżtem niemieckim
ostrowtosym, którego sierść

jest twarda i sztywna. Należący do niej pies jest średniego wzrostu, silny, a
swój

typowy wygląd zawdzięcza
brodzie, wąsom i szczeciniastym brwiom. Szata

ubarwiona brązowo i biało
może mieć większe brązowe plamy.

144
WYŻŁY KONTYNENTALNE

Wyżeł weimarski
Szybki w galopie i w ktusie, jest bardzo ceniony z powodu swojej

wszechstronności. Pierwotnie wykorzystywano go do polowania na
grubą zwierzynę, jak wilki, niedźwiedzie i dziki. Następnie rozwinął

się też w dobrego psa aportującego
dzikie ptactwo. FCI rozróżnia odmiany krótkowłosą i długowłosą,

które posiadają ten sam standard.
Budowa: Ma elegancką, kwadratową

sylwetkę, o tułowiu dość długim
i zwartym. Klatka piersiowa, sięgająca głęboko do tyłu, przechodzi w lekko

podciągnięty brzuch. Głowa jest szczupła, ma umiarkowany stop i długą kufę.
Średniej wielkości oczy są szaroniebieskie albo bursztynowe, uszy osadzone

wysoko i raczej długie, lekko odwinięte. Odmiana krótkowłosa ma sierść
jednolicie krótką i lśniącą, przy czym szata wykazuje najrozmaitsze odcienie

szarości: srebrny, płowy, myszowaty, czasami z małymi białymi plamkami na
piersi i kończynach. Te same kolory występują również u odmiany długowłosej.

Ogon, zwyczajowo przycięty, jest noszony w jednej linii z grzbietem.
Historia: Obowiązujące obecnie cechy rasy zostały ustalone dopiero na początku

XX wieku. Dla hodowli tych zwierząt zasłużył się książę Weimaru, dlatego rasa
nosi jego imię. Prawdopodobnie do krzyżówki użyto posiadającego nadzwyczaj

czyste cechy rasowe posokowca pochodzącego od dawnego niemieckiego gończego.
Usposobienie, charakter: Jest psem aktywnym, bardzo stanowczym, inteligentnym

i nieustraszonym. Łatwo uczy się posłuszeństwa i jest obecnie raczej psem do
towarzystwa.

Przestrzeń życiowa: Musi mieć dużo ruchu, ale może żyć w mieście.
:Typ

wyżtowaty
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość

Niemcy
Wielkość

średniduży
Wysokość

pies: 61-69 cm
suka: 56-65 cm

Waga idealna
25-30 kg

Przeznaczenie
: myśliwski

145
Obie odmiany nyż/a weimarskiego:

krótkowłosa (po

lewej) i cHugowtosa (powyżej).
WYZŁY KONTYNENTALNE

Wyżeł włoski krótkowłosy
Z dużym prawdopodobieństwem wyżeł

włoski jest najstarszą rasą psa myśliwskiego w Europie; atletyczną, mocną
i silną.

Budowa: Długa i kanciasta głowa składa
się z mato wyrobionego stopu, kwadratowej kufy z lekko owczym grzbietem nosa i

truflą nosową, której kolor pokrywa
się z kolorem szaty. Oczy nie mogą być

osadzone ani zbyt głęboko, ani też wyłupiaste i w zależności od maści są
koloru

żóttopomarańczowego do brązowego.
Spojrzenie świadczy o dobroduszności.

Długie uszy, osadzone daleko z tyłu, są
zawinięte do przodu. Szata składa się

z krótkich, gęstych i połyskliwych włosów zabarwionych biało z małymi albo
dużymi plamami pomarańczowymi. Obok tego istnieją też okazy białe z krockami

pomarańczowymi albo brązowymi. Skóra jest naciągnięta, ale elastyczna i tworzy
na wysokości krtani niewielkie podgardle. Silny ogon przycina się zwyczajowo

na 12-15 cm.
Historia: Rasa, wywodząca się ze skrzyżowania pierwotnych molosów z

Mezopotamii z szybkimi
i lekkimi chartami egipsmi, istnieje już od V wie'

p.n.e. Rasę tę mozs
uważać za praprzodka

wszystkich współczesnych ras wyżtó.'.
W średniowieczu zw rzęta te widywało s ę

często w towarzystw e
ptaszników i sokolnikc.'.

Od czasów renesarsJ
nastąpiła selekcja

dowlana pod kątem
zycznych cech i zacwań. W 1930 r. powsts

"Towarzystwo Mitoś'
ków Bracco Italiar:

a w 1936 r. wypraco,;
no nowy standard. Pc

wojnie światowej wyż
włoski krótkowłosy przeżył ciężkie czasy, z powodu bliskiego pokrewieństwa

pomiędzy produktorami. Dzisia _
rasa znowu znajduje sę w pełnym rozkwicie.

146
WYŻŁY KONTYNENTALNE

WYŻLY KONTYNENTALNE
Duży munsterlander

Jest psem bardzo układnym, w zachowaniu podobny do spaniela.
Budowa: Duży munsterlander jest

eleganckim i szczupłym, ale muskularnym zwierzęciem z długą, gęstą
i gładką sierścią. Jedyny dozwolony

kolor szaty to biały z czarnymi plamami albo kropkami. Szlachetna,
wydłużona głowa przechodzi przez

maty stop w prosty grzbiet nosa
z czarną truflą. Oczy muszą być

możliwie ciemne. Szerokie, wysoko
osadzone uszy są u dołu zaokrąglone i ściśle przylegają. Średniej długości

ogon jest osadzony wysoko.

Historia: Duży munsterlander pochodzi od niemieckiego wyżta długowłosego. Ok.
1919 r., choć wtedy rasa nie była jeszcze oficjalnie uznana, powstał związek

dużego munsterlandera. Związek ten połączył się później z klubem wyżta
długowłosego. Dokonywano też raz po raz krzyżówek pomiędzy obiema rasami, ale

nie dochodziło do stopienia, ponieważ w jednym miocie znajdowały się
szczenięta, których cechy pokrywały się całkiem z cechami munsterlandera i

szczenięta z cechami wyżta długowłosego. W latach pięćdziesiątych oba związki
rozdzieliły się.

Usposobienie, charakter: Duży munsterlander jest psem posłusznym, niesłychanie
pojętnym. Lubi bliskość człowieka tak, iż nadaje się również do towarzystwa.

148
WYŻŁY KONTYNENTALNE

Maty munsterlander
Ten pies jest najmniejszy

spośród niemieckich wyźtów; wytrwały, silny, nadający się do każdego rodzaju
polowania i w każdym terenie.

Budowa: Szlachetna,
szczupła i lekko wypukła

głowa ma maty stop oraz
silną, długą i prostą kufę.

Oczy są przeważnie ciemnobrązowe. Szerokie, wysoko osadzone i spiczaste
uszy przylegają ściśle do

głowy. Szatę stanowi gęsta i gładka sierść średniej długości, ściśle
przylegająca, lekko falowana, zawsze biatobrązowa, przy czym dozwolone są

podpalane plamy na pysku i nad oczyma. Średniej długości, szeroko opierzony
ogon musi być, w jednej trzeciej od końca, lekko podgięty do góry.

Historia: Rasa ta nie pochodzi od dużego munsterlandera. Według pewnych
niemieckich autorów istniał w Westfalii pies o porównywalnym wzroście i

zastosowaniu już w średniowieczu. W pierwszych latach XX wieku - z ostatnich
pozostałych egzemplarzy tych zwierząt, które skrzyżowano z francuskimi psami o

takich samych cechach użytkowych - powstała obecna rasa.
Usposobienie, charakter: Podobnie jak duży munsterlander ta rasa jest bardzo

posłuszna i bardzo pojętna. Lubi żyć w rodzinie. Ma jednak bardziej żywe i
wesołe usposobienie. Jest też dobrym psem do towarzystwa.

Wizytowa
Typ

wyżłowaty
Pochodzenie

Niemcy
Narodowość

Niemcy
Wielkość

średni
Wysokość

pies' 52-56 cm
suka: 50-54 cm

Waga idealna
ok. 23 kg

Przeznaczenie
myśliwski i do towarzystwa

149
Maty

munsterlander,
mimo swej nazwy,

nie pochodzi od
dużego

munsterlandera,

lecz od psa myśliwskiego, który
był używany

w Niemczech już
w średniowieczu.

WYŻŁY KONTYNENTALNE
Wysokość i

pies: 48-50 cm"
suka:47-49 cm

Waga idealna
23-25 kg

Przeznaczenie
myśliwski

Epagneul breton - Brittany
Chodzi tutaj o najmniejszego, ale też

najbardziej rozpowszechnionego francuskiego śpagneula.
Budowa: epagneul breton ma ciało zwarte i mocne, pokryte delikatną, ale

niezbyt gęstą sierścią, raczej przylegającą
i tylko nieznacznie falistą. Dozwolone kolory szaty to biały i pomarańczowy,

biały
i kasztanowy, trójkolorowy, jak też siwy

z jednym z powyższych kolorów. Zaokrąglona głowa ma relatywnie wyraźny,
ale niespadzisty stop i prostą albo lekko

wygiętą kufę. Oczy koloru ciemnego
bursztynu, żywe i wyraziste, mają kolor

zgodny z kolorem szaty. Wysoko osadzone uszy są raczej krótkie i lekko
zaokrąglone. Mają nieliczne frędzle, choó dość dużo falistych włosów. Długość

ogona wynosi ok.10 cm; jest zakończony lokiem, może być prosty lub zwisający,
na ogół nieco zakrzywiony, ale może go również w ogóle nie być.

Historia: Rasa wymarła odnowiona niedawno przez hodowcę Arthura Enaud.
Śpagneul breton

jest najmniejszym,
ale najbardziej

rozpowszechnionym francuskim
epagneulem.

W standardzie tej
rasy przewidziane

są następujące
maści: cętkowana

i pomarańczowa
(po prawej), jak

też biafoczarnopomarańczowa
(powyżej).

150
WYŻŁY KONTYNENTALNE

Po lewej: Epagneul breton. Poniżej: Cztery
szczenięta.

Usposobienie, charakter: Bardzo aktywny i czujny. Wyróżnia się mądrym
i wybitnie produktywnym sposobem pracy. Ma wrażliwe usposobienie i nie

toleruje żadnych brutalnych metod tresury. Staje się uparty, gdy jego stosunki
z panem zostaną zakłócone.

Pielęgnacja: Konieczne jest regularne kontrolowanie uszu i czyszczenie
przewodów słuchowych, aby zapobiec zapaleniom, do których ma wrodzone

skłonności. Do pielęgnacji należy też cotygodniowe szczotkowanie. Kąpiel tylko
w sytuacjach wyjątkowych.

Przestrzeń Życiowa: Potrzebuje intensywnego ruchu. Może się też przyzwyczaić
do życia w domu, ponieważ jest bardzo przywiązany do swego pana.

151

WYŻŁY BRYTYJSKIE
Pointer

Wizytowa
Typ

1'wyźiowaty
I' Pochodzenie

i Anglia
; Narodowość

' Wielka Brytania
' Wielkość

średni
Wysokość

55-62 cm
Waga idealna

24-31 kg
Przeznaczenie

myśliwski
Nadaje się szczególnie do polowania w trudnym terenie, nie nadaje się jednak

do aportowania.
Budowa: Jest zwierzęciem atletycznym i muskularnym, którego

szatę stanowi krótka, gładka i połyskliwa sierść. Może być biała,
czarna, czarna z podpalanymi

plamami, pomarańczowa, podpalana, czerwona i brązowa we
wszystkich odcieniach z białym

albo bez. Sylwetka psa jest kwadratowa, z klatką piersiową sięgającą poniżej
łokci, z muskularnym

grzbietem i szczupłym podbrzuszem. Głowa składa się z średnio szerokiej
czaszki z wydatnym stopem i lekko wygiętej kufy. Kolor łagodnie spoglądających

oczu waha się od orzechowego do kasztanowego. Uszy, osadzone raczej wysoko, są
średniej wielkości i przylegają do głowy. Średniej długości ogon, masywny przy

nasadzie, zwęża się płynnie ku końcowi. Noszony jest na wysokości grzbietu.
Historia: W 1713 r., pod koniec hiszpańskiej wojny sukcesyjnej, angielscy

oficerowie przywieźli do Anglii francuskie i hiszpańskie wyżły, które nazywano
pointer (od to point - wystawiać). Te psy tak długo krzyżowano z psami

brytyjskimi, póki nie powstał dzisiejszy pointer. Selektywna hodowla
rozpoczęta się w 1825 r.

Usposobienie, charakter: Pointer jest żywym, pełnym wyrazu, nigdy aroganckim
psem z wielką namiętnością do polowania, o uderzająco wesołym i serdecznym

sposobie bycia. Daje się łatwo tresować.
Pielęgnacja: Po każdym polowaniu sprawdzać uszy i podeszwy stóp. Przestrzeń

życiowa: Ta rasa potrzebuje otwartej przestrzeni i dużo ruchu.
Pointer wykazuje,

zgodnie ze swą
nazwą, wprost

przysłowiową
zdolność tropienia

i wystawiania zdobyczy.
152

WYŻŁY BRYTYJSKIE
Seter angielski

Seter angielski, zwany też od nazwiska
swego angielskiego

hodowcy lawerakiem
(Laverack Setter), to

pies elegancki, namiętnie lubiący galopować, urodzony do
polowania.

Budowa: Prostokątna

sylwetka charakteryzuje się krótkim
grzbietem i nieco

podciągniętym brzuchem. Szata składa się z delikatnych i jedwabistych włosów
okrywy, o długości 5-6 cm, z nielicznymi frędzlami oraz z gęstego

- zimą - podszerstka. Jako maść dopuszczalne są biały i czarny (bluebelton),
biały i cytrynowy, biały i brunatny, jak też trójbarwny (czarny z białymi i

podpalanymi plamami). Długa, lekka i szczupła głowa ma wydatny stop,
stosunkowo prostokątną kufę z prostym grzbietem nosa i - w zależności od maści

- czarną albo brunatną truflę nosową. Oczy muszą być możliwie ciemne, od
orzechowego do kasztanowego, świecące, pełne wyrazu i łagodne. Nisko osadzone

uszy przylegają do policzków i są pokryte jedwabistą sierścią. Ogon, osadzony
na wysokości grzbietu, jest lekko wygięty lub szablowaty, ale nigdy nad

grzbietem.
Historia: Seter angielski zawdzięcza istnienie sir Edwardowi Laverackowi

(1798-1877), który w hodowli wykorzystał prawdopodobnie epagneule, oraz
Richardowi Purcellowi LIawellinowi, który kontynuował tę pracę.

Usposobienie, charakter: Przy właściwym traktowaniu seter nawiązuje głęboki
kontakt ze swoim

panem i nie wymaga specjalnej tresury. Ta rasa nie
skupia sympatii wyłącznie

na swoim panu, ale obdarza nią całą rodzinę.
Pielęgnacja: Potrzebuje

dużo ruchu. Szata musi
być regularnie szczotkowana oraz wyczesywana.

Kąpiel tylko w razie konieczności.
Przestrzeń życiowa: Nadaje się znakomicie do mieszkania, jednak musi mieć

możność regularnego odbywania swoich galopad.
153

Wizytówka.
Typ

iwyżtowaty
(Pochodzenie

Angfia
Narodowość

JWielka Brytania
Wielkość l

średni 's
Wysokość

pies: 56-62 cm
suka: 54-60 cm !

Waga idealna
pies: 27-29,5 kg

suka; 25-28 kg
Przeznaczenie

myśliwski
WYŻŁY BRYTYJSKIE

Pochodzenie
Szkocja :

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
średni

Wysokość
pies: oh. 66 cm

suka:62 cm
Waga idealna

pies; 29 kg

suka: 25 kg
Przeznaczenie

myśliwski
Seter szkocki (Gordon)

Ta rasa, znana także jako czarna
podpalana, jest wśród selerów formą największą i najsilniejszą. Zwierzęta mogą

dtugo pracować bez
picia. Temperament mają spokojniejszy niż inne selery, toteż podczas polowania

są wolniejsze
i bardziej metodyczne w pracy.

Budowa: Mocna głowa setera ma
wyraźny stop i dtugą, raczej tępo

zakończoną kufę z prostym grzbietem nosa i czarną truflą nosową.
Duże, ciemnobrązowe oczy wyglądają inteligentnie. Nisko osadzone uszy

przylegają do głowy. Szata składa się z włosów długości 5-6 cm, gładkich i
przylegających do skóry, które nie są ani faliste, ani kręcone. Do tego

dochodzą nieliczne frędzle. Dozwolone kolory to połyskliwa, głęboka czerń z
mahoniowymi plamami. Względnie krótki ogon, pokryty długimi i prostymi

włosami, jest noszony horyzontalnie jak szabla albo nieznacznie poniżej linii
grzbietu.

Historia: Powstał w XIX wieku dzięki staraniom szkockiego księcia Alexandra IV
Gordona. Do swoich myśliwskich wypraw używał psów pasterskich. Stwierdził, że

zwierzęta te dysponują znakomitym węchem i przy wystawianiu przewyższają
większość psów myśliwskich. Po systematycznych krzyżówkach z selerami

powstał obecny seter
z czerwonymi plamami.

Cechy tej rasy zostały
ostatecznie ustalone dopiero w 1880 r.

Usposobienie, charakter:
Jest podczas pracy psem

spokojnym, posłusznym
i rozumnym. Dzięki swej

poważnej i spolegliwej
naturze nadaje się doskonale dla rodziny i łatwo

daje się wychować. Posiada wybitny instynkt
stróżowania.

Pielęgnacja: Po każdym
wybiegu w terenie muszą

być sprawdzane stopy
i uszy.

Przestrzeń życiowa: Przyzwyczaja się łatwo do życia w domu. Warunkiem
są jednak długie spacery

w terenie.
154

WYŻŁY BRYTYJSKIE
Seter irlandzki

Bardzo szybki i wyposażony
w nadzwyczajny węch seter irlandzki należy do najelegantszych wyżtów.

Budowa: Szata, charakterystycznie połyskliwa o kolorze
mahoniowej czerwieni, sktada

się z średniej długości przylegających włosów, nie falistych
i nie kręconych. Na brzuchu,

ogonie i tylnej stronie kończyn
tworzą się frędzle. Głowa jest

długa, szczupła, z słabo wyrobionym stopem i dosyć prostokątną kufą z prostym
grzbietem nosa i czarną truflą nosową. Migdałowe oczy, ustawione poziomo, są

ciemnoorzechowe albo kasztanowe. Średniej wielkości uszy, osadzone głęboko i

daleko do tyłu, tworzą fałdę i przylegają do głowy. Średniej długości
wrzecionowaty i nisko osadzony ogon jest noszony poziomo albo poniżej linii

grzbietu.
Historia: Powstał ze skrzyżowania śpagneula z dawnym irlandzkim spanielem,

przy czym pewną rolę odegrał również seter angielski. Po różnych próbach
selekcyjnych została stworzona dla selera irlandzkiego odrębna klasa, a w 1885

r. zdefiniowano standard. W nim ustalono wyraźnie czerwony kolor szaty, jako
jedyny dopuszczalny.

Usposobienie, charakter: Ten porywczy, bardzo żywy pies, z natury jednak
łagodny i serdeczny, musi być wychowywany silną ręką, gdyż ciągle próbuje

postawić na swoim.
Pielęgnacja: Szata wymaga podobnej pielęgnacji jak selera angielskiego.

Przestrzeń życiowa; Potrzebuje ruchu i dużo miejsca do biegania.
Problematyczne jest trzymanie tego zwierzęcia w małym ogrodzie albo wręcz

w mieszkaniu.
Pochodzenie

Irlandia
Narodowość

Irlandia
Wielkość

średni
Wysokość

pies: 61-66 cm
suka: nieco niższa

Waga idealna
20-30 kg

Przeznaczenie
myśliwski

Uwaga: W 1987 r. FCI
uznała za odrębną rasę

setera irlandzkiego czerwonobiatego, mającego to samo pochodzenie, co seter
irlandzki.

Oprócz maści (biała
z czerwonymi plamami

i kropkami) wariant czerwonobiaty różni się tylko nielicznymi cechami
od swego czerwonego

kuzyna, jak np. nieco
mniej porywczym, łagodniejszym temperamentem.

155
APORTERY

Labrador retriever
Labrador retriever zalicza się do

najpopularniejszych psów aportujących. Oprócz polowań na lądzie
i w wodzie jest dziś wykorzystywany także jako pies policyjny i przewodnik

niewidomych, również do
towarzystwa.

Budowa: Szeroka głowa ma wyraźny stop i silną kufę z szeroką truflą
nosową, której kolor harmonizuje

z kolorem sierści. Średniej wielkości
oczy, kasztanowe albo orzechowe,

nadają psu wyraz inteligentny i dobroduszny. Daleko z tyłu osadzone uszy nie
są zbyt ciężkie i zwisają, ściśle przylegając do głowy. Szatę stanowi krótka,

prosta i gęsta okrywa, w dotyku twarda i jakby całkowicie nieprzemakalna, pod
którą leży podszerstek. Jako maść dopuszczony jest czarny, płowy albo ciemny

brunatnoczerwony. Ogon, gęsto dookoła owłosiony, przypomina ogon wydry, jest
średniej długości i zwęża się ku czubkowi.

Historia: Nie pochodzi z Labradoru, lecz z wybrzeży Nowofundlandii, gdzie byt
wykorzystywany do wyciągania sieci rybackich z lodowatej wody. W XIX wieku

rybacy sprzedali kilka egzemplarzy do Anglii. Tam rasa ta bardzo szybko
ujawniła swoją przydatność do polowań. W 1903 r. nastąpiło oficjalne uznanie

przez brytyjski Kennel CIub.
Usposobienie, charakter: Jest łagodnym, wiernym, spokojnym i inteligentnym

psem, potrafi obchodzić się z dziećmi. Wobec przybyszów nieufny. Stróżowania
trzeba go nauczyć już w wieku szczenięcym.

Pielęgnacja: Nie wymaga szczególnej pielęgnacji.
Przestrzeń życiowa: Konieczny regularny ruch.

156
APORTERY

Golden retriever
Został wyhodowany

do polowań na dzikie
ptactwo, a szczególnie do aportowania.

Obecnie wykorzystywany przede wszystkim do towarzystwa.
Budowa: Ten bardzo

elegancki pies posiada proporcjonalną głowę, szeroką, ale nie
robiącą wrażenia ciężkiej. Do tego dochodzi

wydatny stop, jak też
mocna, szeroka i głęboka kufa z prostym

grzbietem nosa. Średniej wielkości uszy są
osadzone na wysokości oczu. Te, ciemnokasztanowe, obwiedzione ciemną krawędzią

powiek, są rozstawione szeroko. Szata składa się z gładkiej albo falistej
okrywy, tworzącej liczne, miękkie frędzle, oraz z gęstego podszerstka. Maść

jest jednolicie złota lub kremowa, przy czym dopuszczalne są włosy białe, ale
tylko na piersi. Ogon sięga do stawu skokowego, nie ma jednak prawa być

zakręcony.
Historia: Początki tej rasy do dzisiaj są niejasne. Jednak jest pewne, że

swoją egzystencję zawdzięcza staraniom lorda Tweedmoutha, który w połowie XIX
wieku zajmował się jej hodowlą. Rezultatem byt pies z wrodzonym instynktem

aportowania, z doskonałym węchem do płoszenia zwierzyny i z rozmarzonym
spojrzeniem owczarka. Brytyjski Kennel CIub uznał go w 1913 r. za odrębną

rasę. W ostatnich latach golden retriever dowiódł wybitnych zdolności jako
przewodnik niewidomych, a także przy poszukiwaniu zasypanych ludzi.

