Technik_arch_kraj_321[07].Z3.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska związane z eksploatacją maszyn, instalacji i urządzeń
technicznych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Podstawy eksploatacji sprzętu technicznego

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Urządzenia elektryczne

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Mechanizacja uprawy i nawożenia gleby

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Mechanizacja siewu i sadzenia roślin

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Mechanizacja zaopatrzenia w wodę i nawadniania

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Mechanizacja prac związanych z pielęgnacją drzew i krzewów

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Mechanizacja prac związanych z zakładaniem i pielęgnacja trawników

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Mechanizacja prac w szkółkach

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Mechanizacja ochrony roślin

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

4.11. Mechanizacja robót ziemnych

4.11.1. Materiał nauczania

4.11.2. Pytania sprawdzające

4.11.3. Ćwiczenia

4.11.4. Sprawdzian postępów

4.12. Urządzenia transportowe

4.12.1. Materiał nauczania

4.12.2. Pytania sprawdzające

4.12.3. Ćwiczenia

4.12.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zastosowaniu podstawowych

pojęć z zakresu eksploatacji maszyn, instalacji i urządzeń oraz narzędzia i narzędzi do prac
związanych z uprawą roli i ochroną roślin.

W poradniku zamieszczono:

−

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

−

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

−

Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się

do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed ćwiczeniami
zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania. Po ćwiczeniach
zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów, powinieneś
odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.

−

Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań

testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została także karta odpowiedzi.

−

Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczących tej jednostki modułowej,

która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Jednostka modułowa: Eksploatowanie maszyn, instalacji i urządzeń technicznych, której
treści teraz poznasz, jest zawarta w module 321[07].Z3 „Mechanizacja prac związanych
z kształtowaniem krajobrazu” i jest oznaczona na schemacie na stronie.5.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

wyszukiwać podstawowe informacje na temat eksploatacji maszyn, instalacji i urządzeń

technicznych,

−

wyszukiwać informacje w różnych źródłach,

−

rozróżniać pojazdy, maszyny, urządzenia i narzędzia stosowane w produkcji roślin,

−

określać zasady eksploatacji instalacji i urządzeń technicznych stosowanych w produkcji

roślin,

−

selekcjonować, porządkować , notować, dokumentować i przechowywać informacje,

−

współpracować w grupie,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

rozpoznać podstawowe części maszyn,

−

zastosować zasady eksploatacji silników elektrycznych, urządzeń grzewczych i urządzeń

elektrycznych do oświetlania,

−

zastosować zasady eksploatacji instalacji oświetleniowych przeznaczonych dla roślin,

wnętrz urbanistycznych i terenów otwartych,

−

posłużyć się narzędziami i maszynami do uprawy gleby oraz nawożenia,

−

posłużyć się siewnikami oraz sadzarkami,

−

dobrać i obsłużyć maszyny, urządzenia oraz instalacje do zaopatrzenia w wodę

i nawadniania,

−

dobrać i obsłużyć maszyny i narzędzia do sadzenia, przesadzania oraz pielęgnowania

drzew i krzewów,

−

zastosować maszyny i narzędzia do zakładania i pielęgnowania trawników,

−

zastosować maszyny i urządzenia techniczne do mechanizacji prac w szkółkach,

−

dobrać i eksploatować aparaturę do stosowania środków ochrony roślin z zachowaniem

zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

dobrać i obsłużyć maszyny do odśnieżania, czyszczenia dróg i chodników,

−

scharakteryzować przeznaczenie i zastosować zasady eksploatacji maszyn do robót

ziemnych i budowy dróg,

−

obsłużyć środki transportowe oraz urządzenia do załadunku,

−

wykonać czynności związane z konserwacją i przygotowaniem sprzętu technicznego

do postoju,

−

zastosować zasady przechowywania paliw i smarów,

−

zastosować przepisy prawa o ruchu drogowym podczas pracy maszynami rolniczymi,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska związane z eksploatacją maszyn, instalacji i urządzeń technicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy

bezpieczeństwa

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska związane
z eksploatacją maszyn, instalacji i urządzeń technicznych

4.1.1. Materiał nauczania

Przystępując do realizacji kolejnej jednostki modułowej, powinieneś rozpocząć od

poznania przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony przeciwporażeniowej,  ochrony
przeciwpożarowej  i  ochrony  środowiska.  Przystępując  do  obsługi  maszyn,  urządzeń
i narzędzi,  zapoznaj  się  z  ich  budową    oraz  zasadami  bezpiecznej  pracy.  Każda  maszyna
i urządzenie  techniczne  wyposażone  jest  w  instrukcję  obsługi,  w  której  pierwszy  rozdział
zawiera  zasady  bezpiecznej  pracy  tym  urządzeniem,  maszyną.  Wszystkie  urządzenia
i maszyny,  które  będziesz  obsługiwał  stwarzają  zagrożenia.  Podczas  obsługi  urządzeń
elektrycznych  należy  zachować  szczególną  ostrożność  przed  ewentualnym  porażeniem
prądem  elektrycznym.  Czynności,  jakie  będziesz  wykonywał,  powinny  być  bezpieczne  nie
tylko  dla  ludzi,  ale  dla  całego  środowiska.  Poniżej  przedstawiono  najważniejsze  wskazówki
jak  postępować,  aby  bezpiecznie  wykonywać  czynności  podczas  eksploatacji  sprzętu
zmechanizowanego.

Wszystkie czynności muszą być wykonywane w odzieży ochronnej. W trakcie obsługi

maszyn  i  urządzeń  nie  należy  spożywać  posiłków,  napojów.  Podczas  pracy  ze  sprzętem
technicznym  należy  szczególną  uwagę  zwracać  na  części  wirujące.  Wszystkie  podłączenia
należy  wykonywać  po  całkowitym  zatrzymaniu  maszyny  lub  urządzenia.  Naprawy  powinny
być wykonane tylko z zastosowaniem oryginalnych części zamiennych. Urządzenia powinny
być zaopatrzone w osłony. Podczas obsługi urządzeń elektrycznych należy szczególną uwagę
zwrócić  na  poprawne  połączenia,  a  wszystkie  urządzenia  powinny  być  wyposażone
w przewody  ochronne  i  neutralne.  Niezabezpieczone  w  odpowiedni  sposób  przewody  lub
uszkodzone,  mogą  wywołać  porażenie  prądem  elektrycznym.  Szczególnie  narażeni  na
porażenie  są  pracownicy  pracujący  w  gospodarstwach  ogrodniczych.  Podczas  obsługi
narzędzi uprawowych należy zwracać uwagę, aby pracować narzędziami zgodnie z zasadami
obsługi.  Zabiegi  chemicznej  ochrony  roślin  należy  wykonywać  tylko  w  uzasadnionych
przypadkach,  wybierając  środki  o  niższej  toksyczności  i  działaniu  selektywnym.
Bezwzględnie  należy pilnować, aby preparat czy  ciecz użytkowa  nie przedostały  się do ujęć
wody  oraz  wód  gruntowych  i  powierzchniowych.  Wszystkie  czynności  związane
z przygotowaniem  cieczy  użytkowej,  jak  i  później,  przy  użyciu  opryskiwacza,  należy
wykonywać w specjalnie do tego celu przygotowanych  miejscach niezagrażających dla wód.
Wszystkie  nawozy  są  szkodliwe  dla  zdrowia  człowieka.  Wiele  z  nich  ma  uciążliwe
właściwości  pylące  i  żrące.  Poza  doraźnymi  skutkami  mogą  one  także  powodować  po
pewnym  czasie  choroby  skóry,  dróg oddechowych,  nawet  przewodu  pokarmowego.  Dlatego
w  czasie  pracy  z  nawozami  nie  wolno  spożywać  posiłków,  twarz  i  ręce  mieć  natłuszczone
wazeliną,  a  po  pracy  całe  ciało  należy  dobrze  zmyć  ciepłą  wodą  z  mydłem.  Przy  nawozach
mogą  pracować  tylko  dorośli,  zdrowi  mężczyźni,  ubrani  w  pyłoszczelne  kombinezony,
gumowe  buty  i  rękawice,  oraz  zaopatrzeni  w  specjalne  okulary  lub  maski  ochronne.
W wypadku  podejrzenia  zatrucia  należy przerwać prace, zdjąć ubranie ochronne  i zasięgnąć
porady  lekarza.  Uszkodzoną  skórę  należy  opatrzyć,  a  zaprószone  oczy  przemyć  watą
namoczoną oliwą lub olejem parafinowym.

Transport środków ochrony roślin należy przeprowadzić pod nadzorem. Nie należy

przewozić ludzi i zwierząt, a także pasz i artykułów spożywczych tym samym środkiem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

transportowym.  Ścisłe  przestrzeganie  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  podczas
nawożenia  i  ochrony  roślin  zapobiegnie  zatruciom  ludzi  i  innych  organizmów  oraz
środowiska  naturalnego.  Podczas  wykonywaniu  robót  ziemnych  należy  dodatkowo
przestrzegać  zasad  i przepisów  związanych  z  budową  i  poruszaniem  się  po  drogach.
Szczególną  uwagę  należy  zwracać  podczas  prac  przy  wykopach,  skarpy  zabezpieczać  przed
osunięciem  lub  zasypaniem.  Podczas  wykonywania  wszystkich  prac  mechanizacyjnych
i obsługowych,  nie  należy  spożywać  alkoholu,  nie  pracować  z  uszkodzonym  sprzętem.
Podczas  obsługi  urządzeń,  narzędzi  i  maszyn  należy  zapoznać  się  ze  szczegółową  budową
i ich obsługą. Eksploatacja urządzeń budowlanych stwarza zagrożenie dla środowiska poprzez
wycieki  z  uszkodzonych  układów  napędowych,  smarowania  i  hydraulicznego  sterowania.
Wszystkie  prace  podczas  naprawy,  konserwacji,  należy  wykonywać  w  przeznaczonych  do
tego celu miejscach.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie należy stosować przepisy podczas pracy z narzędziami i maszynami?
2.  Jakie należy stosować ubrania w czasie wykonywania prac?
3.  Czy podczas pracy można wykonywać naprawy?
4.  Jak należy obsługiwać urządzenia elektryczne?
5.  Jak zabezpieczyć środowisko przed zanieczyszczeniem?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal zasady ochrony przeciwporażeniowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać podstawowe wiadomości z rozdziału 6 dotyczące ćwiczenia,
2)  scharakteryzować rodzaje napięć,
3)  zapoznać się z ochroną podstawową i dodatkową,
4)  zanotować zdobyte informacje w notatniku,
5)  dokonać weryfikacji podczas omawiania na lekcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

tablice i schematy zabezpieczenia urządzeń przed przebiciem,

−

tablice zabezpieczeń,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Określ zasady ochrony środowiska związane z eksploatacją maszyn rolniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) scharakteryzować potrzebę ochrony środowiska,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  odnaleźć informacje o zasadach eksploatacji maszyn,
3)  określić zasady wykonywania konserwacji i napraw maszyn,
4)  zaprezentować zasady ochrony środowiska związane z eksploatacją maszyn rolniczych,
5)  zapisać spostrzeżenia w notatniku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel stosowania przepisów bhp?



2) wyjaśnić potrzebę ochrony przeciwporażeniowej?



3) dobrać sprzęt ochrony osobistej?



4) scharakteryzować ochronę przeciwpożarową?



5) wyjaśnić cel stosowania ochron podczas wykonywania oprysków?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podstawy eksploatacji sprzętu technicznego

4.2.1. Materiał nauczania

Każda maszyna rolnicza składa się z wielu części, tworzących jej zespoły. Wśród części

i zespołów można wyróżnić takie, które są charakterystyczne dla danej maszyny i zapewniają
możliwość  wykonywania  przez  nią  różnych  prac.  Oprócz  tych  części  specjalistycznych,
w każdej maszynie występuje wiele elementów o charakterze uniwersalnym, których budowa
i działanie są podobne w różnych maszynach. Części te są w większości znormalizowane, co
umożliwia  ich  zastosowanie  w  różnych  maszynach,  bez  konieczności  dokonywania  zmian
wymiarów lub kształtów. Uniwersalne części maszyn można podzielić na dwie grupy: części
maszyn  służące  do  łączenia  różnych  elementów  i  części  maszyn  służące  do  przekazywania
napędu  w  maszynie.  Często  mówimy  o  nich  w  skrócie:  połączenia  i  napędy.  Do  pierwszej
grupy zaliczamy połączenia rozłączne i nierozłączne.

Połączenia rozłączne to takie, które można rozłączyć ponownie bez uszkodzenia

elementów  łączonych  i  łączących.  Zaliczamy  do  nich  połączenia:  gwintowe,  klinowe,
wpustowe,  wielowypustowe,  sworzniowe,  sprężyste  i  rurowe.  Połączenia  gwintowe,  to
połączenia,  w których  podstawową  rolę  odgrywa  gwint.  Teoretyczny  zarys  gwintu  wynika
z linii  śrubowej,  która  powstaje  przez  owinięcie  równi  pochyłej  wokół  walca.  Połączenia
klinowe  oraz  połączenia  sworzniowe  wymagają  zastosowania  dodatkowego  elementu
o określonym  kształcie,  przenoszącego  nacisk  z  jednej  części  na  drugą.  W  zależności  od
rodzaju połączenia, elementem łączącym może być klin, wpust, sworzeń lub wielowypust.

