plik

JOGA PRZEZ POZNANIE

Vivekananda

/Narendra Nath Datta/ + 12. I. 1863 - + 4. VII. 1902

Przekład z wydania francuskiego dokonany przez T. G.

Prawo wydania w Polsce - red. Jan Hadyna w Krakowie.

Warszawa 1969

Słowo JOGA w tytule oznacza "zjednoczenie z Bogiem".

Zbiór z wyjątków z przemówień Vivekanandy, zamieszczony na stronach
następnych, włączony był w wydaniach angielskich i innych do serii
Dżniana-Jogi. Jest to Joga Poznania albo - ściślej -Joga przez Poznanie.

Zamiast wstępu przytaczamy słowa Autora z innej pracy.

"W krajach Zachodu słowo Joga zostało zbezczeszczone najrozmaitszymi
absurdami. Przykro mi, że muszę najpierw ostrzec was, że Joga nie ma
nic   wspólnego   z   tymi   nadzwyczajnościami.  Żadna   z   dróg   Jogi   nie
wyrzeka się  rozsądku,  żadna nie  żąda, abyście dali się  oszukiwać  albo
zrzekli   się  wolności   sumienia   i   powierzali   przewodnictwu   kapłanów
jakiegokolwiek   pokroju.  Żadna,   z   dróg   Jogi   nie   wymaga   też,   abyście
zrzekali   się  swej   miłości,   oddania   i   wierności   czczonemu   przez   nas

wysłannikowi Mocy nieziemskiej. Każda Joga doradza wam, abyście
trzymali się zawsze mocno rozsądku i zdrowego, logicznego myślenia".

JOGA PRZEZ POZNANIE

Rozdział ten jest zestawieniem wyjątków z szeregu przemówień i
rozmów Vivekanandy, notowanych przez wierną interpretatorkę jego
myśli, S. E. WALDO.

OM tat sat! Poznając OM poznaje się tajemnice wszechświata.

Cel Dżniana-Jogi - Jogi przez poznanie - jest taki sam jak Bhakti-Jogi i
Radża-Jogi, tylko metoda inna. Jest to Joga śmiałych, którzy poznają
Rzeczywistość nie przez mistykę ani oddanie dewocyjne, lecz przez
czysty rozum.

Podobnie   jak   Bhakti-Jogin   osiąga   pełnię  zjednoczenia   a   Najwyższym
przez oddanie się Mu w miłości, tak samo dżniana-jogin urzeczywistnia w
sobie   zjednoczenie   z   Boskością  przez   zastosowanie   czystego   rozumu.
Powinien   mieć  odwagę  odrzucenia   wszystkich   starych   bożków,
wszystkich   starych   wierzeń,   wszystkich   przesądów,   nadziei,   pojęć  i
wyobrażeń, narzuconych przez pożądanie tego świata i wszelkich innych.
Musi mieć odwagę dążenia wyłącznie i jedynie do wolności.

Bez poznania, bez "dżniana", nie osiągniemy wyzwolenia. Polega ono na
przekonaniu się, czym jesteśmy w rzeczywistości, co jest z nami z
tamtej strony lęku i przerażenia, narodzin i śmierci. Dobrem najwyższym
jest urzeczywistnienie w sobie Boga. Jest to ponad zasięgiem zmysłów i
poza, zasięgiem myśli.

Nie możemy ująć  pojmowaniem swym prawdziwego JA, ponieważ  ono
jest   przedwiecznym   podmiotem   i   nigdy   nie   zdołamy   uczynić  z   niego
przedmiotu   poznawania,   którym   objąć  możemy   tylko   to,   co   jest
względne, a nie to, co jest absolutne.

Wszelkie poznawanie pojęciowe jest ograniczeniem, jest to niekończący
się łańcuch przyczyn i skutków. Świat, na którym żyjemy jest względny,
jest cieniem rzeczywistości. Jednakże sfera równowagi, w której dobro i
zło stają się niemal przeciwwagami, jest jedyną sferą w której człowiek
może osiągnąć poznanie własnej rzeczywistej Jaźni, przekonać się, że

jest to Brahman.

Świat nasz jest "ewolucją przyrody i przejawieniem Boga". Jest to nasza
interpretacja Brahmana, Absolutu, dojrzanego przez zasłonę Maji, czyli
pozorów. Świat nie jest nicością, świat ma pewną rzeczywistość; on ma
być złudny jako odbicie tego, co jest Brahmanem.

Jak możemy poznać "Poznającego"? Wedanta mówi: "My jesteśmy TO,
ale nigdy nie zdołamy poznać Tego, ponieważ ONO nie może nigdy stać
się przedmiotem poznania". To samo mówi również nauka współczesna.
TO nie może być poznane. Mimo wszystko możemy mieć od czasu do
czasu przebłyski TEGO.

Kiedy już raz rozerwie się dla naszej świadomości zasłona ułudy, miraż
tego świata, może się ona ponownie zamknąć dokoła nas, ale nie będzie
dla nas wcale rzeczywistością. Będziemy już wiedzieli, że jest to złuda.

Otóż  celem wszystkich religii jest dotarcie do tego, co nam przesłania
złuda   tego  świata.   Wedy   pouczają  nas   ciągle,  że   człowiek   i   Bóg   są
jednią;   lecz   niewielu   spośród   nas   ma   siłę  -   aby   przedostać  się  poza
zasłonę i osiągnąć urzeczywistnienie tej prawdy.

Kto pragnie wejść na drogę Dżniana-Jogi, ten musi najpierw
wyswobodzić się z lęku. Strach jest najgroźniejszym naszym
nieprzyjacielem.

Po drugie: nie przyjmujcie niczego na wiarę, lecz starajcie się poznawać.
Powtarzajcie sobie nieustannie: - Nie jestem ciałem, nie jestem
umysłem, nie jestem myślą, nie jestem nawet świadomością: Ja jest to
Atman.

Kiedy zdołacie tak odczepić się od wszystkiego, pozostanie samo
rzeczywiste JA.

Medytacja Dżniana-jogina jest dwojaka:

- przeczenie i odsuwanie myślą wszystkiego, czym nie jestem;

- utwierdzanie istoty rzeczywistości w sobie:

- Atman, Jaźń, Jednia, Sat-Cit-Ananda (Byt-Świadomość-Szczęśliwość).

Prawdziwy racjonalista powinien sięgać swymi dociekaniami wytrwale i
nieustannie aż do najdalszego krańca dostępności dla myśli. Niczego się
nie osiąga przy zatrzymywaniu się na trasie badań.

Kiedy używa się jako narzędzia przeczenia, wszystko powinno być

poddawane tej próbie, dopóki nie natrafi się  na to, czego nie uda się
odrzucić,   ani   temu   zaprzeczyć;   -   i   to   właśnie,   co   się  ostoi,   będzie
prawdziwym JA. To JA jest  świadkiem wszechświata, jest niezmienne,
wieczne,   nieskończone.   Wiele   nawarstwień  przesądów   i   ciemnoty
zakrywa je przed naszym wzrokiem, ale ONO jest zawsze jednakie.

Znamy przypowieść o dwóch ptakach na jednym drzewie.

Człowiek podobny jest do ptaka na dole; jeżeli dąży wytrwale do ideału
najwyższego, jaki sobie stawia, spostrzeże wreszcie,  że był  zawsze JA,
ptak   zaś  dolny   istniał   jako   obraz   z   widzeń  sennych.   Oddzielić  się
całkowicie  od materii i pozbyć  się  wiary w jej rzeczywistość  - jest to
prawdziwa   Dźniana.   Dżniana-jogin   powinien   ciągle   odczuwać  "OM   tat
sat" czyli "OM - jedyne istnienie rzeczywiste". Jednia abstrakcyjna jest
podstawą  Dżniana-Jogi.   Jest   to   właśnie   to,   co   nazywane   jest
adweityzmem.   Jest   to   kamień  węgielny   filozofii   Wedanty,   jej   alfa   i
omega.   "Brahman   sam   jest   rzeczywisty,   wszystko   inne   jest
nierzeczywiste, a JA jest Brahmanem". Tylko przez powtarzanie tego aż
stanie   się  częścią  naszej   istoty   dojdziemy   do   wzniesienia   się  ponad
wszelkie dwójnie, ponad dobro i zło, ponad rozkosz i cierpienie, ponad
radość  i smutek, i poznamy prawdę,  że jesteśmy Jedynem, wiecznem,
niezmiennem, nieskończonem - "Jedynem bez wtórego". (Celowo użyte
tu są końcówki "em" dla zaznaczenia rodzaju nijakiego).

Dżniana-jogin   powinien   być  tak  żarliwy   jak   najbardziej   zaślepiony
sekciarz, ale zarazem tak szeroko otwarty, jak przestwór nieba. Powinien
posiąść  całkowicie,   absolutne   opanowanie   swego   umysłu,   powinien
umieć  być  buddystą  lub   chrześcijaninem   i   wnikać  świadomie   w   te
odmienne   nastawienia   bez   tracenia   przy   tym  łączności   z   harmonią
wieczną.   Tylko   wysiłek   metodyczny   i   stały   umożliwi   nam   osiągnięcie
takiego opanowania.

Całe   bogactwo   przemian   i   odmienności   zawarte   jest   w   Jedni,   ale   my
powinniśmy   nauczyć  się  nieutożsamiania   się  z   tym,   co   czynimy,
powinniśmy   nie   słyszeć,   nie   widzieć  niczego   innego,   ani   nie   mówić  o
czym innym poza tym, czego się podjęliśmy.

Powinniśmy oddać się temu żarliwie całą duszą. Powtarzajmy we dnie i w
nocy: - Ja jestem TO, ja jestem TO.

II.

Największym   mistrzem   filozofii   Wedanty   był  Śankaraczaria.   Doskonale
powiązanymi   rozumowaniami   wydobył  z   Wed   prawdy   Wedanty   i
zbudował na nich wspaniały system Dżniana-Jogi, który wyłożył w swych
komentarzach.   Zjednoczył  wszystkie   rozbieżne   ujmowania   Brahmana
intelektem   i   wykazał,  że   istnieje   jedna   Rzeczywistość  nieskończona   i
jedyna. Nauczał  również,  że człowiek, wspinający się  z trudem i powoli
po ścieżce poznania, powinien wybierać spośród , różnych ujęć te, które
mu najwięcej odpowiadają.

Podobne   wskazania   znajdujemy   w   ewangeliach:   Jezus   wyraźnie
przystosowuje się  do zdolności pojmowania swych słuchaczy. Najpierw
mówi im o Ojcu, który jest w niebie i uczy ich modlitwy; potem - z nieco
wyższego   poziomu   -   daje   pouczenie:   "jestem   winoroślą,   a   wy   jej
pędami";   wreszcie   odkrywa   im   prawdę  najwyższą:   "Ojciec   mój   i   ja
jesteśmy jedno" oraz "Królestwo niebieskie jest w was".

Śankaraczaria pouczał, że trzy największe dary boskie są to: ciało,
pożądanie Boga i mistrz, który może nam ukazać światło. Jeżeli mamy te
trzy dary, możemy być pewni zbawienia. Tylko przez poznanie możemy
osiągnąć zbawienie i wyzwolenie, ale musi mu towarzyszyć cnota.