Usposobienie, charakter: Ta rasa ma charakter wrażliwy i spokojny, jest
posłuszna i zrównoważona i ma wyrobione poczucie lojalności. Wobec dzieci

zwierzęta te okazują się nader cierpliwe, dlatego też nadają się idealnie dla
rodziny. Golden retriever daje się łatwo ułożyć i wobec innych zwierząt nigdy

nie zachowuje się agresywnie.
\

Pielęgnacja: Przed zakupieniem szczeniaka trzeba koniecznie sprawdzić, czy
jego rodzice nie cierpią na dysplazję stawu biodrowego. Szata musi być raz w

tygodniu szczotkowana.
Przestrzeń życiowa: Potrzebuje dużo ruchu, ale przyzwyczaja się do mieszkania

w mieście.
Chesapeake bay retriever

To jedyny retriever pochodzący z USA. Ten mocny pies (60 cm wysokości w kłębie
przy wadze 30 kg) kocha wodę. Wprawdzie nie jest zbyt towarzyski, ale wiernie

oddany swemu panu. Szata: na gęstym podszerstku leży krótka, raczej gruba
okrywa, której maść sięga od ogniście czerwonego do płowego.

157
Wizytówka

fTyp
wyżtowaty

Pochodzenie

'Anglia
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość a

średni g
Wysokość

pies: 56-61 cm
suka:51-56 cm

Waga idealna
ok. 30 kg

Przeznaczenie
myśliwski, do towarzystwa, przewodnik

Golden retriever
jest dobrze dostosowany do życia

rodzinnego, ponieważ jest psem
spokojnym i zrównoważonym, na

dodatek bardzo
cierpliwym w stosunku do dzieci.

APORTERY
Wysokość

standard nie
określa wzrostu

Waga idealna
27-31,5 kg

Przeznaczenie
myśliwski

Flatcoated retriever
Mimo że nie jest już tak popularny, jak w pierwszych dekadach XX wieku, nadal

zalicza się do psów myśliwskich widzianych chętnie na wystawach.
Budowa: Silny i harmonijny flatcoated od innych retrieyerów różni się

wydłużoną głową z niezbyt szeroką czaszką, długimi i mocnymi szczękami, mato
wyrobionym stopem oraz prostym grzbietem nosa z czarną truflą nosową. Matę,

zwisające uszy przylegają do boków czaszki. Oczy są brązowe, spojrzenie
inteligentne. Długa, gęsta i delikatna szata musi być możliwie przylegająca i

czarna albo brunatna. Raczej krótki, prosty ogon jest noszony wesoło, ale
nigdy powyżej linii grzbietu.

Historia: Rasa ta, wyhodowana w drugiej połowie XIX wieku w Anglii do
aportowania z wody, powstała z krzyżówki nowofundlanda i setera irlandzkiego.

Bardzo rozpowszechniony w Anglii w XIX wieku, potem tracił coraz bardziej do
golden retrieyera i labradora.

Usposobienie, charakter: Retriever gładkowłosy łączy spokojną pewność siebie
nowofundlanda z temperamentem setera, jest łatwiejszy do ułożenia niż inne

retrievery. Nadaje się do towarzystwa.
Pielęgnacja: Pożądane jest regularne szczotkowanie.

Przestrzeń życiowa: Ta rasa nadaje się do życia w mieszkaniu, jeżeli
uwzględnia się jej sportowy temperament i umożliwia częste przebywanie na

dworze, o ile możliwe w pobliżu wody.
158

PŁOCHACZE
Rhodesian ridgeback

Nie pochodzi z Rodezji (dzisiejszego Zimbabwe), lecz z Afryki Południowej.
Określenie "ridgeback" (angielskie słowo oznaczające "grzbiet grzebieniasty")

odnosi się do jego widocznej cechy: pręga włosów wzdłuż grzbietu rośnie w
odwrotnym kierunku. Znakomity pies myśliwski, potrafi przez cały dzień obyć

się bez picia. Znosi także znaczne wahania temperatury, typowe dla
afrykańskiego buszu. Znajduje zastosowanie przede wszystkim podczas polowania

ze sforą na lamparty, bawoły i antylopy, dlatego określa się go także mianem
Rhodesian Lion Dog.

Budowa: Ten silny i muskularny pies ma głęboką klatkę piersiową, podłużną
głowę z płaskim czołem, wydatnym stopem i prostym grzbietem nosa. Kufa jest

wydłużona, o silnych szczękach, zakończona czarną truflą nosową. Bursztynowe
albo ciemnobrązowe oczy mają czarne brzegi. Średniej długości, wysoko osadzone

uszy przylegają ściśle do głowy. Jasnopszeniczną lub czerwonawopszeniczną
szatę stanowi krótka, gęsta i połyskliwa sierść. Ogon jest raczej długi,

wrzecionowaty, z solidną nasadą. Podczas ruchu jest noszony wysoko i zagięty
do przodu.

Historia: W XVI i XVII stuleciu europejscy kolonizatorzy przywieźli do
południowej Afryki wiele psów, między innymi gończe, molosy i teriery. Zostały

skrzyżowane z miejscowymi psami. Wynikiem jest ridgeback.
Usposobienie, charakter: Inteligentny, przyjacielski, jest wspaniałym psem do

towarzystwa. W potrzebie bywa zadziornym i odważnym bojownikiem. Mato szczeka.
Przestrzeń życiowa: Ridgeback nie nadaje się do życia w mieszkaniu.

Wizytówka,,
Typ

wyżtowaty, dogei
waty:: "

Pochodzenie
Afryka Potudniowa

Narodowość
Afryka Potudniowa

Wielkość
duży

Wysokość
pies: 63-67 cm

suka:61-66 cm
Waga Idealna

30-40 kg
Przeznaczenie

myśliwski i do towarzystwa
159

PŁOCHACZE
Na zdjęciach

przedstawiono
trzy różne cocker

spaniele angielskie. Zwierzęta tej
rasy znane są dzisiaj raczej jako

psy do towarzystwa i na wystawy,
mniej zaś jako wyspecjalizowane

psy do polowania
na dzikie ptactwo.

Historia: W zachodniej Europie istniały już w XVII wieku
liczne rodzaje spanieli, a w XVIII

wieku dwa z nich dotarty do
Anglii: springer spaniel i cocker spaniel. Rasa, jaką znamy

dzisiaj, została ustabilizowana
w swych*cechach pod koniec

XIX wieku.
Usposobienie, charakter: Cocker spaniel jest zwierzęciem

bardzo aktywnym i inteligentnym, które czasami może być
trochę uparte. Potrafi obchodzić się z dziećmi, jest także

dobrym stróżem.
Pielęgnacja: Pożywienie musi

być wyważone, a sierść wymaga stałej pielęgnacji. Po

każdym bieganiu w terenie
należy sprawdzić stopy i uszy.

Przestrzeń życiowa: Musi mieć
dużo ruchu, aby nie utyć.

161
PŁOCHACZE

Cocker spaniel amerykański
Dzisiaj rasa ta jest wykorzystywana raczej do towarzystwa i na wystawy,

chociaż ma długą przeszłość myśliwską.
Budowa: Nieco mniejszy od angielskiego, a jego szatę stanowią

raczej długie, gęste, jedwabiste
włosy, faliste albo gładkie. Do tego dochodzą liczne frędzle, Pod

względem maści istnieje duża
różnorodność, jak np. czarny,

kasztanowy, czerwony, kremowy, czarny i płowy, ciemnobrązowy i płowy.
Dopuszczalne są też kolorowe warianty szaty. Kształt głowy różni się od cocker

spaniela angielskiego krótszą, kwadratową kufą z czarną truflą nosową. Oczy są
okrągłe i wypukłe z pigmentacją ciemnoorzechową do czarnej. Długie uszy są

wysoko osadzone i pokryte dość długimi, falistymi włosami. Ogon zwyczajowo
przycięty na trzy czwarte swej długości Jest noszony w jednej linii z

grzbietem, czasami trochę wyżej.
Historia: Angielski cocker spaniel przybył do Ameryki w 1880 r. Tam, na bazie

przeprowadzonej odmiennej selekcji hodowlanej, rozwinął z biegiem czasu
wszystkie cechy własnej rasy, które zostały w końcu ustalone zgodnie z

wyobrażeniami amerykańskich hodowców. W latach trzydziestych doszło do
oficjalnego uznania cocker spaniela amerykańskiego za rasę odrębną.

Usposobienie, charakter: Odważny, żywy i inteligentny.
Pielęgnacja: Szata wymaga pielęgnacji, żywienie musi być kontrolowane.

Przestrzeń życiowa: Potrzebuje dużo ruchu, aby nie przybierać na wadze.
162

PŁOCHACZE
Fieid spaniel

Niegdyś ceniony jako użytkowy, dzisiaj jest mato popularny nawet w ojczyźnie.
Budowa: Ten proporcjonalny i wytrzymały spaniel ma szatę z długich, gładkich,

lśniących i jedwabistych włosów. Muszą być gęste i nieprzemakalne, ale nigdy
kręcone albo sztywne. Jako maść dopuszczalne są czarny, brunatny albo siwy,

wszystkie z czerwonawobrązowymi plamami. Gtowa jest kształtna, szczupła, z
umiarkowanym stopem i długą, szczupłą kufą, która nie jest ani spiczasta, ani

prostokątna. Migdałowe oczy w kolorze ciemnego orzecha nadają zwierzęciu
wygląd łagodny i poważny. Uszy są umiarkowanej długości i szerokości, nisko

osadzone i dobrze upierzone. Nisko osadzony i ładnie upierzony ogon nie bywa
noszony powyżej linii grzbietu.

Historia: Pochodzi od dawnych spanieli polowych hrabstw Devon i Wales.
Uważano, że rasa ta jest w pracy lepsza od innych rodzajów spanieli. Pozytywne

właściwości pod koniec XIX stulecia utracono; preferowano krótkie kończyny i
mocną sylwetkę. Dopiero od 1923 r. hodowcy zaczęli przywracać tej rasie

posturę odpowiednią do jej funkcji.
Usposobienie, charakter: Posłuszny, szybko reagujący, wrażliwy i niezależny,

jest znakomitym towarzyszem dla mieszkających na wsi.
163

(Typ
gyyżtowaty

yochodzenie
Mielka Brytania

Narodowość j
lĘWielka Brytania 1

Wielkość

vysokość
ók. 45,7 cm

KVaga idealna
kg

Przeznaczenie
myśliwski

Szata fieid spaniela jest długa, gładka, jedwabista, jak
również bardzo

gęsta i nieprzemakalna.
PŁOCHACZE

1 Wizytówka
1'Typ

("wyżtowaty
: Pochodzenie

Anglia
l Narodowość

?Wielka Brytania
Jlwialkość j

(średni 3
Wysokość )

ok. 50 cm
Waga idealna

122-24 kg
Przeznaczenie

myśliwski
Springer spaniel angielski

Wszechstronny myśliwy, zalicza się
wśród spanieli do najszybszych

i największych.
Budowa: Średniej długości głowa

jest wyposażona w potężną kufę.
Oczy średniej wielkości, ciemnoorzechowe, łagodne i uważne. Na linii oczu są

osadzone uszy, raczej
szerokie i długie, przylegające ściśle

do głowy. Szatę stanowi gęsta, gładka i nieprzemakalna sierść w jednym
z dopuszczalnych kolorów, przy

czym preferowany jest biały i brunatny, jak również biały i czarny - także
z podpalanymi plamami. Nisko osadzony, ładnie upierzony ogon zawsze w ruchu,

nigdy nie jest noszony powyżej linii grzbietu.
Historia: Uchodzi za przodka

wszystkich rodzajów spanieli, z wyjątkiem ciumber spaniela. Pierwotnie tę rasę
wykorzystywano do tropienia i płoszenia zwierzyny na polowaniach z sieciami,

sokołami i chartami.
Usposobienie, charakter: Jest rozbawiony, aktywny i bardzo posłuszny.

Springer spaniel walijski
Bardzo podobny do angielskiego; różni się niższym wzrostem, krótszymi uszami i

zawsze dwubarwną (biały i czerwony) szatą. Dzisiaj raczej do towarzystwa.
Angielski springer

spaniel jest przodkiem wszystkich
rodzajów spanieli

- z wyjątkiem
ciumber spaniela.

164
BICHONS

Bolończyk
Bolończyk jest dzisiaj raczej zapomniany i mato popularny.

Budowa: Ten pies ma przeciętny tutów i niezbyt długą głowę z wydłużoną kufą,
prostym grzbietem nosa

i czarną truflą nosową. Duże, okrągłe oczy z tęczówką koloru ochry
i czarno obrzeżonymi powiekami nie

mają prawa być wyłupiaste. Szata
jest długa, kręcona, odstająca i czysto biała. Plamy są niedozwolone.

Wszystkie zewnętrzne śluzówki jak
i spojówka muszą być czarne. Długie zwisające uszy mają loki. Ogon

pokryty gęstymi lokami jest noszony
tukiem ponad grzbietem.

Historia: Korzenie bolończyka sięgają do Dalmacji. W okresie renesansu byt
nader lubiany jako pies

ozdobny na wszystkich dworach
Europy.

Usposobienie, charakter: Bolończyk jest poważnym, mato ożywionym, ale uważnym
psem, ogromnie przywiązanym do swego pana. Pies ozdobny, ale też bardzo czujny

stróż.
Pielęgnacja: Bardzo źle znosi upat oraz chłód. Sierść wymaga pielęgnacji.

Przestrzeń życiowa: Musi żyć w domu.
Wizytówka3

Typ
lisowaty

Pochodzenie
Wiochy

Narodowość
Włochy

Wielkość
miniatura

Wysokość l
25-30 cm

Waga idealna
2,5-4 kg

Przeznaczenie
do towarzystwa

165
BICHONS

Wysokość
pies: 21-25 cm

suka: 20-23 cm
Waga idealna

3-5 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa
Maltańczyk

Ku czci Issy, maltańczyka gubernatora Malty, rzymski poeta Katullus (l wiek
n.e.) napisał następujące wersy: "Issa jest weselsza od wróbelka Katullusa.

Issa jest czystsza niż pocałunek gołębia. Issa jest słodsza niż młoda
dziewczyna. Issa jest cenniejsza niż indyjskie kamienie szlachetne".

Budowa: Typową cechą tej rasy jest jej "toczący się" (rolujący) chód.
Maltańczyk posiada długi tułów z silną gtową, pokryte długimi włosami, oraz

czarną truflę nosową. Oczy są raczej duże, owalne, ciemnobrązowe, a krawędzie
powiek ciemne. Uszy, raczej długie, obficie upierzone są osadzone

nisko i zwisają tuż przy głowie. Bardzo długie, proste i jedwabiste włosy, nie
skręcone w loki, są czysto białe i koniecznie muszą sięgać do ziemi, tak że

pies pod swą długą szatą zdaje się nie iść, lecz toczyć. Ogon pokryty gęstymi
i długimi włosami jest noszony nad grzbietem w kształcie pióropusza.

Historia: Maltańczyk należy do grupy bichonów. Jest to bardzo stara rasa, jak
tego dowodzą statuetki z grobów egipskich z XIII stulecia p.n.e. Niektórzy

fachowcy reprezentują pogląd, że pochodzą od Canis melitoeus, którego wymienia
Strabo, rzymski pisarz i geograf z l wieku p.n.e. Inni zaś widzą w nich

rezultat krzyżówki pomiędzy pudlem miniaturowym i spanielem miniaturowym. W
średniowieczu pies ten byt nieodzownym towarzyszem dam dworu.

Usposobienie, charakter: Maltańczyk nadaje się idealnie do towarzystwa. Jest
to jako pierwsza rasa wyhodowana specjalnie do tego celu. Dobry stróż.

Pielęgnacja: Pies ten nie linieje, ale wymaga codziennego szczotkowania.
Przestrzeń życiowa: Idealny pies do mieszkania. Rzadko szczeka.

166
PUDLE

Pudel
Pudle są psami bardzo inteligentnymi, posiadającymi wyjątkowy talent

do naśladownictwa. FCI wyróżnia
7 odmian w zależności od wielkości

(duży, średni, miniaturowy i toypudel) oraz od maści.
Budowa: Ma dość długi tułów, mato

wyrobiony stop, solidną nie spiczastą kufę i prosty grzbiet nosa. Migdałowe i
ciemne oczy są rozstawione

raczej szeroko. Długie, szerokie uszy
są osadzone nisko i zwisają ściśle

przy głowie. Gęsta i mocna sierść
może być albo kręcona, albo w strąkach. W pierwszym przypadku jest

delikatna, wełnista, bardzo skręcona,
sprężysta i nie ustępuje pod naciskiem dłoni. Szata strąkowata jest

równie gęsta i wełnista, ale składa się z jednakowej długości sznureczków,
które powinny być możliwie długie. Dozwolone kolory to czarny, kasztanowy,

biały, szary, płowy, niebieski i morelowy. Zawsze jednolity. Wysoko osadzony
ogon, zazwyczaj przycięty do 1/3 ( może jednak pozostać cały), jest noszony

lekko uniesiony.
Historia: Pudle żyją w Europie Zachodniej od ponad 400 lat. Przyjmuje

się, że są pochodzenia francuskiego. Pod koniec XVI wieku ceniono pudle
powszechnie jako psy myśliwskie na dzikie zwierzęta wodne. Gdy zaWysokość

pudel duży:
45-58 cm

pudel średni:
35-45 cm

pudel miniatura
28-35 cm

toypudel: poniżej
28 cm

Waga idealna
wg wielkości psa

Przeznaczenie
do towarzystwa

167
Dzisiaj uznanych

jest siedem odmian pudla. Po lewej: dwa pudle
średnie (biały

i czarny). Ugory:
czarny pudel miniaturowy.

PUDLE
Morałowy toypudel (po prawej)

i rozmaicie szaro
ubarwione pudle

duże (poniżej). Na

następnej stronie
dwa białe pudle

duże z takimże
pudlem miniaturowym.

częto hodować pudle
o różnych wielkościach, najmniejsze

odmiany rychło wprowadziły się na dwory,
jako psy do towarzystwa dam szlachetnie

urodzonych. Pierwszy
standard został ustalony w 1936 r. we Francji.

Usposobienie, charakter: Pudel ma żywy
i dobry charakter, jest

bardzo inteligentnym,
miłym i wiernym towarzyszem.

Pielęgnacja: Pudle
mogą żyć bardzo długo, ale muszą mieć możność wydajnego fizycznego wyżycia, w

przeciwnym razie tyją. Szata musi być codziennie czesana i raz w miesiącu
strzyżona.

Przestrzeń życiowa: Pudle nadają się doskonale do mieszkania i są dobrym
towarzyszami zwłaszcza dla ludzi samotnych i starych. Uczą się też łatwo w\

konywać proste czynności podręczne.
168

PUDLE
MAŁE PSY BELGIJSKIE

Gryfonik brukselski
Wizytówka'

Typ
dogowaty

Pochodzenie
Belgia

Narodowość
Belgia

Wielkość
miniatura

Wysokość
ok. 25 cm

Waga idealna
3-5 kg;suki po:

winny być nieco;
Icięższe

Przeznaczenie
do towarzystwa

Lafond, francuski kynolog, tak opisał tego psa: "Ciekawy jak dziennikarz
przywiązany jak dziewczyna z prowincji, zakochany jak trubadur".

Budowa: Ten maty, ale mocny i krępy pies, z brodą i wąsami, ma twardą,
pótdtugą, gęstą i jakby potarganą sierść, która musi być czerwonawa. Trochę

czerni na wąsach i brodzie jest tolerowane. Szeroka i krągtawa głowa ma
wypukłe czoło i krótką, zadartą kufę. Trufla nosowa musi być zawsze czarna i

bardzo krótka. Oczy są duże, wyłupiaste i bardzo ciemne. Uszy osadzone wysoko,
cienkie, są wygięte do przodu. Ogon przycina się do 2/3.

Historia: Wszystkie trzy rasy małych psów belgijskich (gryfonik brukselski,
gryfonik belgijski i brabantczyk) wywodzą się z psów wykorzystywanych przede

wszystkim do tąpania myszy i szczurów w stajniach, a rozpowszechnionych w
Europie, zwłaszcza we Francji, Holandii i w Niemczech. Dzięki swej niezwykle

ciekawej, żywej i czujnej naturze oraz znikomym rozmiarom gryfoniki okazały
się doskonałymi psami do towarzystwa, gdyż wymagały niewiele miejsca, byty

łatwe do obsłużenia i utrzymywały dom wolny od gryzoni. Gryfonik brukselski

został wpisany do księgi rodowodowej w 1883 r., a jego standard ustalono w
1905 r. W czasie l wojny światowej rasa ta stała na krawędzi zagłady. Jej

wyginięciu można było zapobiec tylko dzięki staraniom brytyjskich hodowców.
Usposobienie, charakter: Zwierzęta tej rasy są bardzo przywiązane i oddane

zawsze tylko jednej osobie, poza tym są żywe i ciekawe, czasami nawet nieco
natrętne. Są dobrymi stróżami, odważne i otwarte wobec obcych.

Pielęgnacja: Wystarczy regularne szczotkowanie.
Przestrzeń życiowa: Gryfoniki są jakby stworzone do życia w mieszkaniu.

Podczas niemieckiej okupacji Belgii, w czasie l wojny światowej, gryfonik
brukselski

znalazł się na krawędzi wymarcia,
jednak dzięki brytyjskim zabiegom

hodowlanym został uratowany.
170

MAŁE PSY BELGIJSKIE
Gryfonik belgijski

Jest to pies bardzo podobny do gryfonika brukselskiego, jednak przez FCI
klasyfikowany jest oddzielnie, z powodu innej maści. Kolor szaty jest czarny,

czarny z czerwonymi plamami albo czarny i podpalany mieszany.
Brabantczyk

Brabantczyk różni się od gryfoników belgijskiego i brukselskiego jedynie tym,
że posiada krótką sierść, zatem nie ma również charakterystycznej brody i

wąsów. Szata daje się bardzo łatwo pielęgnować, ponieważ wystarcza zwyczajne
szczotkowanie.

171
Gryfonik belgijski

(po lewej) i brabantczyk (poniżej)
mają to samo pochodzenie, co gryfonik brukselski,

różnią się jednak
od niego bądź długością sierści,

bądź posiadaniem brody.
PSY BEZWŁOSE

Xoloitzcuintle - Nagi pies meksykański
Psy bezwłose są bardzo rzadkie, ale niezwykle interesujące. Poza

Xoloitzcuintle, inaczej meksykańskim psem bezwłosym (nagi meksykańczyk), który
występuje w dwóch wielkościach (standard i miniaturowy), należy jeszcze

wymienić peruwiańskiego psa bezwłosego w trzech wielkościach (duży: wysokość w
kłębie 50-65 cm, waga 12-23 kg; średni: 40-50 cm i 8-12 kg: oraz maty: 25-40

cm i 4-8kg) oraz chińskiego grzywacza (28-33 cm, waga nie więcej niż 5,5 kg).
Budowa: Klinowata głowa, mato wykształcony stop i spiczasto zwężająca się

kufa. Duże uszy są albo złożone do tyłu, albo stojące do góry. Powieki
kasztanowych albo żółtych oczu zdobi brunatny, albo różowy brzeg. Wiele

osobników ma niepełny zgryz. Meksykański pies bezwłosy jest w ogóle pozbawiony
sierści, chiński grzywacz posiada mniej lub bardziej gęste kępy sztywnych

włosów na głowie i na końcu ogona. U peruwiańskiego psa bezwłosego jest
dozwolone to samo uwtosienie, co u chińskiego grzywacza. Skóra tej rasy musi

być zawsze gładka, miękka i niepofatdowana, a w dotyku niezbyt ciepła. U
wszystkich trzech ras istnieje mato ograniczeń co do maści. Przy czym

wielokrotnie przeważa szary albo asfaltowy z mniej lub bardziej wyraźnymi
plamami. Ogon jest noszony ponad grzbietem albo zwinięty w pierścień, ale

nigdy zakręcony. Ostatnie dwie trzecie ogona zdobi pędzel.
Historia: Niektórzy sądzą, że chodzi tu o dawno zasiedziałe rasy, które

rozwinęły się wskutek genetycznych mutacji; inni, że psy te pochodzą z Chin,
skąd dawno temu dotarty do Ameryki.

