XVI Karmapa 

Współczucie, język Bodhisattwy

 

 

Praktyka Dharmy zawiera określone możliwości. To, jak dalece przyjmuje ona 
dla praktykującego postać rzeczywistych sytuacji i jak wiele może on w nich 
zdziałać, zależy od indywidualnych zdolności każdej istoty. Wszystko zależy od 
tego, z jakim poziomem nauk zaczęło się pracować, z Hinajaną czy też z 
Mahajaną  
 
Możemy teraz praktykować w naszym życiu nauki Mahajany - jest to bardzo 
cenna i rzadka szansa. Nasze zainteresowanie rozwojem i poczucie 
odpowiedzialności spowodowały, że znaleźliśmy się w sytuacji, w której 
jesteśmy w stanie wprowadzić w nasze życie wyjątkowe nauki Wielkiej Drogi. 
Dzięki nim będziemy mogli uniknąć popadnięcia w Samsarę i doświadczyć 
ostatecznej radości, samoświadomej i wolnej od wątpliwości. W naszym 
głębokim pomieszaniu moglibyśmy pomyśleć, że Dharma będzie z nami zawsze, 
niezależnie od tego czy praktykujemy, czy też nie. Myślenie w ten sposób jest 
poważnym błędem. Wszystkie krótkie chwile, każdy okres czasu, który można 
na to przeznaczyć, trzeba poświęcić praktykowaniu Dharmy. Jeśli nie 
podejmujemy tej odpowiedzialności i nie darzymy nauk Mahajany i Wadżrajany 
poważnym szacunkiem, istnieje rzeczywiście możliwość, że zaszkodzimy samym 
sobie i związanym z nami duchowym przyjaciołom. Brak uważności w stosunku 
do zobowiązań drogi Mahajany oznacza, że łamie się swoje samaja. Dlatego też 
powinno się utrzymywać związek z naukami w każdy sposób, w jaki się potrafi. 
Jeśli uważacie je za coś mającego drugorzędne znaczenie, owo nastawienie 
przyniesie wam wiele szkody. Nie zdajecie sobie sprawy, jak dalece nauki staną 
się wówczas dla was niedostępne. Tego, że działają, dowodzi ich skuteczność na 
przestrzeni stuleci, które minęły od czasów Buddy do dziś. Można temu zaufać. 
Powinniście naprawdę rozpoznać, jak niezwykle drogocenne są nauki, by stało 
się dla was jasne, że w rzeczywistości, w tym życiu i w następnych nie ma 
niczego ważniejszego do zrobienia, niż praktykowanie Dharmy.  
 
Wiemy, że w interesach, w zwyczajnej światowej sytuacji chcąc przeprowadzić 
jakieś przedsięwzięcie, planuje się je, wie się dokładnie, ile trzeba w nie 
zainwestować, może milion dolarów. Każdy szczegół projektu zostaje z 
największą uważnością przemyślany. Wśród biznesmenów przypisuje się 
takiemu projektowi najwyższe znaczenie i poświęca się wiele energii, by jego 
realizacja zaowocowała pełnym sukcesem. Jeśli wkładamy tak wiele wysiłku w 
osiągnięcie rezultatu, którego natura jest tak przemijająca, dlaczegóż nie 