Połączenia nierozłączne to takie, w których części łączące lub łączone ulegają

uszkodzeniu  w  wypadku  rozłączenia.  Są  to  połączenia,  spawane  i  zgrzewane,  nitowe,
wciskowe,  lutowane  i klejowe.  Połączenia  spawane  w  maszynach  rolniczych  stosuje  się
głównie  do  wykonywania  ram  różnych  narzędzi  i  maszyn.  Spawanie  polega  na  stopieniu
brzegów  łączonych  części  z dodawaniem  lub  bez  dodawania  spoiwa.  Połączenia  nitowe
polegają  na  nakładaniu  na  siebie  dwóch  elementów,  wywierceniu  otworów  i  łączeniu  za
pomącą nitów.

Sprzęgła są urządzeniami do łączenia ze sobą dwóch współpracujących wałów w celu

przenoszenia  momentu  napędowego.  Podstawowym  zadaniem  sprzęgieł  jest  przenoszenie
momentu  obrotowego  oraz  prędkości  kątowej  bez  zmiany  jej  kierunku  z  wału  czynnego  na
wał bierny przez ich wzajemne połączenie. Sprzęgła mechaniczne dzielimy na trzy klasy:
–  nierozłączne  (sztywne),  w  których  człony  czynny  i  bierny  są  połączone  trwale,

a rozłączenie ich jest możliwe tylko w czasie demontażu maszyny,

– sterowane, mające możliwość złączania i rozłączania członów składowych w czasie pracy

maszyny przez jej obsługę,

– samoczynne, w których złączanie i rozłączanie członów sprzęgła odbywa się samoczynnie

wskutek zmian parametrów pracy.
Przekładnie są częściami maszyn służącymi do przekazywania energii od elementu

napędzającego  (czynnego)  do  elementu  napędzanego  (biernego).  W  zależności  od  sposobu
przenoszenia  energii,  przekładnie  dzieli  się  na:  mechaniczne,  hydrauliczne,  pneumatyczne
i elektryczne.  Najprostszą  przekładnią  mechaniczną  jest  przekładnia  pojedyncza,  w  skład
której wchodzą dwa współpracujące koła osadzone na wałach: czynnym i biernym.

Napędy hydrauliczne i pneumatyczne to zespół elementów wzajemnie ze sobą

połączonych,  mających  na  celu  przetworzenie  energii  mechanicznej  na  energię  płynu  oraz
przeniesienia  jej  za  pośrednictwem  czynnika  roboczego  pod  ciśnieniem  do  odbiorników.
W odbiornikach  zostaje  ona  ponownie  zamieniona  na  energię  mechaniczną.  W  napędach
hydraulicznych  czynnikiem  roboczym  jest  olej  mineralny,  a  w  układach  pneumatycznych
sprężone  powietrze.  Do  podstawowych  elementów  układów  hydraulicznych  zalicza  się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pompy, silniki o ruchu obrotowym organu roboczego, silniki o ruchu postępowym organu
roboczego (siłowniki hydrauliczne, zawory) oraz filtry, przewody, zbiorniki oleju.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz rodzaje połączeń?
2.  Jakie rozróżniasz połączenia rozłączne?
3.  Jakie rozróżniasz połączenia nierozłączne?
4.  Jakie funkcje spełniają sprzęgła?
5.  Jakie rozróżniasz rodzaje sprzęgieł mechanicznych?
6.  Jakie zadania spełnia przekładnia?
7.  Co charakteryzuje pracę napędów hydraulicznych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij na schemacie zasadę powstawania gwintu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać informacje na temat połączeń gwintowych i etapów powstawania gwintu

w literaturze z rozdziału 6,

2) narysować na podstawie uzyskanych informacji schemat powstawania gwintu,
3) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6,

−

kartka papieru,

−

ołówek,

−

gumka.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij wady i zalety napędów hydraulicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje o napędach hydraulicznych w literaturze z rozdziału 6,
2)  wypisać wady i zalety napędów hydraulicznych,
3)  zaprezentować na forum grupy wyniki pracy,
4)  zaprezentować spostrzeżenia w notatniku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje połączeń?



2) scharakteryzować połączenia nierozłączne?



3) wymienić rodzaje sprzęgieł?



4) wymienić rodzaje połączeń nitowych?



5) scharakteryzować pracę wałów?



6) wyjaśnić pracę sprzęgieł nierozłącznych?



7) wyjaśnić pracę sprzęgieł bezpieczeństwa?



8) wskazać wady układów hydraulicznych?



9) wymienić elementy układów hydraulicznych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Urządzenia elektryczne

4.3.1. Materiał nauczania

Prąd elektryczny jest to uporządkowany ruch ładunków elektrycznych w przewodniku.

Niezbędnym  warunkiem  trwałego  przepływu prądu  jest  istnienie pola  elektrycznego,  a  więc
różnicy  potencjałów  na  końcach  przewodnika.  Do  wytwarzania  prądu  elektrycznego  służą
źródła  prądu  (ogniwa,  prądnice,  alternatory).  Aby  uzyskać  przepływ  prądu  elektrycznego,
źródło  z odbiornikiem  musi  stanowić  obwód  zamknięty  dla  przepływu  elektronów.  Prąd
elektryczny  charakteryzują  następujące  wielkości:  napięcie  elektryczne  (U),  natężenie  prądu
(I). W zależności od wartości i kierunku przepływu prądu wyróżnia się rodzaje:
–

prąd stały, który nie zmienia swej wartości i kierunku przepływu w jednostce czasu,

–

prąd jednokierunkowy, o stałym kierunku przepływu i zmiennej wartości w jednostce
czasu,

–

prąd zmienny, którego wartość i kierunek przepływu zmieniają się w jednostce czasu,

– prąd przemienny, będący odmianą prądu zmiennego.

Instalacja elektryczna to zespół aparatów i urządzeń elektromagnetycznych niskiego

napięcia,  umieszczonych  na  stałe,  które  służą  do doprowadzenia  energii  elektrycznej  z  sieci
zasilającej  niskiego  napięcia  do odbiorników  w  sposób  ciągły  i  niezawodny  oraz całkowicie
bezpieczny.  W zależności  od  rodzaju  zasilanych  odbiorników  energii  elektrycznej  wyróżnia
się instalacje:
–  jednofazowe (oświetleniowe), zasilające również urządzenia małej mocy (żelazka, grzałki,

silniki jednofazowe),

– trójfazowe (siłowe), zasilające trójfazowe silniki elektryczne, urządzenia grzejne o dużych

mocach.
Najważniejsze zasady dotyczące wykonywania instalacji elektrycznych, stosowanych

urządzeń zabezpieczających i ochronnych w gospodarstwach, to przede wszystkim:
– stosowanie w instalacjach odbiorczych osobnych przewodów neutralnych (N)

i ochronnych (PE),

– stosowanie przewodów wykonanych z żył miedzianych o przekroju żył do 10mm

– stosowanie w obwodach odbiorczych samoczynnych wyłączników instalacyjnych

i wyłączników przeciwporażeniowych różnicowo prądowych.
W skład instalacji elektrycznej wchodzą następujące elementy: złącza, rozdzielnice,

instalacje  i  obwody  odbiorcze  oraz  tworzące  je  przewody  i  sprzęt  elektroinstalacyjny.
Zadaniem  przewodów  elektrycznych  jest  zapewnienie  dobrego  przepływu  prądu  między
źródłem energii elektrycznej a odbiornikiem oraz innymi urządzeniami tworzącymi instalację
elektryczną.  W instalacjach  elektrycznych  do  identyfikacji  przewodów  lub  poszczególnych
żył  przewodu  wielożyłowego  stosuje  się  różne  barwy  izolacji.  Barwa  żółto  –  zielona  jest
zarezerwowana  wyłącznie  dla  przewodów  lub  żył  ochronnych  (PE),a  jasnoniebieska  –  dla
neutralnych (N).

Elektryczne źródła światła (lampy elektryczne) dzieli się na żarowe (żarówki)

i wyładowcze (świetlówki, lampy rtęciowe i sodowe).W żarówkach przemiana energii
elektrycznej w światło zachodzi w żarniku wykonanym z drutu wolframowego
umieszczonego w szklanej bańce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Budowa żarówki: 1-żarnik, 2-główka, 3-wspornik żarnika, 4-nóżka,

5-bańka, 6-podpórka, 7-słupek, 8-rurka pompowa, 9-krążek
izolacji cieplnej, 10-trzonek gwintowany, 11-styk doprowadzający
[http://pl.wikipedia.org.żarówka]

Świetlówki są to lampy rtęciowe, niskoprężne, wytwarzające światło wskutek

wyładowania elektrycznego i fluorescencji. Elementami świetlówki są: rura szklana
z wtopionymi po obu stronach elektrodami, wypełniona rozrzedzonymi parami rtęci i gazem
pomocniczym – argonem, pokryta od wewnątrz luminoforem, oraz zapłonnik.

Rys. 2. Świetlówki różnego typu: liniowe, kołowe i kompaktowe [http://pl.wikipedia.org.żarówka]

Elektryczne urządzenia grzejne są to odbiorniki przetwarzające energię elektryczną

w ciepło.  Ze  względu  na  zasadę  przetwarzania  energii:  rozróżnia  się  urządzenia  grzejne,
oporowe,  elektrodowe,  promiennikowe,  pojemnościowe  oraz  indukcyjne  i  łukowe.  Zaletami
urządzeń  grzejnych  elektrycznych  są:  czystość  przemiany  elektrotermicznej,  szybkość
nagrzewania,  łatwość  regulacji  poboru  mocy  i  temperatury,  duża  sprawność,  możliwość
uzyskiwania  wysokich  temperatur.  Urządzenia  grzejne  to:  grzejniki  akumulacyjne,
termowentylatory,  nagrzewnice  elektryczne  stałe  i  przenośne,  kable  grzejne.  Do  ogrzewania
wody do celów gospodarczych stosuje się ogrzewacze opróżnieniowe i przepływowe.

Do napędu maszyn i urządzeń ogrodniczych powszechnie stosowane są silniki

elektryczne.  Silnik  indukcyjny  trójfazowy  składa  się  z  dwóch  zasadniczych  części:
nieruchomej  zwanej  stojanem  i  wirującej  zwanej  wirnikiem.  W  zależności  od  sposobu
uzwojenia wirnika, silniki indukcyjne trójfazowe dzieli się na zwarte i pierścieniowe. Do prac
domowych  i  w  warsztatach  wykorzystuje  się  jednofazowe  silniki  indukcyjne.  Silniki
jednofazowe, podobnie jak trójfazowe, składają się ze stojana i wirnika jednoklapkowego.

Rys. 3. Uzwojenia stojana indukcyjnego silnika

elektrycznego

[http://pl.wikipedia.org.silnik]

Rys 4. Silniki elektryczne

[http://pl.wikipedia.org.silnik]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Wyjaśnij pojęcie prądu elektrycznego
2.  Jak klasyfikujemy prądy elektryczne?
3.  Jak klasyfikujemy silniki elektryczne?
4.  Jak klasyfikujemy elektryczne źródła światła?
5.  Jakie są główne elementy silników indukcyjnych?
6.  Jak działa silnik trójfazowy?
7.  Jak klasyfikujemy elektryczne urządzenia grzejne?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj schemat połączenia stojana silnika trójfazowego w trójkąt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wyszukać informacje o połączeniach uzwojeń silników w literaturze z rozdziału 6,
2)  odnaleźć schematy połączeń silników,
3)  dokonać wyboru schematu połączeń silników,
4)  wykonać schemat połączeń stojana silnika trójfazowego w trójkąt,
5)  zaprezentować wykonany schemat na forum klasy,
6)  zapisać spostrzeżenia w notatniku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy połączeń silników,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Określ wymagania stawiane instalacjom elektrycznym w gospodarstwach ogrodniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć w literaturze z rozdziału 6 informacje o wymaganiach dla instalacji

elektrycznych,

2) odnaleźć

literaturze,

rozdziału

informacje

zabezpieczeniach

przeciwporażeniowych,

3) opracować wymagania stawiane instalacjom elektrycznym w gospodarstwach

ogrodniczych,

4) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
5) zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy instalacji elektrycznych stosowanych w gospodarstwach ogrodniczych,

−

literatura z rozdziału 6,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje silników elektrycznych?



2) wyjaśnić pracę silników elektrycznych?



3) wymienić główne elementy silników elektrycznych?



4) wyjaśnić zasady eksploatacji instalacji oświetleniowych?