Usposobienie, charakter: Łagodne, wesołe i oddane. Nawet najmniejsze
są bardzo odważne.

Pielęgnacja: W dni gorące, albo w zimne; wymagają szczególnej uwagi.
Przestrzeń życiowa: Idealne do mieszkania, bardzo mato szczekają.

172
PSY TYBETAŃSKIE

Lhasa apso
Geneza nazwy nie

jest znana: "abso seng
kye" znaczy "szczekający lwi pies", "apsoo"

zaś określa kozę.
Budowa: Szata Ihasa

apso składa się z długiej, mocnej i prostej
okrywy oraz z gęstego

podszerstka, przy
czym okrywa ma przedziałek wzdłuż grzbietu. Do dozwolonych kolorów zalicza

się, obok
piaskowego, przede

wszystkim miodowy, asfaltowy, ciemnoszary, dymny, czarny, biały albo
kasztanowy. Owalne oczy średniej wielkości są ciemnokasztanowe, przy czym ani

w ich górnej, ani w dolnej części nie może być widoczna biatkówka. Silnie
owłosione uszy zwisają na policzki. Wysoko osadzony i obficie owłosiony ogon

jest noszony ponad grzbietem zwinięty i na końcu często załamany.
Historia: Ta rasa żyje już co najmniej od 2000 lat w Tybecie, hodowana niegdyś

jedynie na dworach arystokracji oraz w klasztorach. Z czasem rozprzestrzeniła
się również na inne części świata, ponieważ dalajlama, duchowy j polityczny

zwierzchnik Tybetu, obdarowywał tymi zwierzętami niektórych swoich gości -
zagranicznych dyplomatów.

Usposobienie, charakter: Lhasa apso to zwierzę silne, o miłym i stanowczym
sposobie bycia, zachowujące wobec obcych nieufność.

Przestrzeń życiowa: Ta rasa nadaje się do mieszkania.
Wizytówka

iyp
jamnikowaty

Pochodzenie
Tybet

Narodowość
Tybet, Wielka

Brytania
Wielkość

miniatura
Wysokość

pies: 25,4 cm
suka: nieco

mniejsza
Waga idealna

3-4 kg
Przeznaczenie

;tlo towarzystwa
173

Lhasa apso, pies
pradawnego tybetańskiego pochodzenia, wyróżnia

się swoją mocną,
spływającą szatą.

PSY TYBETAŃSKIE
Shih tzu

Chińska nazwa tej rasy, znanej także jako gryfonik tybetański, oznacza "lew".
Wiąże się to prawdopodobnie z gęstą grzywą i dumną postawą tych zwierząt.

Budowa: Ten raczej długi niż wysoki pies ma długą szatę, składającą się z
mocnego podszerstka i miękkiej, gęstej okrywy, która może być gładka albo

falista. Pod względem maści nie ma ograniczeń, przy czym u osobników
cętkowanych jest preferowana biata plama na czole i końcu ogona. Głowa

szeroka, pysk krótki i prostokątny, czasami nieco zadarty. Uszy, gęsto
owłosione i duże, zwisają po bokach. Duże i szeroko rozstawione oczy są

zazwyczaj ciemne, ale u osobników ciemnoczerwonych i u zwierząt z czerwonymi
plamami jest też dozwolona jaśniejsza pigmentacja. Wysoko osadzony ogon z

bujnym pióropuszem, pies nosi zwinięty nad grzbietem.
Historia: Lamaizm, tybetańska forma buddyzmu, dostarcza nam pewnych przekazów,

co do pochodzenia tych psów. Manjusri, budda mądrości, często miał ze sobą
małego psa, który mógł się zamienić w lwa. Wizerunki tego psa o typowo lwim

wyglądzie przedstawiają prawdopodobnie Ihasa apso. Kilka tych zwierząt
dalajlama wręczył w darze chińskim władcom. Na dworze chińskiego cesarza

doszło prawdopodobnie do skrzyżowania z pekińczykiem. Pies ten przybył do
Europy i USA dopiero w latach trzydziestych XX wieku.

Usposobienie, charakter: Rozbawiony i bardzo żywy shih tzu okazuje się miłym i
czujnym towarzyszem i stróżem. Z racji swojej pewności siebie zachowuje się

wobec obcych często arogancko - jak prawdziwy lew.
Pielęgnacja: Szatę trzeba starannie pielęgnować, żeby się nie filcowata.

Również wiązać włosy na czubku głowy, aby zapobiec podrażnieniu oczu.
Przestrzeń życiowa: Shih tzu jest idealnym psem do mieszkania.

-174
PSY TYBETAŃSKIE

Terier tybetański
Mimo swej nazwy rasa nie wykazuje żadnych cech teriera i też nie

jest do nich zaliczana.
Budowa: Terier tybetański, o sylwetce zasadniczo kwadratowej,

ma mocną głowę z wyraźnie wykształconym stopem i krótką kufą
z czarną truflą nosową. Oczy są

duże, okrągłe, niewytupiaste
i ciemnobrązowe. Uszy w kształcie

litery "V", gęsto owłosione, zwisają
po bokach. Szata składa się z gęstych, długich, cienkich włosów,

ani jedwabistych, ani wełnistych,
i z delikatnego, wełnistego podszerstka w kolorach biatożóttym, kremowym,

szarym, przydymionym albo czarnym, w jedno, trój lub wielobarwnych odcieniach.
Gęsta grzywa opada na oczy. Występuje również niewielka broda. Średniej

długości ogon pies nosi wesoło ponad grzbietem.
Historia: Pierwotnie zwierzęta służyły do pilnowania świątyń świętego miasta

Lhasy lub też towarzyszyły pasterzom i stadom jaków. Jedna para przybyła do
Anglii w latach dwudziestych ubiegłego wieku i stała się punktem wyjścia lioii

europejskiej, która w 1930 r. została uznana przez brytyjski Kennel CIub.
Usposobienie, charakter: Żywy, sprytny, nigdy agresywny, zawsze czujny.

Pielęgnacja: Chętnie przebywa na dworze. Musi być codziennie szczotkowany
metalową szczotką, a raz w tygodniu szczotką włosianą.

Przestrzeń życiowa: Terier tybetański dobrze pasuje do mieszkania.
Wizytówka

lisowaty
Pochodzenie

Tybet
Narodowość

Tybet
Wielkość

średni
Wysokość

35,6-40,6 cm

suki nieco mniejsze
Waga idealna

9-10 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa
175

Szata teriera tybetańskiego jest gęsta, długa i delikatna, z miękkim
podszerstkiem.

CHIHUAHUA
Chihuahua

Chihuahua jest najmniejszą na świecie
psią rasą. Istnieją

dwie odmiany o tym
samym standardzie,

różniące się tylko szatą: długowłosa i krótkowłosa.
Budowa: Głowa chihuahua ma typowo

wypukły kształt z wydatnym stopem i krótką, spiczastą kufą.
Duże, okrągłe oczy

są szeroko rozstawione, ciemnobrązowe
do rubinowych. Przy

jasnej maści mogą
też mieć jaśniejszą

pigmentację. Duże, u podstawy dość szerokie uszy stoją do góry albo są lekko
odchylone na boki. Delikatna, jedwabista sierść długowłosego może być gładka

albo lekko falista. Wyraźna grzywa jest pożądanym celem hodowlanym.
Krótkowłosy ma sierść krótką i połyskliwą, która nie może być ani sztywna, ani

kędzierzawa czy gruba. Dozwolone są wszystkie kolory i ich kombinacje. Ogon
średniej długości, mocno owłosiony i osadzony wysoko, pies nosi ponad

grzbietem.
Historia: Pochodzenie Chihuahua jest nieznane. Przypuszcza się, że żyły w

Ameryce Środkowej i są potomkami świętych psów Azteków. Istnieją jednak
również poszlaki, że zostały przywiezione do Nowego Świata przez hiszpańskich

konkwistadorów albo dotarły tam w XIX wieku z Chin. Jest też możliwe, że
dzisiejszy chinuahua powstał przez skrzyżowanie kilku ras.

Usposobienie, charakter: Nie daje się zastraszyć nawet bardzo dużym psom. Jest
dobrym szczurotapem. Wydaje się też, że pies usiłuje zrekompensować swój

mizerny rozmiar arogancją i bezczelnością, cechami nierzadko czyniącymi zeń
zabawnego towarzysza. Wobec obcych jest bardzo nieufny i szczeka przy każdym

podejrzanym odgłosie, jednak jest bardzo przywiązany do członków rodziny.
Pielęgnacja: Ma skłonności do zaburzeń trawienia. Mimo gęstej szaty zarówno

długo, jak i krótkowłosy marzną. Suka powinna się szczenić pod opieką
weterynarza.

Przestrzeń życiowa: Chihuahua nadaje się doskonale do mieszkania.
176

DALMATYNCZYK
Dalmatyńczyk

Dalmatyńczyk zalicza
się do najelegantszych i najbardziej poszukiwanych psów,

a to dzięki swej niepowtarzalnej białej sierści w czarne kropki.
Budowa: Abstrahując

od kropek, dalmatyńczyk jest podobny zewnętrznie do pointera
i prawdopodobnie jest też z nim spokrewniony. Jego sylwetka wyraża niebywałą

harmonię proporcji. Dtuga, płaska głowa odznacza się wydatnym stopem, a długa
i mocna kufa ma prosty grzbiet. Okrągłe oczy są ciemne, jeżeli kropki są

czarne, zaś przy kropkach ciemnobrązowych - bursztynowe. Wysoko osadzone uszy
przylegają ściśle do głowy. Połyskliwa szata składa się z krótkich, cienkich

włosów. Maść szaty jest biała z ciemnobrązowymi bądź czarnymi kropkami,

szczenięta przychodzą na świat całkowicie białe, dopiero później powstają
lekkie cienie, które na koniec zamieniają się w typowe kropki. Ogon, w miarę

możności nakrapiany, dalmatyńczyk nosi z lekkim wygięciem ku górze.
Historia: Jego prawdziwe pochodzenie do dzisiaj jest nieznane. Niektórzy

specjaliści przyjmują, że pochodzi z północnych Indii i w średniowieczu dotarł
do Europy wraz z nomadami, którzy ciągnęli przez Dalmację (stąd jego nazwa).

Inni uważają go za psa pochodzenia greckiego albo egipskiego.
iłyp f

wyżłowaty H
Pochodzenie

prawdopodobnie
Dalmacja

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
średni

Wysokość
pies: 58-61 cm

suka: 56-58 cm
Waga idealna

22-25 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa
Usposobienie, charakter: Żywy i inteligentny, potrafi się

obchodzić z dziećmi.
Pielęgnacja: Nie wymaga specjalnych zabiegów.

Przestrzeń życiowa:
Zwierzęta muszą odbywać długie spacery, gdyż lubią ruch

i mają znaczną siłę fizyczną.
ANGIELSKIE SPANIELE DO TOWARZYSTWA

Wizytówka
Typ

wyżtowaty
Pochodzenie

Chiny albo Jap
mia

Narodowość
Wielka Brytania.

Wielkość
:,miniatura

Wysokość
pies: 26-32 cm

Waga idealna
3,6-6,3 kg

Przeznaczenie
lido towarzystwa

King charles spaniel
Ulubiony pies króla Anglii Karola l

Budowa: King charles spaniel nosi szatę jedwabistą, dtugą, gładką i
połyskliwą, która może być lekko falista. Pożądana maść to czarny z czerwonymi

plamami, rubinowy, trikolor i blenheim (biały z czerwonawymi tatami). Głowę ma
mocno wypukłą, krótką, zadartą kufę

z czarną truflą nosową. Duże, ciemne
oczy są szeroko rozstawione. Bardzo

długie i gęsto owłosione uszy są osadzone nisko i zwisają po bokach na
policzkach. Mocno owłosiony ogon, który

musi być podobny do flagi, powinien

być noszony poniżej linii grzbietu.
Historia: Rasa pochodzi prawdopodobnie z Chin albo z Japonii. Do Anglii

dotarta w XVI wieku z Francji, gdzie od dawna już była używana do polowań.
Wskutek zmienionej selekcji hodowlanej wykształcił się pies do towarzystwa, z

krótką kufą, o wdzięcznym wyglądzie i dobrym charakterze.
Usposobienie, charakter: Oddany i zrównoważony.

Pielęgnacja i przestrzeń życiowa: Szata musi być pielęgnowana. Nie potrzebuje
szczególnie dużo ruchu, ale chętnie chodzi na spacery.

Cavalier king charles spaniel
Ta rasa jest podobna do king charles spaniela i wywodzi się z jego

XIXwiecznych krzyżówek z innymi rasami. Różni się czaszką, bardziej płaską, i
nieco dłuższą kufą. Jest to żywy pies do towarzystwa.

Spokrewnione ze
sobą king charles

spaniel (powyżej)
i cavalier king

charles spaniel
(po prawej) są wybornymi psami do

towarzystwa.
178

PEKIŃCZYKI
Pekińczyk

Na dworze chińskich cesarzy uchodził za święte zwierzę.
Budowa: Niski i krępy pekińczyk ma głowę dużą, szeroką, między uszami płaską,

z kufą szeroką, pomarszczoną i bardzo krótką, częściowo zadartą. Stop jest
bardzo silnie uwydatniony. Szeroko rozstawione oczy są ciemne i okrągłe. Uszy

w kształcie serca, niezbyt długie, opadają. Szata składa się z bardzo długich,
prostych włosów okrywy i gęstego podszerstka. Tylna strona kończyn, ogon i

palce muszą być silnie owłosione. Co do maści nie ma ograniczeń. Wysoko
osadzony ogon pies nosi zwinięty na jedną stronę.

Historia: Pies ten uchodził za wcielenie legendarnego psa Fu, który odpędzał
złe duchy i dlatego w Chinach byt czczony jako istota na wpół boska. Gdy

cesarz umierał, jego pekińczyki składano w ofierze, by mogły podążyć zanim w
zaświaty. Po upadku Pekinu w 1860 r., gdy brytyjskie oddziały zdobyty Pałac

Letni, cesarscy strażnicy otrzymali rozkaz zabicia wszystkich sztuk, żeby nie
dostały się w ręce "diabelskich cudzoziemców", jednakże pięć spośród nich

udało się uratować i przywieźć do Anglii. Rasa ta wzięta po raz pierwszy
udział w wystawie w 1893 r. w Anglii, a w 1904 r. utworzony został jej klub. W

Chinach zaś, macierzystym kraju pekińczyków, doszło do zagłady rasy.
Usposobienie, charakter: Ludzkie otoczenie mato go obchodzi, ale bardzo

przywiązuje się do wybranych osób. Jest bardzo odważny i waleczny, można rzec
- nie znająca strachu kupka kudłów.

Pielęgnacja: Pekińczyk wymaga troskliwej pielęgnacji szaty. Czasami
zwierzęta mają trudności z oddychaniem.

Przestrzeń życiowa: Pekińczyk jak najlepiej nadaje się do mieszkania.
Uwielbia długie przejażdżki... w koszyku na rowerze

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość Ij
miniatura

Wysokość Ż
ok. 25 cm 1

Waga idealna
pies: najwyżej

5 kg
suka: najwyżej

6.5kg _ _ _:

l Przeznaczenie
do towarzystwa

179
Pekińczyk uchodził w cesarskich

Chinach za istotę
pótboską i do dzisiaj zachował swój

nieco wyniosły
charakter; mimo to

jest swemu panu
bardzo oddany.

MAŁE PSY DOGOWATE
Wizyto

Typ
dogowaty

Pochodzenie
Wielka Brytania

Narodowość
Francja

Wielkość
miniatura

Wysokość
30 cm

Waga idealna,.,
8-14 kg 4

Przeznaczenie
do towarzystwa

Buldog francuski
pochodzi od angielskiego i jest

wspaniałym psem
do towarzystwa.

Buldog francuski
Około 1870 r., w Wielkiej Brytanii, udało się po raz pierwszy wyhodować

miniaturowego buldoga ze stojącymi
uszami.

Budowa: Pies ma zwarte i krępe ciato oraz kwadratową sylwetkę. Głowa jest
również

kwadratowa, szeroka, z kufą
także szeroką oraz zadartą

i krótkim grzbietem nosowym.
Oczy są duże, kuliste, szeroko

rozstawione i bardzo ciemne
Uszy mają kształt nietoperzowaty, typowy dla rasy. Szata

składa się z gładkiej, gęstej,
połyskliwej i pręgowanej (czarny z czerwonym i trochę białego) albo cętkowanej

(biały
z pręgowanymi tatami) sierści.

Krótki i nisko osadzony ogon jest częściowo zawiązany.
Historia: Rasa pochodzi od angielskiego buldoga miniaturowego z uszami

nietoperza. Tymi małymi psami zainteresowali się ok. 1885 r. francuscy
wtad____________________________ cy. Wkrótce, obecnie już "francuski"

buldog, wywędrował
z Francji do USA,

a stamtąd z powrotem do Anglii.
Usposobienie, charakter: Serdeczny,

łagodny, cierpliwy,
nader czujny, łatwo

daje się ułożyć.

Pielęgnacja: Ma
skłonność do nadwagi. Otyłe osobniki

często mają trudności z oddychaniem.
Przestrzeń życiowa:

Idealny do mieszkania. Prawie nie
szczeka.

180
MAŁE PSY DOGOWATE

Mops
Maty pies do towarzystwa z typową czarną maską.

Budowa: Szata mopsa składa się z krótkiej, miękkiej i połyskliwej sierści w
kolorze srebrnym, morelowym albo czarnym. Głowa ma czarną maskę i czarne uszy.

Ta rasa posiada bardzo zwartą, kwadratową sylwetkę z dużą, szeroką i dość
okrągłą głową z charakterystycznymi zmarszczkami na czole. Krótka, również

kwadratowa i mocno skrócona kufa kończy się czarną truflą nosową. Oczy są
bardzo duże, okrągłe, wyłupiaste, ciemne i lśniące. Małe uszy, w kształcie

guzika albo płatka róży są w dotyku aksamitne i miękkie. Wysoko osadzony ogon
mocno zawinięty, jak róg pocztyliona, jest noszony nad biodrem, przy czym

podwójny skręt jest bardzo pożądany.
Historia: Mopsy pochodzą od zminiaturyzowanych na dalekim wschodzie mastifów.

Niektórzy fachowcy sądzą, że ich kolebką byty Niderlandy, dokąd przywieźli je
holenderscy kupcy z Dalekiego Wschodu. Inna hipoteza głosi, że jest to karłowa

odmiana doga de Bordeaux, drudzy zaś uważają go za miniaturę doga. Tak czy
owak, mops od XVIII wieku stał się modnym psem na europejskich dworach

książęcych, przy czym szczyty swojej popularności osiągnął w czasach
wiktoriańskich.

Usposobienie, charakter: Z powodu swojego pomarszczonego i płaskiego
oblicza, krępej postury

i toczącego się (rolującego) chodu nie robi
szczególnie urokliwego

wrażenia. Ma jednak ujmującą osobowość.
Rozwija też własny sposób przekazu dźwiękowego, składający się

z sapnięć, chrząknięć
i dźwięków nosowych.

Pielęgnacja: Powinno
się z psem regularnie

chodzić na spacery. Rasa ta, w związku z tyciem, ma skłonności do
kłopotów oddechowych

i na ogół chrapie. Przebieg porodu może być
trudny.

Przestrzeń życiowa:
Stworzony do mieszkania, szuka towarzystwa

człowieka i potrzebuje
dużo ciepła i miłości.

181
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

miniatura
Wysokość

nie więcej niż
32 cm

Waga idealna
6,3-8 kg

Przeznaczenie
do towarzystwa

CHARTY

Wizytówh
Typ

chartowaty
Pochodzenie

Anglia
Narodowość

Wielka Brytania
Wielkość

średnimaty
Wysokość

pies: 47-51 cm
suka:44-47 cm

Waga idealna
Ok.10-15 kg

Przeznaczenie
gończy i do towarzystwa

Wyhodowany do
wyścigów whippet

jest eleganckim
zwierzęciem, które

dobrze nadaje się
również dla rodziny.

Whippet
Dzięki niebywałej

szybkości whippety
zaliczają się do głównych aktorów na

wszystkich psich torach wyścigowych
świata.

Budowa: Whippet posiada prostokątne,
atletyczne i muskularne ciało, pokryte gęstą

szatą składającą się
z krótkich, bardzo

cienkich włosów. Wszystkie maści są dozwolone, przy czym mogą one również
występować w kombinacjach. Głowa whippeta jest długa i bardzo wąska, z lekkim

stopem i podłużną kufą o wielce eleganckiej linii. Owalne, ciemne i płonące
oczy dowodzą nieustannej czujności. Małe, delikatne uszy w kształcie płatka

róży stoją na wpół do góry, gdy pies jest uważny. Długi, wrzecionowaty ogon
jest wdzięcznie wygięty.

Historia: Za czasów królowej Wiktorii górnicy z kopalń węgla w
pótnocnowschodniej Anglii krzyżowali miejscowe teriery z raczej małym

greyhoundem, aby otrzymać
psa do swoich "snap

races", to jest wyścigów połączonych z gonitwą za królikiem albo
zającem. Potem sport

ten został prawnie zakazany.
Usposobienie, charakter: Sympatyczne

i czułe, bardzo przywiązane. Jednak gonią wszystko, co się
porusza.

Pielęgnacja: Ta rasa
potrzebuje pożywnej

karmy.
Przestrzeń życiowa:

Czuje się dobrze także
w mieście i w mieszkaniu, pod warunkiem,

że każdego dnia może
mieć dużo ruchu.

182

CHARTY
Chart afgański

Charty afgańskie odznaczają się wyjątkową zwinnością i mocną konstytucją.
Potrafią poruszać się bardzo

szybko, nawet po największych bezdrożach.
Budowa: Sylwetka kwadratowa, z głęboką klatką piersiową i podciągniętym

brzuchem. Głowa osadzona na długiej
i silnej szyi jest noszona wysoko.Wydłużona kufa kończy się truflą nosową,

której pigmentacja harmonizuje z maścią szaty. Złote lub ciemne oczy mają
wykrój wschodni. Długie uszy są osadzone nisko, pokryte jedwabistymi,

długimi włosami, zwisają ściśle przylegając do głowy. Szata składa się z
bardzo długich, jedwabistych włosów. Sierść na grzbiecie i na piersi jest

krótka i gęsta. Uszy i kończyny mają frędzle, podczas gdy głowa jest ozdobiona
gęstą czupryną z długich i miękkich włosów. Co do maści nie ma ograniczeń.