Treścią najgłębszą pouczeń Wedanty jest twierdzenie, że istnieje tylko
Jeden Jedyny Byt, a każda, dusza oddzielna jest to cały ten Byt, a nie
jego cząstka. Słońce odzwierciedla się całe w każdej kropelce rosy. Kiedy
Byt ten przejawia się w warunkach przestrzeni, czasu i przyczynowości,
jest wtedy człowiekiem takim, jakiego znamy, ale poza tymi wszystkimi
warunkami przejawienia jest to wciąż jedyna Rzeczywistość.

Altruizm   jest   zaprzeczeniem   (nie   przyznawaniem   rzeczywistego   bytu)
osobowości   zewnętrznej   czyli   jaźni   pozornej.   Musimy   wytrzeźwieć  z
koszmarnego   majaczenia   jako   byśmy   byli   ciałami   widzialnymi.
Powinniśmy   poznać  prawdę:   "Ja   jestem   TO".   <Nie   jesteśmy   kroplami
wody   tracącymi   swój   byt   w   oceanie.   Każdy   z   nas   jest   oceanem
całkowitym, nieskończonym i stanie się  tym (pozna to), kiedy wyzwoli
się z więzów złudzeń.>

Nieskończoność nie może być podzielona. Jednia, która "nie ma wtórego"
nie może go mieć - wszystko jest tą jedyną Jednią. Wszyscy osiągniemy
poznanie tego, ale powinniśmy starać się od dzisiaj o dojście do tego,
ponieważ dopóki nie zdobędziemy tego, nie możemy służyć ludzkości
swą największą pomocą, do której będziemy zdolni.

Dopiero "dżiwanmukta" - wyzwolony za życia, wiedzący - zdolny jest
obdarzyć miłością prawdziwą, miłosierdziem szczerym, prawdą

rzeczywistą; a jedynie prawda może nas wyzwolić.

Pragnienia czynią z nas niewolników - są to oprawcy, dręczący bez chwili
wytchnienia swe ofiary. Ale dżiwanmukta pokonywa wszystkie pragnienia
wzniósłszy się ku rzeczywistości Jedni, będącej dokonaniem bez reszty, a
więc i bez pragnień.

Umysł otacza nas mirażami: ciało, płeć, wiara, kasta, obowiązki; toteż
powinniśmy mu ciągle ukazywać prawdę, aż będzie zmuszony przystąpić
do jej analizowania.

Nasza prawdziwa natura jest cała na wskroś szczęśliwością, a wszystkie
radości życia są zaledwie jej odblaskiem, jej atomami, przylegającymi do
osobowości powszedniej jako  ślady muśnięć  o prawdę. Tamto jest poza
zasięgiem   radości  i smutków,  jest  "świadkiem"  kosmosu,  czytelnikiem
cierpliwym i czujnym księgi  żywota, której karty odwracamy z dnia na
dzień pod jego bacznym spojrzeniem.

Ćwiczeniami utrwalamy jogę, joga daje poznanie, poznanie rozbudza
miłość, a miłość darzy szczęśliwością.

"Ja"   i   "moje"   jest   to   przesąd;   grzęźliśmy   w   nim   od   czasów   tak
niepamiętnych,  że zdaje się  niepodobieństwem otrząsnąć  się  z niego i
oczyścić  się  całkowicie.   A   jednak   konieczne   jest   odrzucenie   go,   jeżeli
chcemy   wznieść  się  na   szczyt   najwyższy.   Powinniśmy   być  radośni   i
weseli;   strojenie   ponurej   miny   nie   jest   bynajmniej   religią.   Religia
powinna być rzeczą najradośniejszą w świecie, ponieważ jest najlepszą.
Ascetyzm nie może doprowadzić  nas do  świętości. Czemuż  by człowiek
miał  być  ponury,   jeżeli   ma   czyste   sumienie   i   kocha   Boga?   Powinien
weselić  się  jak   dziecko,   powinien   zaprawdę  być  dziecięciem   Bożym.
Najważniejsza w religii jest czystość  serca; królestwo niebieskie jest w
nas,   ale   tylko   ludzie   czystego   serca   dojrzą  króla   tej   krainy.   Dopóki
myślimy o  świecie, widzimy tylko  świat, lecz jeżeli spojrzenie nasycimy
uczuciem   pewności,  że  świat   jest   Boskością  staniemy   przed   Bogiem.
Takie   powinny   być  myśli   nasze   w   obliczu   wszystkiego   i   wszystkich:
rodziców,  dzieci,   męża,  żony,   przyjaciół  i  nieprzyjaciół.  Pomyślcie,   jak
przemieni   się  dla   nas   wszechświat,   kiedy   zdołamy   go  Świadomie
przepełnić   Bogiem.   Widzieć  we   wszystkim   Boga!   Wszystkie   trudy,
zmagania, cierpienia znikną dla nas na zawsze!

"Dżniana" - poznanie - jest "nieobecnością  wiary". Ale nie oznacza to
wcale potępienia wiary: jest to wyrośnięcie poza i ponad wiarę. Dżniana-
jogin   niczego   nie   burzy,   lecz   służy   pomocą  wszystkim.   Podobnie   jak
wszystkie rzeki  łączą  swe wody w morzu, wszystkie wierzenia znajdują

ujście w Dżnianie i stapiają się w jedno.

Rzeczywistość wszystkich zjawisk zależy od Brahmana. Dopiero kiedy
pojmiemy do głębi tę prawdę, dosięgniemy skraju rzeczywistości. Kiedy
znikają dla nas wszelkie różnice, pojmujemy słowa "Ojciec i ja jesteśmy
jedno".

Dżniana jest wyłożona bardzo jasno przez Krisznę  w Bhagawad Gicie.
Ten wielki poemat uchodzi za najcenniejszy klejnot literatury Indii. Jest
to rodzaj komentarza do Wed. Poucza,  że powinniśmy zaraz, za  życia,
podjąć walkę o uduchowienie, że nie należy uciekać od spraw życia, lecz
przeciwnie - zużytkować wszystkie możliwości, które ono nam daje. Gita
symbolizuje bój o sprawy ducha wysoce poetycznie umieszczając akcję
na   polu   bitwy.   Kriszna   ukazany   jest   jako   woźnica   kwadrygi   Ardżuny,
wodza jednej z armii występujących do walki. Stara się rozwiać smutek
Ardżuny,   wątpiącego   w   konieczność  walki,   mówi   mu,  że  śmierć,   jak
każda   zmiana,   nie   dotyczy   rzeczywistej   istoty   człowieka.   W   toku
osiemnastu rozmów Kriszna odsłania Ardżunie najwyższe prawdy filozofii
i   religii.   Te   właśnie   pouczenia   czynią  z   Gity   tak   wspaniały   poemat;
zawarta jest w nich po prostu cała filozofia Wedanty.

Wedy mówią, że dusza jest bezgraniczna i że utrata ciała przez śmierć w
niczym jej nie pomniejsza.

Dusza   jest   kołem,   którego   obwód   nie   jest   umiejscowiony   nigdzie,   a
zbieżny punkt jej promieni -  środek - jest w ciele człowieka, tego czy
innego; to, co nazywamy  śmiercią, jest to przemieszczenie się  środka
tego koła. Bóg zaś jest to koło, którego obwód nie jest nigdzie, a środek
jest wszędzie. Kiedy udaje się nam wyjść ze środka duszy, zacieśnionego
w ciele, urzeczywistniamy w sobie Boga, który jest naszym prawdziwym
JA.

Teraźniejszość  jest   tylko   linią  graniczną  między   przeszłością  i
przyszłością;   toteż  nie   jest   słuszne   powiedzenie,  że   zajmujemy   się
teraźniejszością, ponieważ  ona nie istnieje niezależnie od przeszłości i
przyszłości. Wszystko łącznie tworzy jedną całość, a idea czasu jest tylko
sposobem ujmowania narzuconym nam przez formy rozumowania.

III

Dżniana, poucza, że powinniśmy wyrzec się świata, ale że to nie jest
powód, aby porzucić świat. Prawdziwą cechą Sanjasina jest, że ma on

być wśród świata, ale nie powinien należeć do świata. Ideę wyrzeczenia
można   odnaleźć  niemal   w   każdej   religii.   Dżniana   wymaga,   abyśmy
wszystko   rozważali   w   jednakowy   sposób,   abyśmy   wszędzie   widzieli
"tożsamość".   Sławę  i   zniesławienie,   dobre   i   złe,   nawet   chłód   i   skwar
powinniśmy   przyjmować  jednakowo.   W   Indiach   jest   wielu  żyjących
świętych,   którzy   do   tego   doszli;   przechadzają  się  oni   po  śniegach
Himalajów albo po gorących piaskach pustyni jakby byli zupełnie nieczuli
na działanie krańcowych temperatur.

Najpierw trzeba pozbyć się przesądu uważania ciała za siebie; ciało to
nie ja. Następnie trzeba przezwyciężyć drugi przesąd - utożsamiania się
z umysłem; umysł nie jest mną, nie stanowi wcale części duszy.

Znamienną  jest,  że   niemal   o   wszystkich   rzeczach   mówimy   "ciała";
wskazuje to na coś wspólnego, co łączy, a jest tym istnienie. Ciała nasze
są  symbolami   myśli,   które   sobą  przesłaniają,   a   myśli   z   kolei   są
symbolami   czegoś  innego,   co   sobą  przesłaniają,   Jedynego   Bytu
Rzeczywistego,   Duszy   naszych   dusz,   Jaźni   Kosmicznej,  Życia   naszych
żywotów, naszego rzeczywistego JA.

Dopóki trwamy w wierze w odmienność naszą, w to,  że różnimy się od
Boga,   choćby   niewiele,   lęk   nas   nie   opuści   i   będzie   nam   wciąż
towarzyszył; ale kiedy już  wiemy,  że jesteśmy Jedynym, strach znika
-czegóż mielibyśmy się lękać?

Samą siłą swej woli dżniana-jogin wydostaje się poza ciało, poza umysł i
sprowadza ten wszechświat widzialny do zera, do nicości. W ten sposób
przezwycięża niewiedzę (Avidia) i poznaje swe prawdziwe JA - Atmana.
Radości i smutki znane są tylko zmysłom, nie dosięgają naszej
prawdziwej Jaźni. Dusza jest poza czasem, poza przestrzenią i poza
przyczynowością, toteż jest bezgraniczna i wszechobecna.

Dźnanin (dżniana-jogin) musi nie zważać na żadne formy, nie krępować
się  żadnymi   regułami,   musi   też  wyprzedzać  swym   poznawaniem
wszystkie księgi, bo sam dla siebie staje się  księgą. Kiedy krępują  nas
formy,   kamieniejemy   i   umieramy.   Jednakże   dżnianin   nie   powinien
potępiać  tych,   którzy   jeszcze   nie   wyrośli   ponad   formy,   nie   powinien
nigdy   dopuścić  do   siebie   myśli:   "Jestem   bliższy  świętości   niż  mój
sąsiad".

A oto cechy po których poznajemy prawdziwego; dżnianina:

- nie pożąda niczego innego, tylko poznania prawdy;

- panuje doskonale nad wszystkimi swoimi zmysłami;

- jest jednakowo zadowolony z każdych warunków - czy musi kłaść się
do snu na gołej ziemi, czy w pałacu królewskim;

- nie unika cierpień - spotyka je godnie, bo wyrzekł się wszystkiego, z
wyjątkiem jaźni;

- wie, że wszystko co nie jest Jedynym, nie jest rzeczywiste;

- pragnie nade wszystko wyzwolenia, potęgą woli zwraca się ku rzeczom
wyższym i osiąga przez to pokój.

