Ekonomia klasyczna (1776 – ok. 1870)

• Sens nazwy „ekonomia klasyczna”
• Główny przedmiot badania – długookresowe

tendencje rozwojowe kapitalizmu (wzrost
gospodarczy, podział dochodu w czasie itp.)

• Optymistyczna względem funkcjonowania wolnych

rynków jako optymalnych mechanizmów
organizujących gospodarkę

• W okresie istnienia ekonomii klasycznej powstały

także szkoły myślenia ekonomicznego przeciwne
kapitalizmowi – socjalizm, marksizm (K. Marks)

Główni ekonomiści klasyczni

• Adam Smith (1776-1790), Wealth of Nations 1776

• David Ricardo (1772-1823), Principles of Political

Economy and Taxation, 1817

• John Stuart Mill (1806-1873), Principles of Political

Economy, 1848

Ekonomiści związani z ekonomią klasyczną

• Thomas Robert Malthus (1766-1834): teoria

demograficzna wykorzystywana przez
klasyków

• Karol Marks (1818-1883): używał niektórych

idei klasyków ale odrzucał inne

Adam Smith (1723-1790)

Adam Smith

• Ekonomista, filozof, publikował też na temat prawa,

retoryki a nawet astronomii

• Profesor filozofii moralnej na uniwersytecie w

Glasgow (Szkocja) w latach 1752-1764

• Interesował się problemami gospodarczymi w

szerokim kontekście, m.in. etycznym

• Pod wpływem swojego nauczyciela Francisa

Hutchesona (1694-1746) oraz przyjaciela filozofa-
ekonomisty Davida Hume’a (1711-1776)

Adam Smith

• Nazywany „ojcem ekonomii” ponieważ udało

mu się zsyntetyzowad osiągnięcia
poprzedników w jeden spójny system
wyjaśniający działanie rynków, wzrostu
gospodarczego, rekomendujący pro-
wzrostową politykę gospodarczą itd.

• Główne dzieło ekonomiczne:

– Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth

of Nations, 1776 (Bogactwo narodów)

Przedmiot i metoda Bogactwa narodów

• Główny problem: przyczyny bogactwa narodów i

metody jego zwiększania

• Metodologia: metoda dedukcyjna połączona z

opisem historycznym

• Kontekstowa polityka gospodarcza – rekomendacje

dla polityki oparte nie tylko na teorii ale również na
analizie okoliczności historycznych, politycznych,
instytucjonalnych itp.

• Bezkontekstowa polityka gospodarcza (D. Ricardo):

czysta teoria wystarcza do formułowania zaleceo w
polityce gospodarczej

Ekonomia Adama Smitha

• 1. Wizja działania gospodarek

wolnorynkowych i polityka gospodarcza

• 2. teoria wzrostu gospodarczego
• 3. teoria wartości wymiennej (cen rynkowych)
• 4. teoria handlu zagranicznego

Założenia Smitha w rozważaniach teoretycznych

i analizie polityki gosp.

• 1. ludzie są racjonalni (maksymalizują) i kierują

się głównie własnym interesem (nie są
altruistami)

• 2. rynki są konkurencyjne (istnieje swobodny

przepływ zasobów między różnymi
zastosowaniami)

Wizja kapitalizmu A. Smitha

• W kapitalizmie istnieje samoczynna siła, która bez

intencji pojedynczych podmiotów ukierunkowuje ich
indywidualne prywatne egoizmy w publiczną korzyśd

• Siła ta działa za pośrednictwem „niewidzialnej ręki

rynku”