Ogon w ruchu, niezbyt krótki i nisko osadzony, jest uniesiony do góry, a z
zakręconego koniuszka zwisa kilka raczej cienkich kępek włosów.

Historia: Ta rasa, określana również mianem afganów, znajduje się już na
afgańskich wizerunkach sprzed ponad 4000 lat i rozprzestrzeniła się dzięki

afgańskim kupcom.
Usposobienie, charakter: Jest żywym, miłym i niezależnym psem. Pielęgnacja:

Pielęgnacja szaty wymaga dużo pracy.
Przestrzeń życiowa: Musi codziennie odbywać długie spacery.

Pochodzenie
Afganistan

Narodowość
Afganistan, Wielka Brytania

Wielkość
duży \

Wysokość
pies: 68-74 cm

suka:63-69 cm
Waga idealna

Ok. 27 kg
Przeznaczenie

do towarzystwa
183

Szlachetny chart
afgański jest wybornym i miłym

psem do towarzystwa, dość samodzielnym i nigdy
natrętnym.

CHARTY
Chart perski - Saluki

Wizytówka.
Typ

chartowaty
Pochodzenie

Środkowy
Wschód

Narodowość
Wielka Brytania

Wielkość
średniduży }"a

Wysokość
pies: 58-71 Cm

suka: nieco mniejsza
Waga idealna

30-40 kg

Przeznaczenie
gończy i do towarzystwa

Chart perski jest
starą rasą, posiadającą nadzwyczajny instynkt łowiecki.

Zwierzę polując posługuje się wzrokiem,
nie idzie po tropie

zwierzyny. Potudniowoarabscy Beduini
wykorzystują tego psa

z dawien dawna do
polowania z sokotami

na gazele i dropie.
Budowa: Głowa charta perskiego jest długa i wąska, z niewyrobionym stopem i

wydłużoną kufą, z czarną bądź brunatną
truflą nosową. Duże,

owalne oczy mogą
mieć różne kolory, od

orzechowego do
ciemnokasztanowego. Uszy są długie,

pokryte miękkimi, jedwabistymi włosami
zwisającymi w frędzlach i przylegają ściśle do głowy. Szata

jest miękka, gładka
i delikatna, na kończynach tworzą się

frędzle. W umaszczeniu dopuszczalne są biały, kremowy, czerwonobrązowy,
żóttobrązowy, beżowy, czarny, jasnobrązowy i trikolor (biały, czarny i

jasnobrązowy), jak też różne ich kombinacje. Wysoko osadzony ogon jest długi i
tworzy elegancki tuk. Na jego spodzie wiszą długie frędzlę.

Historia: Ta prastara rasa chartów pochodzi ze Środkowego Wschodu i wywodzi
swoją nazwę od arabskiego miasta Saluk, które dzisiaj już nie istnieje. Liczne

plemiona pustynne używały tych psów do polowania i rozpowszechniły je od Morza
Kaspijskiego do Sahary. Wydaje się, że już faraonowie używali tych psów do

polowań z sokołami. Pierwszy chart perski dotarł do Anglii w 1835 r., jednak
rasa została uznana oficjalnie dopiero w 1924 r., a dzisiejszy standard

ustalono w 1968 r.
Usposobienie, charakter: Aby utrzymać pod kontrolą jego głęboko zakorzenione

instynkty myśliwskie, trzeba zwierzę przyuczyć do bezwzględnego posłuszeństwa.
Saluki są łagodne wobec swego pana, ale niezbyt otwarte.

Pielęgnacja: Potrzebuje pożywienia bogatego w proteiny. Frędzle trzeba
czesać często i starannie.

Przestrzeń życiowa: Saluki lubi gorące i spokojne miejsca, ale nie jest
stworzony do mieszkania.

184
CHARTY

Chart rosyjski - borzoj
Borzoj, znany również pod nazwą rosyjskiego charta (po rosyjsku "borzoi"

znaczy "rączy"), byt używany przed rewolucją przez carów i arystokrację przede
wszystkim do tradycyjnych polowań na wilki. Zwierzę to jest z natury bardzo

szybkim i porywczym myśliwym, musi być utrzymany w ryzach.
Budowa: Borzoj jest eleganckim zwierzęciem o ładnych proporcjach z kwadratową

sylwetką oraz długą, wąską i szczupłą głową, z ledwie zarysowanym stopem i
wydłużonej kufie, zwężającej się stożkowato do czarnej trufli nosowej. Grzbiet

nosa jest leciutko wygięty do dołu. Ciemne migdałowe oczy zdobi czarna
otoczka. Małe, cienkie i spiczaste uszy są osadzone wysoko i daleko z tyłu.

Jedwabista, najczęściej lekko kręcona albo falista szata jest długa i tworzy
miękkie jak jedwab flagi na kończynach oraz wspaniałą kryzę. Tylko na głowie,

uszach i przednich łapach sierść jest krótka i gładka. W szacie najczęściej
dominuje kolor biały z ciemniejszymi plamami, ale dozwolone są też inne

kolory. Długi i wysoko osadzony ogon jest sierpowaty i silnie upierzony.

Historia: Pochodzi prawdopodobnie z krajów Środkowego Wschodu. Dotarł stamtąd
dalej na północ i został skrzyżowany z rodzajem rosyjskiego collie o długich

kończynach, w celu otrzymania mocniejszego i długowłosego psa odpowiedniego
dla chłodnego klimatu.

Usposobienie, charakter: Borzoj jest pełnym rezerwy, czasami upartym
zwierzęciem, posiadającym na ogół spokojną naturę i bardzo przywiązanym do

swego pana.
Pielęgnacja: Potrzebuje pożywnego, bogatego w proteiny jedzenia. Szata musi

być często szczotkowana.
Przestrzeń życiowa: Potrzebuje mato miejsca, ale codziennego swobodnego

wybiegu.
Wizytóv

Typ
f chartowaty

Pochodzenie
Środkowy

Wschód
Narodowość

Rosja
Wielkość

duży
Wysokość

pies: 73-82 cm
suka: 68-77 cm

Waga idealna
35-45 kg

Przeznaczenie
myśliwski i do towarzystwa

CHARTY
Wilczarz irlandzki

Wizytówka
lżenie ł

Narodowość
Irlandia

Wielkość
duży

Wysokość
pies: min. 78,5 cm

suka: min. 71 cm
Waga idealna

pies: min.54 kg;
suka: min. 41 kg

Przeznaczenie
myśliwski i do towarzystwa

Wilczarz irlandzki, zwany też irlandzkim chartem, zapewne z racji swojej
nadzwyczajnej dzielności i sympatycznej natury, jest bohaterem licznych

historii, ballad i ludowych opowieści.
Budowa: Wilczarz irlandzki, sprawiający imponujące wrażenie, potężny

i muskularny, zalicza się do największych psów. Jego głowa jest podłużna, kufa
wydłużona, ale zwężająca się umiarkowanie. Czarne powieki okalają ciemne i

owalne oczy. Aksamitne, małe uszy zwisają płasko do dołu. Szorstka i twarda
sierść tworzy na pysku brodę i wąsy. Dopuszczalne umaszczenie: szary, stalowy,

czerwony, czarny, biały, płowy i pszeniczny, a przede wszystkim
szaroczarnopręgowany. Długi i raczej gruby ogon jest lekko wygięty w tuk.

Historia: Praprzodkiem tej rasy był cu, olbrzymi, szorstkowtosy pies, używany
do polowań na wilki, łosie i dziki, który istniał już za czasów Rzymian.

Władcy Irlandii nosili podobiznę wilczarza na zbroi z następującą sentencją:

"Łagodny w pieszczotach, straszny w starciu". W XVIII stuleciu, gdy w Szkocji
i Irlandii wybito lisy, zaczął się upadek tej rasy. Dopiero w drugiej połowie

XIX stulecia rozpoczęto intensywne starania, zmierzające do ocalenia i
odtworzenia rasy, których rezultatem jest znany dzisiaj irishwolfhound.

Standard rasy został ustalony w 1885 r.
Usposobienie, charakter: Jest wiernym, inteligentnym i łagodnym psem, lecz nie

nieśmiałym. Wyróżnia się swoim nienatrętnym i cierpliwym sposoWilczarz
irlandzki

zalicza się wprawdzie do największych psów, ale
mimo może żyć

w mieszkaniu.
186

CHARTY
bem bycia. Przy próbach wychowywania przemocą ma skłonność do zamykania się i

stosowania biernego oporu. Już od szczeniaka należy przyzwyczajać go do
chodzenia na smyczy. Nigdy nie wolno go szczuć, bo może stać się

niebezpieczny.
Pielęgnacja: Dla utrzymania szaty wystarczy regularnie szczotkować. Przestrzeń

życiowa: Musi mieć dużą przestrzeń życiową.
187

CHARTY
Chart szkocki

Deerhound jest eleganckim psem o bardzo starym pochodzeniu.
Budowa: Ten duży pies, o szczupłym i mocnym kośćcu, posiada wydłużoną,

stopniowo zwężającą się głowę, przechodzącą w kufę bez stopu. Czarna trufla
nosowa jest lekko zadarta. Długowłosa, szorstka szata okrywa całe ciało, tylko

na szyi i na kończynach sierść jest nieco krótsza. Są też wąsy i mata broda.
Dopuszczone kolory to szaroniebieski, ciemno albo jasnoszary i różne odcienie

czerwieni. Średniej wielkości ciemne oczy świadczą o łagodności tej rasy.
Wysoko osadzone uszy w kształcie płatka róży lekko stoją, dopóki pies jest

uważny. Deerhound nosi długi, wrzecionowaty ogon jak szablę.
Historia: Charty szkockie wykorzystywano na szkockiej wyżynie do polowań na

jelenie, a przede wszystkim na sarny (deer, stąd "Deerhound" ), które dawniej
tam byty. W 1892 r. ustalono pierwszy standard rasy, jednak zainteresowanie

tym psem stale spadało. Na szczęście około 1960 r. grupa amerykańskich,
kanadyjskich i australijskich miłośników psów rozpoczęta konsekwentne

odtwarzanie rasy.
Usposobienie, charakter: Oddany, trochę nieśmiały, nigdy agresywny.

Pielęgnacja: Może spać w budzie na dworze. Szata wymaga okazjonalnego
szczotkowania.

Przestrzeń życiowa: Niechętnie żyje w mieszkaniu.
188

CHARTY
Greyhound

Greyhound, albo duży chart angielski, jest
rzec można archetypem charta. Ta rasa

osiąga największą szybkość - 64 km/godz.
Dzięki umiejętności szybkiej zmiany kierunku w biegu, nadaje się wyśmienicie

do polowania na matą zwierzynę.
Budowa: Duży, długonogi i muskularny, jest

pokryty gęstą, delikatną i jedwabistą sierścią, która może być czarna, biała,
czerwona, jasnoczerwona, pręgowana, czerwonawa albo niebieska, dopuszczalna

jest też
kombinacja tych kolorów z białym. Wąska

głowa ma stop wyrobiony tylko nieznacznie. Ciemne i świecące oczy są owalne.
Małe, cienkie uszy ściśle przylegają i w górnej części są odwrócone do tyłu.

Długi, cienki i stożkowaty ogon jest osadzony nisko i lekko zakrzywiony.

Historia: Pochodzi prawdopodobnie ze Środkowego Wschodu, skąd pierwsze
zwierzęta dotarty do Europy na pokładzie fenickich statków handlowych. W

średniowieczu w Europie zaliczał się do ulubionych psów na królewskich
dworach. Dzisiaj w Wielkiej Brytanii organizuje się tradycyjne wyścigi z

udziałem greyhoundów, podczas których charty gonią sztucznego zająca
poruszanego na linie.

Usposobienie, charakter: Ten wrażliwy, nienarzucający się i łagodny pies
wyróżnia się wyjątkową inteligencją.

Pielęgnacja: Potrzebuje przede wszystkim ruchu. Jego pokarm powinien być
pożywny, ale nie za tłusty i nie za obfity ani też suchej konsystencji.

Przestrzeń życiowa: Jest w gruncie rzeczy leniwy. W mieszkaniu potrzebuje mato
miejsca i zachowuje się nadzwyczaj taktownie.

Wizytówka
Typ

chartowaty
Pochodzenie

Środkowy
Wschód

Narodowość
Wielka Brytania'*

Wielkość
duży

Wysokość
pies: 71-76 cm

suka: 68-71 cm
Waga idealna

35-45 kg
Przeznaczenie

gończy, myśliwski]
i do towarzystwa

189
Greyhound jest

biegaczem nadzwyczaj szybkim.
Życie z psem

Ogólne zasady postępowania
Psy jako zwierzęta stadne łatwo socjalizują się z człowiekiem. Ponadto

posiadają znakomite zdolności kojarzenia i szybko się uczą. Dzięki swej
wrodzonej postawie społecznej potrafią przyjmować nawet niewyraźne sygnały i

właściwie je interpretować. Takimi sygnałami dla psa są przede wszystkim
zapachy innych stworzeń, głównie tego samego gatunku, ale także człowieka.

Dzięki umiejętności odbierania i interpretacji sygnałów, mogą zbudować między
sobą i człowiekiem, z którym żyją we wspólnocie, silny związek i przyjaźń na

całe życie. Mato przy tym korzystają z sygnałów dźwiękowych. raczej komunikują
się przy pomocy określonych sygnałów cielesnych. Dlatego też zasadnicze

znaczenie dla właściciela psa ma właściwa interpretacja tych sygnałów, aby
mógł na nie "odpowiedzieć".

Przyjrzyjmy się np. gestowi podawania łapy. Ten gest, wykonywany często
spontanicznie przez każdego psa, nie oznacza, jak u człowieka, powitania. lecz

raczej przedstawia akt dominacji, jest znakiem, którym pies posługuje się
także w kontaktach z innymi psami, kładąc im łapę na szyi albo na grzbiecie.

Takie zachowania wynikają z odziedziczonego, spontanicznego impulsu przy czym
oczywiście jest ważne, żeby adresat znał ich znaczenie. Dlatego też żaden

właściciel nie powinien zmuszać swego psa do podawania łapy na rozkaz innym,
nieznanym osobom.

SYGNAŁY WIZUALNE l WĘCHOWE
Psy często wysyłają sygnały węchowe i komunikują się przy pomocy zapachów.

Pozostawiają np. znaki zapachowe (ślady moczu lub podrapana ziemia, gdzie

znajdują się wydzieliny z gruczołów potowych na poduchach stóp), aby oznaczyć
granice swojego rewiru. Psy tarzają się chętnie w mocno pachnących

substancjach, np. w nawozie albo padlinie, aby jeszcze zintensyfikować własny
zapach. Także ich wzrokowa komunikacja przez mowę ciała jest silnie

rozwinięta. Dysponują licznymi pozami, mimiką pyska albo ruchami ogona, by
przekazywać informacje osobnikom swego gatunku, innym zwierzętom albo ludziom.

Do tego dochodzi równie bogaty repertuar dźwięków: od agresywnego warczenia,
skomlenia, ujadania, wycia, aż do szczekania. Poniżej są raz jeszcze

przytoczone najważniejsze sposoby zachowania, które właściciel psa musi znać,
aby móc się właściwie komunikować ze swym czworonożnym przyjacielem.

KONTROLA ODBYTU
Psy, których najważniejszym zmysłem jest węch, obwąchują swoich

współplemieńców w miejscach pachnących najintensywniej, tzn. w obrębie
odbytowoptciowym. Tam mianowicie znajdują się gruczoły skórne, wydzielające

substancje zapachowe, które psa szczególnie interesują. Pies, obwąchując
innego osobnika, stwierdza płeć, jak również jego wiek, stan zdrowia i

nastrój. Poza tym procedura ta daje wskazówki co do pozycji zwierzęcia w
hierarchii. Samiec, stojący w hierarchii wyżej, uzurpuje sobie prawo do

obwąchiwania pod ogonem wszystkich stojących niżej samców, suk i młodzików.
190

ANEKS
Spotkanie dwóch psów zawsze przebiega według takiego samego porządku, który

dzieli się na trzy fazy:
1. wzajemne obwąchiwanie pyska,

2. lekkie dotykanie barkiem, tylko sierścią,
3. kontrola podogonia, co kończy wzajemne poznawanie.

Każdy pies, czy to samiec, czy suka, często sprawdza swoje własne okolice
odbytu, które regularnie starannie czyści językiem. Tego naturalnego i

higienicznego zachowania nie wolno karcić. Jeżeli pies częściej niż zazwyczaj
obwąchuje okolice swego odbytu, być może cierpi na zaburzenia w trawieniu albo

na zapalenie gruczołów okotoodbytowych.
OGON

Wśród psów istnieją różne rodzaje i formy sygnałów dawanych ogonem. Ruchy
ogona pozostają w ścisłym związku ze zmysłem powonienia i wydzielanymi przez

gruczoły okotoodbytowe zapachami, innymi u każdego psa. Wesoły pies merda
ogonem, aby rozsiać swój zapach. Zastraszone osobniki natomiast zakrywają

ogonem swój odbyt i narządy płciowe. W zasadzie przyjmuje się, że psy
merdające szybko ogonem trzymanym nisko (w zależności od standardu) są

przyjazne. Zwierzęta, które chcą imponować i dowieść swojej wyższej pozycji,
unoszą ogon do góry i poruszają nim powoli tam i z powrotem. To zachowanie

jest często interpretowane niesłusznie jako agresywne. Istnieją jamniki, które
w momencie euforii nie tylko poruszają ogonem tam i z powrotem, ale kręcą nim

jak propelerem. Szybkość ruchu wyraża stopień radości.
Obserwowanie ogona pozwala rozpoznać wiele stanów psychicznych i różne

nastroje. Ogon psów myśliwskich w trakcie pracy jest dla myśliwego wyraźnym
sygnałem. Mowa ogona jest zawsze spontaniczna i prawdziwa. Równie ważne jest

prawidłowe interpretowanie ruchów kikuta u psów z przyciętym ogonem. Każdy
właściciel psa musi koniecznie nauczyć się rozumieć znaczenie różnych ruchów

ogona swego czworonożnego towarzysza.
CIEKAWOŚĆ

Pies jest zawsze bardzo zainteresowany swoim otoczeniem. Ta ciekawość pozwala
nawet starszym psom uczyć się z radością.

U szczenięcia już w trzecim tygodniu życia ujawnia się potrzeba poznania
otoczenia. Obwąchuje wszystko, co znajduje się wokół niego. Tak bardzo przez

psa lubiany spacer nie jest więc tylko okazją do "wyprostowania nóg", lecz
przede wszystkim pozwala mu powęszyć i odkryć nowe zapachy. Także wrażenia

wizualne odgrywają u psa dużą rolę, jakkolwiek to właśnie wzrok najczęściej

wprowadza zwierzę w błąd. Dlatego właściwie skierowane spojrzenie jest
najczęściej rezultatem współgrania z innymi ważnymi zmysłami (węch i słuch).

Właściciel psa nie może jednak tego wyrazu ciekawości mylić z fizjonomią,
która u poszczególnych ras psów może być bardzo różna.

DEFEKACJA l WYDALANIE MOCZU
Ekskrementy i uryna służą psu do zaznaczania swego rewiru, dlatego długo

szukają korzystnego i odpowiedniego miejsca, aby się załatwić, za każdym razem
to miejsce zmieniając. Koty są skłonne do zakopywania swoich odchodów, aby w

ten sposób zacierać swój ślad.
191

ANEKS
Za to lisy załatwiają się w miejscu bardzo widocznym, podwyższonym, żeby każdy

wiedział, że to ich terytorium. Pod tym względem psy bardziej przypominają
lisa aniżeli kota. Gdy znajdą miejsce, długo je obwąchują, kręcąc się w kotko,

jakby chciały analizować właściwy kierunek wiatru. Dopiero wtedy się
załatwiają. Po czym często usuwają wokół ziemię, nie po to, aby zatrzeć swoje

ślady, ale po to, by do zapachu ekskrementów dodać jeszcze zapaci" własnych
łap. Wszystko to także należy do mowy psów. Jeżeli samiec chce się jedynie

wysiusiać, pozbywa się moczu ciągłym strumieniem dopóki nie opróżni pęcherza.
Krótkie i częste posikiwanie służy zaś do pokazania innym psom granic rewiru.

Poza swoim terytorium (co często zdarza się u psów miejskich) samiec chętnie
znaczy swoją drogę mocząc zastane znaki zapachowe współplemieńców. Podnoszenie

przy tym nogi jest aktem celowym (ten ruch nie jest konieczny ze względów
fizjologicznych), gdyż w ten sposób pies demonstruje także swoją siłę. Ślady

zapachowe dostarczają innym psom wiele informac. o tym, kto bezpośrednio tędy
przechodził: jego płeć, wiek, stan zdrowia. Suki i młodzież nie potrzebują

takiej demonstracji siły. Wolą rączej nie za bardzo pchać się w oczy
ewentualnemu przeciwnikowi. Dlatego siusiają w określonym miejscu (suki trzy,

cztery razy dziennie), przy czym preferują miejsce gdzie ich ślady są z trudem
dostrzegalne i szybko znikają: ziemia, liście albc piasek. U samców różnej

wielkości używających do znaczenia tego samego punktu (narożniki murów,
słupki, drzewo itd.) daje się zauważyć pewna prawidłowość w postępowaniu:

mniejsze starają się podnieść nogę jak najwyże aby trafić w pozostawiony
wcześniej znak psa średniej wielkości. Jeżeli petem koło tego miejsca

przejdzie duży pies, będzie próbował z tego samegc powodu posiusiać niżej niż
zazwyczaj.

Słabe albo strachliwe samce, żyjące w stadzie, w ogóle nie odważają się
podnieść nogi albo robią to tylko nieznacznie. Istnieją za to suki z męskirr

właściwościami, które czasami podczas siusiania podnoszą jedną nogę albo obie,
stając niemalże pionowo.

Szczenięta łatwo uczą się siusiać poza domem. Większe trudności maje z tym
zwierzęta dorosłe, które oznaczały swój rewir na dworze. Czysty, wyrośnięty

pies ma czasami skłonność do pozostawiania swoich znaczników także w
mieszkaniu, gdy w odwiedziny przyjdzie przyjaciel ze swym psem. Jeszcze

gorzej, jeżeli gość przyprowadzi ciekącą sukę. Suczki, a przede wszys;kim
szczeniaki, siusiają często w geście poddania, gdy zbliża się ich pan. Nie

wolno ich wtedy karcić, można jedynie uspokoić.
STOSUNEK DO KOTÓW

Zachowanie psów w stosunku do kotów jest na ogół wrogie. Ten konflikt wynika z
zasadniczej różnicy między nimi. Psy są zwierzętami społecznymi, koty

samotnikami. Także ich "mowa" jest bardzo różna. Psa, który widzi uciekającego
kota, instynkt chwytania zdobyczy zmusza do ścigania. Ale każdy pies powoli

zaakceptuje w domu młodego kota, a nawet zaprzyjaźni się z nim, \ar to czasami
robią też koty ze szczeniakami. Aby trzymać razem psa i kota. trzeba unikać

wszelkiej konkurencji podczas jedzenia. To samo dotyczy zazdrości (jeśli ma
się na kolanach kota, psu powinno się dać ciasteczko). Idealnie jest pozwolić

obu bawić się razem, gdy są młode. Młodzież najłatwiej przyzwyczaja się do
siebie.