Jeżeli nie osiągnęliśmy spokoju, czy przewyższamy w czymkolwiek
bydlęta? Dżnianin spełnia wszystkie uczynki dla dobra innych, dla Boga,
nie pożąda owoców swej pracy i nie spodziewa się nagrody ani na ziemi,
ani gdziekolwiek indziej. Cóż mógłby wszechświat dać nam większego
niż nasza dusza? Posiadłszy ją, posiadamy wszystko.

Wedy mówią, że Atman czyli Jaźń jest bytem niepodzielnym, jedynym.
On jest poza umysłem, poza pamięcią, poza myśleniem i nawet poza,
świadomością, taką jaką znamy. On jest źródłem wszystkich rzeczy. On
stanowi TO, co sprawia, że widzimy, słyszymy, czujemy i myślimy. Celem
wszechświata jest zjednoczenie się z OM czyli Bytem Jedynym.

Dżnianin powinien wyzwolić się z zależności od wszelkich form; nie jest
ani hinduistą, ani buddystą, ani chrześcijaninem, lecz jest wszystkimi
trzema. Całe działanie oddane jest Panu, żadne więc poczynania nie
nakładają na nas swych więzów.

Dżnianin jest zdecydowanym racjonalistą - przeczy wszystkiemu. We
dnie i w nocy powtarza: "Nie istnieją wierzenia, nie ma pisma świętego,
ani nieba, ani piekła, ani credo, ani kościołów - istnieje tylko Atman.

Kiedy odrzuciło się  wszystko i dochodzi się  do tego, czego nie można
odrzucić, jest to właśnie JA - jaźń. Dżnianin nie przyjmuje niczego na
ślepo, lecz analizuje czystym rozumem i siłą  woli dopóki nie dosięgnie
nirwany, która jest wygaśnięciem wszelkiej względności. Stanu tego nie
można   opisać  ani   pojąć  rozumowo.   Dżniana:   nie   może   być  mierzona
żadną ziemską miarą.

Obyście nie byli jako sęp, który wzlatuje wysoko pod niebo, ale gotów
jest w każdej chwili spaść nisko na upatrzoną padlinę. Nie proście ani o
uleczenie, ani o długowieczność, ani o pomyślność: pragnijcie tylko
wyzwolenia.

Jesteśmy Sat-Cit-Ananda - Byt-Świadomość-Szczęśliwość. Byt - istnienie
- jest na tym świecie podstawą najogólniejszą i ostateczną. Istniejemy,
wiemy o tym, a szczęśliwość jest skutkiem naturalnym istnienia bez
domieszek.

Od czasu do czasu zaznajemy przez chwilkę  szczęśliwości najwyższej:
wtedy nie pragniemy niczego, nie czynimy nic i nie znamy nic innego
prócz   tej   szczęśliwości.   Kiedy   chwila   minie,   pojawia   się  na   nowo   i
przesuwa przed nami film tego  świata, ale wiemy już, że jest to tylko
"mozaika,   przesłaniająca   Boga,   najgłębszą  naturę  wszystkich   rzeczy".
Kiedy   powróciliśmy   na   ziemię  i   widzimy   Absolut   poprzez   względność,
wówczas Sat-Cit-Ananda ukazuje się nam jako trójca: Ojciec, Syn i Duch
Święty.   Sat   jest   to   zasada   twórcza,   Cit   zasada   kierunkująca,   Ananda
zasada urzeczywistnienia, to, co nas łączy ponownie z Jedynym. Nikt nie
pozna Bytu (Sat) inaczej niż przez "Poznanie" (Cit). Jezus powiedział to
słowami: "... nikt nie przychodzi do Ojca tylko przeze mnie" (przez JA) -
(Jan 14, 6). Wedanta poucza, że nirwanę można osiągnąć teraz i tutaj,
że wcale nie trzeba oczekiwać śmierci, aby do niej dojść. Nirwana jest to
urzeczywistnienie   jaźni:   kto   zaznał  tego   raz   jeden,   choćby   przez
mgnienie, nie da się już nigdy omamić złudzie osobowości.

Oczami ciała musimy oglądać świat przejawiony, ale powinniśmy ciągle
pamiętać, czym on jest, bo wszak odkryliśmy już jego prawdziwą naturę.
Jest to ekran, zasłaniający jaźń niezmienną. Kiedy ekran ten odchyli się,
dostrzegamy jaźń, ale zmiana, którą odczuwamy, zachodzi tylko w
samym ekranie. Zasłona otaczająca świętych jest cienka i światłość jaźni
przenika przez nią niemal na wskroś, grzesznicy natomiast spowici są w
gęste i grube zasłony, toteż łatwo można zapomnieć, że Atman jest poza
nimi tak samo, jak i poza coraz cieńszą osłoną świętego.

Wszystkie   rozumowania   mają  na   celu   doprowadzenie   do   znalezienia
Jaźni, dlatego najpierw podejmujemy analizę, potem staramy się znaleźć
syntezę. W dziedzinie wiedzy naukowej sprowadza się  ilość  sił  znanych
do liczby ich coraz mniejszej, a dalsze badania zmierzają do znalezienia
jednej, która byłaby podstawą  wszystkich. Gdyby nauka fizyki zdołała
ściśle   ująć  jednię  ostateczną,   doszłaby   do   kresu,   ponieważ  kiedy
znajdujemy   jednię,   osiągamy   spoczynek.   Poznanie   jest   stanem
ostatecznym.

Religia, która jest najdoskonalszą ze wszystkich nauk, dawno już odkryła

jednię  ostateczną, którą  Dżniana-jogin  stawia jako cel do osiągnięcia.
We   wszechświecie   jest   jedna   jedyna   jaźń,   której   przejawami   są
osobowości zewnętrzne. Jednakże Jaźń  Kosmiczna jest o wiele większa
niż suma wszystkich przejawień.

Wszystko jest jaźnią czyli Brahmanem. Święty, grzesznik, jagnię, tygrys,
a nawet morderca nie są i nie mogą być niczym innym, bo nie istnieje
nic innego.

"Istnieje Jedno, a mędrcy nazywają  Je różnymi imionami". Nie ma nic
wyższego ponad poznanie tej prawdy: ona spływa błyskawicą  w dusze,
oczyszczone przez jogę. Błyskawice urzeczywistnienia są tym jaśniejsze,
im   czystsza   stała   się  dusza   przygotowana   prze   jogę  i   medytacje.
Odkrycia   tego   dokonano   przeszło   cztery   tysiące   lat   temu,   a   ludzkość
jeszcze nie korzysta z niego powszechnie i pozostaje ono przywilejem
niewielu jednostek.

IV.

Nie  wszyscy  jeszcze  ludzie  są  w rzeczywistości istotami  człowieczymi.
Każdy z nas ocenia ten  świat swym umysłem. Pojmowanie wyższe jest
niezmiernie   trudne.   Dla   większości   ludzi   zjawisko   konkretne   znaczy
więcej   niż  to,   co   nazywają  abstrakcją.   Przytoczę  tu   na   ten   temat
opowiastkę z Indii.

W domu bogatego kupca w Bombaju grało w szachy dwóch gości, jeden
wyznawca   dżnianizmu,   drugi   hinduizmu.   Dom   stał  w   pobliżu   morza;
kiedy   zaczął  się  przypływ,   szum   fal   wyrwał  obu   graczy   z  zamyślenia.
Jeden   z   nich   opowiedział  legendę  o   tym,   jak   to   przypływy   i   odpływy
morskie   są  skutkami   zabawy   bogów   napełniających   wodą  wielkie
naczynie   i   wylewających   je   potem.   Drugi   sprostował:   -   Jest   inaczej;
bogowie wciągają wodę na szczyt wielkiej góry, na swe potrzeby, a kiedy
już jej nie potrzebują, wylewają wszystko.

Słuchał tego młody student nowoczesnej uczelni. Ten roześmiał się i
powiedział: - Czyż nie wiecie, że to przyciąganie księżyca, wywołuje
przypływy?

Obaj gracze, rozgniewani, zapytali, dlaczego pozwala sobie kpić z nich;

może zechce jeszcze wmawiać w nich, że księżyc ma liny czy coś
podobnego do podnoszenia, wody ... i to z wielkiej odległości.
Powiedzieli, że nie chcą słuchać podobnych bredni.

Wtedy nadszedł gospodarz, człowiek wykształcony. Wszyscy zwrócili się
do niego, aby dał świadectwo prawdzie. Znał on prawdy wiedzy, ale
wiedział też, że nie przenikną one do głów graczy, toteż mrugnął poufnie
ku studentowi i ku wielkiemu zadowoleniu prostaków, taką wygłosił
opowieść:

- Bardzo daleko stąd, na środku oceanu, wznosi się wielka wysoka góra z
gąbek. Wchłania ona wodę morską, nasiąka nią i wtedy wody się cofają
od brzegów. Ale na górze z gąbek przebywają bogowie i tańczą na niej;
ciężar ich wytłacza wodę z góry i morza napełniają się znowu. Taka jest,
przyjaciele, przyczyna przypływów.

Obaj gracze uznali to wyjaśnienie za bardzo proste i całkowicie zgodne z
rozumem, chociaż nie mogli dopuścić myśli, aby to księżyc miał
cokolwiek do czynienia z falami przypływów. Dla nich bogowie byli
istotami rzeczywistymi, gąbki też, bo je dobrze znali; cóż więc mogło być
bardziej prawdopodobnego niż kombinacja tych dwóch rzeczy realnych?

Cecha dogodności nie jest sprawdzianem. Niekiedy bywa wprost
przeciwnie - prawda sprawia wiele kłopotu a nie zapewnia wygody. Kto
szczerze szuka prawdy, nie powinien liczyć na korzyści. Trudno jest
wyrzec się tego całkowicie, ale dżnianin musi zdobyć się na to. Powinien
oczyścić się, pozbyć się wszelkich pragnień i zaprzestać utożsamiania się
z ciałem. Dopiero wtedy i tylko wtedy prawda najwyższa zajaśnieje w
jego duszy.

Poświęcenie   jest   konieczne   a   zburzenie   osobowości   jest   uznawane   za
głęboką  prawdę  we   wszystkich   religiach,   mówiących   o   wyrzeczeniu.
Wszystkie   ofiary   składane   w   celu   przebłagania   bogów   są
zniekształceniem  źle   rozumianej   jedynej   ofiary,   niezwiązanej   z
wartościami materialnymi - wyrzeczenia się ja osobowego. Tylko bowiem
przez   tę  ofiarę  dochodzimy   do   urzeczywistnienia   Jaźni   najwyższej   -
Atmana.   Dżnianin   nie   powinien   starać  się  chronić  swego   ciała,   nie
powinien go nawet pragnąć. Musi mieć odwagę zmierzania ku prawdzie
choćby  świat miał  się  zawalić. Ludzie miotani zachciankami nie odważą
się  na to nigdy. Praca ta pochłonie całe  życie, a nawet więcej - wiele
żywotów   następnych.   Nieliczni   odważą  się  urzeczywistniać  Boga
wewnętrznego, wyrzec się nieba, Boga osobowego i najmniejszej nadziei
na   nagrodę.   Potrzeba   do   tego   woli   dobrze   opanowanej,   najmniejszy

bowiem cień wahania wtrąca w straszliwą słabość.

Człowiek jest zawsze doskonały potencjalnie, w przeciwnym razie nigdy
by nie mógł osiągnąć doskonałości; ale trzeba, żeby to sobie uświadomił.
Gdyby człowiek zależał tylko od przyczyn zewnętrznych, byłby tylko
śmiertelny. Nieśmiertelność prawdziwa nie zależy od żadnych warunków.
Nic nie może działać na Atmana, sama myśl o możliwości takiego
wpływu jest czystym złudzeniem.

