Nakoniecznikow Stanisław (1898-1944), ps. „Gryf”, „Kiliński”, „Kmicic”,

„Ordon”, „Wujek”, „Stanisław”,„Zan”, mjr sł.st. kaw. WP/płk NSZ,

Komendant Główny NSZ-ONR.

Ur. 27 XII 1898 w Warszawie, syn Bolesława i Marceli z Klukowskich. W 1918, jeszcze jako uczeń
Szkoły Realnej zgłosił się na ochotnika do oddziału kawalerii mjr. Czesława Bystrama. 1 I 1919
otrzymał przydział do 3 pułku ułanów na froncie z bolszewikami, m.in. w składzie Armii gen. J.
Hallera. 5 IX 1920 został poważnie ranny w obie nogi, ale służby wojskowej nie porzucił. 17 IV
1921 otrzymał awans do stopnia ppor. kaw. Następnie ukończył kurs doskonalenia oficerów przy
KOK IX w Brześciu, a 1924 kurs w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Pełnił służbę
w różnych jednostkach WP, m.in. w 2 psk, w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu (jako
instruktor-wychowawca).

1932 został dowódcą szwadronu „Żurno” w Korpusie Ochrony Pogranicza. 1937 ukończył kurs
techniczno-strzelecki i unifikacyjno-doskonalący w Centrum Wyszkolenia w Rembertowie,
następnie objął dowództwo szwadronu KOP „Stołpce”. 1921 awansował do stopnia por., 1932 –
rtm. i 1939 – mjr. Po ostatnim awansie objął stanowisko dowódcy kawalerii dywizyjnej 2 DP Leg.
Kampanię wojenną 1939 przebył w składzie Armii „Łódź”, m.in. w obronie twierdzy Modlin. Po
upadku twierdzy przyłączył się do grupy kawalerii, dowodzonej przez gen. W. Andersa, usiłującej
przebić się do Warszawy. Oddział Nakoniecznikowa został rozbity przez Niemców na przedpolach
Warszawy a on sam dostał się do niewoli, z której zbiegł w X 1939.

Od 1940 w ZWZ był terenowym zastępcą komendanta Podokręgu II (północne Mazowsze), krypt.
„Północ”, równolegle pełnił funkcję inspektora Inspektoratu II. Pod koniec 1942, na skutek zatargu
z nominalnym komendantem Podokręgu ppłk. T. Tabaczyńskim ps. „Kurp”, „Rolka” oraz
komendantem Obszaru Warszawskiego AK gen. A. Skroczyńskim ps. „Łaszcz” przeszedł wraz z
częścią sztabu Podokręgu i większością żołnierzy do tworzących się NSZ. Konflikt dotyczył
działalności kuriera Podokręgu Tadeusza Zielińskiego ps. „Włóczęga”, który okazał się agentem
Gestapo a był obdarzony całkowitym zaufaniem przełożonych w Warszawie. Spowodował on
masowe aresztowania w terenie.

Z rozłamowej części AK oraz działających na terenie Podokręgu innych organizacji
konspiracyjnych (m. in. części NOW, TAP, Organizacji Wojskowej „Wilki” oraz Polskiego Obozu
Narodowo-Syndykalistycznego) utworzono II Okręg NSZ (Mazowsze Północ). W NSZ
Nakoniecznikow przyjął awans do stopnia ppłk. i objął komendę Okręgu II. Wojskowy Sąd
Specjalny Obszaru Warszawskiego AK skazał go na karę śmierci. Sędzia, który wydał wyrok (W.
Sieroszewski) w kilku powojennych relacjach podawał różne wersje zarzutów oraz dat wydania
wyroku. Wyżsi dowódcy AK z tego terenu podkreślali po wojnie, że wyrok został wydany na
podstawie nieprawdziwych zarzutów i nikt w terenie nie zamierzał go wykonać.

6 II 1943 T. Zieliński ps. „Włóczęga” usiłował z inspiracji Gestapo zlikwidować Nakoniecznikowa,
organizując na niego zasadzkę w Gąsiorówku. W zamachu zginął zastępca Nakoniecznikowa, mjr
Wacław Majewski ps. „Wacek” oraz adiutant Nakoniecznikowa, por. Tadeusz Ruciński ps. „Iglica”.

Z początkiem 1943 Nakoniecznikow objął dodatkowo dowództwo Okręgu XIII (Białystok) NSZ a
jesienią 1943 dowództwo Obszaru Północnego NSZ.

Po podpisaniu mowy scaleniowej między NSZ i AK 7 III 1944 na skutek wewnętrznych konfliktów
politycznych doszło do rozłamu w NSZ. Nakoniecznikow opowiedział się za częścią nie uznającą
scalenia z AK i objął jej dowództwo (NSZ-ONR), przyjmując awans do stopnia płk. Mimo rozłamu,
Nakoniecznikow dążył jednak do porozumienia z AK. VI-VII 1944 inspekcjonował Okręg Kielecki
NSZ-ONR, przebywając m.in. w 204 pp, osobiście dowodząc kilkoma akcjami przeciwko
Niemcom. Rada Polityczna NSZ-ONR 24 VII 1944 odwołała go z zajmowanego stanowiska,
mianując go zastępcą Dowódcy NSZ-ONR. Został też wyznaczony na funkcję dowódcy Grupy
Operacyjnej Nr 1. Miała ona scalić oddziały partyzanckie NSZ-ONR w północnej części
okupowanej Polski.

Podczas powstania warszawskiego Nakoniecznikow przebywał w Warszawie, poddany operacji i
szpitalnej rehabilitacji. Po kapitulacji powstania wydostał się z Warszawy z ludnością cywilną i
dotarł do Częstochowy. 18 X 1944 ponownie został Komendantem Głównym NSZ-ONR. 20 X na
skutek kapturowego wyroku Rady Politycznej, został zamordowany przez Otmara Wawrzkowicza
ps. „Kaczkowski”, „Oleś” i ppor. Jacka Gumowskiego ps. „Jacek” (ten ostatni nie był zorientowany,
na kim wykonuje wyrok). Uzasadnieniem wyroku miała być rzekoma chęć Nakoniecznikowa
podporządkowania NSZ komunistom.

Śledztwo w sprawie jego śmierci prowadziło m.in. Gestapo w Częstochowie (które błędnie ustaliło
jego konspiracyjną funkcję) oraz kontrwywiad AK, który sugerował, że był to zamach dokonany
przez PAL lub przez żołnierza AK, a także PPR i AL. Komendant Okręgu Częstochowa NSZ-ONR,
mjr Bolesław Karczewski ps. „Karski” w swych powojennych notatkach napisał, że
Nakoniecznikow był „posądzony, że chciał podporządkować NSZ komunistom, a w rzeczywistości
za podporządkowanie NSZ Armii Krajowej”.

Leszek Żebrowski