HIERARCHIA
Psy, jak wilki i szakale, są istotami społecznymi, które poddają się

naturalnemu porządkowi hierarchicznemu w stadzie. W hodowli szczeniąt lub w
schro192

ANEKS
nisku, albo pomiędzy włóczącymi się razem psami powstaje społeczna drabina, na

szczycie której stoi zawsze przywódca stada, zazwyczaj najsilniejszy,
najbardziej doświadczony samiec. Ma on prawo kontrolowania odbytów i siusiania

z podniesioną nogą. Jeżeli przywódca z jakichkolwiek powodów warknie na
niższego rangą psa (np. aby pożywić się pierwszy), to tamten często bez

żadnego powodu warknie na innego, jemu podporządkowanego.
Psy demonstrują przy tym liczne gesty. Aby wyrazić uznanie wyższości innego

samca, pozwalają np., żeby obwąchat ich zad, nie rewanżując się; nie siusiają
na znaki tamtego; merdają ogonem, gdy tamten warczy; odwracają gtowę;

zapraszają go do zabawy; odchodzą cofając się; siadają albo się kładą;
pozostają w miejscu, podczas gdy tamten się oddala; pozwalają tamtemu wspinać

się na siebie; kładą się na ziemi, pokazując przy tym swój nieosłonięty
brzuch;

skomlą. Gdy hierarchiczny porządek zostanie już raz ustalony, wrogość się
kończy i zaczyna się przyjaźń. Analogiczne zachowanie wobec człowieka oznacza,

że zostaje on przez czworonożnego towarzysza uznany za pana.
ZABAWA

Psy pozostają przez całe życie istotami wesołymi. Znaczy to również, że można
je bardzo łatwo ułożyć. Szczeniak, mając trzycztery tygodnie, już zaczyna w

zabawie walczyć i polować, np. goni swój ogon i chwyta pyskiem przedmioty. W
zabawie szczeniaki uczą się reguł życia. Dłonie dają się np. ułożyć w kształt

psiego pyska, którym można szczeniaka ścisnąć, przewrócić albo chwycić. Dla
szczeniąt zabawa z człowiekiem jest czystą radością. Ale w tych nie

traktowanych poważnie walkach uczą się też, że nie górują nad swoim panem i
chętnie go akceptują jako swego przewodnika.

Jeśli szczeniak - w tym wieku całkowicie bezbronny - spostrzeże w zabawie, że
może swojego pana zastraszyć, jako dorosłe zwierzę stanie się prawdziwym

tyranem. Jest bowiem w naturze każdego psa przejmowanie roli przewodnika,
jeżeli ona nie jest obsadzona.

Szczeniaki akceptują natychmiast, jeżeli ich pan nagle przerywa zabawę, bez
względu na powód. Dzieje się tak również wtedy, gdy szaleją ze swymi

Niezależnie od
wrodzonych cech

poszczególnych
ras, odpowiednim

wychowaniem
każdego psa można wytresować na

stróża, myśliwego
albo psa do towarzystwa i przewodnika. Np. pudle

ścigają zające, ale
równie chętnie

strzegą domu albo
bawią się z dzieć193

ANEKS
nisku, albo pomiędzy wtóczącymi się razem psami powstaje społeczna drabina, na

szczycie której stoi zawsze przywódca stada, zazwyczaj najsilniejszy,
najbardziej doświadczony samiec. Ma on prawo kontrolowania odbytów i siusiania

z podniesioną nogą. Jeżeli przywódca z jakichkolwiek powodów warknie na
niższego rangą psa (np. aby pożywić się pierwszy), to tamten często bez

żadnego powodu warknie na innego, jemu podporządkowanego.

Psy demonstrują przy tym liczne gesty. Aby wyrazić uznanie wyższości innego
samca, pozwalają np., żeby obwąchat ich zad, nie rewanżując się; nie siusiają

na znaki tamtego; merdają ogonem, gdy tamten warczy; odwracają gtowę;
zapraszają go do zabawy; odchodzą cofając się; siadają albo się kładą:

pozostają w miejscu, podczas gdy tamten się oddala; pozwalają tamtemu wspinać
się na siebie; kładą się na ziemi, pokazując przy tym swój nieosłonięty

brzuch;
skomlą. Gdy hierarchiczny porządek zostanie już raz ustalony, wrogość się

kończy i zaczyna się przyjaźń. Analogiczne zachowanie wobec człowieka oznacza,
że zostaje on przez czworonożnego towarzysza uznany za pana.

ZABAWA
Psy pozostają przez całe życie istotami wesołymi. Znaczy to również, że można

je bardzo łatwo ułożyć. Szczeniak, mając trzycztery tygodnie, już zaczyna w
zabawie walczyć i polować, np. goni swój ogon i chwyta pyskiem przedmioty. W

zabawie szczeniaki uczą się reguł życia. Dłonie dają się np. ułożyć w kształt
psiego pyska, którym można szczeniaka ścisnąć, przewrócić albo chwycić. Dla

szczeniąt zabawa z człowiekiem jest czystą radością. Ale w tych nie
traktowanych poważnie walkach uczą się też, że nie górują nad swoim panem i

chętnie go akceptują jako swego przewodnika.
Jeśli szczeniak - w tym wieku całkowicie bezbronny - spostrzeże w zabawie, że

może swojego pana zastraszyć, jako dorosłe zwierzę stanie się prawdziwym
tyranem. Jest bowiem w naturze każdego psa przejmowanie roli przewodnika,

jeżeli ona nie jest obsadzona.
Szczeniaki akceptują natychmiast, jeżeli ich pan nagle przerywa zabawę, bez

względu na powód. Dzieje się tak również wtedy, gdy szaleją ze swymi
Niezależnie od

wrodzonych cech
poszczególnych

ras, odpowiednim
wychowaniem

każdego psa można wytresować na
stróża, myśliwego

albo psa do towarzystwa i przewodnika. Np. pudle
ścigają zające, ale

równie chętnie
strzegą domu albo

bawią się z dzieć193
ANEKS

psimi rodzicami. Nie wolno ich jednak nigdy natychmiast po zabawie karać bo to
je skonfunduje i pozostawi w niepewności, czy kara dotyczy zabaw\ Może bowiem

zdarzyć się, że szczeniak zbyt energicznie ugryzie rękę sweg;
pana. Przecież nie ma jeszcze świadomości, że pan nie ma futra, jak jego

rodzice. W takiej sytuacji można przestać się bawić, ale w żadnym razie nie
wolno zwierzęcia karać. Przyjacielskie "nie" podziała tak samo, bez krzykj i

bez grubiaństwa, a szczenię szybko nauczy się opanowywać naturalna agresywność
i jako osobnik dorosły stanie się doskonałym partnerem. Wzajemna gonitwa

należy do ulubionych zabaw młodych i dorosłych psów J Jeden z członków stada
przejmuje rolę dzikiej zwierzyny, którą należy gon'ć i stara się uciec przed

pozostałymi. Inni z kolei pędzą za tym, który wtaśn e pełni funkcję zdobyczy.
W ten sposób dochodzi do przemiennego uciekania chwytania i bycia chwytanym.

Dlatego też zabawa ta należy do najlepszych metod tresury. W stadzie rodzice i
inne dorosłe zwierzęta w zabawie pokazują szczeniakom i młodzieży, \a trzeba

się właściwie zachowywać. Nagrodą i strofowaniem doprowadza młode zwierzęta do
wyzbycia się nieprawidłowych zachowań.

NAŚLADOWNICTWO ;

Psy są w stanie zrozumieć zachowanie swoich współplemieńców dzięki obserwacji,
jednak mniej uczą się przez naśladowanie niż przez doświadczenie. Po prostu

powtarzają wszystko, co kiedyś odczuty jako przyjemne. Za ::
niemiłych przeżyć starają się unikać. Fakt ten znacznie ułatwia tresurę. Ale

zdolności naśladowcze psów opierają się również na odziedziczonych cechach.
Np. gdy pies widzi, jak wspótplemiennik otwiera drzwi, uderzając z wyskoku w

klamkę, nie będzie go naśladować. Ale jeśli dorastający młódź _ zobaczy pracę
psa pasterskiego, natychmiast będzie próbował robić to są i mo. Bowiem takie

czynności, jak pogoń albo prowadzenie stada, dla wieli, ! ras psów stanowią
podstawowy sposób zachowania.

LIZANIE, PYSK l PIESZCZOTY
Szczeniak, od chwili urodzenia, jest czule lizany przez matkę. To sposóc

czyszczenia. Psy liżą się wzajemnie i myją się, liżąc miejsca spocone albc
skaleczone. Lizanie stanowi również sygnał przyjaźni. Podobnie do czułych

gestów należy dotykanie. Małe psy trącają swoją matkę nosem w kącik pyska i
liżą ją, gdy chcą być przez nią pieszczone. O to samo chodzi, gdy pies

pcstępuje tak ze swoim panem. Właściciel psa nie może irytować się albo
brcnić. Takie zachowanie zdezorientuje zwierzę, które nie zrozumie reakcji

swego towarzysza. Zmniejsza się również gotowość poddania się tresurze, skoro
"mowa" psa nie jest rozumiana.

Suka, w okresie odłączania, zwraca częściowo strawiony pokarm, aby karmić nim
małe (jak ma to miejsce również u wilków, szakali, hien oraz u wielu ptaków

Nie wolno jej za to ganić. Szczenięta, aby otrzymać ten wstępnie strawicie
pokarm, trącają nosami matkę w kąciki pyska. Jeśli pogtaszcze się dwu.

trzymiesięczne szczenię przy kącikach pyska, głośno ziewnie. Może się tez
zdarzyć, że własny pies, na którego się nakrzyczato, będzie trącać pyskierr

będzie próbować dotknąć nosem kącika ust i liznąć: chce odnowić serdeczne
stosunki i okazać panu, że uznaje go za przewodnika.

Gdy pan wraca do domu, pies skacze na niego, aby powitać go zgodnie ze swoim
rytuałem trącania w usta i kąciki ust. Przestanie jednak natychmias' gdy pan

się schyli, ponieważ nie będzie już musiał skakać. Dobrze jespodczas takiego
rytualnego powitania osłonić usta dłonią i pozwolić się wy194

ANEKS
lizać. To trwa na ogół dość krótko. Tyle tylko, by pies powitał człowieka

zgodnie ze swoją naturą i swoim rytuałem. Jeżeli pies za takie naturalne
zachowanie zostanie ukarany albo źle potraktowany, będzie to dla niego

niezrozumiałe i szokujące, a co najważniejsze, dotkliwie zakłóci stosunki
piescztowiek.

Psu koniecznie trzeba pokazać, że rozumie się jego język. Zawsze, jeżeli trąca
pyskiem od dołu do góry, chce wyrazić życzenie. Być może tęskni do czułości.

Zaczyna najpierw trącać, potem podnosi pyskiem rękę pana i kładzie sobie na
głowie. To oznaki miłości, sympatii i poddania. Na takie czułe gesty

właściciel psa musi odpowiedzieć równie czule. Psy w grupie często biorą pysk
innego psa między swoje szczęki i udają, że gryzą. W ten sam sposób pies

chwyta rękę swojego pana: chciałby go pieszczotliwie zaprosić do zabawy.
Jeżeli przy tym ciągnie, ma na myśli spacer. Szczególnie miłą formę porannego

powitania stosują niektóre psy, wychodząc naprzeciw swojego pana wesoło i...
ukosem.

OSTRZEŻENIE l WALKA
Pierwszym ostrzeżeniem jest ogon prostujący się do góry, jak drzewce proporca.

Kończyny zdają się sztywnieć i wykonują jedynie krótkie, jakby nieporadne
ruchy. Grożący pies chciałby stać się mocniejszy, szerszy i większy, niż jest

w rzeczywistości. Podnosi tułów, a włosy na grzbiecie i karku się jeżą. Jeżeli
ostrzeżenie zaadresowane jest do innego psa, oczy nieruchomieją, a spojrzenie

staje się świdrujące. Bez ruchu, prawie zesztywniali przeciwnicy wydają się
oceniać wzajemnie swoją siłę. Na ogół jeden z nich w pewnym momencie

ceremoniału robi się maty i daje sygnał do odwrotu. Może to być odwrócenie

głowy na bok, położenie się na ziemi albo cofanie się. Inne oddalają się z
podwiniętym ogonem.

Jeśli ta próba sit nie wystarczy, aby pokazać przewagę, gesty grożące
intensyfikują się. Uszy kładą się płasko, nos i fafle zostają podciągnięte do

góry, z krtani wydobywa się głęboki, groźny warkot, a zęby są wyszczerzone. Od
czasu do czasu jeden z przeciwników drapie tylnymi kończynami ziemię, aby -

być może - rozsiać swój zapach. Ogon chroni genitalia. Przeciwnicy zbliżają
się do siebie, dotykają się włosami, przy czym rozdrażnienie jeszcze się

wzmaga. Teraz stoją bark w bark i nagle gesty grożenia przeradzają się w
walkę. Jeżeli oba psy są na smyczach, czasami stają na tylnych nogach, aby

wzajemnie schwycić się za gardła albo przycisnąć do ziemi przednimi łapami.
Walka pomiędzy psami trwa zazwyczaj krótko.

Rzadko też dochodzi do przelewu krwi, ponieważ gryzie się wyłącznie w futro.
Koniec śmiertelny jest wyjątkiem i najczęściej przez sprawcę niezamierzony.

Często tragiczna ofiara jest zbyt śmiałym, małym psem, który wdał się w walkę
z psem za dużym, mającym przewagę. W starciu samców jednakowej wielkości jedno

ze zwierząt szybko uznaje przewagę drugiego gestem poddania: najczęściej
kładzie się na plecach i pokazuje swój niechroniony brzuch. To zachowanie

widzi się często także u szczeniaków. Jeżeli pies robi to przed swoim panem,
który właśnie na niego krzyczy, człowiek musi natychmiast przyjąć postawę

pełną zrozumienia. Pies chce bowiem w ten sposób wyrazić, że się całkowicie
poddaje. W stadzie wyższe rangą zwierzę takie poddanie zawsze zaakceptuje i od

razu zaniecha agresji. To oczywiście obowiązuje również człowieka, żeby pies
widział, że jego mowa jest rozumiana i żeby jego duchowa równowaga została

zachowana.
Aby rozdzielić dwa walczące psy, potrzebna jest energiczna interwencja

właścicieli. Awanturników można podnieść do góry za tylne kończyny, a mniej195
ANEKS

sze po prostu wziąć na ręce. Na ogół adwersarze wcale nie są z tego tak bardzo
niezadowoleni. Trzeba jednak dopilnować, żeby zwierzęta zostały rozdzielone

jednocześnie. Jeżeli bowiem jeden pies zostanie odciągnięty, to drugi -
korzystając z momentu odwrócenia uwagi - zaatakuje ze zdwojoną sita i może

ciężko skaleczyć. Pies, naznaczony w ten sposób piętnem nieudacznika, straci
całe zaufanie do swego pana i tylko z trudem się z nim pojedna.

Także suki mogą się wdać w bójkę. Zdarza się to wprawdzie dużo rzadziej. ale
za to nagle, bez zapowiedzi i krwawo. One bronią nie jak pies rewiru albo

miejsca w hierarchii, lecz miotu (nawet jeśli go nie mają). Dlatego dochodzi
do bezlitosnej walki nagle, bez jakichkolwiek rytuałów. Mimo to wiele suk cate

życie spędza pokojowo, karmiąc nawzajem swoje szczeniaki oraz młode innych
suk, nawet na wspólnym postaniu. Pomiędzy samcami i sukami nie zdarzają się

prawdziwe walki. Zagniewany pies może czasami sukę uderzyć albo przygnieść do
ziemi. Ale nigdy jej nie ugryzie. To raczej suki pozostawiają swoje ślady na

skórze psów.
WSPINANIE SIĘ

Psy wspinają się na grzbiet innych nie tylko wówczas, gdy dochodzi do aktu
parzenia się. To może się zdarzyć tylko w ciągu tych kilku dni, gdy suka ma

cieczkę. Poza tym jest to gest, który można zaobserwować również u
szczeniaków. Można powiedzieć: zabawa, do której zostaje włączony także obszar

płciowy. Emocje mogą czasami wywoływać u psów reakcje seksualne. U samców
zdarza się lekka erekcja, gdy ich pan wraca po dłuższej nieobecności. Jest to

oznaka radości, bez jakichkolwiek erotycznych implikacji. Bawiące się samce
symulują akt kopulacji, nie mając jednak erekcji. Oznacza to próbę okazania

swojej przewagi. Z kolei partner często tego nie akceptuje. zaczyna warczeć i
próbuje sam przyjąć pozycję górującą. Inne z kolei nie wzbraniają się i

zachowują się tak, jakby byty zadowolone z niższego miejsca w społecznej
hierarchii.

Samce, tak agresywne przy obronie swego rewiru, nie zwalczają się, gdy zbliża
się do nich ciękąca suka. Raczej otaczają ją stadem i prezentują się jej

pozostawiając wybór. Czasami suka udaję ucieczkę, odbiega kilka kroków i siada
z podniesionym do góry ogonem. Niektóre suki akceptują kilku samców kolejno,

ale odganiają ich kąsaniem, gdy czują się zapłodnione. Psy zaś poznają
zwyczajnym obwąchiwaniem, że czas cieczki minął i oddalają się. Do gestów

"kokieterii" suk należy też ocieranie się o samca albo stanie bez ruchu z
odchylonym na bok ogonem. Ostateczny sygnał zachęty daje suka, wskakując na

samca, jakby chciała go namówić do kopulacji.
SPOJRZENIE

Spojrzenie psa jest bardzo wymowne. Jeżeli patrzy człowiekowi otwarcie i
prosto w oczy, świadczy to o mocnym i pewnym kontakcie. Psy, które nigdy nie

patrzą w oczy wyrażają tym, że nie rozumie się ich "mowy". Spojrzenie stale
biegające z jednego miejsca w drugie pozwala poznać, że pies nie kocha swego

pana, ale się go boi. Obce psy, które fiksują człowieka groźnie nieruchomym
spojrzeniem oznajmiają w ten sposób, że przy najmniejszym ruchu ugryzą,

wskazane jest zatem nie poruszać się.
SPOŁECZNE ZACHOWANIA

Pies uważa jedne osoby za sympatyczne, wobec innych nie skrywa swojej
antypatii. Zjawiskiem tym zajmował się szwajcarski zoolog H. Hedinger. Psy

196
ANEKS

nie tylko pozwalają się jednym głaskać, a innym nie, ale pewnych przechodniów
oszczekują, innych witają merdaniem ogonem. Ma ogół towarzyskośó psa zależy od

kontaktów z człowiekiem podczas pierwszych 20-50 dni życia. Ten okres nosi
nazwę "fazy kształtowania osobowości". Jeżeli w tej fazie pies nie ma kontaktu

z człowiekiem, pozostanie wobec niego zawsze nieufny i tylko z trudem da się
ułożyć. Dotyczy to wszystkich psów, które w tym okresie żyją same ze swoimi

rodzicami i innymi wspótplemieńcami, nie poznając ludzi i nie mając z nimi
kontaktu.

Odwrotnie dzieje się, gdy zwierzę od urodzenia jest oswojone z zapachem
człowieka i jego dotykiem. Przy wyborze psa, jak też podczas jego wychowania i

tresury, ta "faza kształtowania osobowości" musi być brana pod uwagę. W
sytuacji idealnej szczeniak dowiaduje się już wtedy, że człowiek jest jego

partnerem w zabawie i pracy. Nie wolno jednak całkowicie oddzielać małego od
innych psów (rodzeństwa, rodziców). Takie zwierzę zachowuje się później wobec

swoich wspótplemieńców podejrzliwie i warczy na nich. To zaś odbija się
niekorzystnie na jego osiągnięciach w pracy, bowiem przy jej wykonywaniu styka

się ciągle z innymi psami albo wręcz musi z nimi współpracować.
Naturalna towarzyskość psów daje się dobrze zaobserwować w warunkach

wiejskich, gdzie czasami włóczą się małymi grupami. Ale także miejskie tazęgi
spotykają się często na ulicach i tylko wieczorem wracają do domu na jedzenie

i spanie. W Stanach Zjednoczonych V.C. Staniy i jego koledzy udowodnili, iż
młode psy do tego stopnia czują pociąg do człowieka, że już sama jego obecność

stanowi dla nich nagrodę. Szczenię, któremu brak ludzkiego kontaktu, marnieje.
Psy w ogóle, a szczególnie młode, odczuwają brak obcowania z człowiekiem jako

duchowy niedostatek, to znaczy, że z tego powodu dosłownie cierpią.
SEN

W trakcje snu dorosły pies chce być pozostawiony w spokoju. Woli wtedy być
sam. Szczeniak zaś chciałby stale (jeśli nie ma matki albo rodzeństwa) leżeć

na czymś futrzanym, miękkim i ciepłym, w przeciwnym razie bezustannie
lamentuje. We śnie pies zwija się tak, że najwrażliwsze części ciała są

chronione: klatka piersiowa, podbrzusze i genitalia. Istnieją jednak psy, jak
niektóre rodzaje spanieli, buldogów, pekińczyków itp., które wolą spać

w.pozycji żaby (zwanej także pozycją dywanika). Jest to również pozycja we
śnie nowo narodzonego szczeniaka: tylne kończyny są wyciągnięte do tyłu,

brzuch leży na ziemi, a głowa spoczywa na przednich łapach. Psy śnią. Już

szczeniakom drgają we śnie łapy i uszy, dorosłe zwierzęta drgają, skomlą i
warczą. Jeżeli w tym momencie zwierzę obudzi się, spojrzenie jego jest zaspane

i chwilę trwa zanim naprawdę się rozbudzi.
Zanim pies ułoży się zwinięty na swoim postaniu, kręci się kilkakrotnie wokół

swej osi. Przez długi czas widziano w tym postępowanie atawistyczne. W
pradawnych czasach bowiem pies musiał ugnieść liście i trawę, aby mieć dobre

miejsce do spania. Jednakże Kónig odkrył, że psy przed spaniem kręcą się tym
dłużej, im więcej przed tym biegały. Trumler zaś tłumaczy, że dopiero to

kręcenie się umożliwia psu silne wygięcie kręgosłupa, właściwe dla
przyjmowanej przez niego pozycji do spania. Psy układając się do snu, chętnie

kierują głowę ku drzwiom pomieszczenia, w którym śpią.
CZAS

Psy dysponują wyczuciem czasu. Jeżeli np. są karmione regularnie o określonej
porze, zaczynają niespokojnie biegać, gdy zbliża się czas karmienia.

197
ANEKS

Psy pasterskie prowadzą swoje stado na pastwisko i punktualnie przyprowadzają
je z powrotem. Dotyczy to również psów, które przyzwyczaiły się odbierać

dzieci ze szkoły. Niektórzy miłośnicy psów sądzą nawet, że psy dysponują
rytmem tygodniowym.