Człowiek powinien utożsamiać się z TYM, a nie z ciałem. Oby człowiek
pojął, że jest tubylcem kosmosu, a będzie się mógł napawać pięknem
cudownej panoramy roztaczającej się przed nim. Oby powtarzał: Jestem
wszechświatem, jestem Brahmanem.

Kiedy   człowiek   utożsami   się  rzeczywiście   z   Jedynym,   z   Atmanem,
wszystko stanie się  dla niego możliwe i wszystko materialne będzie na
jego usługi. Śri Ramakriszna mówił: - Kiedy masło jest ubite, można je
wrzucić do wody lub mleka, a nie zmiesza się z nimi; tak samo człowiek,
który urzeczywistnił w sobie JA, nie będzie zbrukany sprawami świata. -
Z wysokości nie rozróżnia się szczegółów krajobrazu. Podobnie człowiek,
który wzniósł się dość wysoko, nie odróżnia cnotliwych od złych. - Kiedy
glina jest wypalona, nie można nadawać  jej kształtu. Podobnie dusza,
która dotknęła raz Boskości, przeszła chrzest ognia i nic już nie może jej
zmienić.

Filozofia czysto teoretyczna, spekulatywna, nie cieszy się w Indiach zbyt
wielkim poważaniem. Dwa wielkie zgrupowania tworzą zwolennicy
dwaity i adwaity (dwójni i nie-dwójni). Pierwsi mówią:

- Drogę do zbawienia otwiera nam miłosierdzie boże. Nic nie zdoła
powstrzymać działania prawa przyczynowości. Jedynie Bóg nie podlega
prawu i On to przez swe miłosierdzie pomaga, nam wydostać się z tego
potoku.

Wyznawcy adwaity mówią:

- Poza całą naturą jest coś wolnego. Kiedy znajdziemy to, co wymyka się
wszelkiemu prawu, zdobędziemy wolność, a wolność jest zbawieniem.

Dualizm jest stopniem, fazą, adwaityzm wiedzie aż do kresu. Najkrótszą
drogą  do wyzwolenia jest oczyszczenie się. Należy do nas tylko to, co
sami zdobyliśmy. Nie zbawi nas  żaden autorytet, ani  żadne wierzenie.
Jeżeli   Bóg   istnieje,   wszyscy   mogą  go   znaleźć.   Nikogo   nie   potrzeba
pouczać, kiedy robi się  gorąco; każdy sam to poczuje. Tak samo rzecz

się  ma   z   Bogiem,   który   musi   stać  się  faktem   w  świadomości   ludzi.
Hinduiści nie uznają grzechu tej miary i pojęcia, jak się to zakorzeniło w
umysłach   ludzi   Zachodu.   Złe   uczynki   nie   są   "grzechami",   nie   są
obrażaniem majestatu, lecz czynami szkodzącymi sprawcy, który musi
ponieść ich skutki. Nie jest grzechem wsadzenie palca w ogień, ale komu
to się zdarzyło, ten cierpi skutek tak samo, jak by popełnił grzech. Każde
działanie pociąga za sobą  pewien skutek i "każdy czyn zwraca się  ku
sprawcy".

Jako dualizm - człowiek i Bóg rozdzieleni na wieki. Pierwszym dowodem
wzrastania naszego ku światłości jest zauważenie, że jesteśmy dziećmi
Boga, stopniem ostatecznym tego wzrastania jest przekonanie się, że
jesteśmy Jedynem - Atmanem.

Pytanie "dlaczego nie mogłoby istnieć  ciało wieczne" - jest nielogiczne,
ponieważ  termin "ciało" stosuje się  do pewnych układów zmiennych i z
natury nietrwałych. Wtedy, kiedy nie podlegalibyśmy przemianom,  nie
mielibyśmy już tego, co jest nazywane ciałem.

Poza kresem czasu, przestrzeni i przyczynowości "materia" nie , byłaby
już materią. Czas i przestrzeń istnieją tylko u nas; my jesteśmy Bytem
wiecznym, Jedynym. Wszystkie formy są złudą - efemerydami.
Wszystkie religie mówią: Bóg jest bez form.

Grek Menandras, król Baktrii, nawrócił się na buddyzm około roku 130
przed naszą erą pod wpływem mnicha, misjonarza buddyjskiego i przyjął
imię Milinda. Oto urywek z rozmów tego króla z jego młodym
nauczycielem:

- "Czy człowiek doskonały (taki jak Budda) może mylić się lub popełniać
błędy?"

-   Człowiek   doskonały   może   nie   orientować  się  w   sprawach
drugorzędnych, których nie zna z doświadczenia, ale nie pomyli się nigdy
w tym, co mu przenikliwość  ducha już  odkryła. On jest doskonały już
teraz   i   tutaj.   Zna   misterium   człowieka,   zna   istotę  wszechświata,   ale
może nie znać prostych zjawisk z różnorodności przemian, jakim ulega
przejawienie się tej Istoty w czasie i przestrzeni. Zna surowiec, glinę, ale
nie zajmuje się poznawaniem wszystkich postaci, które można jej nadać.
Człowiek doskonały zna duszę, ale nie zna wszystkich form, przemian i

połączeń, w których może się przejawiać".

Jeżeli chce poznać coś, co jest względne, musi postępować tak, jak my,
jednakże jego olbrzymie możliwości ułatwiają mu niezmiernie zadanie.
Potężny "aparat do prześwietleń", którym jest umysł doskonale
opanowany, daje sobie radę bardzo szybko z każdym zagadnieniem, na
które się nastawi.

Bardzo ważne jest zrozumienie tego; bo unikniemy wielu niepotrzebnych
usprawiedliwień  błędów,   które   mogli   popełniać  w   sferze   zwykłej   tacy
Wielcy jak Budda lub Jezus, - a wiemy, że je popełniali. Nie powinniśmy
oskarżać uczniów o błędne przekazywanie słów mistrzów. Nie jest mądre
twierdzenie,  że   w   ich   pouczeniach   jedno   jest   prawdziwe,   inne
przekręcone.   Przyjmijmy   wszystko,   albo   odrzućmy   wszystko;   w   jaki
sposób moglibyśmy odróżnić prawdziwe od fałszywego?

Jeżeli   coś  się  zdarzyło   raz,   może   się  powtórzyć.   Jeżeli   ktoś  z   ludzi,
obojętnie   kto,   osiągał  kiedyś   doskonałość  i   my   możemy   ją  osiągnąć.
Jeżeli nie możemy stać się doskonałymi zaraz tu i teraz, nie będzie to dla
nas   dostępne   w  żadnym   stanie,   w  żadnym   niebie,   pod   jakimikolwiek
warunkami. Jeżeli Jezus Chrystus nie był doskonały, religia Jego imienia
pada w gruzy. Jeżeli był doskonały i my możemy stać  się doskonałymi.
Człowiek   doskonały   nie   rozumuje   ani   nie   poznaje   w   potocznym
znaczeniu   tego   słowa,   bo   całe   nasze   zwykłe   pojmowanie,   jest   tylko
porównywaniem,   natomiast   w   Absolucie   nie   ma   porównywania   ani
klasyfikowania.

Instynkt jest mniej podatny na popełnianie błędów niż rozum, lecz
rozum góruje nad nim i wiedzie ku intuicji, która jest jeszcze wyższym
stopniem. Poznanie jest pokrewne intuicji, która - podobnie jak instynkt
- jest nieomylna, lecz w sferze wyższej. Odróżniamy trzy stopnie
przejawiania się istot żywych - podświadome - mechaniczne, nieomylne;
świadome - poznawcze, omylne; nadświadome - intuicyjne nieomylne.
Przykłady tego znajdujemy u zwierząt, u ludzi i u Boga. Człowiek który
stał się doskonały, ma już tylko stosować swą mądrość; żyje jedynie po
to, aby pomagać światu i nie pragnie niczego dla siebie.

Wszystko, co wyróżnia i charakteryzuje (tworzy osobowość, oddzielność)
ma cechę negatywu, pozytywne staje się coraz szersze. To, co jest
wspólne i najbardziej powszechne, jest to "byt".

"Prawo jest to stenografia myślowa przeznaczona do objaśnienia serii
zjawisk", ale prawo jako oddzielna jednostka bytu (entite) nie istnieje.
Posługujemy się tym terminem na oznaczenie prawidłowego następstwa

pewnych   faktów   w   dziedzinie   zjawiskowej.   Należy   nie   dopuszczać  do
przesądnego traktowania prawa, jako czegoś  nie do uniknięcia, czemu
mamy   się  poddać.   Błądzenie   towarzyszy   z   uporem   rozumowi,   ale
przezwyciężanie   błędów   czyni   z   nas   bogów.   Choroba   jest   bojem
toczonym   przez   naturę  w   celu   oswobodzenia   się  od   szkodliwości;
podobnie   grzech   jest   walką  boskości   w   nas   w   celu   pozbycia   się
zwierzęcości.   Musimy   "grzeszyć"   (to   znaczy   popełniać  błędy),   ażeby
wznieść się aż do natury boskiej.

Nie   litujcie   się  nad   nikim.   Wszystkich   traktujcie   jednakowo.
Pozbądźcie   się  pierworodnego   grzechu   nierówności.   Jesteśmy   wszyscy
równi; nie powinniśmy myśleć: "Jestem dobry, ty jesteś zły, spróbuję cię
poprawić". Równość jest cechą wolnego. Jezus szedł między grzeszników
i   celników   i   obcował  z   nimi.   Nigdy   nie   wywyższał  się,   nie   stawał  na
piedestale. Tylko grzesznicy widzą grzechy. Należy widzieć nie człowieka,
lecz Boga. To my sami stwarzamy własne  niebo i możemy zawsze je
znaleźć,   nawet   w   piekle.   A   tylko   w   piekle   znajduje   się  grzeszników,
dopóki widzimy wokół siebie grzeszników, jest to dowodem, że jesteśmy
tam jeszcze.

Świadomość nie mieści się ani w przestrzeni , ani w czasie. Oby to się
stało dla was rzeczywistością:

- "Jestem Bytem absolutnym, świadomością absolutną,

Szczęśliwością absolutną - jestem TO, jestem TO".

Cieszcie się narodzinami, cieszcie się śmiercią, radujcie się ciągle
Miłością bożą.

Wyzwólcie się z pańszczyzny służenia ciału. Tak zakrzepliśmy w niej, że
pokochaliśmy tę niewolę i trzymamy się kajdan, marząc aby nie opadły z
nas nigdy, aby stan ten trwał wiecznie, że chcemy nadal i zawsze mieć
"ciało". Pozbądźcie się tego kurczowego czepiania się ciała, nie pragnijcie
następnego żywota podobnego do obecnego (bo wcale nie będzie
podobny), nie miłujcie ciała i nie pragnijcie ciała, nawet dla tych, którzy
są wam drodzy.

Życie  tutaj   służy  naszemu   uczeniu  się,  a  śmierć  daje  nam  okazję  do
rozpoczęcia   nauki   na   nowo.   Samobójstwo   jest   obłędem,   daje   ono   w
wyniku tylko zamordowanie "wychowawcy", którym jest dla nas nasze
ciało. Inne zajmie jego miejsce. Tak więc - dopóki nie wyrośniemy ponad
wszystko, co nas wiąże z ciałem, jest ono nam potrzebne i musimy je
mieć,   toteż  kiedy   tracimy   jedno,   dostajemy   inne.   Pomimo   tego   nie

powinniśmy utożsamiać się z ciałem; powinniśmy traktować je jako
narzędzie, którym mamy się posługiwać na drodze do doskonałości.