mielibyśmy zainwestować przynajmniej tyle samo energii w projekt, który 
przyniesie nam zarówno chwilowy, jak też ostateczny pożytek? Kiedy 
otrzymujecie jakiś przekaz mocy lub naukę i posiadacie zrozumienie Dharmy, 
wówczas wasz związek z naukami Mahajany będzie silny i przyniesie 
oczekiwane owoce. Jeśli poświęcicie się naukom i naprawdę zwiążecie się z 
nimi, będziecie w stanie rozwinąć do nich bezpośrednie i pełne znaczenia 
zaufanie, oraz głębokie współczucie w stosunku do istot. Powstanie w was 
prawdziwe zrozumienie uniwersalnego działania prawa karmy, prawa przyczyny 
i skutku. Życzenia i działania Bodhisattwy są tak pełne mocy, ponieważ odkąd 
wszedł on na ścieżkę oświecenia, zdecydowanie, jednoznacznie i silnie pragnie 
pracować dla pożytku, wyzwolenia i oświecenia wszystkich czujących istot. Z 
powodu niewzruszonego postanowienia, zawartego w tym życzeniu, wszystkie 
działania potrzebne, by przynosić istotom pożytek i prowadzić je do 
wyzwolenia, będzie on w stanie wykonywać z wielką mocą i wytrwałością. 
Wejdziemy na tę głęboką ścieżkę dzięki życzeniu pomagania innym. Postępując 
nią i wkraczając na kolejne stopnie Bodhisattwów stwierdzimy, że osiągamy 
coraz większą zdolność pomagania niezliczonym istotom. W ten sposób 
Bodhisattwa rozpoczyna swą drogę. Jeśli pracuje on dla pożytku istot, stosując 
odpowiednie życzenia i działania, odnajduje całkowite spełnienie. Jest ono 
właściwe w tym znaczeniu, że nie ma w nim egoizmu: jest wolne od oczekiwań, 
wątpliwości, nadziei, przywiązań czy niechęci w odniesieniu do zysku czy straty 
jakiegokolwiek rodzaju. Bodhisattwa jest czysty i nieskazitelny, pracuje 
nieprzerwanie i z głębi serca dla dobra istot. Nie doświadcza żadnego 
zwątpienia czy wahania, gdyż pokonał już te przeszkody. Działanie Bodhisattwy 
jest łagodne, ponieważ odrzucił on wszystkie szkodliwe uczynki i wszelką 
opieszałość. Usunął ze swego życia nie tylko same złe aktywności, lecz także 
zaprzestał stwarzania przyczyn przyszłych negatywnych sytuacji. Wreszcie 
pracuje on dla dobra istot nie tylko przez bezpośrednie działania, lecz także 
zasiewając przyczyny późniejszego pożytku. 
 
Kiedy tacy Bodhisattwowie zaczynają pracować, są zdolni przynieść istotom 
niezmierzoną korzyść, manifestując nieustraszoną szczodrość, wolną od 
wątpliwości i oczekiwań, podobnie jak czynili to Bodhisattwa Nieograniczonego 
Współczucia Czenrezig, Bodhisattwa Nieograniczonej Mocy Wadżrapani i inni. 
Bodhisattwowie posiadają jednakową moc i przynoszą jednakowy pożytek 
niezliczonym istotom. Wszystko zdaje się ich słuchać. Czasami sprawiają, że 
piękne kwiaty i krzewy lotosu wyrastają pośrodku morza, lub też przemieniają 
jedną swą łzę w ocean. Wszystko w naturze słucha Bodhisattwy. Ogień może 
pojawić się jako woda, a woda jako ogień. Dzieje się tak z powodu jego 
nastawienia, życzeń i działań. Dla nas oznacza to, że trzeba poświęcić pełną 

uwagę praktyce współczucia, że powinniśmy być jej stale świadomi i 
nieustannie się w niej doskonalić.  
 
Jeśli ktoś próbuje medytować, na przykład na pustkę, powinien z jednej strony 
zawsze kierować swą energię ku oświeconym obiektom Schronienia, z drugiej 
zaś rozwijać w sobie nieustannie głębokie współczucie dla innych. Prawdziwą 
naturą pustki jest współczucie. Bez zrealizowania tego, samo tylko 
oświadczenie, że rozpoznało się pustkę, nic nie znaczy. Macie teraz możliwość 
otrzymania nauk, istnieją nauczyciele i odpowiednie do tego warunki. 
Otrzymaliście już wiele poziomów nauk i ważne jest, byście nie przegapili jednej 
ważnej rzeczy: zastosowania w praktyce ich treści. To jest najważniejsze. 
Podkreślam dzisiaj coś, co na pewno już słyszeliście. Mimo to nadal jeszcze 
dobrze jest, byście sobie o tym przypomnieli, zintegrowali to ze swoim życiem, 
rozwijali przytomność umysłu, posiadali szacunek i rzeczywiście cenili to, co już 
otrzymaliście i zrozumieliście. Ważne jest, byście stosowali nauki i wkładali 
wysiłek w pełne przeniknięcie ich znaczenia. By to osiągnąć znowu 
najważniejsza jest bodhiczitta. Jeśli poruszacie się stopniowo naprzód po 
drodze Wadżrajany, bodhiczitta jest nieodzowna w każdym momencie. Jeśli 
głębokie techniki Diamentowej Drogi nie zostaną przez nią wsparte, możliwe 
jest, że nie osiągniecie znaczących rezultatów.  
 
Widzicie więc, że wszystko bierze swój początek w praktyce bodhiczitty, a 
także, iż poważne zaangażowanie w to co ją wzmacnia i wspiera stwarza 
dogodne warunki dla jej rozwoju. Jednym z przykładów rozwijania bodhiczitty 
jest pratimoksza lub też samodyscyplina, nauki te są znane jako "przepisy" lub 
"ślubowania". Najważniejszą podstawę dla praktyki dyscypliny stanowi 
Schronienie. Następnie przyjmuje się spośród wszystkich te ślubowania, 
których jest się w stanie dotrzymać. Wzmacnia to praktykę bodhiczitty i 
umożliwia prostsze, poważniejsze i rozsądniejsze podążanie drogą Buddy. 
Zastosowanie samodyscypliny i ślubowań nie powinno być zaniedbywane. 
Nawykowe schematy trzech trucizn umysłu, agresji, przywiązania i niewiedzy, 
są głęboko zakorzenione w umyśle. Jeśli chce się je rozpuścić i zastosować 
właściwy środek przeciwko każdej z nich, praktyka dyscypliny pratimokszy jest 
do tego odpowiednim narzędziem.  
 
Jeśli chodzi o zasady Mahajany, to powinniśmy praktykować, żyjąc zgodnie z jej 
ideałami, o których mówiliśmy, zgodnie z rozwijaniem oświeconej postawy 
umysłu, życzeniem przynoszenia pożytku wszystkim istotom i doprowadzenia 
ich do wyzwolenia.  
 

Patrząc z materialnego punktu widzenia, ten kraj (USA, przyp. tłum.) jest bardzo 
bogaty, co oznacza, że ludzie prowadzą tutaj bardziej rozproszony tryb życia niż 
w innych częściach świata. Z powodu olbrzymiej ilości światowych 
zainteresowań i zjawisk, które was otaczają, zwiększa się tempo waszych 
życiowych aktywności. Jedna zaaferowana sytuacja prowadzi do następnej, nie 
ma temu końca. Jesteście ustawicznie zajęci, prawda cyklicznej egzystencji jest 
wyraźnie widoczna w waszych życiach. By przeciwdziałać temu stanowi rzeczy, 
trzeba najpierw uspokoić umysł. Nie dajcie się w pełni pochłonąć waszemu 
otoczeniu. Pozwólcie pojawić się niezbędnej ilości ciszy. Kultywujcie prostą 
kontrolę nad umysłem, spokój. Powinniście rozwinąć przynajmniej odrobinę 
otwartości umysłu. Zupełnie niezależnie od tego, kim jesteście, każdy z was 
powinien najpierw przejść przez podstawowe praktyki medytacyjne, służące 
uspokojeniu umysłów istot schwytanych w sidła nieprzerwanego zaaferowania i 
rozproszenia. Ten pierwszy krok w praktyce Dharmy jest bardzo ważny dla nas 
samych i dla innych. Jeśli potraficie dostrzec i docenić prawdę Dharmy i umiecie 
praktykować dalej, na bazie tego szacunku będziecie w stanie pomóc istotom, 
które napotkacie na swojej drodze i przynieść pożytek temu krajowi. Będziecie 
potrafili ochraniać istoty przed niezliczonymi konfliktami i problemami. 
Praktykę Dharmy powinniście więc traktować i wykonywać naprawdę bardzo 
poważnie. Odgrywa ona decydująca rolę w kształtowaniu naszego życia, a także 
wszystkich przyszłych żywotów. Jeśli poszukuje się zarówno czasowego, jak też 
ostatecznego szczęścia, nie dającym się z niczym porównać i pewnym 
warunkiem osiągnięcia go, jest praktyka Dharmy.  
 
Złudzenie istnienia zjawisk z jednej strony, z drugiej zaś tego, który ich 
doświadcza, istnieje od nie mającego początku czasu i jest częścią wzorca 
rozwiązania. Na skutek owego błędu tkwimy w samsarze. W przeszłości, 
teraźniejszości i przyszłości, nasz umysł przegrywa na wiele sposobów. Jeśli 
chodzi jednak o jego prawdziwą naturę, to nie sposób określić jego koloru, 
formy, miejsca, w którym przebywa oraz opisać świadomości. Natura umysłu 
istnieje poza wszystkimi tymi cechami. Dlatego też w medytacji ważne jest, by 
nie wybiegać myślami w przyszłość, ani nie powracać do przeszłości, lecz 
spoczywać w stanie "teraz". Owo spoczywanie jest praktyką, którą wszyscy 
powinniście doskonalić. 
Nowy Jork, USA 1980 rok 
 
Tłum. Wojtek Tracewski