5) wyjaśnić pojęcie prądu elektrycznego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Mechanizacja uprawy i nawożenia gleby

4.4.1. Materiał nauczania

Uprawa roli to całokształt zabiegów wykonywanych narzędziami i maszynami

uprawowymi  w  celu  stworzenia  roślinom  optymalnych  warunków  wzrostu  i rozwoju  oraz
podniesienia  kultury  roli.  Podstawowym  celem  uprawy  roli  jest  stworzenie  optymalnych
warunków w środowisku glebowym  do umieszczenia materiału siewnego, jego kiełkowania,
wzrostu  i  rozwoju  roślin  dla  wytworzenia  maksymalnego  plonu  o  pożądanej  jakości.
Właściwości te uzyskuje się przez wykonywanie różnych zabiegów agrotechnicznych.

Maszyny i narzędzia do uprawy gleby

Podstawowym narzędziem do uprawy gleb jest pług, którego zadaniem jest odwrócenie

skiby.

Rys.5. Pług ciągnikowy zawieszany: a) budowa pługa, b) urządzenia regulacyjne pługa.

1) korpus płużny, 2) rama pługa, 3) wspornik pługa, 4) oś wykorbiona, 5) pokrętło do obracania osi

wykorbionej, 6) pokrętło do przesuwania ramy pługa wraz z korpusami, 7) łącznik ruchomy,

8) odejmowana obsada koła kopiującego, 9) pokrętło do regulacji koła kopiującego, 10) koło

kopiujące, 11) krój tarczowy, 12) cięgła dolne układu trzypunktowego, 13) łącznik górny,

14) wieszak prawy układu trzypunktowego. A - regulacja szerokości orki, B - regulacja nacisku na

ściankę bruzdową. B

nacisk mniejszy, B

nacisk większy [1, s. 83]

Orka jest podstawowym zabiegiem agrotechnicznym, od którego zależy rozwój roślin.

Uwzględniając  wymagania  agrotechniczne,  orka  ma  na  celu  uniemożliwienie  rozwoju  darni
przez  jej  przykrycie  glebą,  wydobycie  i  wymieszanie  ku  powierzchni  roli  koloidów
wypłukanych  w  głąb  przez  wodę,  rozluźnienie  roli,  zwiększenie  jej  pulchności,  ilości
i wielkości  porów,  przykrycie  nasion  i  rozłogów  chwastów  uniemożliwiając  wydostanie  się
kiełków na powierzchnię roli. Do uprawy roli używamy pługów ciągnikowych zawieszanych
i półzawieszanych.  Pługi  zawieszane  łączy  się  z  ciągnikiem  za  pomocą  trzypunktowego
układu  zawieszenia  i  podnośnika  hydraulicznego.  Do  połączenia  pługa  z  ciągnikiem  służą
dwa  cięgła  dolne  niemające  żadnej  regulacji,  łącznik  górny  wyposażony  w  nakrętkę
regulacyjną  umożliwiającą  zmianę  jego  długości  i  dwa  wieszaki  łączące  cięgła  dolne
z podnośnikiem  hydraulicznym.  Pługi  półzawieszane  łączy  się  z  ciągnikiem  za  pomocą
dwóch  cięgieł  dolnych  układu  zawieszenia,  połączonych  z  podnośnikiem  hydraulicznym
ciągnika, bez wykorzystania cięgła górnego. W tylnej części pługa półzawieszanego znajduje
się  koło  podporowe,  na  którym  pług  opiera  się  zarówno  podczas  transportu,  jak  i  podczas
pracy. Zespołem roboczym pługa jest korpus podłużny, którego powierzchnia robocza składa
się  z  lemiesza  i  odkładnicy.  W  pługach  ciągnikowych  odkładnica  jest  dzielona  i  składa  się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z piersi i skrzydła. Zadaniem lemiesza jest podcięcie skiby w płaszczyźnie poziomej
i wstępne pokruszenie, a zadaniem odkładnicy jest odwrócenie skiby wraz z dalszym jej
kruszeniem. Rodzaje pługów stosowanych w uprawie: pługi obracalne, obracalne zawieszane,
obracalne półzawieszane, pługi zagonowe i głębokie.

Narzędzia do upraw popłużnych służą głównie przygotowaniu gleby do siewu i sadzenia.

Celami  zabiegów  upraw  popłużnych  są  w  szczególności:  dodatkowe  pokruszenie,
ujednolicenie  i  wyrównanie  powierzchni  gleby,  zwalczanie  chwastów,  regulowanie
wilgotności  gleby.  Wyróżniamy  następujące  rodzaje  narzędzi:  brony  talerzowe,  brony
zębowe, kultywatory, włóki i wały. Oprócz wymienionych coraz częściej stosuje się agregaty
uprawowe,  które  tworzą  odpowiednie  sprzęgnięcie  kilku  narzędzi  do  upraw  popłużnych
i połączenie ich z ciągnikiem.

Maszyny do nawożenia

Rozsiewacze nawozów mineralnych służą do wysiewania, nawozów pylistych,

krystalicznych  i  granulowanych.  Wśród  rozsiewaczy  można  wymienić  następujące  ich
rodzaje:  rozsiewacze  odśrodkowe,  które  maą  wmontowany  zespół  roboczy  w postaci  jednej
lub  dwóch  tarcz  z  łopatkami,  obracających  się  w  płaszczyźnie  poziomej  i  rozrzucających
nawóz  w wyniku  działania  siły  odśrodkowej.  Rozsiewacze  te  mogą  być  przyczepiane
i zawieszane.

Rys.6. Rozsiewacz nawozów i wapna przyczepiany

1) zbiornik nawozu, 2) przenośnik taśmowy, 3) zasuwa regulacyjna, 4) wał napędowy, 5) pokrętło regulacyjne

zasuwy, 6) koło jezdne, 7) tarcza rozsiewająca, 8) zaczep, 9) podpora przednia. [2, s.37]

Do nawożenia organicznego służy roztrząsacz obornika, który rozrzuca obornik po

powierzchni  pola.  Roztrząsacz  obornika  jest  jedno-  lub  dwuosiową  przyczepą  wyposażoną
w zespół  walców  roboczych,  adapter oraz  przenośnik  łańcuchowo-listwowy.  Zespół  roboczy
roztrząsacza  jest  napędzany  od  wału  odbioru  mocy  ciągnika.  Niezbędnym  uzupełnieniem
technologicznym  procesu  nawożenia  organicznego  jest  konieczność  stosowania  ładowaczy
chwytakowych do napełniania obornikiem skrzyń ładunkowych roztrząsaczy.

Rys.7.Roztrząsacz obornika

1) osłona siatkowa, 2) skrzynia, 3) walce roztrząsające pionowe, 4) wał napędowy, 5) osłona napędu, 6) koło

jezdne.[1,s.97]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaki jest cel uprawy roli?
2.  Co jest głównym narzędziem uprawowym?
3.  Jakie znasz rodzaje pługów?
4.  Jakie są cele zabiegów uprawowych popłużnych?
5.  Jakie są narzędzia do upraw popłużnych?
6.  Do czego służą rozsiewacze?
7.  Do nawożenia jakimi nawozami używamy roztrząsaczy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj klasyfikacji narzędzi i maszyn uprawowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać informacjie o narzędziach i maszynach uprawowych w literaturze z rozdziału 6,
2)  przeanalizować zdobyte informacje,
3)  dokonać klasyfikacji narzędzi i maszyn uprawowych,
4)  zanotować w notatniku,
5)  przedstawić na forum klasy dokonaną klasyfikację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Omów działanie rozsiewaczy nawozów mineralnych oraz omów ich budowę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać podstawowe wiadomości na temat rozsiewaczy z rozdziału 6,
2)  wykorzystać instrukcję obsługi rozsiewaczy,
3)  opisać działanie rozsiewaczy nawozów,
4)  zanotować informacje dotyczące rozsiewaczy w notatniku,
5)  przedstawić budowę rozsiewaczy nawozów mineralnych,
6)  ocenić wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi rozsiewacza,

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje pługów?



2) wymienić podstawowe narzędzia uprawowe?



3) wymienić narzędzia do upraw popłużnych?



4) wyjaśnić działanie rozsiewaczy odśrodkowych?



5) określić ilu osiowym narzędziem jest roztrząsacz obornika?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Mechanizacja siewu i sadzenia roślin

4.5.1. Materiał nauczania

Narzędzia do siewu.
Zadaniem siewników uniwersalnych do nasion jest dostarczenie na pole ściśle

określonej  ilości  nasion  oraz  równomierne  ich  rozmieszczenie  w  glebie,  zapewniające
zarówno  jednakowe  odległości  między  rzędami,  jak  i  umieszczenie  nasion  na  głębokości
odpowiedniej  dla  danej  rośliny  i  przykrycie  ich  glebą.  Siewniki  występują  jako  zawieszane
i przyczepiane. Inną odmianą  są siewniki punktowe. Siewniki punktowe mają  za zadanie nie
tylko  rozmieszczenie  nasion  w rzędach  jednakowo  odległych  od  siebie,  lecz  także
rozmieszczenie  w  jednakowych  odległościach  pojedynczych  nasion  wzdłuż  rzędu.  Siewniki
punktowe  dostosowane  do  punktowego  wysiewu  nasion  dzieli  się  na:  mechaniczne,
pneumatyczne  podciśnieniowe  i pneumatyczne  nadciśnieniowe.  Siewnik  mechaniczny  ma
zamontowaną tarczę komórkową obracającą się w płaszczyźnie pionowej. Tarcza komórkowa
ma  zarysowane  na  obwodzie  wgłębienia  o  wymiarach  dostosowanych  do  wielkości
wysiewanych  nasion.  Pneumatyczne  podciśnieniowe  zespoły  wysiewające  siewników
punktowych  mają  zamontowaną  również tarczę  komórkową, do której  otworków  nasiona  są
przysysane pod wpływem podciśnienia wytwarzanego przez wentylator. Przyssane nasiona są
przenoszone  przez  tarczę  do  miejsca,  w którym  jej  otwory  łączą  się  z  otworem  ciśnienia
atmosferycznego  i  wtedy  nasiona  odpadają  od  tarczy.  Siewnik  punktowy  pneumatyczny
nadciśnieniowy  jest  zbudowany  podobnie  jak  siewnik  podciśnieniowy,  jednak  zasada  jego
działania jest odmienna.

Siewniki rzędowe

Siewniki punktowe

Rys.8.Siewniki do siewu zbóż i warzyw [http://maszyny-rolnicze.low.pl]

Mechanizacja sadzenia roślin.
Do mechanicznego sadzenia roślin mają zastosowanie sadzarki o uciągu

mechanicznym, zawieszane najczęściej na ciągniku lub doczepiane do niego. Zadaniem
sadzarki jest wykonanie bruzdy w glebie, ustawienie sadzonki oraz ugniecenie gleby wokół
niej.

Rys.9.Sadzarka do drzew alejowych

[http://www.szkolkarstwo.pl/article.php?id=466]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sadzarki do roślin dzieli się na automatyczne i półautomatyczne. Sadzarki mogą być

jedno-  i  wielorzędowe.  Podstawowym  zespołem  roboczym  sadzarki  jest  podajnik  sadzonek.
Każdy  uchwyt  składa  się  ze  szczęk  zaciskających  sadzonkę  oraz  dźwigni.  Aby  rozewrzeć
szczęki należy zmienić rozwarcie dźwigni, co odbywa się automatycznie. Końcówki dźwigni
wyposażone w rolki wchodzą  między prowadnice i zmieniają  lekko rozwarcie, dzięki czemu
szczęki  się  otwierają.  Aby  nie  uszkodzić  sadzonek,  szczęki  wyłożone  są  gumą.  Szczęki
uchwytu otwierają się przed podejściem do punktu, w którym jest ułożona sadzonka oraz przy
podejściu  do  redlicy.  Zadaniem  redlic  w  sadzarkach  jest  wykonywanie  w  glebie  bruzdy,  na
głębokość  odpowiadającą  długości  systemu  korzeniowego  sadzonki.  Redlice  mogą  być
radełkowe,  stopkowe,  tarczowe.  Sadzarki  do  ziemniaków  powinny  zapewniać  równomierne
rozmieszczenie  sadzeniaków  zarówno  w  rzędach  jednakowo  odległych  od  siebie,  jak
i w możliwie  jednakowych  odległościach  wzdłuż  poszczególnych  rzędów.  Sadzarka
automatyczna tarczowa ma zamontowane zespoły robocze w postaci dwóch tarcz osadzonych
na  poziomej  osi.  Na  każdej  tarczy  znajdują  się  chwytaki.  Sadzarki  automatyczne
przenośnikowe mają zamontowane czerpaki osadzone na taśmie przenośnika.