Hanuman, czciciel Ramy, streścił swą filozofię w takich słowach:

- Kiedy utożsamiam się z ciałem, jestem - Boże - Twym stworzeniem, na
zawsze oddzielonym od Ciebie.

- Kiedy utożsamiam się z duszą, jestem iskierką ognia boskiego, którym
Ty jesteś.

- Ale kiedy utożsamiam się z Atmanem. Ty i ja jesteśmy jedno!

Dżnianin cały wysiłek kieruje ku urzeczywistnieniu jaźni i niczego innego.

Największe znaczenie ma treść naszych myśli, ponieważ "o czym
myślimy, tym się stajemy".

Onego czasu żył sanjasin (pustelnik), świętobliwy człowiek. Posilał się
tylko owocami i mlekiem, wykonywał niezliczone razy ćwiczenia
pranajamy, pouczał zasiadając pod rozłożystym drzewem, a wyglądał na
człowieka świadomego swej świętości.

W tej samej wiosce mieszkała kobieta lekkiego prowadzenia. Samnjasin
codziennie upominał ją, zapowiadając, że przez swe grzechy dostanie się
do piekła. Biedna kobieta była bardzo zgnębiona straszliwą przyszłością,
jaką wróżył jej ten świętobliwy człowiek, ale nie znajdywała innego
sposobu zarabiania i nie mogła zmienić trybu życia, toteż płakała i
prosiła Stwórcę o przebaczenie i odmianę losu.

Wkrótce zmarli oboje - i grzesznica i ów świętobliwy. Aniołowie otoczyli
grzesznicę, a po samnjasina zgłosiły się demony piekieł.

- Jak to? - zawołał samnjasin - Czyż nie żyłem jak święty i nie głosiłem
świętości? Za co mam cierpieć w piekle, a kobieta złych obyczajów
miałaby pójść do nieba?

Służebnicy piekieł wyjaśnili mu to tymi słowy:

-  Ta   kobieta,   kiedy   była   zmuszana   do  czynów   perwersyjnych,   zawsze
duszą  zwracała   się  ku   Bogu   i   pragnęła   wyzwolenia,   które   teraz
otrzymuje.   Ty   natomiast   -   przeciwnie:   kiedy   sprawowałeś  święte
obrządki miałeś  umysł  zaprzątnięty zepsuciem bliźnich. Widziałeś, tylko

grzechy, myślałeś tylko o grzechach, toteż musisz teras iść do krainy, w
której panuje wyłącznie grzech.

Morał tej opowiastki jest jasny: życie zewnętrzne nie ma znaczenia.
Potrzebna jest czystość serca, a serce czyste widzi tylko dobro nie zważa
na zło. Nie powinniśmy nigdy występować w roli stróżów ludzkości, ani w
roli świętych nawracających grzeszników. Lepiej oczyśćmy najpierw sami
siebie, a przez to samo pomożemy bliźnim.

Fizyka na obu swych krańcach ma poza sobą metafizykę. Tak samo jest
z   rozumem:   startuje   od   tego,   co   jeszcze   nie   jest   objęte   rozumem,
kończy   na   tym,   co   już  nie   należy   do   rozumu.   Jeżeli   sięgniemy
poszukiwaniami   dość  daleko   w   dziedzinę  poznawania,   dochodzimy   do
sfery niepoddającej się ujmowaniu rozumowemu. Rozum, umysł, jest w
rzeczywistości   ujmowaniem   zmagazynowanym   i   sklasyfikowanym,
zakonserwowanym w pamięci. Nie możemy nigdy sięgnąć wyobraźnią ani
rozumowaniem   poza   wrażenia   zmysłowe.   Nic   z   tego,   co   jest   poza
rozumem, nie może być przedmiotem poznania zmysłowego. Czujemy
naturalną ograniczoność rozumu, jednakże on wprowadza nas w sferę, w
której dostrzegamy coś, co jest poza nią. Zjawia się  wtedy pytanie: -
Czy człowiek rozporządza narzędziem poznania pozarozumowego?

Można sprawdzić  doświadczalnie twierdzenie,  że człowiek ma zdolność
przenikania   poza   sferę  dostępną  rozumowi.  Święci   wszystkich   epok
zapewniali, że odkryli tę zdolność w sobie samych. Lecz wynika to już z
samej natury rzeczy,  że idei i przeżyć  duchowych nie udaje się  wyrazić
pojęciami rozumowymi zwykłej naszej mowy. Wszyscy  święci owi, bez
wyjątku   oświadczali,  że   nie   są  zdolni   przekazać  innym   swych
doświadczeń duchowych. W mowie ludzkiej brak jest odpowiednich słów;
toteż  można tylko po prostu zapewniać,  że są  to przeżycia realne i  że
każdy może ich zaznać. I tylko w ten sposób - bezpośrednio - można je
poznać; nie opisze się ich nigdy.

Religia   jest   to   nauka,   badająca   transcendentalne   w   naturze   przez
transcendentalne   w   człowieku.   Dotychczas   wiemy   mało   o   człowieku   i
dlatego mało o wszechświecie. Kiedy lepiej i więcej poznamy człowieka,
prawdopodobnie   posuniemy   się  również  w   wiedzy   o   wszechświecie.
Człowiek jest wyciągiem ze wszystkich rzeczy i w nim się  mieści całe
poznanie. Możemy znajdować dowody tylko w zastosowaniu do tej samej
nieskończenie małej cząsteczki wszechświata ujmowanego przez nasze
zmysły,   natomiast   nigdy   nie   udowodnimy   wprost  żadnej   zasady
podstawowej.

Uznać  rozumowo  jakąś  rzecz znaczy to  sklasyfikować  ją  i umieścić  w
segregatorze umysłu. Kiedy natrafiamy na zjawisko nieznane, staramy
się  zaraz   zaszeregować  je   w   kategorii   już  znanych,   ażeby   zaś  to
osiągnąć,   rozumujemy.   Kiedy   już  udało   się  nam   znaleźć  odpowiednią
przegródkę  na nowe zjawisko, daje to nam pewne zadowolenie, ale za
pomocą takiej klasyfikacji wcale nie przekraczamy sfery fizycznej.

Ze wszystkich wieków minionych mamy  świadectwo o ludziach, którzy
mogli   wydostać  się  z   ograniczenia   przez   zmysły.   Już  przez   5000   lat
Upaniszady   powiedziały,  że   Boga   nie   można   urzeczywistnić  (poznać)
przez zmysły. Tegoż zdania jest agnostycyzm nowoczesny; ale Wedy nie
poprzestają na negacji - one twierdzą, najwyraźniej, że człowiek ma moc
pójścia   dalej,   poza   ten   wszechświat   zakrzepły   i   opanowany   przez
poznanie  zmysłowe   i  że rzeczywiście  czyni  to.  Człowiek  może niejako
znaleźć  szczelinę  w   lodowcu   i   dostać  się  przez   nią  do   całego   oceanu
życia. Dopiero przedostając się w ten sposób przez świat zmysłów może
dotrzeć do swego prawdziwego Ja i stać się sobą rzeczywistym.

Dżniana   nie   jest   wcale   poznaniem   zmysłowym.   Nie   możemy   poznać
Brahmana, lecz jesteśmy Brahmanem, w całości, a nie tylko częściowo.
To   co   nie   ma   wymiarów,   nie   może   być  podzielone.   Różnorodność
pozorna,   zjawiskowa,   jest   tylko   odbiciem   widzianym   w   czasie   i
przestrzeni,   jak   widzimy   odbicie   słońca   w   mnóstwie   kropelek   rosy,   a
wiemy, że słońce jest jedno.

Dżniana prowadzi do ujrzenia Jedni w różnorodności.

Nie ma już wtedy ani podmiotu, ani przedmiotu, ani poznawania. Nie
istnieje tam ani "ja", ani "ty", ani "on", lecz sama jedność absolutna.
Jesteśmy ciągle TO, raz wolne - zawsze już wolne.

Człowiek   nie   jest   skrępowany   prawem   przyczynowości.   Cierpienia   i
nieszczęścia   nie   są  w   człowieku,   lecz   poza   nim,   jak   chmury
przesłaniające   słońce,   nie   rozpłyną  się,   cień  ich   przeminie,  a   słońce
pozostanie.   Tak   samo   jest   z   człowiekiem:   nie   rodzi   się,   nie   umiera
-istnieje poza czasem i przestrzenią.

Te dwie miary (czas i przestrzeń) są odbiciami w zwierciadle umysłu, lecz
my przyjmujemy je za rzeczywistość  i one zaciemniają  nam wspaniałą
prawdę,   ukrytą  poza   nimi.   Czas   jest   tylko   formą,   miarą  naszego
myślenia;   my   sami   jesteśmy   wieczną  teraźniejszością.   Dobro   i   zło
istnieją tylko w zastosowaniu do nas. Nie ma jednego bez drugiego, bo
ani zło, ani dobro nie istnieją niezależnie, jedno od drugiego. Przyjmując
dwójnię (dualizm) czyli oddzielenie człowieka od Boga, musimy również

widzieć zło i dobro. Dopiero zbliżywszy się ku środkowi, ku zejściu się
wszystkich promieni, jednocząc się z Bogiem, możemy wyzwolić się z
fatamorgany zmysłów.

Skoro tylko pozbędziemy się wiecznej gorączki pragnień, nienasyconego
pożądania, nękającego nas bez wytchnienia, kiedy nareszcie raz na
zawsze odwrócimy się od wichrów pragnień, przestaną nas zasypywać
ich ruchome piaski, a jednocześnie znajdziemy się poza dobrem i złem.

Zaspokajanie pragnień podsyca je: jest to jak dolewanie oliwy do ognia.
Im dalej miejsce na koło jest od środka, tym szybciej musi się obracać i
tym mniej zazna spokoju. Zbliżcie się  do  środka, stłumcie pragnienia,
pozwólcie   odejść  fałszywemu   ja   osobowemu,   a   przejrzyjcie   i   ujrzycie
Boga.   Tylko   przez   wyrzeczenie   się  tego  życia   i   wszystkich  żywotów
przyszłych (w niebie itd.) dojdziemy do miejsca, gdzie zdołamy utrzymać
się jako prawdziwa jaźń.

Czegokolwiek   byśmy   się  spodziewali   i   pragnęli,   będzie   to   nad   nami
panowało. Bądźmy przez chwilę naprawdę "bez nadziei”, a mgły dokoła
nas rozwieją się. Kiedy jesteśmy pełnią bytu, czego mielibyśmy jeszcze
oczekiwać? Sekret Dżniana polega na wyrzeczeniu się  wszystkiego i na
wystarczaniu   sobie.   Zaprzeczajcie,   a   będziecie   przeczeniem,
potwierdzajcie, a staniecie się istnieniem.

Czcijcie JA, które jest w was; nic innego nie istnieje; wszystko, co nas
zaślepia, jest to złuda - Maja.

VII.

JA - Jaźń kosmiczna jest źródłem wszystkiego we wszechświecie.
Wszystko od niej zależy, ale ona od niczego nie zależy. Kiedy poznajemy,
że jesteśmy nią, stajemy się wolni.