• Najsłynniejsza metafora ekonomiczna w historii

Metafora niewidzialnej ręki rynku

• „Ponieważ zaś każdy człowiek stara się, jak tylko może, aby użyd swego

kapitału w wytwórczości krajowej oraz tak pokierowad tą wytwórczością, ażeby
jej produkt posiadał możliwie największą wartośd, przeto każdy człowiek
pracuje z konieczności nad tym, by dochód społeczny był jak największy. Co
prawda, nie zamierza on na ogól popierad interesów społecznych ani też nie
wie, w jakim stopniu je popiera. Kiedy woli popierad wytwórczośd krajową, a
nie zagraniczną, ma wyłącznie na uwadze swe własne bezpieczeostwo, a gdy
kieruje wytwórczością tak, aby jej produkt posiadał możliwie najwyższą
wartośd, myśli tylko o swym własnym zarobku, a jednak w tym, jak i w
wielu innych przypadkach, jakaś niewidzialna ręka kieruje nim tak, aby
zdążał do celu, którego wcale nie zamierzał osiągnąd. Społeczeostwo zaś,
które wcale w tym nie bierze udziału, nie zawsze na tym źle wychodzi.
Mając na celu swój własny interes człowiek często popiera interesy
społeczeostwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyd im rzeczywiście.
Nigdy nie zdarzyło mi się widzied, aby wiele dobrego zdziałali ludzie, którzy
udawali, iż handlują dla dobra społecznego.”

Niewidzialna ręka rynku

• Egoistyczne działania podmiotów gosp. w

sposób przez nie niezaplanowany i
niezamierzony prowadzą (poprzez
niewidzialną rękę rynku) do sytuacji
optymalnej dla społeczeostwa

Co to jest niewidzialna ręka rynku?

• Wolna konkurencja: własnośd prywatna, swoboda

gospodarowania, egoistyczne motywacje.

• Konkurencja między kapitalistami powoduje, że

1) Dobra sprzedawane są po kosztach

wytworzenia

2) Optymalnej alokacji zasobów w różnych

sektorach produkcji

3) Zaspokojenia pragnieo konsumentów
4) Zasób kapitału rośnie powiększając wzrost

gospodarczy

Wzrost gospodarczy wg A. Smitha

Bogactwo narodu

(ilośd towarów materialnych)

Siła produkcyjna pracy

(produkcyjnośd pracy)

Odsetek osób

zatrudnionych

produkcyjnie

Akumulacja kapitału

Podział pracy

Rozległośd rynku

Rola paostwa wg A. Smitha

• Wymiar sprawiedliwości

• Obrona narodowa

• Dobra publiczne

Teorie wartości (cen) A. Smitha

• Wartośd wymienna (cena) a wartośd użytkowa

(paradoks diamentu)

• Ceny relatywne towarów
• Ceny krótkookresowe a długookresowe

(naturalne)

• Dwie teorie wartości wymiennej:
• - oparta na koszcie pracy
• - oparta na koszcie produkcji

Teorie wartości Smitha

• Dwa modele gospodarki:

1) Prymitywna (używa się tylko pracy)

2) Zaawansowana (używa się pracy, kapitału i

ziemi)

Teorie wartości Smitha

• Teoria wartości oparta na koszcie pracy

• Wartośd wymienna (cena) jest określona przez

ilośd pracy niezbędnej do wytworzenia towaru:

P

1

/p

2

= a

1

/a

2

• Jak mierzyd ilośd pracy niezbędnej?

• Ilośd czasu pracy (przykład)

Teoria wartości oparta o koszt pracy

• A pomysłowośd, kwalifikacje, trudnośd,

przykrośd pracy?

• Wyjaśnienie Smitha: płaca poprawną miarą

kosztu pracy

• Ale co wyjaśnia płace?

Teoria wartości oparta na koszcie produkcji

• Ceny relatywne zależą od relatywnych kosztów

produkcji: p

1

/p

2

= TC

1

/TC

2

• Koszt produkcji jest równy sumie płacy, zysku i

renty gruntowej

• Ale, co wyznacza płacę, zysk, rentę gruntową??

Teorie wartości A. Smitha

• Wniosek:

• Teoria wartości oparta na czasowym koszcie

pracy jest niepoprawna w obu modelach

• Teoria wartości oparta na koszcie produkcji

jest analitycznie poprawna, ale nie jest dobrze
określona