Maszyny do siewu i sadzenia muszą przede wszystkim zapewnić dostarczenie na pole

wymaganej  ilości  nasion  lub  sadzonek  oraz  właściwe  rozmieszczenie  ich  w  glebie
i przykrycie.  Przygotowanie  siewnika  do  pracy  polega  na  nastawieniu  liczby  redlic,  ilości
wysiewu  i  długości  znacznika.  Przygotowując  sadzarkę  do  pracy,  należy  ustalić  wymagane
obroty tarcz dokonując odpowiednich zmian w przekładni  napędowej.  Analogicznie reguluje
się  prędkość  przenośników  w  sadzarce  przenośnikowej.  Trzeba  też  ustawić  redlice  na
wymaganej głębokości oraz ustawić obsypniki tak, aby formowały wymagany kształt redlin.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są zadania siewników?
2.  Jakie zadania mają siewniki punktowe?
3.  Do czego służą sadzarki?
4.  Jak działają sadzarki?
5.  Jakie rodzaje redlic występują w sadzarkach?

4.5.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ przygotowanie siewnika do siewu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje o przygotowaniu siewnika do siewu w literaturze z rozdziału 6,
2)  skorzystać z instrukcji obsługi siewnika,
3)  zapisać w notatniku sposób przygotowania siewnika do siewu,
4)  wymienić przeprowadzane regulacje siewnika,
5)  zaprezentować opis na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

instrukcje obsługi różnych typów siewników,

−

literatura z rozdziału 6,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj ustawienia sadzarki do sadzenia roślin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać informacje w literaturze z rozdziału 6 o sadzarkach, skorzystać z informacji

uzyskanych od nauczyciela,

2)  skorzystać z instrukcji obsługi sadzarki,
3)  przeprowadzić ustawienie sadzarki,
4)  omówić przeprowadzone regulacje,
5)  zapisać spostrzeżenia w notatniku,
6)  ocenić wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi sadzarki,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zadania siewników?



2) wymienić rodzaje siewników?



3) określić zadania siewnika punktowego?



4) określić sposób przygotowania siewników do pracy?



5) wymienić rodzaje redlic?



6) posłużyć się siewnikiem i sadzarką?



7) dobrać maszynę do siewu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6

Mechanizacja zaopatrzenia w wodę i nawadniania

4.6.1 Materiał nauczania

Najczęściej stosowanym sposobem zaopatrywania roślin w wodę jest nawadnianie

powierzchniowe.  Najstarszym  sposobem  nawadniania  jest  ręczne  podlewanie.  Wśród
mechanicznych  metod  nawadniania  wyróżniamy:  nawadnianie  podsiąkowe  i  nadsiąkowe,
zraszanie (deszczowanie), nawadnianie kropelkowe.
Nawadnianie
Jednym  z  systemów  melioracji  wodnych  polegającym  na  dostarczaniu  glebie  wody  w  celu
pokrycia  jej  niedoborów  i  zwiększeniu  jej  produktywności,  jest system  nawodnień. Źródłem
wody  mogą  być  zbiorniki  wodne  naturalne  i  sztuczne,  wody  powodziowe,  rzeki,  kanały,
studnie  i  ścieki.  Budowa  i  eksploatacja  urządzeń  nawadniających  jest  kosztowna,  dlatego
opłacają  się  one  tylko  w produkcji  intensywnej.  Niekiedy  z  wodą  wprowadza  się  również
składniki  pokarmowe  dla  roślin,  gdy  wykorzystuje  się  ścieki  lub  dodaje  nawóz  do  wody
podczas  deszczowania.  Podczas  deszczowania  roślin  następuje  zmywanie  licznych
szkodników,  takich  jak  mszyce,  przędziorki,  pchełki.  Stopień  zmywania  szkodników  zależy
od gatunku rośliny. Nawadnianie może mieć także skutki ujemne, jeżeli wykonuje się je zbyt
często,  zbyt  intensywnie  (niszczenie  struktury  gleby  podczas  deszczowania)  lub  gdy  dawki
polewowe  są  zbyt  duże.  Ilość  wody,  która  powinna  być  dostarczona  w  ciągu  okresu
wegetacyjnego zależy od potrzeb wodnych roślin, planowanego plonu, ilości opadów i stanu
uwilgotnienia gleby, a także od systemu nawadniania; wynosi ona od kilku do kilkunastu tys.
m

/ha. Jednorazowe dostarczenie takiej ilości wody przekraczałoby maksymalną pojemność

wodną  czynnej  warstwy  gleby,  dlatego  normę  dzieli  się  na  dawki  polewowe  i dostarcza  je
w określonych  odstępach  czasu,  stosownie  do  potrzeb  roślin.  Nieodpowiednie  nawadnianie
może  spowodować  nadmierne  uwilgotnienie  gleby,  a  nawet  doprowadzić  do  zabagnienia.
Ujemną  konsekwencją  nawadniania  jest  zubożenie  naturalnych  zbiorników  wody,
wymywanie  składników  pokarmowych  (ługowanie)  i  zagrożenie  chorobami  przenoszonymi
razem  z  wodą  lub  ściekami,  a  także  skażenie  gleb  wodami  niedostatecznie  czystymi.
W zależności  od  sposobu  rozprowadzania  wody,  rozróżnia  się  następujące  rodzaje
nawadniania: zraszanie, nawadnianie kroplowe oraz podsiąkowe.
Zraszanie

W większości polskich szkółek używa się deszczowni stałych sterowanych przez zawory

elektromagnetyczne  z  regulacją  czasową  długości  okresu  i  pory  nawadniania.  Rury
rozprowadzające wodę znajdują się  na powierzchni lub są zagłębione w ziemi.  W  szkółkach
gruntowych spotyka się deszczownie przenośne. W większych, co najmniej kilkuhektarowych
gospodarstwach,  wprowadza  się  (bądź  myśli  się  o  ich  instalacji)  systemy  nawadniania
i nawożenia sterowane komputerowo. Największą zaletą pełnej automatyzacji tych czynności
jest  możliwość  zaoszczędzenia  pracy  ludzkiej,  która  staje  się  coraz  droższa.  Przy  tego  typu
nawadnianiu  powstają  jednak  także  problemy.  Gdy  późną  wiosną  i  latem  w  trakcie
intensywnego  wzrostu  pojawiają  się  dłuższe  okresy  chłodnej  i  deszczowej  pogody,  rośliny
odczuwają  niedobór  składników  pokarmowych,  co  odbija  się  na  ich  wzroście.  Zwiększanie
stężenia  pożywki  i  jednoczesne  zmniejszanie  częstotliwości  podlewania  tylko  częściowo
rozwiązuje  ten  problem.  Osobną  kwestią  jest  ochrona  środowiska;  znaczna  część  roztworu
nawozów trafia do gleby i zanieczyszcza wody gruntowe.

Jedną z form deszczowania jest nawadnianie za pomocą ruchomych belek lub ram.

Belka ze zraszaczami, zamontowana na specjalnej konstrukcji ramowej, przesuwana jest przy
użyciu silnika elektrycznego wzdłuż zagonu z roślinami. Zaletą tego systemu jest wysoka
równomierność nawadniania. Stosuje się go już w wielu szkółkach, najczęściej w tunelach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

foliowych, w których rama nośna dla belki zraszającej może być zamocowana do konstrukcji
tunelu. Belki zraszające używane na otwartej przestrzeni mają większe rozmiary i mocowane
są na kołach jezdnych.

Nawadnianie  kroplowe  polega  na  dostarczeniu  małych  dawek  wody  bezpośrednio  do  strefy
korzeniowej  roślin.  System  urządzeń  do  kroplowego  nawadniania  roślin  umożliwia
równoczesne nawadnianie i nawożenie roślin. Jednym z najważniejszych elementów systemu
kropelkowego nawadniania, są emitery. Emitery możemy zaliczyć do trzech grup:
–  emitery w postaci otworów,
–  emitery o długiej drodze przepływu wody,
–  emitery z kompensacją ciśnienia.

Rys.10. schemat elementu nawadniania kropelkowego [http://ful.cc/rolnictwo]

Systemy podsiąkowe
Mogą  być  używane  na  matach  podsiąkowych,  zagonach  piaskowych,  stołach  zalewowych
i w rynnach  przepływowych.  Zaletą  tych  systemów  jest  duża  efektywność  nawadniania
i nawożenia,  możliwość  pełnej  automatyzacji  tych  zabiegów,  oszczędność  wody  i  nawozów
oraz ochrona środowiska.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie jest znaczenie wody w działalności gospodarstwa rolnego?
2.  Czym zajmuje się nawadnianie?
3.  Jakie znasz rodzaje nawadniania?
4.  Na czym polega zraszanie?
5.  Na czym polega nawadnianie kropelkowe?
6.  Do czego stosujemy systemy podsiąkowe?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz system nawadniania trawnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wyszukać w literaturze z rozdziału 6 informacji o systemach nawadniania,
2)  wybrać najbardziej ekonomiczny system nawadniania trawnika,
3)  opisać w punktach wybrany system nawadniania trawnika w notatniku,
4)  zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Wykonaj schemat nawadniania kropelkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wyszukać w literaturze z rozdziału 6 informacje o nawadnianiu kropelkowym,
2)  odszukać schematy i zdjęcia nawadniania kropelkowego,
3)  wykonać schemat nawadniania kropelkowego na papierze,
4)  zaprezentować wykonany schemat,
5)  ocenić wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier,

−

przybory do rysowania,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie „nawadnianie”?



2) wymienić rodzaje nawadniania?



3) wyjaśnić co rozumiesz przez zraszanie?



4) scharakteryzować nawadnianie kropelkowe?



5) scharakteryzować systemy podsiąkowe?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Mechanizacja prac związanych z pielęgnacją drzew i krzewów

4.7.1. Materiał nauczania

Pielęgnacja drzew i krzewów nie może obyć się bez cięcia, które jest niezbędne

w każdym wieku. Ma zapewnić przyjęcie  się posadzonej rośliny, właściwe  jej uformowanie,
obfite  kwitnienie  i  owocowanie,  a  wreszcie  odmłodzenie.  Osiągnięcie  wymienionych  celów
nie wymaga interwencji corocznej, jednakże musi być ona powtarzana regularnie, czasem, co
trzy,  pięć  lub  dziesięć  lat.  W  przeciwnym  wypadku  drzewa  i  krzewy  sprawiają  wrażenie
bezładu,  szybko  zajmują  zbyt  wiele  miejsca  i  przestają  owocować.  Pozostawione  suche
gałęzie  są  „słabymi  punktami",  atakowanymi  przez  czynniki  chorobotwórcze  i  szkodniki.
Usuwanie  suszu  jest  więc  zabiegiem  higienicznym,  zapewniającym  zdrowie  drzewom
i krzewom.  Do  najczęściej  stosowanych  cięć  pielęgnacyjnych  (sanitarnych)  w  koronach
drzew należą prace polegające na usuwaniu pędów, gałęzi i konarów chorych, martwych oraz
połamanych.  Wykonywane  są  jako  zabiegi  poprzedzające  inne  czynności  pielęgnacyjne,
warunkujące  podjęcie  pozostałych  prac w koronie drzewa.  W  ogrodnictwie  stosuje  się także
cięcia  pielęgnacyjne  (korygujące),  zmierzające  do  niwelowania  wad  korony,  poprawiające
statykę  drzewa  lub  zapobiegające  rozłamaniem  (np.  w  koronach  topól),  które  przeprowadza
się  w  celu  zlikwidowania  zagrożeń  dla  mieszkańców.  Polegają  one  m.in.:  na  obniżeniu
wysokości  drzew,  odciążeniu  konarów,  korekcie  statyki  poprzez  odciążenie  części  korony,
usunięciu  gałęzi  nieprawidłowych  oraz  nadmiernie  zagęszczających  koronę.  Cięcia
pielęgnacyjne prześwietlające są to cięcia rozluźniające zbyt zagęszczoną koronę. Wykonuje
się  je  w  celu  lepszego  wykorzystania  przez  drzewo  światła  oraz  lepszego  przewietrzania
korony,  a  tym  samym  dla  poprawy  warunków  życia  i  rozwoju  drzewa.  Cięcia  techniczne
w koronach  drzew,  stosowane  w  budownictwie,  wzdłuż  ciągów  komunikacyjnych,  linii
energetycznych,  mają  na  celu  dostosowanie  istniejącego  drzewostanu  do  warunków
zabudowy,  dopuszczenie  światła  dziennego  do  mieszkań,  zapewnienie  bezpieczeństwa
użytkownikom tras komunikacyjnych zgodnie z ich przeznaczeniem, utrzymanie w należytym
stanie urządzeń.