Jako  śmiertelni   nie   jesteśmy   wolni   i   nie   bylibyśmy   nimi   nigdy.
"Śmiertelny   i   wolny"   byłaby   to   sprzeczność,   ponieważ  śmiertelność
oznacza podleganie zmianom, a tylko ten, kto nie musi ulegać zmianom,
jest   wolny.   Jedynie   Atman   jest   wolny,   On   zaś  jest   naszą  prawdziwą
istotą.   Czujemy   tę  wolność  wewnętrzną,   wbrew   wszelkim   teoriom,
wszelkim wierzeniom, znamy ją i każdy nasz czyn potwierdza to.

Wola nie jest ważna, a jej swoboda pozorna jest zaledwie odbiciem
rzeczywistego. Jeżeli świat jest niekończącym się łańcuchem przyczyn i
skutków, jakie należy zająć stanowisko, aby mu pomóc? W jaki sposób,

do   czego   należy   przywiązać  unoszonego   przez   prąd   rzeki,   aby   go
uratować  z topieli, jeżeli ratujący nie ma do uczepienia się  ani piędzi
ziemi   stałej?   Nawet   fanatyk   krzyczący   "jestem   robakiem"   wierzy,  że
płynie ku świętości, widzi świętego nawet w robaku.

Życie   człowieka   może   być  skierowane   ku   dwóm   celom:   poznaniu
rzeczywistemu (vidźniana) i ku szczęściu. Oba są nie do osiągnięcia bez
wolności.   Są  one   kamieniem   probierczym   całego  życia.   Powinniśmy
odczuwać   Jednię  Przedwieczną,   zamiast   opłakiwać  wszystkich
grzeszników,   bo   wtedy   dowiedzielibyśmy   się,  że   to   my   grzeszymy.
Prawem odwiecznym jest ofiarowanie się, a nie panowanie. Jakżeż to ja
chcę  panować, kiedy wszystko jest jednią? Nie ma "praw", wszystkim
jest   miłość.   Wielkie   prawdy,   których   nauczał  Jezus   nie   zostały
wprowadzone w życie, ale nie przeżyły się. Spróbujmy zastosować Jego
metodę i zobaczymy, czy nie zbawi świata; metoda przeciwna niemalże
rozwaliła świat w gruzy.

Altruizm, a nie egoizm może rozwiązać  zagadnienie. Nawet sama idea
"prawa" jest ograniczeniem. W rzeczywistości nie ma podziału na "moje"
i   "twoje",   bo   wszak   ja   jestem   tobą,   a   ty   mną.   Ponosimy
odpowiedzialność,   ale   nie   mamy   praw.   Powinniśmy   mówić  "jestem
wszechświatem",   a   nie   "jestem   Piotrem"   albo   "jestem   Marią".   Takie
ograniczenia są złudą: to one nakładają na nas jarzmo, ponieważ - kiedy
pomyślę  "jestem Piotrem", pragnę  posiadać  na swą  wyłączną  własność
pewne rzeczy, powtarzam słowa "ja" i "moje", a czyniąc tak odgradzam
się coraz to innymi wyróżnieniami. Obciążamy w ten sposób swe więzy
każdym   nowym   wyróżnieniem   i   oddalamy   się  od   jedni  środkowej,   od
Bezgranicznego, nieznającego podziałów.

Jest tylko jedno Niepodzielne, a każdy z nas jest NIM.

Jednia jedyna jest miłością, niweczącą lęk; podział rodzi nienawiść i
strach.

Jednia  jest spełnieniem  się  prawa. Tutaj,  na  ziemi,  ogradzamy działki
terenu i zabraniamy wstępu na nie, ale nie możemy postąpić tak samo w
niebie. Lecz właśnie chcą to uczynić sekciarskie religie, głoszące: "Tylko
nasza   droga   wiedzie   ku   zbawieniu,   wszystkie   inne   sprowadzają  na
manowce". Powinniśmy zburzyć  wszystkie te przegrody i wymieść  ślad
po nich, abyśmy zdali sobie sprawę,  że wszystkie religie prowadzą  ku
Bogu. Trzeba poświęcić  na ofiarę  to maleńkie zacieśnione "ja". Chrzest
jest   symbolem   prawdy,  że   nowa   droga  życia   otwiera   się  przed
człowiekiem, fałszywe ja ginie i objawia się  jako rzeczywistość  Atman,

jedyna jaźń kosmosu.

Wedy   dzieli   się  na  dwie  części:  Karma   Kanda,   traktująca   o  działaniu,
pracy,   -   i   Dżniana   Kanda,   traktująca   o   poznawaniu,   o   prawdziwym
poznawaniu.   Wedy   mieszczą  w   sobie   cały   rozwój   i   narastanie   idei
religijnych,   ponieważ  po  dotarciu   do   prawdy   wyższej   zachowywano   w
nich ujęcia mniej doskonałe, które doprowadziły do poznania tej prawdy.
Postępowano tak, ponieważ mędrcy zdawali sobie sprawę że stwarzanie
świata   i   twórczość  jest   wieczna,  że   zawsze   będą  ludzie   potrzebujący
oparcia   na   pierwszych   uchwytnych   dla   nich   stopniach   poznania,  że
filozofia wyższa, aczkolwiek  osiągalna dla  wszystkich nigdy nie będzie
rozumiana przez ogół.

We   wszystkich   niemal   innych   religiach   zachowano   jedynie   prawdę
ostatnio   zdobytą  albo   najwyższą.   Skutkiem   tego   było   zagubienie   idei
najdawniejszych,   natomiast   nowe   były   zrozumiałe   jedynie   dla   elity   i
stopniowo   traciły   wszelkie   znaczenie   dla   większości.   Przykładem   tego
jest rosnący bunt przeciw tradycji i autorytetowi. Współcześni nasi nie
przyjmują  ich  ślepo,   lecz   rzucają  im  śmiało   wyzwanie,  żądając
usprawiedliwienia   pretensji   do   władania   duszami   i   jasnego
wytłumaczenia swych racji.

W chrześcijaństwie jest wiele starych pogańskich wierzeń  i zwyczajów,
którym   nadano   nowe   nazwy   i   przypisano   inne   znaczenie.   Gdyby
zachowano  źródła   starożytne,   gdyby   wyjaśniono   powody   dokonanych
zmian, wiele spraw zyskałoby na zrozumiałości. W Wedach pozostawiono
dawne koncepcje, toteż  okazało się  potrzebne dodanie grubych tomów
komentarzy   z   objaśnieniami   i   umotywowaniem   ich   przedstawienia.
Doprowadziło to do powstania wielu przesądów, ponieważ  trzymano się
starych   form,   które   już  utraciły   wszelkie   znaczenie.   W   niektórych
ceremoniach   powtarzane   są  słowa,   pochodzące   z   narzeczy   dawno
zapomnianych   i   obecnie   już  puste,   bo   nie   wiadomo,   z   jakimi   były
związane pojęciami.

Dawno przed naszą erą w Wedach była wyrażona, idea ewolucji, lecz w
naszych czasach uważano ją za prostacki przesąd hinduski, dopóki
Darwin jej nie potwierdził.

Wszystkie   formy   zewnętrzne   modlitw   i   adoracji   opisane   są  w   Karma
Kanda.   Są  one   dobre   dopóki   praktykuje   się  je   bezinteresownie   i   nie
doprowadza się  do suchej formalistyki. One oczyszczają  serce. Karma-
jogin  życzy zbawienia całemu  światu z wyjątkiem siebie samego. Jego
zbawienie   polega   na   pomaganiu   innym   w   dostąpieniu   zbawienia.

"Najwyższym rodzajem czci jest służyć tym, którzy służą Krisznie".

Pewien   wielki  święty   modlił  się:   "Niech   mnie   pochłonie   piekło   wraz   z
grzechami  świata,   byleby  świat   był  zbawiony".   Takie   wielkie
przeniknięcie   czcią  doprowadza   do   składania   ofiary   z   własnej
osobowości.   Znana   jest   opowieść  o  świętym,   który   postanowił
obdarować  wszystkimi swymi cnotami swego wiernego sługę  psa, aby
ten mógł wejść do nieba, a sam gotów był poprzestać na piekle.

Dżniana Kanda mówi, że tylko poznanie może nas zbawić, czyli - innymi
słowy - do zbawienia powinno się  dochodzić  przez mądrość. Poznanie
jest   najpierw   przedmiotowe:   poznający   poznaje   samego   siebie.   Ja   -
jedyny podmiot - chcę poznać w przejawieniu samego siebie. Im lepsze
zwierciadło,   tym   lepszy,   pełniejszy   obraz   ukazuje   nam   w   odbiciu;
człowiek jest najlepszym zwierciadłem, a im jest czystszy, tym jaśniej
może odzwierciedlać Boga.

Człowiek   popełnia   błąd   oddzielania   się  od   Boga   i   utożsamiania   się  z
ciałem.   Błąd   ten   sprawia   Maja;   nie   jest   ona   -  ściśle   biorąc   -   złudą;
polega   na   widzeniu   rzeczywistości   nie   takiej,   jaka   jest,   lecz   jako   coś
innego,   czym   nie   jest.   Utożsamianie   się  z   ciałem   prowadzi   do
nierówności, ta zaś z kolei sprowadza zazdrość i zwalczanie przeciwnika;
dopóki   będziemy   widzieli   nierówność,   nie   zaznamy   szczęśliwości.
Niewiedza   i   nierówność  są  to   dwa  źródła   wszelkich   cierpień  -   mówi
Dżniana.   Kiedy   człowiek   jest   dość  udręczony   przez  świat,   szuka
możliwości   wydostania   się  z   kołowrotu   istnień  ziemskich,   poszukuje,
dowiaduje   się,   czym   jest   rzeczywistość  -   i   osiąga   wyzwolenie.   Wtedy
patrzy   na  świat   jako   na   olbrzymi   mechanizm   i   strzeże   się,   aby   nie
wsadzić palców w jego koła zębate.

Na wyzwolonym nie ciążą obowiązki; jakaż moc mogłaby go krępować?
Spełnia dobre uczynki, bo taka już  jest jego natura, lecz wcale nie z
poczucia   wyimaginowanego   obowiązku.   Obce   to   jest   ludziom,
pozostającym   jeszcze   w   niewoli   zmysłów.   Taka   wolność  jest   udziałem
jedynie tych, którzy wydostali się  na tamtą  stronę, poza ja osobowe.
Jedyną  podstawą  jest   wtedy   dusza,   zbędne   zaś  jest   posłuszeństwo
jakiemukolwiek prawu - jest się  wolnym i doskonałym. Stare przesądy
spadają  z człowieka i on wydostaje się  spomiędzy kamieni młyńskich,
które go mełły.

Przyroda jest zwierciadłem naszego własnego ja. Wysiłek człowieka,
zdolność jego do pracy ma swe granice, lecz pragnienia nie znają ich,
toteż ludzie starają się przywłaszczyć sobie siłę roboczą innych, ciągnąć

zyski z ich wysiłków i unikać pracy. Stosowanie coraz doskonalszych
maszyn nigdy nie zatrzyma nas w ciążeniu do zwiększania dobrobytu,
ponieważ zaspokojenie pragnień wzmaga je i stwarza nowe pożądania -
bez kresu.