REWIR
Psy - tak jak wiele zwierząt (ptaki, koty, gryzonie) - wymagają rewiru; z tego

też powodu pilnują mieszkania i własności człowieka, które przedstawiają ich
rewir. Tak jak ptaki śpiewem, a lwy rykiem, psy szczekaniem oznajmiają swoje

terytorialne władztwo. Rewir może należeć do pojedynczego psa, do pary albo
stada. Gdy pies wedrze się na obcy teren, zachowuje się ostrożnie i z

szacunkiem, starając się uniknąć walki z właścicielem rewiru. Gdy ten się
pojawi, unika wszelkiego kontaktu wzrokowego. Intruz raczej udaje, że musi coś

zrobić i oddala się tak godnie, jak się tylko da.
Poza rewirem znajduje się na ogół teren działania, tzn. obszar, gdzie pies

bywa, ale którego nie broni. Tutaj pies pozostawia znaki zapachowe nie będące
terytorialnymi kamieniami granicznymi, lecz punktami demarkacyjnymi wzdłuż

zwyczajowej drogi. Dlatego samiec prawie zawsze obsikuje podczas spaceru te
same drzewa, latarnie albo węgły. Suki zaś nie znakują granic swojego rewiru

ani nie zostawiają znaków zapachowych. chyba że mają cieczkę. W tym czasie
siusiają znacznie częściej, aby samcom z okolicy donieść o swej gotowości do

parzenia. Co ciekawe, psy znacznie rzadziej oznaczają swój rewir, gdy jest
bardzo zimno albo gdy pada śnieg.

Zwiększona agresywność psów łańcuchowych jest wynikiem znacznego zmniejszenia
ich terytorium. Poza tym łańcuch rujnuje duchową równowagę psa, który nie może

zrealizować swojej naturalnej potrzeby współżycia z człowiekiem.
MOWA DŹWIĘKÓW

Psy dysponują szerokim spektrum dźwięków mogących mieć różne znaczenia. Swoich
wspótplemieńców rozumieją bezproblemowo, ale w stosunkach z człowiekiem nie

zawsze tak jest. Tutaj najważniejsze:
_ Szczekanie. Jest częściowo cechą charakterystyczną rasy, do któr6j zwierzę

należy, a częściowo właściwością indywidualną. Nauczone ucho potrafi odróżnić
szczekanie setera albo boksera, psa albo suki. Głośność i wysokość dźwięku

szczekania są prawie zawsze dziedziczne. Każdy właściciel psa potrafi w
szczekaniu swojego zwierzęcia odróżnić około tuzina znaczeń, jak np. anons

przybycia obcego, obecność obcego zwierzęcia, powitanie członków rodziny,
zabawę z dzieckiem albo z przyjacielem, uprzedzenie przechodzących psów o

ataku, strach przed niebezpieczeństwem, pragnienie wody (szczególny skowyczący
szczek), żądanie jedzenia, radość z zabawy itd. Są rasy bardzo rozszczekane,

jak teriery; rasy małomówne, jak charty;
milczące, jak basenji; jazgoczące wysokim głosem, jak posokowce i ujadające,

jak szpice albo pudle.

_ Skowyt jest zawszę wołaniem o pomoc, tak u szczeniaka, jak i u starszego
psa.

_ Warczenie. Istnieje warczenie podczas zabawy (krótko, żartobliwie, wyraźnie)
i warczenie jako ostrzeżenie (dłużej, wrogo, głucho, ochryple, pomiędzy

krtanią a zębami). Czasami dochodzi jeszcze szczerzenie zębów.
_ Kwilenie. To przeciągły dźwięk wywołany bólem. Bywa też wykorzystywany jako

protest albo wołanie o pomoc.
198

ANEKS
_ Ujadanie. Mocne szczekanie w tonach wrogich i długich. Używane jest często

przez psy, które w nocy muszą przebywać same na podwórzu.
_ Skamlenie. Tłumiony, długotrwały jęk, oznaka złego samopoczucia,

niezadowolenia albo zniecierpliwienia; ma wzbudzić współczucie albo nakłonić
do czegoś. Czasem znaczy tylko: "otwórz drzwi", "chodźmy, mam dosyć tego

miejsca", "chodźmy do domu".
_ Wycie. Wysoki i płaczliwy ton, zarówno we dnie, jak i w nocy. Czasami jako

reakcja na muzykę albo na dźwięk dzwonów. Daje się często słyszeć u psów
północnych ras.

_ Prychanie. Rodzaj alarmującego kichania; stłumione szczekanie z zamkniętym
pyskiem: pierwsza oznaka, że zbliża się obcy albo daty się słyszeć podejrzane

dźwięki. Przy czym pies zwraca głowę zawsze w kierunku, skąd przyszedł hałas.
Podczas polowania pies wydaje w zależności od rasy i funkcji różne dźwięki,

które mają być wskazówką dla myśliwego.
Żywienie

Błędem byłoby sądzić, że Canidae są rodziną wyłącznie mięsożernych. W
jadłospisie lisa znajdują się m.in. owady i ich larwy, gryzonie, węże, raki,

grzyby, żołędzie, jak też różne gatunki owoców. Szakale zaś uzupełniają swoje
mięsne pożywienie jarzynami, owocami i trzciną cukrową. Lisy pustynne

natomiast cenią termity, podczas gdy chilijskie dzikie psy jedzą także
mięczaki.

Pies domowy, podobnie jak dziki, potrzebuje jeszcze czegoś oprócz mięsa.
Dlatego też jego pożywienie musi zawierać następujące składniki:

_ proteiny dla tkanki mięśniowej;
_ węglowodany, jako źródło energii;

_ tłuszcze, jako baza energetyczna oraz dla zdrowej sierści i szaty;
_ witaminy i mikroelementy dla niektórych podstawowych reakcji chemicznych:

_ materiały balastowe, jak np. włókna roślinne, które zapewniają prawidłowe
funkcjonowanie narządów trawiennych;

_ woda do wszystkich procesów przemiany materii, we wszystkich obszarach
ciała.

W zależności od wieku psy mają różne zapotrzebowania energetyczne. Ogólnie
jednak należy przyjąć, że każdy pies, także w stosunku do żywienia, przejawia

całkowicie osobnicze zwyczaje. Istnieją czynniki, jak wiek, intensywniejszy
ruch, wpływ środowiska, ewentualna ciąża, okres karmienia albo choroby, które

w sposób widoczny zmieniają zapotrzebowanie zwierzęcia na pożywienie. Nie
wolno zwierzęcia w żadnym wypadku przekarmiać i już przy pierwszych oznakach

tycia należy zredukować ilość pokarmu.
Właściciel psa musi pilnować, aby jego zwierzę otrzymywało właściwą ilość

pożywienia. Wszystko, co wykracza poza dzienną rację psa, zwierzę zje nie z
głodu, lecz z czystej przyjemności jedzenia. Psy od małego dobrze wychowywane

nie kręcą się dookoła stołu podczas posiłku, aby wymuszać jedzenie. To powinno
być jasne dla każdego właściciela psa:

jeden, jedyny wyjątek, jeden "okazyjny" kęs, a wysiłki wielu miesięcy
wychowania są przekreślone! Jeżeli jednak respektuje się reguły, to zwierzę na

koniec posiłku, po wstaniu od stołu, może zostać "nagrodzone" psim
199

ANEKS

ciasteczkiem. Nagroda przyczyni się do tego, że pies w przyszłości zachowa się
korekt.

MIĘSO
Czyste mięso zawiera matą ilość wapnia i dużą fosforu. Dieta z samego chudego

mięsa dostarcza zwierzęciu za mato tłuszczu i z punktu widzenia fizjologii
żywienia nie jest zrównoważona. Wątroba może wynosić najwyżej 5 proc. całości

żywności. Trzeba brać pod uwagę, że psowate w przyrodzie nie są tak
zdecydowanie mięsożerne jak koty.

RYBA
Ryba jest bardzo bogata w proteiny i mikroelementy, a czasami także w

tłuszcze. Zaleca się jednak podawać rybę starannie oczyszczoną z ości i w
formie gotowanej. Ości mogłyby utkwić w przełyku, co jest bardzo

niebezpieczne.
SER l PRODUKT!' MLECZNE

Ser i mleko są bogate w proteiny, tłuszcze i mikroelementy. Niektóre psy nie
mogą trawić laktozy (cukier mlekowy), ponieważ nie mają enzymu powodującego

jej rozkład. Laktoza może doprowadzić do biegunki, a czasem do wymiotów.
Jeżeli się takie symptomy pojawią, produkty mleczne trzeba wykreślić z

jadłospisu.
PRODUKTY ZBOŻOWE

Produkty zbożowe są tanie i dostarczają dostatecznie dużo energii, celulozy i
mikroelementów, jak też określonych witamin. Gotowany ryż stanowi znakomity

substytut wszelkich rodzajów zbóż.
JARZYNY

Kalafior, marchewka i buraki, zarówno starte na surowo jak i gotowane, nadają
się znakomicie jako dodatek. Także gotowane ziemniaki mogą być dodawane do

pożywienia.
OWOCE

Organizm psa potrafi sam wytwarzać witaminę C (z wyjątkiem dalrńatyńczyków) i
dlatego nie potrzebuje owoców. Ale od czasu do czasu, gdyby zwierzę chciało,

trochę owoców nie zaszkodzi.
JAJA

Jaja muszą być gotowane, aby zapobiec negatywnemu wpływowi surowego białka na
witaminę B.

Jeżeli pies czasami żuje i połyka trawę, nie należy mu bronić, nawet jeżeli
potem zwraca. To absolutnie naturalne zachowanie. Powszechne przekonanie, że

obgryzanie kości przyczynia się do czyszczenia zębów, jest mylne. Kości mogą
raczej doprowadzić do zaparcia, a ich odłamki spowodować nawet perforację

przewodu pokarmowego. Jednak od czasu do czasu surowa, duża kość nie szkodzi,
byle nie kurza (każda inna nie gotowana).

PRZYGOTOWANIE POKARMU
Czy chodzi o produkt gotowy, czy o świeże jedzenie przygotowane w domu,

200
ANEKS

pożywienie psa musi być zawsze wyważone. Klasyczny "miszmasz" z mięsa, resztek
jedzenia, makaronu albo ryżu jest wprawdzie szeroko stosowany, gwarantuje

pewną rozmaitość składników, a przy tym jest dość tani, ale z punktu widzenia
fizjologii żywienia nie jest dla psa najlepszym rozwiązaniem.

Młody pies potrzebuje dziennie 30 g mięsa na kg masy ciała i tyleż zbóż.
Dorosłym zwierzętom wystarcza ok. 20 g na kg. Gotowane resztki jedzenia, także

jarzyny, najczęściej zawierają wielokrotnie za mato witamin, gdyż zostały
zniszczone przez temperaturę. Jako uzupełnienie nadają się, podawane

przemiennie, posiłki z twarogiem, z żółtkiem jaja, z gotowaną jarzyną itd.
Zamiast świeżego jedzenia można sięgnąć również po produkty gotowe. Oferowane

przez handel gotowe dania dla psów nadają się w ogóle doskonale, pod
warunkiem, że postępuje się zgodnie ze wskazaniami. Jedzenie w puszkach składa

się zawsze z wyważonej ilości mięsa, węglowodanów, mikroelementów i witamin i

jest wynikiem długoletnich badań ze strony wielkich koncernów żywnościowych.
Produkt gotowy jest praktyczny i nie wymaga żadnych uzupełniających dodatków.

Karma sucha występuje w postaci sprasowanych kuleczek bądź keksów z
odwodnionych substancji zawierających pochodne mięsa albo ryb, węglowodany,

mikroelementy i witaminy. Sucha karma jest trwała i dużo tańsza niż jedzenie w
puszkach. Nie można jednak stawiać znaku równości pomiędzy suchą karmą a

płatkami zbożowymi, albo innymi produktami zbożowymi, ponieważ te składają się
głównie z węglowodanów. W produktach zbożowych brak innych, absolutnie

niezbędnych składników pożywienia, przede wszystkim białka. Zarówno kulki, jak
i keksy można podawać namoczone lub suche. W tym drugim przypadku pies

potrzebuje dostatecznie dużo świeżej wody.
WYBÓR POŻYWIENIA

Każdy rodzaj diety ma swoje zalety. Jeśli jednak pies preferuje jeden
określony rodzaj pożywienia, lepiej przy nim pozostać.

Pokarm dla zwierzęcia trzeba przygotowywać zawsze świeżo i podawać w czystej
misce. Dodatkowo pies musi mieć zawsze dostatecznie dużo świeżej i czystej

wody. Zaleca się podawać psu jedzenie dwa razy dziennie: rano i wieczorem.
Posiłki muszą zawierać wszystkie niezbędne składniki. Niektórym zwierzętom

wystarcza jeden posiłek dziennie. !
Koniecznie trzeba zwracać uwagę, aby duże psy nie szalały i nie skakały

bezpośrednio po jedzeniu. Może to doprowadzić do skrętu żołądka,
niebezpiecznego dla życia, jeżeli nie zostanie w porę operacyjnie usunięty

(patrz s. 209). Dlatego psy nie powinny po jedzeniu ani się bawić, ani
intensywnie ruszać.

Pielęgnacja i czystość
Regularna pielęgnacja psa służy nie tylko urodzie, lecz także higienie,

zdrowiu i ochronie przed pasożytami. Przyczynia się też do utrzymania dobrego
kontaktu ze zwierzęciem i w żadnym razie nie może być niemiłą czynnością dla

którejkolwiek ze stron.
SIERŚĆ PSA

Szata psa składa się z dwóch rodzajów włosów: wierzchniej okrywy oraz
podszerstka, bardziej miękkiego i krótszego. Same włosy tkwią w cebulkach,

połączonych z gruczołami łojowymi. Te gruczoły produkują tłustą
201

ANEKS
substancję, która nadaje sierści połysk, a jednocześnie stanowi pewną ochronę

przed chłodem i wodą. Zależnie od właściwości rozróżnia się pięć rodzajów
psich włosów: długie, jedwabiste, gładkie, kręcone i szorstkie. Istnieją

jednak rasy niezwykłe; nagi pies meksykański prawie wcale nie ma włosów,
podczas gdy węgierski puli nosi gęste futro z długich, poskręcanych kudłów.

Prawie wszystkie rasy zmieniają szatę dwa razy w roku, zazwyczaj na wiosnę i
na jesieni. W niektórych przypadkach stan linienia może trwać praktycznie

nieprzerwanie przez cały rok, a to z powodu zakłócenia wpływu czynników
naturalnych, spowodowanego np. przez centralne ogrzewanie albo sztuczne

oświetlenie, ale także z powodu braku lub nadmiaru pewnych składników w
pożywieniu czy tez zaburzeń hormonalnych u zwierzęcia.

PRZYRZĄDY DO PIELĘGNACJI
Do pielęgnacji psa mogą wystarczyć grzebień i szczotka, ale do właściwego

zestawu przyrządów należą różne szczotki z metalu, włosia albo gumy szczotki
do polerowania, metalowe grzebienie z gęstymi i rzadkimi zębami. psia

rękawica, metalowe zgrzebło, nożyczki z zaokrąglonymi czubkami, obcinacz
paznokci, grzebień i nóż do usuwania włosów (trymer) oraz suszarka.

SKUBANIE l TRYMOWANIE
Szorstkowtose rasy, jak niektóre teriery albo sznaucery, muszą być wyskubywane

dwa razy w roku. Martwe włosy usuwa się ostrożnie przy pomocy kciuka i palca
wskazującego. Istnieją też noże z tępym ostrzem stworzone specjalnie do tego

celu. Jeżeli skubanie przeprowadza się prawidłowo, we właściwym momencie i

odpowiednimi narzędziami, zabieg jest absolutnie bezbolesny i nie sprawia psu
żadnej przykrości. Pomiędzy tymi zabiegami (mniej więcej co trzy miesiące) psa

trzeba trymować. Chodzi, rzec można, o ostateczny szlif, przy którym eliminuje
się zbędne albo zbyt długie włosy. KĄPIEL

Jeśli pies wraca do domu ubrudzony albo śmierdzący, musi zostać wykąpany. To
jednak nie powinno dziać się często. Wyjątek stanowią rasy, jak np. terier

szkocki, mające skłonność do łupieżu; wtedy kąpiel jest konieczna co miesiąc.
Poza tym starczą dwie albo trzy kąpiele w roku. Ważniejsza jest pielęgnacja

sierści. Do kąpieli istnieją specjalne psie szampony. Można także używać
neutralnych szamponów dziecięcych, ale nigdy samego mydła. Średnio brudną

sierść znacznie łatwiej wyczyścić suchym szamponem,W postaci proszku albo
piany, który dokładnie wciera się i wyszczotkowuje. Tego rodzaju szampony

nadają się przede wszystkim dla ras o tłustej szacie.
OBCINANIE PAZURÓW

Tę czynność można pozostawić weterynarzowi albo psiemu fryzjerowi. Kto chce
zrobić to sam, niech przedtem poprosi weterynarza, aby pokazał jak to zrobić.

Właściwym narzędziem są nożyczki do pazurów albo cążki (obcinacz). Trzeba
jednak bardzo uważać, żeby nie uszkodzić zakończeń nerwowych albo naczyń

krwionośnych. W razie wątpliwości lepiej obciąć trochę mniej. Pazury u
szczeniaków trzeba obciąć już w wieku 2-3 tygodni, żeby podczas ssania nie

podrapały delikatnej skóry na brzuchu matki. Regularne obcinanie pazurów od
wieku szczenięcego jest najlepszą metodą przyzwyczajenia psa do tego zabiegu.

202
ANEKS

Legowisko
Gdy szczenię po raz pierwszy wkracza do domu swego pana, musi po pierwsze

poznać swoje legowisko. Może się ono znajdować w mieszkaniu, w ogrodzie, na
tarasie albo na podwórzu, lecz zawsze stanowi dla zwierzęcia schronienie. W

mieszkaniu wystarczy kosz albo skrzynka, która da psu poczucie azylu.
Najlepiej nadają się do tego celu zamknięte od góry koszyki. Wielkość kosza

musi być tak dobrana, żeby pies mógt się w nim wygodnie wyciągnąć, a
jednocześnie miał poczucie bezpieczeństwa. Kosz należy wyścielić kołderką albo

materacem z materiału dającego się wyprać. Postanie musi znajdować się w
osłoniętym kącie bez przeciągów oraz nie powinno być zbyt blisko kuchni,

pieca, kominka albo grzejnika. Powinno to być spokojne miejsce, gdzie pies
może czuć się bezpiecznie i dokąd może się wycofać. Zarówno bowiem szczenięta,

jak i dorosłe psy, mają - jak wiadomo - potrzebę snu także podczas dnia. Długi
brak snu może doprowadzić do choroby zwierzęcia, a nawet do jego śmierci.

Psy zmuszone często przebywać na dworze, powinny mieć wybieg ogrodzoną
drucianą siatką, dostatecznie obszerny, aby mogły tam biegać i bawić się.

Wewnątrz ogrodzenia musi się znajdować buda, stosowna do warunków
klimatycznych miejscowości. Idealna jest buda z drewna, rozkładana, żeby

możliwie łatwo było ją wyczyścić.
Dla ochrony przed wilgocią musi znajdować się przynajmniej 30 cm nad ziemią.

Podłogę budy trzeba wyłożyć kołderką albo materacem. Dach musi być
wodoszczelny, lekko ukośny i podnoszony.

Otwór wejściowy powinien być wystarczająco duży, żeby pies mógł swobodnie
przechodzić. W zimie możną go zawiesić starym kocem, aby w nocy chronić

wnętrze przed zimnem.
Pies w mieście

Pies i człowiek żyją razem ku wspólnemu pożytkowi od tysiącleci i będą to
czynić nadal. Z tym zastrzeżeniem, że psom, które trzymane są w mieście,

trzeba zapewnić właściwe warunki (nieświadomi właściciele psów często mylą
swoje własne potrzeby z potrzebami psa).

Poniżej omówione są te ważne reguły, których właściciel psa musi koniecznie
przestrzegać dla dobra swego partnera. Są oczywiście zgodne z istniejącymi

przepisami. Pies jest przede wszystkim stworzeniem społecznym: nie wolno go

zbyt często pozostawiać samego, przede wszystkim gdy jest jeszcze młody.
Jeżeli trzeba pracować przez cały dzień, lepiej będzie trzymać dwa małe psy,

które mogą sobie wzajemnie dotrzymywać towarzystwa.
Dla załatwienia fizjologicznych potrzeb psy muszą wyjść co najmniej trzy razy

w ciągu dnia (o godz. 7, 14 i 21). Jednak regułą powinno być wyprowadzanie
cztery razy dziennie (7, 13, 18 i 23). W weekendy trzeba zadbać, aby pies mógł

wybiegać się na dworze. Jest to czas, gdy pan poświęca mu uwagę, której psu
brak w ciągu tygodnia pracy. Niestety, w naszych miastach nie ma specjalnych

ogrodzonych miejsc, gdzie pies może się pozbyć produktów przemiany materii. Z
tego powodu każdy właściciel powinien mieć ze sobą szufelkę i plastikowy

worek, aby móc zebrać odchody. Wciąż słychać skargi, że mato jest miejsc,
gdzie można wyprowadzać psa na spacer. Naturalnie wszędzie istnieją zakazy,

ale wykluczanie psów ze społeczeństwa wynika często z niezdyscyplinowania
samego wtaści203

ANEKS
cielą, nie zaś psa! W Londynie np. psy i dzieci bawią się w tym samym parku i

na "angielskim" trawniku nie spotyka się żadnych ekskrementów.
W MIESZKANIU

Właściciel psa (albo kota) musi wiedzieć, że trzymanie zwierząt w domu jest
uregulowane przepisami prawnymi, a w odniesieniu do osób zamieszkujących domy

wielolokalowe, dodatkowo regulaminami.
Przepisy dotyczące wszystkich właścicieli psów nakładają na nich obowiązek

zarejestrowania zwierzęcia, opłacania podatku za jego posiadanie, corocznego
szczepienia przeciwko wściekliźnie, przestrzegania ustalonej przepisami

procedury w przypadku choroby zakaźnej zwierzęcia i w przypadku jego śmierci
Ogólne przepisy zobowiązują też właściciela do używania smyczy i kagańca. gdy

pies jest przewożony komunalnymi środkami transportu oraz gdy przebywa w
miejscach publicznych. Na podstawie ogólnych przepisów różnego rodzaju

(Powyżej: rozkładana psia buda do
ogrodu. Po prawej: dwa rodzaje

legowisk do pomieszczeń.
ANEKS

przedsiębiorstwa (handlowe, produkcyjne, usługowe) oraz biura mogą ustanawiać
regulaminy, np. zabraniające wprowadzania psów na ich teren.

Regulaminy domowe muszą być zgodne z ogólnymi przepisami i zawierają
postanowienia zobowiązujące właściciela zwierzęcia do odpowiedzialności za

ewentualne zanieczyszczenie wspólnych pomieszczeń użytkowych (klatka schodowa,
winda, piwnica itp.) oraz do takiego z nim postępowania, aby nie zakłócało

spokoju innych mieszkańców zbyt częstym czy głośnym szczekaniem bądź w
jakikolwiek inny sposób.

Pies nie może bez nadzoru biegać po wspólnym terenie. Musi być stale z
człowiekiem i na smyczy. Nie wolno pozwalać psu obwąchiwać albo lizać innych

osób i ich toreb z zakupami, albo skakać na przechodniów, którzy właśnie
wracają do domu, czy wściekle na nich szczekać bądź obsikiwać drzwi itd. dla

oznakowania granicy rewiru. Jak to bowiem często bywa, negatywna postawa wobec
psów ma swoje przyczyny w niewłaściwym postępowaniu ich właścicieli, co

prowadzi do niesnasek, dyskusji i zakazów. Ponadto zaś nieprzestrzeganie
takich zasad może skutkować konsekwencjami przewidzianymi w tymże regulaminie

domowym.