A kiedy nastaje odpowiednia pora na przycinanie drzew? Drzewa iglaste można

przycinać  przez  cały  rok;  liściaste  -  także  przez  cały  rok,  za  wyjątkiem  gatunków:  brzoza,
grab,  klon,  u  których  cięcia  żywych  części  drzew  należy  wykonać  po  rozwoju  liści
w miesiącach  od  czerwca  do  września  (posusz  przez  cały  rok)  oraz  gatunków:  orzech,
orzesznik, skrzydłorzech, u których cięcia wykonuje się w okresie od 15 lipca do 15 sierpnia.
Dopuszcza  się  zmiany  pory  cięć  gatunków  „płaczących"  zależnie  od  warunków
klimatycznych w danym roku. W każdym przypadku porę rozpoczęcia cięć wyznacza jednak
termin  pełnego  rozwoju  liści.  Na  wykonanie  wszelkiego  rodzaju  cięć  (poza  terenami
wpisanymi do rejestru zabytków) nie obowiązuje zezwolenie. Należy jednak przy planowaniu
tego  rodzaju  zabiegów,  jak  również  przy  wycinaniu  drzew  i  krzewów  na  podstawie
stosownego  zezwolenia,  przestrzegać  okresu  ochronnego  miejsc  lęgowych  ptaków
chronionych.  W  terminie  od  1  marca  do  31  sierpnia  obowiązuje  zakaz  usuwania  gniazd
ptasich  m.in.  z  terenów  zieleni,  na  co  należy  zwrócić  uwagę  podczas  wykonywania
powyższych zabiegów.

Do prac związanych z pielęgnacją drzew i krzewów używamy zarówno sprzętu

ręcznego jak i mechanicznego. Sprzęt do pielęgnacji drzew ręczny to:

piła do okrzesywania

z nożem  do  usuwania  kory,  piła  ogrodnicza  do  okrzesywania,  sekatory,  nożyce  do
okrzesywania.  Wśród  narzędzi  mechanicznych  to:  pilarki  spalinowe  i  elektryczne,  kosy
i wykaszarki  spalinowe,  nożyce  spalinowe  do  żywopłotu,  podkrzesywarki  do  gałęzi.  To
niezbędne  nowoczesne  urządzenia  pozwalające  znacznie  uprościć  proces  wymiany  starych
odmian na nowe, usprawniając wycinkę drzew. Pilarki spalinowe to lekkie i mocne narzędzie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przydatne zarówno podczas usuwania starych drzew jak i wycinaniu grubszych konarów lub
choćby podcinaniu pni rosnących drzew owocowych. Lekkie i wytrzymałe, a przy tym
niezawodne, stanowią doskonałą pomoc w pracach ogrodniczych.

Rys. 11. Piła łańcuchowa spalinowa

kosa spalinowa [www.megamajster.pl]

Kosy spalinowe służą do wykaszania chwastów między młodymi drzewkami, które

jako zbyt delikatne mogłyby zostać porażone przez herbicydy podczas prac ochronnych.
Można ich używać również do innych prac, np. czyścić rowy i pobocza, a jeśli zajdzie taka
potrzeba, wycinać nawet cienkie zarośla i krzaki

Podkrzesywarki służą do pielęgnacji drzew

owocowych oraz prześwietlaniea koron drzew.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są zabiegi prowadzone podczas pielęgnacji drzew?
2.  Jakiego sprzętu używamy do pielęgnacji drzew?
3.  Do jakich prac stosowane są pilarki?
4.  Jakie jest działanie podkrzesywarek?
5.  Jakiego sprzętu używamy do formowania krzewów?

4.7.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj zabiegi wykonywane podczas pielęgnacji drzew.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć informacje o prowadzonych metodach pielęgnacyjnych drzew w literaturze

z rozdziału 6,

2) zapisać zdobyte informacje w notatniku,
3) zaprezentować przed klasą informacje o pielęgnacji drzew.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dobierz narzędzia do prześwietlania koron drzew.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w literaturze z rozdziału 6 informacje o stosowanych narzędziach w pracach

pielęgnacyjnych drzew,

2)  zapoznać się z narzędziami na podstawie informatorów i katalogów narzędzi,
3)  wybrać narzędzia do prześwietlania koron drzew,
4)  zaprezentować wybrane rodzaje narzędzi na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu,

−

katalogi sprzętu i narzędzi stosowanych do pielęgnacji drzew.

−

literatura z rozdziału 6.

4.7.3. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) Określić, co oznacza pielęgnacja drzew i krzewów?



2) określić narzędzia używane do pielęgnacji drzew i krzewów?



3) scharakteryzować pilarki?



4) wyjaśnić zadania podkrzesywarek?



5) wyjaśnić cel stosowania kos spalinowych?



6) wyjaśnić różnicę między piłą spalinową a wykaszarką?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Mechanizacja prac związanych z zakładaniem i pielęgnacją

trawników

4.8.1. Materiał nauczania

Prace związane z zakładaniem trawników to przede wszystkim przygotowanie

podłoża.  Jest  ważną,  długotrwałą  czynnością,  ale  od  jej  przebiegu  i  staranności  w  dużym
stopniu  zależeć  będzie  wygląd  naszego trawnika. Najistotniejsze dla rozwoju traw, trwałości
i wytrzymałości  darni,  jest  przygotowanie  wierzchniej  warstwy  ziemi  warstwy  nośnej.
Wystarczająca  grubość  tej  warstwy  wynosi  10  –  15cm.  Powinna  być  budowana  z  takich
składników,  które  pozwalają  na utrzymanie  porowatości,  stworzenie  prawidłowej  struktury,
przepuszczalności  oraz elastyczności.  Takie  warunki  zapewniają  optymalny  rozwój  korzeni
traw  przez  odprowadzanie  nadmiaru  wody  z  wierzchniej  warstwy  i  zmniejszenie  ryzyka
gnicia,  ułatwiają  dostarczenie  tlenu  i  odprowadzanie  dwutlenku  węgla  szkodliwego  dla
korzeni.  Ograniczenie  dopływu  powietrza do  korzeni  powoduje  zahamowanie  wzrostu traw.
Na  początku  musimy  z naszego  ogródka  usunąć  gruz,  śmieci,  kamienie  oraz zastanowić  się,
które drzewa i krzewy zostawić, pozostałe zaś wykarczować. Po tych pierwszych porządkach
lepiej  zorientujemy  się,  jaka  naprawdę  jest powierzchnia naszego ogrodu. Czy  jest  możliwie
równa,  czy  –  co  bywa  najczęściej  –  nieregularna  i  obfituje  w  dołki  i  pagórki.  Należy  ją
oczywiście  wyrównać.  Nie  należy  ścinać  wzgórków,  a  uzyskaną  tym  sposobem  ziemią
wypełniać  dołków,  chyba,  że  warstwa  ziemi  urodzajnej  jest  grubsza  niż  10  cm.  Przy
większych  nierównościach  należy  zdjąć  warstwę ziemi urodzajnej. Następnie  przystępujemy
do wyrównywania podglebia. Na tak przygotowane podłoże z powrotem rozkładamy warstwę
uprzednio  zdjętej  ziemi.  Jeżeli  chcemy  zmniejszyć  spadek  trawnika  na  naszej  działce,  to
najpierw musimy ściągnąć ziemię urodzajną, potem przenieść podglebie w najniższe miejsce
i uformować żądany poziom. Następnie rozłożyć  warstwę gleby urodzajnej. Drenowanie  jest
niezbędne  wszędzie  tam,  gdzie  na  wiosnę  pojawiają  się  kałuże  ze  stojącą  w  nich  wodą.
Obowiązkowe  jest  także  na  glebie  gliniastej.  Prawidłowy  drenaż  jest  istotny  dla  dobrego
rozwoju trawnika, przedłuża jego życie, ma ogromny wpływ na wzrost korzeni, a tym samym
na  wygląd  darni.  Na  terenie  płaskim,  przy  dostatecznie  przesiąkliwym  podłożu,  możemy
budować  warstwę  odsączającą  pod  całą  powierzchnią  trawnika.  Należy  zebrać  i  ułożyć
w pryzmę  wierzchnią  warstwę  gleby.  Po  zniwelowaniu  terenu  wykopujemy  szczeliny
o szerokości  30cm,  w  odstępach  co  2m.  Szczeliny  powinny  być  wykonane  do  poziomu
podłoża  przepuszczalnego,  po  czym  zasypuje  się  je  piaskiem.  Najlepszy  tu  będzie  piasek
gruboziarnisty  o  średnicy  ziaren  ok.  1mm.  Kolejnym  etapem  jest  ułożenie  warstwy
odsączającej o grubości 10cm, także z piasku gruboziarnistego. Po dokładnym zniwelowaniu
tej  warstwy  możemy  przystąpić  do  rozsypania  uprzednio  przygotowanej  gleby  (warstwy
nośnej).  Innym  dobrym  i  godnym  polecenia  sposobem  jest  wykorzystanie  systemu  rurek
drenarskich. Drenowanie przewodowe jest konieczne, gdy podłoże jest nieprzepuszczalne lub
struktura podłoża jest zróżnicowana, co powoduje duże wahania w przepuszczalności, lub też,
gdy  przewidujemy  dużą  intensywność  eksploatacji.  Niewątpliwie  jest  to  drenaż  najlepszy,
niestety  także  najdroższy.  Przekopywanie  luźnej  ziemi  wykonujemy  szpadlem,  a  ciężkiej
widłami amerykańskimi. Ziemi nie należy całkowicie odwracać, jałowe podglebie wydostanie
się  wówczas  na  wierzch.  Podczas  przekopywania  musimy  usuwać  kamienie,  korzenie
i chwasty.  Istotne  jest  wybranie  odpowiedniego  dnia  tak,  by  ziemia  nie  była  bardzo  mokra,
a buty  się  do niej  nie  przylepiały.  Nie  może  też  być  zanadto  wyschnięta,  bo  to  utrudni  nam
pracę.  Po przekopaniu  musimy  rozbić  bryły.  Najlepiej  nam  się  to  uda,  gdy  ziemia  będzie
nieco  przesuszona.  Możemy  do  tego  celu  wykorzystać  grabie,  widły  amerykańskie,  a  na
cięższych ziemiach łopatę. Następnie należy powierzchnię wyrównać grabiami. Na tym etapie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powinniśmy dodać piasku oraz torfu w ilości nie mniejszej niż 5 l/m

(do 20 l/m

w przypadku  bardzo  luźnej,  piaszczystej  ziemi).  Jeżeli  zależy  nam  na  trawniku  o  wysokiej
jakości,  odpornym  na  deptanie  i niskie  koszenie,  a  mamy  możliwość  systematycznego
podlewania,  warstwa  nośna  powinna  się  składać  z  65%  piasku,  30%  ziemi  i  5%  torfu.
Oczywiście  pojęcie  ziemia  może  być  traktowane  bardzo  różnie.  W  tym  przypadku  określa
ziemię średnio zwięzłą (gliniasto – piaszczystą). Procent piasku nie wskazuje, że właśnie tyle
piasku  powinniśmy  dowieźć  do  budowy  naszego  trawnika.  Oznacza  jedynie  całkowitą
zawartość  piasku  w  warstwie  nośnej.  Wynika  więc  stąd,  że  ilość  piasku,  jaką  powinniśmy
dodać do dziesięciocentymetrowej warstwy nośnej, to 6,5 m

na 100 m

, ale tylko na ciężkich,

zlewnych  glebach.  Jeżeli  mamy  ziemię  piaszczysto  –  gliniastą,  to  podaną  ilość  piasku
możemy zredukować przynajmniej o połowę. Najlepszy jest piasek o granulacji około 0,6 mm
– bez kamieni, kawałków roślin i bez iłu. Na glebach luźnych, piaszczystych, oczywiście nie
potrzeba w  ogóle  dodawać  piasku.  Na takiej  ziemi  konieczne  będzie  za  to  dodanie  większej
ilości  torfu.  Najlepiej  używać  torfu  wysokiego,  nieodkwaszonego,  mielonego.  Ubijanie  to
ważny, a często zaniedbywany punkt przy przygotowaniu podłoża. Najlepszym sposobem jest
wałowanie.  Po  ubiciu  lub  wałowaniu  konieczny  będzie  3  –  8  tygodniowy  okres  przerwy
w pracach.  Ziemia  będzie  miała  czas  na  ułożenie  się.  W  tym  czasie  zaczną  się  rozwijać
chwasty, które należy koniecznie zwalczać przez grabienie lub siekanie motyką, a najprościej
herbicydami  (np.  Roundup  lub  Avans).  Ostatnim  krokiem  przed  przystąpieniem  do  siewu
będzie bardzo dokładne wyrównanie powierzchni. Przy pomocy grabi należy wzruszyć glebę
nie  głębiej  niż  na  5  cm,  rozbijając  jednocześnie  wszystkie  bryłki  ziemi.  Tak  rozpulchnioną
górną warstwę możemy starannie wyrównywać, poruszając się od środka ku brzegom.