Kiedy umieramy bez zaspokojenia mnóstwa żywionych w sobie pragnień,
musimy powracać znowu - i jeszcze nieraz - aby w następnych żywotach
uczestniczyć  w   nadaremnych  łowach,   w   których   zdobyczą  ma   być
zadowolenie   z   powodzenia.   Hindusi   mówią:   "Zanim   doszliśmy   do
rodzenia się  w ciałach ludzkich, mieliśmy osiem milionów ciał" Dżniana
mówi:   "Zabij   pragnienie   i   oswobodź  się.   Jest   to   jedyny   sposób.
Zaprzestańcie   stwarzać  przyczyny   (przestańcie   wplatać  się  w  łańcuch
przyczyn, i skutków) i urzeczywistnijcie w sobie Atman".

Tylko   wolność  daje   prawdziwą  moralność.   Tam,   gdzie   działa   jeszcze
niekończący się łańcuch przyczyn i skutków, nie ma miejsca na nirwanę.
Ona   jest   wygaśnięciem   ja   osobowego,   podtrzymywanego   przez   ten
łańcuch. Wolność  jest to całkowite wydobycie się  poza przyczynowość.
Nasza prawdziwa istota jest dobra i wolna, nie ima się jej zło.

Kiedy usiłujemy zrozumieć Boga umysłem i ujrzeć wzrokiem, nadajemy
mu różne imiona, lecz w rzeczywistości istnieje tylko Jedyne, a wszystkie
warianty określeń są naszymi interpretacjami Jedynego. My nie
stajemy się czymkolwiek, lecz tylko powracamy do swego JA.

Wedantyści przyjęli określenie cierpienia, najlepsze ze sformułowanych
dotychczas, a wypowiedział je Budda: "Cierpienie jest wytworem
niewiedzy i kastowości (nierówności)". - Słowa te świadczą o niezwykłej
przenikliwości tego największego z ludzi.

Bądźmy   więc   odważni   i  żarliwi.   Każda  ścieżka   czci   i   poświęcenia,
prowadzi nas do wolności. Pochwyćcie jedno ogniwo  łańcucha, a powoli
wyciągnięcie cały. Podlewajcie korzenie drzewa, a cała jego korona napoi
się  wodą; na nic by się  nie zdało podlewanie każdego liścia oddzielnie.
Innymi   słowy   -   poszukujcie   Stwórcy;   kiedy   Go   już  znajdziecie,
przekonacie się,  że znaleźliście wszystko. Wyznanie, doktryny, formy -
są jako kraty ochronne, którymi ogradza się młode, wątłe rośliny; trzeba
je potem usuwać, aby nie tłumić rozrostu sadzonki w rozłożyste drzewo.
Podobnie  Biblia,  Wedy,   pisma  święte,  różne   sekty  religijne   są  oknami
cieplarni,   które   muszą  być  zdjęte,   kiedy   już  zagrażają  tłumieniem
zamiast ochraniania.

Przyzwyczajajmy się do odczuwania, że jesteśmy tak samo na słońcu i
na gwiazdach, jak i tutaj. Świadomość jest z tamtej strony czasu i

przestrzeni. Każde oko patrzące jest moim okiem, każde usta chwalące
Stwórcę  są  moimi   ustami,   każdy   grzesznik   jest   mną.   Nie   jesteśmy
zamknięci w niczym, ale nie jesteśmy ciałami. Wszechświat jest naszym
ciałem.   Jesteśmy   po   prostu   przezroczystym   kryształem,   odbijającym
obrazy,   a   niezmąconym   przez   nie.   Jesteśmy   magikami,   wywołującymi
skinieniem   pałeczki   dowolne   sceny   przed   zwykłym   okiem;   musimy
przeniknąć poza tą złudę i poznać ją.

Świat   nasz   jest   jako   woda   zaczynająca   wrzeć;   pojawia   się  w   niej
najpierw jedna bańka, potem druga, trzecia, wreszcie jest ich mnóstwo,
cała woda zamienia się w pęcherzyki pary, uciekające ku górze i zmienia
swą postać. Wielcy mistrzowie są owymi pierwszymi bańkami; pojawiają
się  gdzieniegdzie,   ale   wreszcie   wszystko   stworzone   przemieni   się  i
osiągnie   wyzwolenie.   Dzieło   stworzenia   będzie   trwało,   znajdzie   inną
wodę i wszystko zacznie się od początku.

Budda i Jezus są dwiema największymi "bańkami", jakie świat poznał.
Były to wielkie dusze, które osiągnęły wyzwolenie i pomagały innym w
tym samym.

VIII.

Radość i smutek są dwoma łańcuchami - jeden ze złota, drugi z żelaza;
ale krępują nas jednakowo silnie i przeszkadzają w poznaniu własnej
naszej natury.

Atman   nie   zna   radości,   ani   smutku,   są  to   bowiem   tylko   stany,
zmieniające się nieustannie. Naturą duszy (nie stanem) są szczęśliwość i
pokój   -   niezmienne   i   wieczne.   Nie   potrzebujemy   tego  zdobywać  ani
otrzymywać - my je mamy; usuńmy zaćmę z naszych oczu, a ujrzymy
je.   Podstawą  musi   być  dla   nas   zawsze   JA;   trwając   na   tej   podstawie
pogrążamy się  w całkowitym spokoju i obserwujemy panoramę  świata.
Jest  ona  zabawą  dziecięcą,  którą  nie  powinniśmy  się  wzruszać.  Jeżeli
psychikę  ucieszą  komplementy,   dotknie   ją  krytyka.   Wszystkie
przyjemności zmysłów, a nawet umysłu, są znikome, lecz wewnątrz nas
jest jedna prawdziwa, rozkosz, nie zależąca od niczego z zewnątrz i nie
związana z żadną przyczyną.

"Rozkosz JA jest tym, co na świecie nazywane jest religią".

Im bardziej radości nasze są wewnętrzne, tym bardziej jesteśmy
uduchowieni, nie poszukujemy zadowoleń w świecie.

Grupa biednych rybaczek schroniła się przed burzą w ogrodzie bogacza.
Przyjęto   je   uprzejmie,   dano   im   posiłek   i   pozwolono   przenocować  na
werandzie wśród kwiatów. Kobiety ułożyły się  do snu w tym wonnym
raju, ale nie mogły zasnąć, brak im było czegoś, co było związane z ich
życiem codziennym i nie mogły się  bez tego obejść. Wreszcie jedna z
nich wstała, poszła na podwórze poza ogród i przyniosła pozostawione
tam kosze, zalatujące rybami. Dopiero wtedy owiane znaną  Im wonią,
zasnęły spokojnie.

Oby  świat nie stał  się  dla nas takimi koszami na ryby, potrzebnymi do
szczęścia. Oznaczałoby to uzależnienie się od "tamasika", czyli opętanie
przez trzy najniższe - guny (cechy jakościowe). Na stopniu następnym
znajdziemy   samolubów,   którzy   wciąż  mówią  o   sobie:   "ja,   ja".   Kiedy
zaczynają  spełniać  dobrą  pracę,   mogą  się  uduchowić  i   stają  się
"radżasika"   czyli   czynnymi.   Najwyżej   są  natury   instrospoktywne;   -
"sartwika" - czyli żyjące jedynie w JA. Te trzy właściwości znajdują się w
proporcjach zmiennych w każdej istocie ludzkiej; coraz to inna przeważa.
Powinniśmy   skierować  swe   wysiłki   na   przezwyciężanie   cechy   "tamas"
(t'ma, ćma, ciemność) przez radżas, a potem na wchłonięcie obu przez
sattwę.

Dzieło stworzenia nie jest „wytwarzaniem", jest to walka o odzyskanie
równowagi.

Okruchy kory na dnie kadzi zalane wodą poruszają się i wznoszą ku
górze, a kiedy już wszystkie znajdą miejsce na powierzchni i ułożą się
spokojnie, równowaga zostaje przywrócona i ruch, czyli życie, ustaje.

To  samo  dzieje się  ze  światem  stworzonym; kiedy równowaga będzie
osiągnięta, ustaną zmiany i skończy się to, co nazywamy życiem. Życiu
musi   towarzyszyć  zło,   ponieważ  ustalenie   równowagi   byłoby   końcem
świata;   w   wyniku   swym   tożsamość  i   zniszczenie   są  jednym   i   tym
samym. Nie ma najmniejszej możliwości znalezienia rozkoszy bez bólu,
dobra   bez   zła,   ponieważ  sam   fakt  życia   oznacza   wychylenie   się  z
równowagi.

To, czego pożądamy - wolność - nie jest ani życiem, ani rozkoszą, ani
dobrem. Przejawienie, stwarzanie - jest wieczne, bez początku i końca;
jest to fala na powierzchni bezgranicznego jeziora, sunąca wciąż... Są
głębie, nietknięte jeszcze tą falą, są inne, które już się ułożyły w
spokoju, lecz fala płynie ciągle, a walka o przywrócenie równowagi trwa
wiecznie.

Życie i śmierć są odmiennymi imionami jednego i tego samego. Są to

dwie strony jednego medalu. Obie są Mają - stanem nie do opisania,
niewyraźnym, w którym pragnie się naprzemian to trwać w życiu, to
pozostawać w stanie śmierci. Poza tym wszystkim jest nasza prawdziwa
natura - Atman. Wchodzimy w przejawione i wtedy ono dla nas istnieje.
Rzeczy są martwe, ale my im nadajemy życie i potem, naiwnie, widzimy
je w innym świetle, boimy się ich albo cieszymy się nimi. Świat nie jest
ani prawdziwy, ani fałszywy, on jest cieniem prawdy. "Wyobraźnia jest
złocistym cieniem prawdy" - mówi poeta.

Wszechświat   wewnętrzny   -   Rzeczywiste   -   jest   nieskończenie
przestronniejszy od  świata zewnętrznego, który jest zaledwie projekcją
cieni wszechświata prawdziwego. Kiedy widzimy "sznur" nie dostrzegamy
"węża", a kiedy ujrzymy "węża", znika dla nas "sznur"; nie mogą  one
istnieć jednocześnie. Podobnie - kiedy postrzegamy świat, JA nie jest dla
nas   rzeczywistością,   lecz   jedynie   pojęciem   umysłowym.   Kiedy
urzeczywistnimy   w   sobie   Brahmana,   znika   ja   osobowe,   jak   również
wszelkie odczuwanie świata. Światłość nie zna ciemności, bo ta nie może
istnieć w świetle; również Brahman jest wszystkim.

Kiedy odnajdujemy Boga, jest to w istocie JA, od którego tylko
oddzieliliśmy się i które ubóstwiamy, jak by było poza nami, lecz w
rzeczywistości jest to zawsze nasze własne prawdziwe JA - jedyny Bóg.

Bydlę z natury skłonne jest tkwić w tym, w czym się znajduje; człowiek
szuka dobra i stara się unikać zła; natura boska nie poszukuje, ani nie
unika niczego, lecz po prostu napawa się wieczną szczęśliwością.

Bądźmy jak bogowie; oby serca nasze były jako ocean, oby pomijały
wszystkie drobiazgi  życia, a  świat przyjmowały jako obraz, jako pole.
Zdołamy wtedy przyjmować  jego grę  bez przejmowania się  nią. Po co
szukać  dobra   na  świecie,   co   z   nim   poczniemy?   Najlepsze,   co  świat
mógłby   nam  podarować,   podobne   jest   szklanym  świecidełkom,
znalezionym   przez   dzieci   w   błocie   kałuży.   Dzieci   zgubiły   te   perełki   i
trzeba ich szukać na nowo.

Moc nieskończona jest to religia i Bóg. Dopiero kiedy stajemy się wolni,
jesteśmy duszami, dopiero wolność odsłania nam nieśmiertelność i Bóg
objawia się nam dopiero, kiedy odsłoni go nam nasze wyzwolenie.

Dopóki nie wyrzekniemy się świata, sfabrykowanego przez ego, nie
wejdziemy nigdy do Królestwa Niebieskiego. Nikt nigdy nie zdobył się na
to i nigdy nie zdobędzie. Wyrzec się świata znaczy to zapomnieć zupełnie
o ego, ja osobowym, nie zwracać wcale na nie uwagi i żyć w ciele nie
ulegając mu. Nieszczęsne ego trzeba pozbawić egoizmu.

Potężną  pomocą   pomagania   ludzkości   władają  ludzie   cisi,  żyjący   aby
miłować  i nieprzejawiający wcale swych osobowości. W mowie ich nie
słyszy   się  nigdy   "ja"   ani   "moje";   uszczęśliwia   ich   przywilej,  że   są
narzędziami   wspomagania   bliźnich.   Przepełnia   ich   całkowicie
utożsamienie   się  z   Boskością,   nie   proszą  o   nic   i   nie   mają  wrażenia
jakoby sami coś  czynili. Są  to prawdziwi dźiwanmukta - wyswobodzeni
bez reszty z egoizmu; małe osobowości wymietli z siebie i drobne ludzkie
ambicje nie mają się w nich o co zaczepić. Dźiwanmukta jest na wskroś
zasadą, a nie indywiduum.

Im głębiej pogrzebiemy małe ja, tym bliżej będziemy Boga. Nie dajmy
posłuchu małemu ja, pozwólmy działać w sobie wielkiemu JA.

Dopiero kiedy myśli nie zaprzątamy sprawami własnej osoby, udaje się
nam najlepiej praca i wywieramy największy wpływ. Nieobecność
pragnień umożliwia osiąganie wielkich wyników.

Błogosławcie zniesławiających was; pomyślcie, jakie wyświadczają  wam
przysługi pomagając skruszyć  i odrzucić  fałszywe ja - ego. Lgnijcie do
prawdziwego JA i zachowujcie czystość myśli, a zdziałacie o wiele więcej
niż  bataliony   kaznodziejów.   Z   milczenia   i   czystości   intencji   rodzą  się
słowa mocy.

IX.

Wyrażanie   słowami   przeżyć  jest   z   konieczności   zniekształcaniem,
ponieważ  treści   psychicznych   nie   da   się  wyrazić  pismem,   a   -   jak
powiedział  święty   Paweł  -   litera   zabija.  Życia   nie   można   zawrzeć  w
"literze",   w   piśmie,   które   jest   obrazem   odbitym.   Jednakże   w   celu
"poznawania"   trzeba   przybierać  w   szaty   materii   to,   co   jest
pierwiastkiem,   zasadą.   Szata   przesłania   nam   rzeczywistość  i   wreszcie
patrzymy na całun jako na samo Rzeczywiste, zamiast widzieć  w nim
symbol. Jest to błąd niemal powszechny.

Każdy wielki Nauczyciel wie o tym i stara się temu zapobiec, ale ludzkość
cała ma skłonność  do ubóstwienia i oddawania czci raczej widzialnemu
niż  niewidzialnemu.   Dlatego   zstępowali   na  świat   prorocy,   których
zadaniem   było   ukazywanie  coraz  to  inaczej owej  zasady  przesłoniętej
przez   osobowość,   objaśnianie   jej   w   sposób   i   przy   użyciu   form
odpowiadających epoce.

Prawda pozostaje wiecznie ta sama, niezmienna, ale nie może być

przedstawiana inaczej niż za pomocą "formy"; toteż co pewien czas
ukazuje się ją w nowej formie, zrozumialszej i przystępniejszej na
danym stopniu rozwoju ludzkości.

Nie wydostaniemy się z niewoli wcześniej zanim nie wyzwolimy się z
nazwy i formy, a nade wszystko dopóki nie pozbędziemy się potrzeby
posiadania ciała, jakiegokolwiek rodzaju, dobrego czy złego, brutalnego
czy subtelnego.

"Wieczny postęp" oznaczałby wieczną niewolę. Musimy wydostać się
poza wszelkie zróżnicowania i osiągnąć tożsamość czyli jednorodność
wieczystą - Brahmana.

ATMAN jest jednią wszystkich indywidualności i jest niedostępny
zmienności, jest "Jedynym bez drugiego".

On nie jest życiem, ale z Niego powstaje życie, jak medale wykuwane ze
złota.

On jest z tamtej strony życia i śmierci, dobra i zła. On jest Jednią
Absolutną.

Miejcie odwagę wyruszyć na poszukiwanie prawdy aż do piekła, jeżeli
zajdzie tego potrzeba.

Wolność  nie może być  poddana nazwom i formom, ani niczemu co jest
wielkością  względną  wobec  innej.  Żadna   forma   nie   może  uchodzić  za
wolną,  dopóki  jest  formą.  Wolność  nastaje,   kiedy   wszelka   idea  formy
znika. Jeżeli nasza wolność krępuje kogo innego, przez to samo już nie
jesteśmy wolni. Nie powinniśmy krępować nikogo.

Ujmowanie rzeczywiste jest jedno, pojmowania względne są liczne.
Źródło wszelkiej wiedzy jest w każdym z nas, tak samo w mrówce, jak w
najdoskonalszym z aniołów.

Religia rzeczywista jest jedna; wszystkie spory dotyczą tylko form i
symboli - "ilustracji".

Tysiąclecie już nastało dla tych, którzy umieją je znaleźć. Prawdą jest, że
wciągnęły nas wiry błądzenia, a myślimy, że to świat ginie.

Niemądra istoto, czyż nie słyszysz? W twoim własnym sercu, we dnie i w
nocy brzmi odwieczna muzyka:

"Sat-Cit-Ananda, Soham, Soham".

(Byt-Świadomość-Szczęśliwość. Jesteśmy Tym, jestem TYM!)

Usiłowanie myślenia bez posługiwania się wyobrażaną zjawą jest
próbowaniem dokonania niemożliwości. Każda myśl zawiera w sobie ideę
i słowo; obie to części są niezbędne; ażeby temu podołać, musimy wziąć
jednocześnie ideę i jej wyrażenie. Każde poznanie korzysta z odbicia -
refleksji. Nie możemy ujrzeć własnej twarzy inaczej, jak tylko w odbiciu
w zwierciadle; podobnie nikt nie może poznać JA Brahmana; ale każdy z
nas jest tym JA, toteż powinien ujrzeć je w odbiciu, w sobie, aby uczynić
z niego w ten sposób przedmiot poznania.

Kontemplacja obrazów zasady niewidzialnej doprowadza, do
bałwochwalstwa. Galeria bożków czczonych bałwochwalczo jest o wiele
większa niż się zazwyczaj przypuszcza. Są w niej okazy od świętych
drzew i kamieni, aż po wielkie postacie, takie jak Jezus i Budda.

Wprowadzenie   bałwochwalstwa   w   Indiach   było   następstwem
nieustannych wystąpień  Buddy przeciw pojęciu Boga osobowego. Wedy
nie   znały   bożków   (idoli),   ale   utrata   Boga   Stwórcy   i   Przyjaciela
doprowadziła siłą  reakcji, do uczynienia bożków z wielkich Nauczycieli i
nawet sam Budda stał się idolem i miliony ludzi czczą Go jako bóstwo.

Pośpieszne i gwałtowne wprowadzenie reformy kończy się zawsze jej
zahamowaniem i opóźnieniem przemian rzeczywistych.

W każdym człowieku tkwi, jako składnik naturalny psychiki, potrzeba
oddawania czci; tylko filozofia najwyższa może wznieść się do czystej
abstrakcji; toteż człowiek będzie zawsze stwarzał uosobienie Boga, żeby
mógł Go czcić. Wszystko jest w porządku dopóki symbol, cokolwiek nim
będzie, czczony jest jako symbol Boskości, którą przedstawia, a nie "na
własny rachunek".

Nade wszystko postarajmy się  wyzwolić  z przesądu, jakoby trzeba było
wierzyć w cokolwiek, co "jest w piśmie". Straszną tyranią jest usiłowanie
doprowadzenia do tego,  żeby wszystko - nauka, religia, filozofia itd. -
miało   obowiązek   przystosowania   się  do   norm,   zawartych   w   jednej
księdze,   obojętnie   w   której.   Adoracja   księgi   jest   najgorszą  formą
bałwochwalstwa.

Znacie opowieść  o jeleniu, pyszniącym się  siłą  i odwagą, który jednak
uciekł posłyszawszy głos rożka myśliwskiego. Jesteśmy jak ów jeleń. Na
głos rożka norm i praw, głoszonych przez księgi, odzywają  się  w nas
zastarzałe   przyzwyczajenia   i   przesądy,   a   wtedy   -   nim   zdamy   sobie
sprawę  - jesteśmy spętani i zapominamy o naszej prawdziwej naturze,
którą jest wolność.

Poznawanie trwa wiecznie. Człowiek odkrywający prawdę duchową jest -
jak mówimy - natchniony, a to, co daje światu, jest objawieniem. Ale i
objawienie jest nieustające, trwa wiecznie; nie należy go krystalizować,
uznawać za zakończone, ostateczne i potem stosować się do niego ślepo.

Rewelacja czyli objawienie może wpłynąć na każdego, kto stanie się tego
godny. Najważniejsza jest przy tym czystość doskonała, ponieważ tylko
"ludzie czystego serca będą oglądali Boga".

Ze wszystkiego istniejącego człowiek jest istotą najbardziej posuniętą w
rozwoju, a ten świat jest największy, ponieważ, na nim człowiek może
urzeczywistniać wyzwolenie.

Najwyższym wzorcem pojęcia, jakie człowiek może mieć o Bogu, jest
człowiek. Każda właściwość, którą przypisujemy Bogu, należy również do
człowieka, aczkolwiek w mniejszym stopniu.

Kiedy już się posuniemy dalej naprzód i chcemy wyzwolić się z takiego
pojmowania Boga, musimy wyjść poza ciało, poza umysł i wyobraźnię i
stracić całkowicie z widoku ten nasz świat.

Skoro wzniesiemy się aż do Bytu Absolutnego, nie jesteśmy już w
obrębie świata; wszystko tam jest podmiotem, nic nie jest przedmiotem.

Człowiek znajdzie się zawsze u szczytu, w punkcie wierzchołkowym
świata, który zdołalibyśmy kiedykolwiek poznać.

O tych, którzy osiągnęli "tożsamość" czyli doskonałość, mówi się że "żyją
w Bogu".

Wszelka nienawiść jest to "zabijanie JA przez ja". Natomiast miłość jest
prawem  życia.   Wzniesienie   się  do   tego   poziomu   oznacza   osiągnięcie
doskonałości, ale im stajemy się doskonalsi, tym mniej możemy działać.
Człowiek "sattwika" widzi i wie, że cały ten świat jest zabawą dziecięcą i
wyzbywa   się  niepokoju.   Nie   martwimy   się  wcale   zażartą  walką
szczeniaków, wiemy,  że nie jest to nic poważnego. Człowiek doskonały
wie, że ten nasz świat jest to "Maja".

Życie nazywane jest słowem sanskryckim "samsara". Jest ono grą sił
przeciwnych, działających na nas.

Materializm mówi: "Głos wolności jest złudzeniem". Idealizm mówi:
"Głos wieszczący niewolę jest snem".

Wedanta rzecze: "Jesteśmy zarazem wolni i niewolni". To znaczy, że w
sferze ziemskiej nigdy nie jesteśmy wolni, lecz że jesteśmy zawsze wolni