* * *

Pies a podróże

W SAMOCHODZIE
Psy nieprzyzwyczajone do jazdy samochodem mają często skłonność do

wymiotowania. Dlatego zaleca się od małego przyzwyczajać psa do podróżowania.
Powtarzające się regularnie jazdy samochodem, powiązane z przyjemnym celem,

nadają się do tego najlepiej. Jeżeli jest to np. spacer na wsi, dłuższe
podróże samochodem szybko będą odczuwane przez psa jako miłe. Można jednak

trafić na psa, który przez całe życie będzie chorował podczas jazdy. W takim
przypadku przed każdą dłuższą podróżą trzeba będzie podać mu odpowiednie leki

zalecone przez weterynarza.
Duże psy najlepiej podróżują w bagażniku samochodu kombi, oddzielonym od

przedniej części siatką. Mniejszym psom wystarczy klatka z włókna szklanego
albo wikliny. Przy okazjonalnych albo niespodziewanych jazdach psy chętnie

leżą na kocu na tylnym siedzeniu. Jednak wtedy zawsze powinien siedzieć obok
ktoś, kto uważa na zwierzę. Szczeniakom wystarcza karton albo koszyk, wewnątrz

dobrze wyścielony, ale ponadto konieczna jest jeszcze butelka z ciepłą wodą.
Psów nie można pozostawiać w samochodzie zbyt długo samych, przede wszystkim,

jeżeli jest bardzo gorąco; skutkiem może być śmiertelny udar, który występuje
szybciej niż się mniema. Aby można było pozostawić bezpiecznie okno otwarte,

zakłada się na nie na ten czas odpowiednią ruchomą kratę. Takie rozwiązanie
może jednak być niewystarczające do ochłodzenia wnętrza samochodu przy dużym

upale.
Przed rozpoczęciem podróży pies musi wysiusiać się, załatwić i wystarczająco

napić. Kilka godzin przed odjazdem można mu też dać niewielki posiłek. Podczas
jazdy trzeba co dwie, trzy godziny robić małą przerwę, żeby zwierzę mogło się

napić i rozprostować. Przy długich jazdach (10-12 godzin) zaleca się dać psu
jeść, wtedy gdy samemu je się obiad albo kolację.

W SAMOLOCIE

Bardzo długie odległości powinno się pokonywać z psem raczej samolotem. Jest
to wprawdzie stosunkowo drogie, ale zmniejsza do minimum niewygodny czas

podróży. Jak przy wszelkich podróżach, na kilka godzin przed trzeba dać psu
pić i mały posiłek.

Do transportu powietrznego potrzebne są pojemniki zgodne z postanowieniam
International Air Transport Association (IATA). Niektóre towarzystwa lotnicze

mają jednak własne przepisy. Dlatego zaleca się zawczasu zasięgnąć informacji
o odnośnych postanowieniach, zarówno w miejscu odlotu, jak też w miejscu

przylotu. IATA nakazuje poza tym co następuje:
- podróżujące psy z krótką kufą (boksery, buldogi, pekińczyki i mopsy) nie

mogą mieć żadnych kłopotów oddechowych;
- pręty na przedniej ściance pojemnika muszą przebiegać równolegle;

- ciekących suk nie należy przewozić;
- nie przewozi się suk karmiących i jeszcze nie odłączonych szczeniąt;

- nie należy również przewozić szczeniąt odłączonych, które nie skończyły
jeszcze ośmiu tygodni;

- szczenięta mogą podróżować razem, ale w niektórych krajach nakazany jest
transport w oddzielnych boksach;

- znajomy przedmiot w boksie uspokaja psa;
- na zewnętrznej stronie boksu musi być umieszczone imię psa.

PODRÓŻE ZAGRANICZNE
Wyjeżdżając za granicę, właściciel psa musi uprzednio'uzyskać informację.

jakie przepisy obowiązują w kraju docelowym w stosunku do zwierząt
wjeżdżających. Niewątpliwie będzie potrzebne świadectwo zdrowia wystawione

przez urzędowego weterynarza nie wcześniej niż 14 dni przed wyjazdem. Ponadto

świadectwo szczepień z wścieklizną włącznie. W niektórych krajach jak Wielka
Brytania, obowiązuje nawet kwarantanna. Dlatego wskazane jest zawczasu

postarać się o wszystkie informacje i dokumenty w odnośnych ambasadach,
konsulatach albo innych placówkach.

* * *

Zdrowie

Każdy właściciel psa ma obowiązek utrzymania swego psa w najlepszym zdrowiu.
Nie jest to zbyt trudne, ponieważ nasi czworonożni przyjaciele są na ogół

bardzo mocnymi i odpornymi zwierzętami. Stąd wystarczy każdego poranka
sprawdzić, czy pies jest w dobrej formie: ma połyskliwą sierść, zimny nos,

ożywione i wesołe zachowanie. Przy najmniejszych oznakach choroby trzeba
skonsultować się z lekarzem.

Poniżej przytoczono kilka reguł, jak zachować psa w dobrym zdrowiu. Pies nigdy
nie może leżeć w pobliżu ciepłego pieca albo grzejnika. Na dworze okrycia nie

są potrzebne (z wyjątkiem ras miniaturowych albo bezwłosych. zwierząt o
budowie delikatnej albo podczas rekonwalescencji). Psy z natury dysponują

gęstą szatą, która chroni przed chłodem i wilgocią. W zimnych porach roku,
dzięki bogatszemu pożywieniu - w przeważającej mierze na bazie mięsa - można

zintensyfikować zdrowy przyrost włosów. Po spacerze na deszczu albo śniegu
sierść musi zostać starannie wytarta ręcznikiem. Przy szacie ciemnej można też

posłużyć się papierem gazetowym. Długowłosym psom wystarczy wytrzeć brzuch i
łapy. One bowiem suszą swoją okrywę otrzepując się, zaś przy zbyt silnym

wycieraniu wilgoć dostaje się do leżącego głębiej podszerstka. Zdrowe psy
lubią śnieg, a wiele z nich jest tak zachwyconych wodą, że nawet w zimie nie

chcą zrezygnować z kąpieli i wskakują do lodowatej wody. Jednak nie należy
pozwalać psu na zimne kąpiele. Podczas gorących dni letnich nasz czworonożny

przyjaciel nigdy nie powinien być wystawiony na bezpośrednie promieniowanie
słoneczne. Potrzebuje więc na dworze miejsca ocienionego, gdzie może się

położyć. Przy tym w gorącej porze roku należy dać mu dostatecznie dużo okazji
do kąpieli i pływania. To pomaga się ochłodzić. Gdy jest bardzo gorąco nie

wolno psu dawać do picia zimnej wody, raczej wskazane jest pozwolić mu
pobiegać po wodzie.

W lecie pies obficie paruje przez śluzówkę pyska (nie ma bowiem gruczołów
potowych). Dlatego mocne ślinienie się niekoniecznie jest oznaką niepokojącą.

Jednak w żadnym razie pies nie może pozostawać na słońcu zbyt długo, ponieważ
to może się dla niego skończyć śmiercią.

Jeśli pies długo przebywa na dworze bez cienia, należy zwilżyć mu głowę i
puścić zwierzę do wody, gdy napotka się strumyk albo źródło, by mógł się

odświeżyć.

WALKA Z PASOŻYTAMI
Wiosna i lato to pora owadów, a tym samym pasożytów. Kleszcze i pchły stanowią

dla psa utrapienie, a także niebezpieczeństwo, dlatego przy najmniejszych
oznakach pojawienia się pasożytów trzeba zacząć je zwalczać.

Jednym z najczęstszych pasożytów psich jest pchła, która może także przenieść
się z psa na człowieka. Pchły dla psa są o wiele bardziej niebezpieczne, niż

się na ogół przypuszcza, gdyż przenoszą tasiemca. Jeżeli pies zmiażdży pchłę
zębami może się zdarzyć, że połknie znajdujące się w niej cysty tasiemca

(Dipiłydium caninum). Dlatego też psy, szczególnie w ciepłych porach roku, gdy
pcheł jest wyjątkowo dużo, trzeba uważnie obszukiwać. Zwłaszcza długowłose są

podatne na zapchlenie, ponieważ w ich szacie pchły czują się szczególnie
dobrze. Częstokroć pomaga dopiero energiczna dezynsekcja.

Zwalczając pchły, trzeba się skoncentrować przede wszystkim na uszach,
brzuchu, piersi i pachwinach. Zapchlenie łatwo poznać po charakterystycznych

czarnych odchodach insektów na skórze psa. Istnieją doskonałe środki do
zwalczania pcheł i kleszczy, które na kilka tygodni gwarantują ochronę, a dla

psa właściwie są nieszkodliwe (między innymi obróżki nasączone preparatem
odstraszającym pchły i kleszcze).

Pchły nie mnożą się na samym psie, tylko wyłącznie w pęknięciach i szczelinach
psiej budy albo w załomkach legowiska. Dlatego też wszystkie miejsca, gdzie

pies śpi lub chętnie się wyleguje - wybieg, budę, koszyk, legowisko (względnie

pokój, w którym się ono znajduje) - trzeba gruntownie i starannie czyścić i
dezynsekować odpowiednimi środkami. Koce albo dywany trzeba prać w gorącej

wodzie i ewentualnie spryskiwać poleconym przez weterynarza środkiem
insektobójczym, a w razie inwazji pasożytów najlepiej zniszczyć.

NICIENIE

Szczenięta są najczęściej atakowane przez nicienie (glisty), spiralne
szarobiałe robaki pasożytnicze mające długość kilku centymetrów, żyjące w

jelitach. Robaki i ich jaja można znaleźć w psim kale. Typowe symptomy to
zazwyczaj wzdęty brzuch i rozwolnienie. Przeciw nim stosuje się zapisane przez

weterynarza środki, które eliminują robaki, a dla szczeniąt są całkowicie
nieszkodliwe. Naturalnie nie wszystkie szczeniaki mają glisty. Jeżeli ich

matka nie ma robaków, a zwierzęta chowane są w czystym miejscu,
prawdopodobieństwo zarobaczenia jest raczej znikome.

TASIEMCE

Zazwyczaj psy atakowane są przez tasiemca z rodzaju Dipylidium caninum. przy
czym ten pasożyt jelitowy, poza lekkim czyszczeniem, nie wywołuje u zwierzęcia

żadnych szczególnych dolegliwości. Łatwo go rozpoznać po małych, białych i
ruchomych członach znajdujących się w kale oraz przyklejonych do odbytu psa.

Podając zalecony przez weterynarza środek odrobaczający, można pozbyć się
tasiemca. Nowemu zarobaczeniu da się zapobiec, skutecznie chroniąc psa od

pcheł. Sam pies nie może tasiemca przenieść na człowieka. Infekcja możliwa
jest tylko wtedy, gdy ludzie niechcący połkną pchłę, w której wnętrzu znajdują

się larwy tasiemca.

OBJAWY WYMAGAJĄCE SPRAWDZENIA
Pies może zachorować nawet przy najtroskliwszej pielęgnacji. Ponieważ

właściciel psa nie zawsze ma pod ręką weterynarza, wskazane jest postępowanie
według następujących rad, które laik powinien jednak traktować wyłącznie jako

rodzaj pierwszej pomocy.
- Brak apetytu może być skutkiem przejedzenia. Tutaj pomoże porzekadło:

"głód jest najlepszym lekarzem". Jeden, dwa dni postu w ogóle psu nie szkodzi.
Wielu właścicieli, z powodów dietetycznych, podaje swemu psu raz w tygodniu

tylko lekkie pożywienie. Ten dzień "wstrzemięźliwości" zaleca się przede
wszystkim psom starym albo takim, które mają skłonność do otyłości.

- Niektóre psy chętnie zjadają zgnite resztki jedzenia albo padlinę. To
gruntownie psuje im apetyt, ponadto miewają wymioty i biegunkę. Lepiej trzymać

psa pod kontrolą, aby zapobiec zżeraniu przez niego gnijących substancji czy
odchodów innych zwierząt.

- Choroby oczu są u psów bardzo częste. Należy zawsze skonsultować się z
weterynarzem.

- Katar cieknący z nosa wymaga bacznej obserwacji, ponieważ może być objawem
groźnej nosówki, Psa trzeba trzymać bardzo ciepło i wezwać weterynarza.

Choroby skórne mają swą przyczynę na ogół w wadliwym żywieniu. Posiłki
składające się wyłącznie z ryżu albo mocno doprawionych potraw mogą powodować

egzemę. Dlatego takie produkty jak kiełbasa, wędliny i słodycze. a przede
wszystkim czekolada, muszą być wykreślone z jadłospisu. Jeżeli u psa, który

jest właściwie odżywiany i nie ma pasożytów, stwierdzi się świąd - trzeba udać
się do weterynarza.

- Uporczywe potrząsanie głową i drapanie się za uszami wskazuje na choroby
uszu. W tym przypadku pomóc może wyłącznie przepisany przez weterynarza lek,

który wpuszcza się do ucha. Potem przewód słuchowy musi zostać ostrożnie
oczyszczony.

- Biegunka jest częstokroć następstwem nieprawidłowego żywienia albo jego złej
jakości. Przy biegunce należy zawsze zgłosić się do weterynarza.

NOSÓWKA
Nosówka jest bardzo poważną chorobą psów. Zazwyczaj kończy się śmiercią albo

prowadzi do ciężkich niedowładów. Wywołuje ją wirus, a objawia się katarem,
załzawionymi i zaklejonymi oczyma, biegunką oraz osowiałością. Później

występują porażenia. Szczególnie zagrożone są szczenięta. Stąd ważne jest,
żeby matka corocznie otrzymywała przypominającą dawkę szczepionki, a małe nie

miały kontaktu ze zwierzętami nieszczepionymi.
Dopiero gdy same otrzymają niezbędne szczepienia i uzyskają odporność, mogą

wychodzić na dwór, gdzie możliwy jest kontakt z psami nieszczepionymi. Jeżeli
wymienione symptomy pojawią się u szczepionego psa, trzeba bezwzględnie udać

się na kontrolę do weterynarza.

SKRĘT ŻOŁĄDKA
Skręt pełnego żołądka, z klinicznego punktu widzenia, jest bardzo ciężkim

przypadkiem. Może być skutkiem zbyt gwałtownych ruchów najedzonego zwierzęcia.
Zakleszczony żołądek wypełnia się w krótkim czasie gazami fermentacyjnymi, a

naczynia krwionośne pod ich naciskiem doznają zwężenia i zamknięcia. W tym
przypadku pomóc może tylko natychmiastowa interwencja lekarza, który musi

zwierzę jak najszybciej operować. Najmniejsza zwłoka wystarczy, aby zwierzę
zdechło. Zabieg musi przywrócić żołądek do jego pierwotnej pozycji, aby

zwolnić ucisk naczyń krwionośnych.
Do skrętu żołądka może dojść przede wszystkim u przedstawicieli ras dużych,

gdy zwierzęta bezpośrednio po obfitym jedzeniu za dużo się ruszają. Dlatego
też powinno się dzienne porcje żywności dzielić na dwa, trzy posiłki i uważać,

żeby pies przez 2-3 godziny po jedzeniu nie biegał gwałtownie i nie szalał.

UDAR CIEPLNY

Miłośnicy psów i weterynarze ciągle przypominają, że w lecie żaden pies nie
może przebywać w zaparkowanym samochodzie. Czasami widuje się psa

pozostawionego w prażącym słońcu, przy zamkniętych oknach i bez wody. W takich
warunkach niebezpieczeństwo udaru cieplnego jest bardzo prawdopodobne. Dotyczy

to także psów trzymanych w małej, silnie nasłonecznionej budzie na łańcuchu.
Bez chłodnego miejsca do wypoczynku pies niebywale cierpi z powodu wysokiej

temperatury. Odnosi się to również do pobytu na plaży, gdy dla psa nie ma
cienistego miejsca. Pierwsze oznaki rozpoczynającego się udaru cieplnego to

ospałość i wyczerpanie. Pies ciężko oddycha, ślini się, ma zaczerwieniony
język i wargi, które następnie sinieją. Przy dalszym wzroście temperatury

dochodzi do udaru, pies zapada w śpiączkę i w końcu zdycha. W takim przypadku
trzeba więc działać bezzwłocznie: psa szybko przenieść w chłodne miejsce i

zwilżać zimną wodą, aby obniżyć temperaturę ciała.
W przypadku utraty świadomości włożyć go ostrożnie do wanny z zimną wodą

jeżeli w pobliżu jest morze albo jezioro można psa włożyć bezpośrednio do
wody, przy czym głowa musi być trzymana ponad powierzchnią wody. Pomoże

również oblewanie wodą. Na ogół po 5-10 minutach oddychanie powinno się
wyraźnie poprawić, a pies przyjść do siebie. Podczas chłodzenia należy uważać,

żeby temperatura nie spadła zbyt nisko, ponieważ w tym stanie mechanizm
regulacji ciepłoty nie funkcjonuje prawidłowo. Często temperatura obniża się

jeszcze przez jakiś czas po tym, gdy już zaprzestało się zwilżania psa zimną
wodą. Istnieje zatem niebezpieczeństwo wychłodzenia. Jeżeli jest pod ręką

termometr można temperaturę zmierzyć w odbycie. Przy 39,2řC należy zaprzestać
chłodzenia. Normalna temperatura psa utrzymuje się bowiem na poziomie około

38,5řC. Dodatkowo masowanie łap pobudza krążenie zwierzęcia. Jeśli zaistnieje
potrzeba należy również zastosować sztuczne oddychanie. Później trzeba psa

wysuszyć, dać mu wypocząć w chłodnym miejscu i nie zapominać o dostatecznej
ilości wody do picia. Czasami temperatura zaczyna podnosić się ponownie,

jakkolwiek wydaje się, że psu nic już nie dolega. W takim przypadku wskazane
jest szybkie skontaktowanie się z weterynarzem.

TOKSOPLAZMOZA

Człowiek może zarazić się toksoplazmozą poprzez kał kota, np. gdy czyści kocią
kuwetę z odchodów, a potem nie umyje dokładnie rąk. Także spożywanie surowych

jaj i surowego albo niedogotowanego mięsa pochodzącego od zakażonych zwierząt,
niedostatecznie umytych warzyw prowadzi do zakażenia. Psy zarażają się

czasami, zjadając zakażone mięso albo kocie odchody. Jednak pierwotniak,
wywołujący toksoplazmozę, nie przechodzi bezpośrednio z zakażonych psów na

człowieka, tak jak człowiek nie może zarazić chorobą innego człowieka. Podczas
gdy koty uchodzą za ostatecznych nosicieli toksoplazmozy, pies i człowiek

zaliczają się tylko do nosicieli warunkowych Bezpośrednie niebezpieczeństwo
zakażenia między psem i człowiekiem zaistniałoby tylko wtedy, gdyby człowiek

zjadł niedogotowane mięso chorego psa!

WŚCIEKLIZNA
Niebezpieczeństwo infekcji tą groźną psią chorobą zakaźną istnieje dla

człowieka tylko wtedy, gdy lekceważy najprostsze i podstawowe zasady higieny.
Wprawdzie istnieje około 30 chorób zakaźnych, które mogą być przenoszone z psa

na człowieka, ale tylko w teorii. W praktyce człowiek może zakazić się od źle
utrzymanego psa tylko dwiema niebezpiecznymi chorobami: wścieklizną i

bąblowcem.
Podajemy tutaj kilka podstawowych wskazówek dotyczących wścieklizny, które

powinien znać każdy właściciel psa, aby móc wyjaśnić je laikowi. Wścieklizna
nigdy nie wybucha u psa spontanicznie, jak to ma miejsce z nosówką, tyfusem

albo innymi zakaźnymi chorobami. Aby zachorować na wściekliznę, pies musi
zostać ugryziony przez inne zakażone zwierzę. Może to być drugi pies, kot,

wilk, lis, nietoperz, mysz czy inne ssaki. Gdy istnieje podejrzenie
wścieklizny, w żadnym razie nie trzeba psa natychmiast zabijać, jak to się

jeszcze zdarza. U martwego psa trudno bowiem stwierdzić czy był chory, czy
nie, gdy zaś żyje jest to bardzo łatwe. Jeżeli człowiek zostanie ugryziony

przez psa podejrzanego o wściekliznę, to zwierzę podlega obserwacji
prowadzonej przez lekarza weterynarii. U psa, który został ugryziony przez

drugiego chorego na wściekliznę, choroba nie ujawnia się natychmiast. Dzieje
się to dopiero po okresie inkubacji, który trwa od kilku dni do kilku

miesięcy. W tej fazie choroba nie jest zaraźliwa, a więc nie może zostać przez
psa przeniesiona. Takie niebezpieczeństwo pojawia się dopiero w ciągu

ostatnich 10 dni, gdy wirus znajduje się w ślinie. Jeżeli ktoś zostanie
ugryziony przez nieznajomego psa, którego potem nie można odnaleźć, trzeba

poddać się szczepieniu.
Szczepienie ochronne psa zapobiega wściekliźnie i przyczynia się do opanowania

rozprzestrzeniania się choroby uchodzącej w niektórych krajach za wytępioną.

BĄBLOWIEC
Chodzi tu o zachorowanie na tasiemca o nazwie Echinococcus granulosus, którym

mogą zarazić się także ludzie. Wągry (stadium młodociane) tego pasożyta żyją w
wątrobie, płucach lub mózgu bydła, owiec, kóz i świń - także człowieka, gdzie

powoli dorastają.
Pies zaraża się, zjadając surowe wnętrzności martwych zwierząt, w których

znajdują się wągry. W przewodzie pokarmowym psa wągry dorastają do formy
tasiemców. Należy unikać kontaktu z psimi odchodami, a gdyby do tego doszło

starannie umyć ręce.

SZCZEPIENIA
Po 45-50 dniach szczenię otrzymuje pierwsze szczepienie przeciwko nosówce,

parwowirozie i zakaźnemu zapaleniu wątroby. Po 2 tygodniach podaje się

pierwszą dawkę przypominającą oraz szczepionkę przeciwko leptospirozie.
Leptospiroza (choroba sztuttgarcka, "tyfus psi") jest chorobą ciężką, jej

zarazki występują w moczu szczurów. Przenoszenie tej choroby bakteryjnej
następuje w wyniku kąpieli w wodzie zanieczyszczonej moczem gryzoni lub picia

takiej wody.
Parwowiroza występuje u psów dopiero od około 20 lat, ma jednak bardzo ciężki

przebieg, częstokroć ze skutkiem śmiertelnym. U szczeniąt, po ich odłączeniu,
objawia się jak zapalenie mięśnia sercowego albo ciężkie zapalenie jelit. U

psów dorosłych symptomy są takie, jak w ciężkim zapaleniu jelit z wymiotami i
silną biegunką.

Gdy szczenię ma 77 dni podaje się dawkę przypominającą szczepionki poczwórnej.
Po ukończeniu czwartego miesiąca życia następuje szczepienie przeciwko

wściekliźnie. W późniejszych okresach, wszystkie szczepienia trzeba powtarzać
co roku. Tylko psy, które są szczepione zgodnie z przepisami mogą wyjeżdżać za

granicę, mieszkać w psich pensjonatach i brać udział w wystawach i konkursach.

* * *

Reprodukcja

Właściciele suk chcą czasami, by zwierzę miało potomstwo. Na ogół jeden, dwa
mioty w życiu suczki mają dobry wpływ na jej zdrowie. Kto jednak nie jest

zawodowym hodowcą, powinien zwrócić uwagę na kilka zasadniczych spraw. Radość
z miotu nie może przerodzić się w rozczarowanie, gdy nie wiadomo, gdzie

umieścić szczenięta. Właściciele suki mieszańca powinni znaleźć podobnego
samca, aby móc przewidzieć wielkość, maść i inne cechy przyszłego potomstwa.