Koszenie to najważniejszy zabieg pielęgnacyjny. Od jego staranności i regularności,

z jaką  będzie  przeprowadzany,  zależy  w  dużym  stopniu  doskonały  wygląd  trawnika.
Wysokość  koszenia  to  pierwszy  problem,  który  musimy  rozwiązać.  Dla  trawników
użytkowych,  przydomowych  i  sportowych,  optymalna  wysokość  ze  względu  na
wytrzymałość  na  deptanie,  ścieranie  i  rozrywanie  darni,  to  ok.  3,5  cm.  Dla  trawników
ozdobnych,  najczęściej  zakładanych  z kostrzew  i  mietlic,  wysokość  koszenia  jest  niższa
i wynosi 1,5 : 2,5 cm. Im wyżej kosimy trawnik, tym łatwiej go utrzymać, a im niżej, tym ładniej
wygląda.  Pierwsze  koszenie  wykonujemy  wtedy,  gdy  trawa  osiągnie  wysokość  8  –  10  cm.
Należy pamiętać o tym, że kosimy wówczas powyżej tej wysokości, którą chcemy ostatecznie
uzyskać.  Gdy  chcemy  kosić  na  wysokość  3,5  cm,  to  pierwsze  koszenie  należy  wykonać  na
około  5,5  cm,  a  dopiero  kolejne  na  3,5  cm.  Na  parę  dni  przed  pierwszym  koszeniem
(koniecznie  też  po  nim)  warto  zwałować  trawę  lekkim  wałem,  w  celu  dociśnięcia  młodych
roślin.  Przez  cały  rok  powinniśmy  utrzymywać  jednakową  wysokość  koszenia.  Zapewni  to,
przy  regularności  tego  zabiegu,  najlepszy  wygląd  naszego  trawnika.  Po  koszeniu
najważniejszym i najczęściej zaniedbywanym zabiegiem pielęgnacyjnym jest nawożenie. Jest
niezbędne  dla  prawidłowego  wzrostu  i  rozwoju roślin.  Tylko odżywione rośliny  dadzą  efekt
gęstego, wyrównanego i elastycznego trawnika. Kompletne nawożenie sprzyja krzewieniu się
traw i rozwojowi korzeni. Często spotykane nawożenie tylko jednym składnikiem azotem, po
chwilowej  poprawie  wyglądu  (ciemnozielony  trawnik)  powoduje  rozluźnienie  darni.  Trawy
tak  karmione  są  podatne  na  wiele  chorób  i szkodników.  Niektóre  składniki  pokarmowe,  jak
azot,  potas  czy  fosfor,  są  pobierane  przez  rośliny  w  dużych  ilościach.  Ich  naturalny  zapas
w glebie wyczerpuje się  najszybciej. Pozostałe składniki diety roślin, jak: wapń,  magnez czy
siarka,  pobierane  także  w  znacznych  ilościach,  zwykle  znajdują  się  w  dostatecznej  ilości
w glebie. Inne składniki pokarmowe to mikroelementy: sód, żelazo, mangan, bor, jod, miedź
i inne. Pobierane są w mniejszych ilościach i prawie w każdej glebie znajduje się ich dostatek.
Nawożenie, jeżeli ma być kompletne, musi dostarczyć wszystkich brakujących składników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podlewanie
Zapotrzebowanie dzienne traw na wodę wynosi od 0,5 do 3 (max. 7) litrów na 1 m

Zależy to od gatunku traw, temperatury, nasłonecznienia i wiatru. W identycznych warunkach
zapotrzebowanie  na  wodę  może  być  różne,  zależy  bowiem  od  grubości  darni,  głębokości
systemu korzeniowego, wysokości koszenia i sposobu użytkowania trawnika.

Techniki nawadniania.
Konewka  –  za  jej  pomocą  udaje  się  bardzo  równomiernie  rozpryskać  wodę.  Jest  to
podstawowa  i jedyna  zaleta  tego  urządzenia.  Zraszacz  statyczny  najtańszy  z  możliwych,
trwały,  równomiernie  rozprowadza  wodę,  dobrze  nadaje  się  do  małych  ogródków.  Zraszacz
wahadłowy rozprowadza wodę za pomocą dysz umieszczonych na rurze, która powoli obraca
się  z  boku  na  bok.  Zraszacz  obrotowy  prosty,  produkowany  w  wielu  odmianach,  jest  dobry
dla  małych  ogrodów.  W  zraszaczu  pulsacyjnym  mechanizm  sprężynowo  –  młoteczkowy
umożliwia  skokowe  przesuwanie  strumienia  rozpryskiwanej  wody  o  mały  kąt.  Jest  to
najlepsze urządzenie do każdego ogródka o powierzchni większej niż 50 m

. Jedyny zraszacz,

który często posiada możliwość podlewania powierzchni w kształcie wycinka koła. Zraszacz
wężowy dobry do długich, prostokątnych powierzchni.

Piaskowanie jest zabiegiem u nas prawie nieznanym, a stosowanym w krajach o wysokiej

kulturze ogrodniczej od dziesięcioleci. Regularne piaskowanie przyczynia się do powstawania
nowych  korzeni,  rozłogów  i  pędów.  Piasek  przedostając  się  z  powierzchni  trawnika  do
warstwy  nośnej  rozluźnia  ją,  poprawia  napowietrzenie  gleby,  przez  co  polepsza  warunki
rozwoju  korzeni.  Poprawia  też  przesiąkliwość  gruntu,  trawnik  staje  się  bardziej  elastyczny.
Ponadto  piasek  wypełnia  małe  wklęśnięcia,  tym  samym  wyrównuje  powierzchnię  trawnika.
Najlepszy  jest  piasek  średnioziarnisty  o  granulacji  0,5  –  0,6  mm,  oczywiście  bez  kamieni.
Piasek  na  małych  powierzchniach  można  rozrzucać  łopatą,  później  rozgarnąć  na  pomocą
grabi,  a  następnie  twardej  szczotki.  Piasek  powinien  być  suchy,  ponieważ  wilgotny  nie  daje
się równomiernie  rozprowadzić.  Wałowanie  jest podstawowym  zabiegiem,  który  ma  na  celu
wyrównanie  powierzchni  i  pobudzenie  trawy  do krzewienia.  Skład  warstwy  nośnej  bardzo
ogranicza  częstość  wałowania.  Podłoże  luźne,  przepuszczalne,  możemy  i  powinniśmy
wałować  częściej,  ciężkie  rzadziej,  ponieważ  zachodzi  obawa  jego  zbicia,  ograniczenia
przepuszczalności, a co za tym idzie dostępu wody i powietrza do korzeni. Wałowanie należy
wykonać  w  dwóch  prostopadłych  kierunkach,  "na  krzyż".  Przejazdy  powinny  być
wykonywane  bez  dłuższego  zatrzymywania w  jednym  miejscu.  Nawroty,  jeżeli  to  możliwe,
trzeba robić poza trawnikiem lub bardzo łagodnie w jego obrębie tak, aby nie rozerwać darni.
Wałowanie  należy  przeprowadzić  wałem  o  masie  70  do  300  kg,  przy  szerokości  roboczej
około  100  cm.  Ciężar  wału  musi  być  dostosowany  do  plastyczności  trawnika.  Skuteczność
i powodzenie  tego  zabiegu  będą  zależały  od  wybrania  odpowiedniej  pory.  Gleba  nie  może
być  zbyt  mokra,  bo  wtedy  niszczymy  jej  strukturę.  Używając  ciężkiego  wału  na  zbyt
plastycznej  glebie,  powodujemy  rozrywanie  darni  i  głębokie  wgniecenia.  Przeprowadzanie
wałowania  jest  konieczne  na  pewno  raz  w  roku  –  wczesną  wiosną,  by  docisnąć  kępy  traw
wysadzone  przez  mróz.  Trawniki  intensywnie  eksploatowane,  z  dużą  ilością  dżdżownic,
należy wałować częściej, nawet raz w miesiącu. Ważne jest wałowanie na dwa do trzech dni
przed  i po pierwszym  koszeniu.  Zapewnia  to  dociśnięcie  młodych  roślin,  kiedy  są  jeszcze
słabo  zakorzenione.  Najlepiej  do  tego  celu  użyć  lekkiego  wału  o  ciężarze  do  50  kg.  Do
przygotowania  dużych  trawników  używamy  sprzętu  rolniczego:  ciągnik  z  narzędziami
uprawowymi  (pług,  brona  talerzowa,  glebogryzarka).  Do  siewu  i  pielęgnacji  używamy
siewników ciągnikowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak przygotować podłoże pod trawnik?
2.  Jakie są niezbędne prace przy wykonaniu trawnika?
3.  Na czym polega pielęgnowanie trawnika?
4.  Czym wykonujemy wałowanie?
5.  Jakie znasz techniki nawadniania?
6.  W jakim celu piaskujemy trawnik?
7.  Jakiego sprzętu używamy do dużych trawników?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj podłoże pod trawnik na działce szkolnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze sposobem przygotowania podłoża pod trawniki na podstawie rozdziału 6

mechanizacja prac związanych z zakładaniem i pielęgnacją trawników,

2)  wybrać sprzęt do uprawy gleby,
3)  oczyścić teren pod trawnik,
4)  wybrać sprzęt do wałowania gleby,
5)  wyrównać teren,
6)  przygotować podłoże,
7)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt do uprawy gleby (szpadel, glebogryzarka z silnikiem spalinowym),

−

wał do wałowania gleby,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Omów cel wałowania trawników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z wiadomościami w literaturze z rozdziału 6 o wałowaniu trawników,
2)  odnaleźć informacje o wałowaniu na stronach internetowych,
3)  dokonać wyboru odpowiedniego narzędzia do wykonywania wałowania,
4)  zapisać kolejność wykonywanych czynności podczas wałowania w notatniku,
5)  przedstawić na forum klasy sposób i cel wałowania trawnika.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

dostęp do internetu,

−

literatura z rozdziału 6,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel przygotowania podłoża pod trawnik?



2) wyjaśnić cel drenażowania?



3) wyjaśnić metody zwalczania chwastów na trawnik?



4) wskazać dzienne zapotrzebowanie wody na trawnik?



5) wyjaśnić cel nawadniania trawnika?



6) wymienić techniki nawadniania trawników?



7) wyjaśnić cel wałowania trawnika?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Mechanizacja prac w szkółkach

4.9.1. Materiał nauczania

Celem prac w szkółkach jest przygotowanie sadzonek nowych roślin.
Sadzarki. Przeznaczenie: do sadzenia porzeczek, agrestu, malin i podobnych budową

krzewów. Sadzarka jest narzędziem jednorzędowym montowanym

na trzypunktowym

zawieszeniu ciągnika. Zbudowana jest z ramy stalowej wspartej na dwóch kołach.

Rys 12. Sadzarka

do porzeczek SCR-2M

[http://maszyny-rolnicze.low.pl]

Sadzarka jest narzędziem jednorzędowym, montowanym na trzypunktowym

zawieszeniu  ciągnika.  Zbudowana  jest  z ramy stalowej  wspartej  na dwóch  kołach. Do  ramy
przymocowana jest redlica i dwa zagarniacze gleby, dwa siedziska (jedno dla osoby sadzącej
i drugie  dla  podającej),  zasobniki  na  sadzonki  krzewów  oraz  znacznik.  Redlica  wykonuje
w glebie  szeroką  szczelinę,  w  którą  ręcznie  wkłada  się  korzenie  sadzonki.  Zagarniacze
zsuwają  glebę  z  obu  stron  na  korzenie,  a  koła  ją  ugniatają.  Sadzarka  wyposażona  jest
w znacznik ułatwiający utrzymanie właściwego odstępu rzędów.

Rys.13. Obsypniki do matecznika typ COS-1 .[http://maszyny-rolnicze.low.pl]

Przeznaczenie: do obsypywania odrastających pędów w matecznikach podkładek
wegetatywnych. Ponadto może być stosowany na plantacjach szparagów oraz do okrywania
karp matecznych na zimę.

Stosujemy również w pracach szkółkarskich:

−

opielacz uniwersalny, służący do spulchniania warstwy gleby znajdującej się między
rzędami oraz do częściowego odchwaszczania. Głębokość pracy zależna jest od
warunków panujących w szkółce,

−

wyorywacz zagonowy – przeznaczony jest do odcięcia, rozkruszenia i niewielkiego
uniesienia warstwy gleby z sadzonkami drzew. Maszyna umożliwia wyorywanie
sadzonek małych i średnich za pomocą lemiesza,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

siewnik

granulatów,

przeznaczony

jest

doglebowego,

międzyrzędowego

wprowadzania granulatów, środków ochrony roślin i nawozów mineralnych w szkółkach.

−

podcinacz wyorywacz klamrowy, przeznaczony jest do odcięcia i pokruszenia płata gleby
z sadzonkami,

−

podcinacz korzeni, przeznaczony jest do podcinania korzeni sadzonek w szkółkach.

W jednym przejściu maszyna podcina korzenie z jednego boku i od spodu, a z drugiego

boku odbywa się przy przejeździe w przeciwnym kierunku,

−

szkółkowy siewnik nasion, przeznaczony jest do wysiewu ciężkonasiennych gatunków
drzew.

Rys.14 Wyorywacz sadzonek.

[http://www.lesnik.trz.pl/maszyny.htm]

Rys.15 Wyorywacz sadzonek aktywny.
[http://www.lesnik.trz.pl/maszyny.htm]

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są cele prac w szkółkach?
2.  Do czego służą sadzarki?
3.  Jak działają sadzarki?
4.  Jakie zastosowanie mają obsypniki?
5.  Do czego zastosowany jest wyorywacz?
6.  Jakie zadania spełniają podcinacze?
7.  Jakiego rodzaju siewniki stosujemy w szkółkach?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Omów przeznaczenie i budowę sadzarki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z materiałem nauczania z rozdziału 6 dotyczącym pracy w szkółkach,
2)  odszukać wiadomości o budowie sadzarek,
3)  poznać przeznaczenie sadzarek,
4)  wymienić w punktach budowę sadzarek,
5)  zapisać w notatniku przeznaczenie sadzarek,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje obsługi sadzarek stosowanych w szkółkarstwie,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Omów zasady siewu nasion w szkółkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać i przeanalizować wiadomości z rozdziału 6 dotyczące zasady siewu różnych

nasion roślin,

2)  wyszukać informacje o mechanicznym wysiewie nasion,
3)  wybrać typy stosowanych siewników do pracy w szkółkach,
4)  opisać zasady działania siewników,
5)  zaprezentować wybrany siewnik na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

katalogi siewników do pracy w szkółkach,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel uprawy roślin w szkółkach?



2) wymienić sprzęt używany w pracach szkółkarskich?



3) wskazać zadania sadzarek?



4) wyjaśnić budowę sadzarek?



5) wyjaśnić zadania opielaczy?



6) scharakteryzować zadania podcinaczy korzeni?



7) wyjaśnić zadania siewników?



8) wyjaśnić cel stosowania wyorywacza?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Mechanizacja ochrony roślin

4.10.1. Materiał nauczania

Najbardziej rozpowszechnioną metodą zwalczania chorób, chwastów i szkodników roślin

jest  metoda  chemicznego  zwalczania.  Najpowszechniejszymi  urządzeniami  do  ochrony
rośliny  są opryskiwacze.  Wśród  opryskiwacze,  stosowanych  do  zabiegów  ochrony  roślin
można wyróżnić: ręczne, plecakowe, taczkowe, ciągnikowe, samojezdne, samolotowe. Napęd
mogą  one  uzyskiwać  od  silników  spalinowych,  elektrycznych,  ciągników  lub  mogą  być
napędzane  ręcznie.  Ze  względu  na  przeznaczenie  można  je  podzielić  na:  opryskiwacze  do
upraw  polowych,  sadownicze  lub  specjalne:  szkółkarskie,  szklarniowe.  Opryskiwacze
posiadają  różną  konstrukcję  w zależności  od  zastosowania  i przeznaczenia.  Opryskiwacze
polowe  stosuje  się  do  chemicznej  ochrony  roślin,  która  jest  najbardziej  skutecznym
zabiegiem.  Z  uwagi  jednak  na  ujemny  wpływ  chemizacji  na  środowisko  naturalne,  metody
chemiczne powinny  być stosowane  na powierzchniach ściśle ograniczonych występowaniem
zagrożenia, a dawki środków chemicznych dokładnie dobierane.

Ciągnikowe opryskiwacze zawieszane mają zamontowany zbiornik, pod którym

zamontowana  jest  pompa,  a  w  przedniej  części  do  zbiornika  przymocowany  jest  zawór
sterujący.  Rozpylacze  umieszczone  są  na  belkach  polowych,  których  wysokość  ustawienia
nad  powierzchnią  pola  może  być  regulowana  za  pomocą  korby,  a  poszczególne  segmenty
belek  polowych  są  składane  do  transportu.  Pompa  uzyskuje  napęd  od  wału  odbioru  mocy
ciągnika.  Do regulacji  ciśnienia  roboczego  i  sterowania  przepływem  cieczy  służy  zawór
sterujący,  który  jest  jednocześnie  zaworem  bezpieczeństwa.  Opryskiwacze  przyczepiane
polowe  mają  dodatkowo  zamontowane  koła  jezdne  i  są  połączone  z  ciągnikiem  za  pomocą
haka  zaczepowego.  Opryskiwacze  sadownicze  muszą  dawać  większy  zasięg  kropli  niż
w pracach  polowych,  z  utrzymaniem  dokładnego  rozdrobnienia  cieczy.  W  celu  uzyskania
większego  zasięgu  kropli  stosuje  się  dodatkowy  podmuch  powietrza,  wytwarzany  przez
wentylator,  który  unosi  nawet  drobno  rozpylone  krople  na  wymaganą  odległość.
Opryskiwacze  plecakowe  mogą  być  spalinowe  lub  ciśnieniowe.  Stosowane  są  w  opryskach
sadowniczych,  na  małych  plantacjach  i terenach  zieleni.  Zaletą  tego  typu  opryskiwacza  jest
dostęp  w  każde  najbardziej  odległe  i niedostępne  miejsca  w  ogrodach  i  plantacjach  roślin.
Opryskiwacze  plecakowe  są  na  ogół  lekkie,  o  pojemnościach  do  kilkudziesięciu  litrów.
Większość  opryskiwaczy  plecakowych  tak  jest  zaprojektowana,  aby  ich  eksploatacja  była
łatwa  i  wygodna.  Specjalnym  rozwiązaniem  są  długie,  teleskopowe  lance  z  dodatkowym
uszczelnieniem  chroniącym  przed  piachem  i zanieczyszczeniami.

Wszystkie elementy

opryskiwaczy  wykonane  zostały  z  materiałów  o najwyższej  wytrzymałości  i  odporności
chemicznej,  tak,  aby  mogły  służyć  przez  wiele  lat.  Przygotowanie  do  pracy  i  regulacja
maszyn  do  ochrony  roślin  obejmuje  nastawienie  wymaganej  dawki  oprysku.

Ważnym

elementem  roboczym  opryskiwacza  są  końcówki  rozpylające,  które  można  wymieniać,
dostosowywać  do  odpowiedniego  rodzaju  oprysku.  Rozpylacze  można  podzielić  ze  względu
na  sposób  wytwarzania  kropli  na:  ciśnieniowe,  wirujące,  pneumatyczne.  Najczęściej
stosowane  są  rozpylacze  ciśnieniowe,  a  te  można  podzielić  na:  wirowe,  szczelinowe
i uderzeniowe.  Rozpylacze  szczelinowe  są  stosowane  do  opryskiwaczy  niskociśnieniowych,
średnio  i grubokroplistych.  Dysze  te  wytwarzają  strumień  cieczy  w postaci  płaskiego
wachlarza symetrycznego lub niesymetrycznego. Są stosowane do zabiegów grzybobójczych,
owadobójczych i chwastobójczych.

W czasie prac podczas chemicznej ochrony roślin środkami chemicznymi klasy I i II,

obsługujący powinien być ubrany w kombinezon, okulary, maskę i rękawice ochronne.
Nie wolno jeść posiłków, pić napojów i palić papierosów. Po skończonej pracy umyć się
ciepłą wodą z mydłem, a usta wypłukać czystą wodą. Kombinezon spłukać wodą z mydłem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wysuszyć i przechowywać czysty. Do wykonywania zabiegów ochrony roślin stosować tylko
sprzęt  sprawny  technicznie  ze  znakiem  kontrolnym,  a  osoba  wykonująca  zabiegi  chemiczne
powinna  ukończyć  odpowiednie  szkolenie.  Zabiegi  chemiczne  wykonywać  tylko  w  dni
bezwietrzne,  dopuszczalna  prędkość  wiatru  do  3  m/s,  napełnianie  opryskiwaczy
i przygotowywanie  cieczy  roboczej  wykonywać  z  największą  ostrożnością,  z  dala  od
zbiorników  wodnych,  rzek,  rowów,  studni,  punktów  poboru  wody  spożywczej.
Niewykorzystaną ciecz rozpryskać po polu lub ugorze – nie wolno wylewać w jedno miejsce
ani do rowów melioracyjnych.

Rys.16. opryskiwacz sadowniczy

1)zbiornik, 2) wentylator, 3) obudowa wentylatora, 4) zawór przelewowy, 5) pompa, 6) przewód z dyszami,

7) filtr, 8) koło jezdne [1,s.122].

4.10.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega ochrona roślin?
2.  Jakiego sprzętu używamy do ochrony roślin?
3.  Jakie znasz rodzaje opryskiwaczy?
4.  Jakie są różnice w budowie opryskiwaczy sadowniczych i rolniczych?
5.  Jakie są rodzaje opryskiwaczy plecakowych?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród znajdujących się w pracowni schematów opryskiwaczy, dobierz opryskiwacz do

pielęgnacji trawnika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z rodzajami opryskiwaczy w literaturze z rozdziału 6,
2)  dobrać odpowiedni opryskiwacz do wykonania oprysku,
3)  zapisać spostrzeżenia w notatniku,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

katalogi opryskiwaczy,

−

schematy opryskiwaczy,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Omów zasady bezpieczeństwa pracy podczas prac związanych z ochroną roślin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować wiadomości z rozdziału 6 dotyczące wykonywania prac ochrony roślin,
2)  zapisać w notatniku zasady bezpieczeństwa pracy,
3)  zaprezentować zasady bezpieczeństwa podczas prac związanych z ochroną roślin.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania oprysków,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić potrzebę ochrony roślin?



2) nazwać sprzęt do ochrony roślin?



3) wyjaśnić pracę opryskiwaczy sadowniczych?



4) dobrać aparatyurę do zastosowania środków ochrony roślin?



5) zastosować zasady bezpieczeństwa pracy podczas wykonywania

zabiegów ochrony roślin?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11. Mechanizacja robót ziemnych

4.11.1. Materiał nauczania

Maszyna  do  robót  ziemnych  jest  to  maszyna  robocza  ciężka,  służąca  do  urabiania  gruntów
różnej  kategorii  przez:  oddzielanie  (odspajanie)  warstwy  gruntu zwanej  urobkiem,  usuwanie
urobku  na  środki  transportowe  lub  na  zwał,  załadunek  urobku,  przesuwanie  urobku,
zasypywanie urobkiem, zagęszczanie urobku.

Podział maszyn do robót ziemnych ze względu na sposób urabiania gruntu:

–  maszyny do odspajania i usuwania urobku (koparki),
–  maszyny do ładowania i usuwania urobku (ładowarki),
–  maszyny do odspajania i przesuwania urobku (spycharki, zrywarki, równiarki, zgarniarki),
–  maszyny do zagęszczania urobku (walce i ubijarki).

Spycharka nazywana spychaczem, buldożerem, jest jedną z najbardziej powszechnych

maszyn  do  robót  ziemnych,  służącą  do  odspajania  gruntu  od  podłoża  lemieszem
i przesuwaniu  urobku  bezpośrednio  po  podłożu.  Stosowana  przy  wykonywaniu  wykopów,
hałd,  nasypów.  Spycharka  składa  się  z  osprzętu  spycharkowego,  układu  hydraulicznego  lub
mechanicznego i lemiesza spycharkowego.

Podział maszyn ze względu na ciągłość ruchu: maszyny jednonaczyniowe (ruch

przerywany), maszyny wielonaczyniowe (ruch ciągły).

Ze względu na rodzaj podwozia rozróżniamy następujące rodzaje maszyn: gąsienicowe

(ciągniki  gąsienicowe),  kołowe  (ciągniki  kołowe,  podwozia  samochodowe),  szynowe,
kroczące.  Ze  względu  na  użycie  ciągnika:  maszyny  uciągowe  (proces  urabiania  odbywa  się
przy udziale uciągu podwozia), spycharki, zrywarki, zgarniarki, równiarki, ładowarki, koparki
wielonaczyniowe do rowów, zagęszczarki walcowe oraz maszyny bezuciągowe (osprzętowe),
koparki  jednonaczyniowe,  wiertnice  i  młoty,  koparki  z  osprzętem  chwytakowym,
zgarniakowym,  ładowarkowym,  układarki  rur  z  osprzętem  zgarniakowym  lub  ubijarkowym
i maszyny ciągnione (przyczepowe).

W celu przyśpieszania osiadania gruntu stosuje się sztuczne zagęszczanie

nawierzchniowych  mas  gruntu,  czyli  ubijanie.  Zagęszczania  gruntu  dokonujemy:
zagęszczarkami  jednokierunkowymi  i  rewersyjnymi,  ubijakami  wibracyjnymi,  walcami
wibracyjnymi,  płytami  wibracyjnymi.  Wśród  maszyn  do  robót  ziemnych  wyróżniamy
również maszyny do odśnieżania.

Rys.17 Spychacz czołowy [http://www.transhandel.ig.pl/komunalne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek  17  przedstawia  spychacz  czołowy,  który  jest  urządzeniem  składającym  się
z prostego  zestawu  spychającego,  zawieszonego  z  przodu  ciągnika.  Szczególnie  przydatny
w oborach  przejazdowych  do  usuwania  obornika.  Ze  względu  na  zastosowanie  siłownika
hydraulicznego  sterującego  wysokością  ustawienia  tarczy  spychającej,  i  możliwością
regulacji kąta skrętu tarczy spychającej doskonale nadaje się do innych prac, takich jak:
–  spychania i równania zwałów ziemi i innych materiałów sypkich,
–  odśnieżania dróg, chodników, alei i skwerów,
–  różnego rodzaju prac porządkowych.