Ponadto trzeba koniecznie zawczasu ustalić, czy przyjaciele albo znajomi mają
możność przyjęcia szczeniaka.

Wskazane jest również zasięgnięcie rady weterynarza. W żadnym razie nie można
pokryć suki tylko po to, aby "pokazać" dzieciom szczenięta albo dlatego, że

"właściwe jest pokrywanie suki". Taki miot zazwyczaj spotyka smutny losw
pudełku na bazarze albo w klatce schroniska, nie mówiąc już o rzeczach

gorszych.
Pies jest przyjacielem człowieka, darzy nas miłością. Nie każmy więc

przychodzić mu na świat, aby zadawać mu cierpienie. Jeżeli nie ma możliwości
oddania młodych w dobre ręce, lepiej nie kazać im przychodzić na świat. Każdy

weterynarz chętnie wyjaśni możliwość kastracji suki, zabiegu przeprowadzanego
zawsze pod narkozą i nie pociągającego za sobą żadnego zdrowotnego ryzyka.

Posiadacze suki z rodowodem mają zazwyczaj mniej trudności ze znalezieniem
odpowiedniego domu dla szczeniąt ze swego miotu. Na ogół wystarcza w porę

zamieścić ogłoszenie w psim czasopiśmie, aby dobrze umieścić szczenięta. Mimo
to odpowiedzialnemu właścicielowi psa trudno jest właściwie ocenić przyszły

dom młodego psa. Nigdy nie wiadomo dokładnie, czy zwierzęta będą utrzymywane
zgodnie z wymogami swojej rasy. Dlatego przed sprzedaniem ważne jest

dowiedzenie się, czy kupiec zna właściwości tej rasy. Jeśli nie jest
fachowcem, trzeba mu uświadomić wszystkie potrzeby psa, a także wskazać kilka

publikacji fachowych o właściwościach i wymaganiach hodowlanych danej rasy.
Kto hoduje rasę używaną do walk psów, co wprawdzie jest nielegalne, ale wciąż

jeszcze praktykowane, powinien przede wszystkim zwrócić baczną uwagę, czy
szczenięta nie są przeznaczone do tego niegodnego i okrutnego procederu.

Żeby miot odpowiadał standardom FCI oboje rodzice muszą spełniać ten standard,
ale nie wykazywać bliskiego pokrewieństwa. Aby znaleźć dla swojej suki

właściwego partnera, można zamieścić ogłoszenie w fachowym piśmie. Należy
zwrócić się do lokalnego oddziału związku kynologicznego.

CIECZKA i POKRYCIE

Suki zazwyczaj mają cieczkę dwa razy w roku (w odstępie ok. 6 miesięcy). Stan
ten pojawia się po raz pierwszy między siódmym a dwunastym miesiącem życia.

Sukę powinno się kryć dopiero po drugiej albo trzeciej cieczce, ponieważ
wcześniej nie jest jeszcze dojrzała do macierzyństwa (wyjątek stanowią

angielskie i francuskie buldogi, których suczki powinny rodzić jak
najwcześniej). Po czwartym roku życia pierwsze krycie już nie jest wskazane.

Punkt szczytowy cieczki trwa 4-5 dni. Srom wydaje się wtedy spuchnięty, sączy
się z niego krwawa śluzowata ciecz. Między 12 a 17 dniem są największe szanse

na skuteczne zapłodnienie. Gdy 12 dnia suka odrzuca psa, powinno się ponawiać
próbę regularnie co 12 godzin, dopóki pozycją ogona nie pokaże, że jest

gotowa. Na skutek anatomicznych właściwości penisa zwierzęta po akcie parzenia
pozostają jeszcze przez 15-20 minut sczepione. W tym czasie należy zadbać,

żeby suka i pies nie ciągnęły się wzajemnie i nie gryzły. Nieśmiałe psy
kopulują wyłącznie w obecności swoich właścicieli, nikt inny w tym czasie nie

może znajdować się w pobliżu. Inne psy z kolei nie potrzebują żadnego
wsparcia. Na ogół przyprowadza się sukę do domu psa (tzn. do jego rewiru).

Pewne sytuacje albo cechy psów mogą jednak wymagać innego postępowania.

CIĄŻA

Kilka dni po kryciu cieczka kończy się i suka prowadzi znowu normalne życie.
Dopiero od 5 tygodnia, gdy widać już zaokrąglenie boków, występują pierwsze

pewne oznaki ciąży. Istnienie embrionów w macicy można stwierdzić dopiero po
czterech tygodniach. Potem, gdy suka leży na boku, można wyczuć małe dotykiem.

W tym celu należy obiema rękami objąć jej brzuch. Mniej więcej po siedmiu
tygodniach sutki nabrzmiewają mlekiem. Zdecydowanie wczesne porody odbywają

się już po 58 dniach. Jeżeli jednak po 63 dniach bóle porodowe wciąż jeszcze
nie wystąpią, trzeba wezwać weterynarza.

Od piątego tygodnia ciąży suka nie powinna już wykonywać żadnych gwałtownych
ruchów, nie biegać szybko i nie skakać. Musi być dwa, trzy razy dziennie

wyprowadzana, przy czym trasa spaceru nie powinna wynosić więcej niż półtora
kilometra. Po siódmym tygodniu trzeba koniecznie dopilnować, żeby nie bawiła

się już z innymi psami.
Podczas ciąży suka wymaga uwagi i troski, ale bez przesady. W jadłospisie

powinno znaleźć się głównie chude mięso (dwa do trzech razy dziennie).
Korzystniejsze, niż jeden obfity posiłek, który mógłby spowodować nadmierne

rozszerzenie żołądka, są posiłki lekkie i rozłożone na cały dzień. Dodatkowo
wskazany jest pełnoziarnisty chleb, jak również surowa wołowa wątroba i serce,

Suce można dawać do picia również mleko, ale tylko wtedy, gdy je chce i nie
dostaje od niego biegunki.

PORÓD

Zazwyczaj poród poprzedza silny niepokój suki. Chodzi po domu, przy czym
oddycha ciężko i stale szuka bliskości swego pana. Wskazane jest, by wtedy

przez cały czas pozostawał z nią ktoś, do kogo ma zaufanie i kto ma w tej
dziedzinie pewne doświadczenie. Także hodowcy pozostają podczas porodu zawsze

przy matce, oswobadzają świeżo narodzone szczenięta z pęcherzy płodowych albo
pomagają, gdy trzeba, przerwać pępowinę. Następnie

osuszają szczenięta i kładą jedno po drugim do koszyka, w którym - jeżeli jest
chłodno - znajduje się termofor albo butelka z ciepłą wodą. Ten niemowlęcy

kosz zawsze musi stać koło legowiska matki. Inni hodowcy pozostawiają małe
przy matce, która je liże i masuje, aby pobudzić oddychanie. Trzeba jednak

uważać, żeby matka, podczas rodzenia następnego, nie skaleczyła albo nie
udusiła już narodzonych szczeniąt.

Istnieją rasy psów, u których poród zazwyczaj przebiega z trudnościami:
buldogi, pekińczyki, gryfoniki i rasy miniaturowe. Niezależnie od tego, także

u innych ras istnieją suki, które rodzą z trudnościami. Inne z kolei ogromnie
cierpią podczas porodu, który przebiega bardzo wolno, z długimi przerwami

pomiędzy kolejnymi szczeniakami.
Po urodzeniu ostatniego szczenięcia można matkę pozostawić spokojnie z

dziećmi. Trzeba tylko zadbać, żeby miała zawsze do dyspozycji dostatecznie
dużo świeżej wody. Przez pierwszych 24-48 godzin suka opuszcza miot tylko po

to, by załatwić potrzeby fizjologiczne albo zjeść. Dopiero później oddala się
na coraz dłuższy czas. Weterynarz powinien obejrzeć matkę po porodzie co

najmniej raz, żeby sprawdzić stan jej zdrowia. Może przy tym również ocenić
szczenięta i sprawdzić, czy matka da radę karmić wszystkie młode, w przeciwnym

razie muszą zostać wychowane na butelce. Suki, które mają zazwyczaj do
wykarmienia w jednym miocie 7-8 szczeniąt, potrzebują oczywiście znacznie

więcej pokarmu niż normalnie.

ODSaDZANIE
Około 25 dnia rozpoczyna się odsadzanie szczeniąt. Dokonuje się go podając

szczeniakom homogenizowane mięso zmieszane z niewielką ilością mleka.
Stopniowo można przechodzić na karmienie mielonym mięsem, gotowanym i

wypłukanym (z powodu skrobi) ryżem i potrzebnymi dodatkami. Podczas posiłków
powinno się rozmawiać ze szczeniętami, aby je przyzwyczaić do ludzkiego głosu.

Będą wtedy łączyć głos z miłym przeżyciem jedzenia. Gdy później będą słyszały

głos, będą tam biegły i w ten sposób szybko przyzwyczają się do kontaktu z
ludźmi. Szczenięta lubią też, jeżeli zaufana osoba siada pomiędzy nimi na

podłodze. Mogą wtedy biegać między nogami, podgryzać je i bawić się. Małe
powinny dobrze trawić, nie powinny mieć rozwolnienia ani robaków w kale.

Letnie mioty łatwiej jest wychować niż urodzone zimą. Wiosną i latem bowiem
małe mogą dłużej szaleć w słońcu na dworze. Naturalnie nigdy nie mogą

wychodzić niechronione. Do tego nadaje się mała, przenośna buda połączona z
siatką drucianą tak, że umożliwia wybieg. Daje to szczeniętom szansę szaleć do

woli. W rogu tego ogrodzenia powinna stać przymocowana do ogrodzenia płaska
skrzynka bez pokrywy, gdzie stoi miska z wodą. Dzięki temu nie będą mogły

wyciągnąć poidła albo przewrócić.
W zimie szczenięta potrzebują ciepłego i suchego pomieszczenia, najlepiej z

drewnianą podłogą. Trociny nie nadają się na posłanie dla małych w ogóle, gdyż
mogą być połknięte przez szczeniaki i spowodować niestrawność. Dobrym

rozwiązaniem są płyty kartonowe (bez metalowych spinaczy). Zdrowe szczenięta
od urodzenia do osiągnięcia wieku dorosłego regularnie przybierają na wadze.

Jedynie przy biegunce, robaczycy albo podczas ząbkowania ich waga pozostaje
niezmieniona, a czasem nawet trochę spada. Dlatego też podczas hodowania

szczeniąt waga jest wprost nieodzowna. Od urodzenia do ósmego miesiąca muszą
być ważone co tydzień, aby kontrolować ich rozwój fizyczny. Istnieją dla

każdej rasy specjalne tabele, według których można oceniać prawidłowość
procesu wzrostu.

Ważne jest przy tym utrzymanie przyrostu wielkości, nie zaś wagi. Niektóre
szybko dojrzewające rasy są już w wieku ośmiu miesięcy wyrośnięte. Tak czy

owak, niezależnie od rasy, każde zwierzę właściwie żywione musi około roku
osiągnąć swoją maksymalną wielkość.

DZIENNIK SZCZENIĘCIA

- 63 dni przed porodem następuje zapłodnienie, 24 godziny później może
nastąpić kolejne.

- 58 dni przed porodem rozpoczyna się karmienie suki odpowiednim pożywieniem.
- 20 dni przed porodem suka zostaje odrobaczona, jeżeli w jej kale znajdują

się robaki.
- 14 dni przed porodem suka nie może już skakać. Należy odwiedzić weterynarza

i ustalić z nim termin rozwiązania.
W dniu porodu właściciel powinien pozostawać z suką i ją uspokajać. Aby

sprawdzić, czy poród się niebawem zacznie, można w odbytnicy zmierzyć
temperaturę. Kilka godzin przed rozwiązaniem temperatura spada z ok. 38,5řC do

37řC. Spadek do 36,5řC jest całkowicie normalny i zapowiada początek porodu.
- Dzień po porodzie trzeba sprawdzić, czy wydzielina jest normalna (z dróg

rodnych suki wydalany jest czekoladowy płyn) i nie trzeba wzywać lekarza.
- Po trzech dniach pępki szczeniąt, jeśli jeszcze nie są zagojone, powinny

zostać potraktowane środkiem przyspieszającym gojenie.
- Gdy szczenię ma 2-3 dni następuje przycięcie ogona, jeżeli jest to wymagane

przez standard. Ponadto należy sprawdzić odbytnicę szczeniąt, aby mieć
pewność, że nie jest twarda i wypróżnianie odbywa się bez komplikacji.

- 8 dnia trzeba sprawdzić, czy gruczoły mlekowe matki są regularnie
opróżniane, czy nie mają stwardnień ani nienormalnych obrzęków, w przeciwnym

razie trzeba wezwać lekarza.
- W wieku 10-14 dni pierwsze szczenięta otwierają oczy i zaczynają słyszeć.

- 21 dnia podaje się małą dawkę środka odrobaczającego, jeżeli są jakiekolwiek
oznaki glist. Uwaga: za duża dawka mogłaby małe zabić!

- Gdy szczeniaki mają 28 dni matka zaczyna odczuwać ich zęby i ogranicza swoją
opiekę. Jest to moment właściwy, aby przy pomocy przepisanego przez

weterynarza pożywienia rozpocząć odłączanie. Dla kontroli rozwoju małych
trzeba je od urodzenia do 30 dnia życia ważyć codziennie, potem co tydzień.

- Między 45 a 50 dniem odłączanie musi zostać zakończone. Następuje pierwsze
szczepienie potrójne przeciwko parwowirozie, zakaźnemu zapaleniu wątroby oraz

nosówce.
- Po 77 dniach następuje drugie szczepienie, tym razem poczwórne, przeciwko

parwowirozie, zakaźnemu zapaleniu wątroby, nosówce i leptospirozie.
- Mając 80 dni szczenięta są gotowe do przeniesienia do nowego domu.

- Gdy mają 120 dni trzeba je zaszczepić przeciwko wściekliźnie.

* * *

Wystawy psów

Wystawy psów nie są zastrzeżone wyłącznie dla zawodowych hodowców. Każdy
właściciel psa, odpowiadającego warunkom udziału w wystawie, może swoje

zwierzę zgłosić do konkursu.
Udział mogą brać tylko psy zarejestrowane w oficjalnie uznanym związku

kynologicznym (Związek Kynologiczny w Polsce) i posiadające wymagane dokumenty
przede wszystkim wpis do Polskiej Księgi Rodowodowej. Podczas tych imprez

każdy pies zostaje zapisany w swojej grupie rasowej i oceniony zgodnie z jej
standardem. Inne konkurencje, jak np. próby zręcznościowe albo test

posłuszeństwa, są otwarte dla wszystkich psów, zarówno dla rasowych, jak i
mieszańców. Poza tym są jeszcze próby dla psów myśliwskich albo owczarków,

polegające na spędzeniu w jedno miejsce grupy małych zwierząt.
Wszystkie imprezy wymagają od właściciela psa cierpliwej i intensywnej nauki.

Często zwierzęta bardzo lubią brać udział w konkursie, przede wszystkim w
próbach zręcznościowych i w próbach pracy. Cieszą się ze zwycięstwa i irytują

się z powodu błędów, być może jeszcze bardziej niż ich pan.
Każda impreza dla psów podlega specjalnemu Regulaminowi Wystawy Psów Rasowych,

przy czym zasadniczy przebieg jest na ogół podobny, bez względu czy to
championat, czy impreza lokalna. Aby wziąć w niej udział, pies musi być w

dobrej kondycji i mieć wszystkie wymagane szczepienia. Kontakt z wieloma
innymi psami może bowiem łatwo spowodować przeniesienie choroby zakaźnej.

Wygląd psa musi być doskonały, a toaleta odpowiadać rasie i jej standardowi.
Wreszcie pies biorący udział w wystawie musi wiedzieć, jak powinien się

zachowywać, np. przepisowo chodzić przy nodze i nie zadawać się z innymi
psami.

Do oceny chodu psy idą gęsiego na smyczach swych przewodników. Przewodnikiem
może być właściciel, treser albo inny członek rodziny, z którym zwierzę dobrze

się czuje. Następnie odbywa się drugi występ, tym razem solo. Każde zwierzę
zostaje ocenione przez jednego lub kilku sędziów według standardu rasy. Żadne

zwierzę nie posiada dokładnie ta_kich cech, jakie zapisane są w standardzie,
ale sędziowie oceniają pozytywnie te zwierzęta, które mają cechy najbardziej

zbliżone. Ocenia się sylwetkę, głowę, zgryz, kończyny, szatę itd. Na koniec
zostają przyznane punkty, z uwzględnieniem ewentualnych punktów ujemnych z

powodu posiadanych wad.
Gdy wszystkie psy w określonej kategorii zostaną dokładnie ocenione, sędzia

wybiera zwycięzcę i trzy najlepsze dostają kokardy. Zwycięzca w każdej
kategorii bierze potem udział w konkursie na "Zwycięzcę Rasy" (CWC). Najlepsi

różnych ras zmierzą się jeszcze raz w końcowej prezentacji, aby wybrać
"Zwycięzcę Wystawy". Pies, który zdobędzie trzy CWC od trzech różnych sędziów,

ma prawo nosić tytuł "Championa Polski".
217

Słowniczek
Albinizm (bielactwo)

Wrodzona i dziedziczna anomalia powodująca częściowy albo całkowity brak
pigmentów skóry, włosów albo oczu. Typowymi objawami są biała sierść i różowo

lśniące oczy.
Brzuch

Może być mocno podciągnięty (charty), średnio podciągnięty (pudle) albo nie
podciągnięty (dogi).

Chód
Każda rasa ma swoisty chód, zależny od kośćca, umięśnienia i sposobu

poruszania się. Chód jest jednym z typowych cech rasy, a także może dostarczyć
informacji o psychicznych właściwościach psa.

Cieczka - Ruja
Gotowość suki do zapłodnienia, na ogół występuje co sześć miesięcy. Entropium

(podwinięcie powieki)

Podwinięcie do wewnątrz krawędzi powieki powiązane z drażnieniem rogówki przez
rzęsy.

Fafle
Kształt i wielkość fafli (warg) wyraźnie różnią się w zależności od rasy.

Posiadają cechy ustalone przez standard, typowe dla rasy.
Fizjonomia

Ukształtowanie ogólnej linii głowy względnie jej widok z frontu, cechy typowe
dla każdej rasy.

Frędzle
Długie, typowo złączone kępki włosów na uszach, ogonie, kończynach albo

tułowiu.
Grzbiet

Sięga od kłębu do krzyża i w zależności od rasy może być prosty, siodtowaty
(wklęsły) albo karpiowaty (wypukły).

Klatka piersiowa
Może być wysoka (nie dochodzi do łokci przednich kończyn), głęboka (do łokci)

i bardzo głęboka (niżej łokci).
Klasyfikacja

Związki kynologiczne w różnych krajach ustalają oficjalne podziały ras, które
od czasu do czasu ulegają modyfikacji. Klasyfikacja obowiązującaobecnie w

Polsce została przytoczona na stronach 28-36.
Kleszcze

Pasożyty z rodziny pajęczaków, wgryzające się w skórę i ssące krew. Niektóre
odmiany przenoszą groźne choroby.

Kłąb
Punkt pomiędzy łopatkami a nasadą szyi. Tam mierzy się wysokość psów, koni i

krów.
Kołnierz hiszpański

Kołnierz z tworzywa sztucznego w formie stożka, który zapobiega lizaniu przez
psa rany albo miejsca potraktowanego lekami.

Krwiak ucha
Wywołane stałym potrząsaniem głową nagromadzenie się krwi w części małżowiny.

Krzyż
Tylna część grzbietu mierzona od ostatniego kręgu lędźwiowego do nasady ogona.

Grzbiet nosa
Część głowy sięgająca od stopu do trufli nosowej. U chartów i psów wilkowatych

grzbiet nosa jest np. długi, u psów dogowatych krótszy.* * *

SŁOWNICZEK
Świerzb uszny

Pasożyty z rodziny roztoczy, które zagnieżdżają się w zewnętrznych przewodach
usznych i tam powodują silny świąd.

Trufla nosowa
, Czubek nosa, zazwyczaj czarny albo też kasztanowy, wątrobiany, koloru mięsa

itd., związany jest z kolorem skóry.
Trzecia powieka

Widoczna pozostałość błony spojówkowej w kąciku oka od strony nosa. Uroda
Podczas wystaw uroda psa nie bywa oceniana wyłącznie według cech zewnętrznych

(zawsze bardzo subiektywnie), lecz także według fizycznej przydatności do
różnych zastosowań przewidzianych dla danej rasy: psy użytkowe, obronne,

wyżły, płochacze, gończe, do towarzystwa, ozdobne. Uszy
Organ słuchu i zmysłu równowagi. Ucho zewnętrzne (małżowina), składające się

po większej części z chrzęści, ma różny kształt w zależności od rasy: krótkie,
długie, stojące, zwisające, małe, duże. Ucho zewnętrzne oddziela od ucha

wewnętrznego bębenek.
Ustawienie kończyn

Ustawienie (proste albo nie) przednich i tylnyciTkończyn. Waga
U niektórych ras standard podaje nie wzrost, lecz dopuszczalną wagę, przy czym

dane dotyczące wagi są dla oceny niektórych ras miniaturowych niezbędne.
Wilczy pazur

Piąty palec po wewnętrznej stronie tylnych kończyn. Najczęściej usuwa się go w
okresie szczenięcym, aby zapobiec skaleczeniom. U niektórych ras, np.

briardów, beauceronów i innych standard wymaga wilczego pazura. Jednakże u
wymienionych ras są one podwójne.

Wścieklizna
Bardzo ciężka choroba wirusowa atakująca system nerwowy, przenoszona

ugryzieniem przez zakażone zwierzęta. Ważne jest profilaktyczne szczepienie.
Wzrost

Wzrost psa mierzy się od ziemi do kłębu i częstokroć podaje się limit dla
rasy, od którego dopuszczalne są jedynie niewielkie odstępstwa w górę i w dół.

Zwierzę, które nie odpowiada tym wymiarom, nie spełnia kryteriów przypisanych
standardom.

Zad
Kończyny tylne, uda i biodra. Zad może być spionowany (chowchow), opadający

(chart), mocno opadający (owczarek niemiecki). Wadami zadu są skręcone do
środka stawy skokowe (krowie) albo wygięte kończyny ze skręconymi na zewnątrz

stawami skokowymi.
Zgryz

Szczenięta rodzą się bezzębne. W trzecim tygodniu przebijają się górne
siekacze i kły, w czwartym dolne, wkrótce potem zęby przedtrzonowe

(premolarne) i trzonowe (molarne). Zgryz mleczny składa się u psa z 32 zębów,
które później wypadają. Dorosłe uzębienie liczy 42-44 zęby. Pies (któremu

częstokroć wskutek domestyfikacji brak jest jednego albo kilku zębów
przedtrzonowych) nie przeżuwa pożywienia. Jego zgryz służy raczej do

rozrywania i rozdrabniania. Nieregularne zgryzy spotyka się bardzo często u
ras miniaturowych i u psów z przodozgryzem. Charty zaś mogą posiadać więcej

zębów niż zazwyczaj.
Zoonozy

Zakaźne choroby mogące przenosić się ze zwierzęcia na człowieka i na odwrót.
Wścieklizna należy do najniebezpieczniejszych chorób tego rodzaju, ponieważ

kończy się śmiertelnie.

* * *

KONIEC