Innym sprzętem jest odśnieżarka wirnikowa, która przeznaczona jest do usuwania śniegu

z dróg, szczególnie nadaje się do odśnieżania dróg o nawierzchni nieutwardzonej. Zawieszona
jest  na  trzypunktowym  układzie  zawieszenia  ciągnika  rolniczego  i  napędzana  wałem
przegubowo-teleskopowym  od  wału  odbioru  mocy  ciągnika.  Odśnieżarka  frezowo  –
wirnikowa  odznacza  się  prostą  i  sztywną  konstrukcją.  Wyposażona  jest  w  dwie  wyrzutnie,
przy których zmieniając położenie klap, strumień śniegu  można kierować na lewą  lub prawą
stronę drogi.

ys.18. Odśnieżarka wirnikowa [http://www.alejahandlowa.pl/index.php?t=p,970814]

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega odspajanie gruntu?
2.  Jak klasyfikujemy maszyny do robót ziemnych?
3.  Jakimi sposobami zagęszczamy grunty?
4.  Jak klasyfikujemy maszyny ze względu na ciągłość ruchu?
5.  Jakie są zadania koparek i jak je klasyfikujemy?
6.  Jakie są maszyny i pojazdy do usuwania urobku?

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na planszy przedstawione są maszyny do robót ziemnych. Rozpoznaj przedstawione

maszyny i podpisz je.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obejrzeć plansze z maszynami,
2)  rozpoznać maszyny przedstawione na planszy,
3)  podpisać rozpoznane maszyny,
4)  zaprezentować proponowane nazwy maszyn na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

plansze z maszynami,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaje robót wykonywanych mechanicznie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podstawowe wiadomości na temat rodzaju robót wykonywanych

mechanicznie z rozdziału 6,

2) wypisać w punktach rodzaje robót wykonywanych mechanicznie,
3) zaprezentować propozycje wykonywanych robót na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

dostęp do komputera z Internetem,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.11.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel odspajania?



2) wymienić rodzaje maszyn do robót ziemnych?



3) wyjaśnić metody zagęszczania gruntu?



4) wskazać rodzaje koparek?



5) omówić zadania i rodzaje wykonywanych prac ziemnych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.12. Urządzenia transportowe

4.12.1. Materiał nauczania

W ogrodnictwie czynności związane z transportem środków produkcji, produktów,

zatrudnionych osób, stanowią znaczący udział w całokształcie prac wykonywanych
w gospodarstwie ogrodniczym. Ze względu na odległości przemieszczania, transport
ogrodniczy można podzielić na zewnętrzny i wewnętrzny.

Transport zewnętrzny obejmuje czynności związane z dostarczeniem do gospodarstwa

środków produkcji oraz przewozem produktów. Do transportu zewnętrznego służą różnego
rodzaju przyczepy, samochody dostawcze i ciężarowe.

Transport wewnętrzny jest ściśle związany z działalnością produkcyjną gospodarstwa

i obejmuje  czynności  związane  z  przemieszczaniem  różnorodnych  ładunków  w  obrębie
gospodarstwa.  Proces  transportu  składa  się  z  załadunku,  przewozu  i  rozładunku.  Metody
transportu  można  podzielić  na  transport  tradycyjny  i  paletyzacją.  Ogólnie  środki  transportu
dzieli się na środki kołowe transportu polowego oraz środki do transportu wewnątrz obiektów
produkcyjnych.  Kołowe  środki  przewozowe  to:  taczki,  wózek  gospodarczy,  wózek
magazynowy,  wózek  szczękowy,  ręczny  wózek  platformowy,  wózek  nowozelandzki,  wózki
akumulatorowe, wózki unoszące.

Przenośniki to urządzenia transportowe o zasięgu kilku do kilkunastu metrów. Służą one

do poziomego, pionowego lub ukośnego przemieszczania towaru luzem lub w opakowaniach.
Urządzenia te mogą pracować samodzielnie lub stanowić elementy linii technologicznych.
W zależności od konstrukcji i zasady działania, wyróżnia się przenośniki cięgnowe,
bezcięgnowe i pneumatyczne.

Do przewozu wykorzystuje się głównie przyczepy ciągnikowe, jak również urządzenia

zawieszane  na  ciągnikach.  Przyczepy,  w  zależności  od  przeznaczenia,  dzielimy  na
uniwersalne  i specjalne.  Te  z  kolei  zależnie  od  liczby  osi  na  jednoosiowe  i  dwuosiowe.
Przyczepy  jednoosiowe  są  podparte  z  jednej  strony  na  jednoosiowym  podwoziu,  z  drugiej
natomiast  za pomocą  sztywnego  dyszla  z  zaczepem  na  ciągniku.  Zapewnia  to  zwrotność,
dociążenie  tylnych  kół  ciągnika  częścią  ciężaru  całkowitego  przyczepy,  a  tym  samym
zmniejszenie ich poślizgu podczas poruszania się w trudnych warunkach terenowych.

Przyczepy dwuosiowe, w odróżnieniu od jednoosiowych, są całkowicie podparte na

kołach  jezdnych,  a  ich  połączenie  z  ciągnikiem  dokonywane  jest  za  pomocą  wahliwego
dyszla  zaczepowego.  Zmniejsza  to  ich  manewrowość  oraz  utrudnia  poruszanie  się  w  złych
warunkach  terenowych.  Są  to  najczęściej  uniwersalne  przyczepy  produkowane  jako:
przyczepy skrzyniowe i przyczepy wywrotki.

Transport w ogrodnictwie charakteryzuje się różnorodnością przewożonych materiałów

luzem  lub  w opakowaniach,  niewielkimi  odległościami,  złymi  warunkami  drogowymi,
sezonowością  oraz krótkim  czasem  wykonywania  niektórych  przewozów.  Często  środki
transportu  są  jednym  z najważniejszych  elementów  umożliwiających  powiązanie  procesów
technologicznych  w nowoczesnym  gospodarstwie.  Dobór  jakościowy  środków transportowy
w  gospodarstwie  zależy  przede  wszystkim  od  specjalizacji,  wielkości  gospodarstwa,  stanu
dróg dojazdowych oraz kosztów nabycia środka transportowego.

Podczas eksploatacji urządzeń transportowych należy zwrócić uwagę na gospodarkę

sprzętem i produktami naftowymi. Racjonalna gospodarka sprzętem i produktami naftowymi,
jest to działalność organizacyjno-techniczna, której celem jest dążenie do obniżenia kosztów
mechanizacji  w  gospodarstwie.  Gospodarka  ta  obejmuje  między  innymi  trafny  zakup
odpowiedniego  sprzętu,  zakup  odpowiednich  paliw,  olejów  i  smarów  oraz  ich  właściwe
stosowanie.  W  trakcie  eksploatacji  środków  transportowych  należy  szczególną  uwagę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zwracać  na  ochronę  środowiska.  Środki  transportowe  można  przechowywać  na  parkingach,
które  powinny  mieć  utwardzoną  i  lekko  pochyloną  powierzchnię,  aby  łatwo  można  było
utrzymać  ją  w  czystości.  Innym  sposobem  na  przechowywanie  są  wiaty,  których  podłogi
powinny  być  wybetonowane  i  nieco  wzniesione  ponad  poziomem  terenu.  Urządzenia
transportowe  mogą  być  przechowywane  w  garażach,  w  których  zazwyczaj  przechowuje  się
najdroższy  sprzęt.  Podczas  przechowywania  zaleca  się  częstą  kontrolę  środków  transportu
a przede wszystkim silników, akumulatorów, siłowników hydraulicznych.

4.12.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są rodzaje transportu?
2.  Jakie znasz środki transportu kołowe?
3.  Jakie znasz środki transportu polowego?
4.  Do czego służą przenośniki?
5.  Jakie znasz rodzaje przyczep stosowanych w transporcie?
6.  Jakie są różnice w budowie przyczepy jednoosiowej i dwuosiowej?

4.12.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz działanie wózka widłowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizuj materiał dotyczący budowy i obsługi wózków widłowych znajdujących się

w literaturze rozdziału 6,

2)  poznać działanie wózka widłowego,
3)  opisać w notatniku w punktach działanie wózka widłowego,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

instrukcja obsługi wózka widłowego,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj konserwację sprzętu transportowego przed postojem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje o konserwacji środków transportowych w literaturze z rozdziału 6,
2)  przeanalizować dokumentację obsługi różnych środków transportu,
3)  zapisać w notatniku sposoby konserwacji środków transportowych,
4)  przedstawić na forum klasy metody konserwacji środków transportowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karta przeglądów i konserwacji,

−

instrukcje obsługi środków transportowych,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.12.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić środki transportowe?



2) omówić metody transportu?



3) omówić budowę przyczepy jednoosiowej?



4) wyjaśnić racjonalną gospodarkę środkami transportowymi?



5) wyjaśnić racjonalną gospodarkę produktami naftowymi?



6) obsłużyć środki transportowe?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Przeczytaj zestaw zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  dotyczących  eksploatowania  maszyn,  instalacji  i  urządzeń

technicznych. Są to zadania wielokrotnego wyboru o różnym stopniu trudności.

5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; zaznacz
ją znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczyć odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za
poprawną.

8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,

natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań
o numerach od 16 do 20).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Połączenia rozłączne to

a)  gwintowe klejone.
b)  połączenia nitowe i zgrzewane.
c)  Takie, które rozłączając uszkadzamy.
d)  Te, które rozłączamy bez uszkodzenia.

2. Zadaniem sprzęgieł jest

a)  podtrzymywanie osi i wałów.
b)  smarowanie części obrotowych.
c)  łączenie ze sobą dwóch ciągników.
d)  łączenie wałów w celu przeniesienia mocy.

3. Sprzęgła mechaniczne dzielimy na

a)  toczne i ślizgowe.
b)  sworzniowe i kołkowe.
c)  nierozłączne i odśrodkowe.
d)  samobieżne urządzenia mechaniczne.

4. Sprzęgła możemy podzielić na

a)  kulkowe i igiełkowe.
b)  sztywne i samojezdne.
c)  obrotowe i elektryczne.
d)  hydrauliczne i pneumatyczne.

5. Podstawowym zabiegiem uprawowym jest

a)  siew.
b)  orka.
c)  zbiór plonu.
d)  nawożenie mineralne.

6. Maszynami do nawożenia są

a)  roztrząsacz i wał.
b)  siewnik i kultywator.
c)  rozsiewacz i glebogryzarka.
d)  rozsiewacz i rozrzutnik obornika.

7. Zadaniem sadzarki jest

a)  ręczne sadzenie roślin.
b)  zbieranie plonu upraw zbożowych.
c)  równomierne mechaniczne sadzenie.
d)  uprawa gleby agregatami uprawowymi.

8. Nawadnianie gleb to zabieg polegający na dostarczeniu wody

a)  roślinom zimą.
b)  w okresach dużych wilgotności.
c)   roślinom w okresach suszy.
d)  i jej odprowadzeniu w okresie wzrostu roślin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Nawadnianie kropelkowe to

a)  zalewanie upraw roślin.
b)  nawodnienie bezpośrednie całej rośliny.
c)  dostarczanie dużych ilości wody roślinom.
d)  dostarczenie wody roślinom bezpośrednio do korzeni.

10. W szklarniach prowadzi się produkcję

a)  warzyw i kompostu.
b)  wyłącznie roślin na nasiona.
c)  tylko w wyjątkowych warunkach.
d)  warzyw w okresach, gdy nie jest możliwa produkcja w polu.

11. Przed założeniem trawnika wykonujemy

a)  spulchnianie gleby.
b)  nawadnianie terenu.
c)  nawiązanie kamieni.
d)  sianie i sadzenie roślin.

12. Transport ogrodniczy dzielimy na transport

a)  owoców i warzyw.
b)  mechaniczny i ręczny.
c)  wewnętrzny i zewnętrzny.
d)  uprawowy i nawożeniowy.

13. Maszyny do budowy dróg to

a)  koparki i pługi.
b)  walce i koparki.
c)  samochody i motory.
d)  spychacze i zgrabiarki.

14. Podczas eksploatacji urządzeń i maszyn należy zwrócić szczególną uwagę, aby

a)  spożywać posiłki
b)  spożywać napoje.
c)  wykonywać drobne naprawy.
d)  przestrzegać przepisy bezpieczeństwa pracy.

15. Ochrona roślin polega na

a)  orce gleby.
b)  wykonywaniu oprysków.
c)  nawożeniu roślin nawozami.
d)  schronieniu roślin przed słońcem.

16. Narzędziami do uprawy gleby są

a)  siewniki i pielniki.
b)  ciągniki i przyczepy.
c)  pługi i brony talerzowe.
d)  opryskiwacze i obsypniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Eksploatowanie maszyn, instalacji i urządzeń technicznych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: