Historia Imperium cz.I

Dodane przez Darkol dnia 25 marzec 2005

Powrót do - Dział Tematyczny

||

Powrót do - Dział Artykułów

Narodziny i rozwój państwa Osmanów

(1280-1520)

Upadek autorytetu konijskich Seldżuków przyniósł w efekcie
usamodzielnienie się pomniejszych państewek w Anatolii, zależnych
dotychczas do sułtana Rumu. Niektóre z tych państewek zachowały
charakter plemienny, inne utworzyły się wokół charyzmatycznych
wodzów. Na zachodzie Anatolii największe znaczenie uzyskały emiraty
Menteşe (stolica w Mugli), Aydin i Suruhan (stolica w Menisie).

Prowadziły one ożywiony handel z Wenecją. W centrum półwyspu
najpotężniejsze było księstwo Germiyan, zaś na południu urośli władcy
Karamanii, którzy z czasem sięgnęli po seldżucką stolicę - Konyę.
Największą karierę zrobiło jednak małe państewko położone przy samej
granicy z Bizancjum, założone przez tureckiego wodza Osmana.

Skromne początki i organizacja państwa - 1280-1360

Ojciec Osmana, Ertogrul, przybył do Anatolii w czasie najazdów mongolskich, uzyskując od seldżuckiego
sułtana Ikonium, Ala ad-Dina Kej-Kubada I (1219-1239) pastwiska zimowe w rejonie Sögüd (koło Bursy).
Jako seldżucki lennik prowadził on ciągłe walki z Bizancjum. Syn jego Osman (wciąż na służbie sułtana
Ikonium) rozpoczął budować w Bitynii własne państewko. Ok. 1300 r. Osman rozpoczął bicie własnej
monety oraz nakazał wymieniania własnego nazwiska w piątkowej modlitwie (chatbie).

W 1301 r. w bitwie pod Nikodemią zadał klęskę wojskom bizantyjskim, ale Katalończycy Rogera de Flor
zdołali wyprzeć go z azjatyckich posiadłości cesarza. Tymczasem seldżucki sułtanat Ikonium rozpadł się na
ok. 10 księstw. Wtedy to państewko Osmana uzyskało niezależność. Jeszcze za życia Osmana w 1326 r.,
jego syn i następca Orchan wkroczył do bizantyjskiej Brusy, czyniąc z niej pierwszą stolicę przyszłego
państwa. W 1330 r. zdobył Niceę (dawną stolicę Laskoriosów i Paleologów). W siedem lat później padła
Nikodemia.

W połowie XIV w. Orchan w mieszał się w bizantyjską wojnę domową, uzyskując rękę greckiej księżniczki
Teodory i pierwsze zdobycze na Bałkanach. Do zajętego w 1354 r. Gallipoli (tur. Gelibolu) dołączył wkrótce
Adrianopol (tur. Edirne), zajęty w 1361 r. przez syna Orchana, Sulejmana i podniesiony do rangi drugiej,
obok Brusy, osmańskiej stolicy.

Pierwsze wielkie podboje - 1360-1402 narodziny potęgi

Właściwe podboje tureckie rozpoczęły się wraz ze śmiercią Orchana
(1359 lub 1362). Kiedy władza przeszła w ręce jego młodszego syna,
znakomitego wodza i organizatora Murada. Za panowania tego
sułtana Turcy podjęli dalszą ekspansję na Bałkanach - zajęli i
zhołdowali ziemię Tracji, część Macedonii i Bułgarii: 1363 - zdobyto
Filipopolis (Płowdiw) i Starą Zagorę, w 1365 roku car Bułgarii przyjął
jego zwierzchnictwo. W 1371 r. Murad pokonał pod Maricą króla
Serbii - Wukaszyna (1366-1371). W wyniku tego zwycięstwa Turcy
zajęli całą Macedonię.

Stało się jasne, że turecka ekspansja będzie kontynuowana. W 1382
r. Turcy zdobyli Sofię, w 1386 r. Nisz, a w 1387 r. po czterech latach
oblężenia - Tesaloniki. Ban Bośni (potem król) Twertko I (1353-1391)
wezwany został przez księcia Serbii Lazara (1371-1389) na pomoc
przy konstruowaniu koalicji antytureckiej. Korzystając z

zaangażowania Murada I (wojna z emiratem Karamanii) uderzyli oni na tureckie załogi w Macedonii i
znaczną ich część wycięli i odnieśli sukces w bitwie pod Plocznik.

Na wieść o tym sułtan porzucił wojnę azjatycką i ruszył na Bałkany. W 1388 r. Turcy zdobyli Tyrnowo.
Pozostawiając na tronie upokorzonego cara Iwana Szyszmana. W Serbii, na Kosowym Polu 15 czerwca
1389 r. doszło do bitwy. Serbowie zostali rozbici, mimo że jeden z ich rycerzy dostał się do obozu
tureckiego i zabił sułtana. Doprowadziło to do wasalnego uzależnienia Serbii. Jeszcze na polu bitwy władzę
objął syn Murada, Bajezid I "Ildirim" ("Błyskawica").

Page 1 of 3

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=8

Kontynuował on
podboje ojca: w
1390 roku zdobył
Filadelfię - ostatnie
bizantyjskie miasto w
Azji Mniejszej, w
1393 r. wkroczył
zbrojnie do Bułgarii i
zdobył stolicę -
Tyrnowo i tym
samym zlikwidował
cesarstwo bułgarskie
Iwana Szyszmana.
Ostateczny podbój
ziem bułgarskich trwał cztery lata do 1396 r., kiedy to zajęto ostatni i autonomiczny skrawek ziemi
bułgarskiej - tzw. królestwo widyńskie Iwana Stracimira. I te nowe nabytki weszły w skład państwa
tureckiego. W Anatolii Bajezid włączył do swego państwa ziemie pomniejszych tureckich emirów.
Zakończył ostateczny podbój emiratu Karamanii. Przystąpił do oblężenia Konstantynopola.

Tak gwałtowny wzrost nowej potęgi zaniepokoił sąsiadów. Wprawdzie antyosmańska wyprawa krzyżowa
Zygmunta Luksemburskiego zakończyła się w 1396 r. klęską pod Nikopolis, ale w 1402 r. nadeszło
miażdżące uderzenie ze strony wschodu. W bitwie pod Ankarą wojska Timura (Tamerlana), wspomagane
przez anatolijskich rebeliantów, rozgromiły armię osmańską, biorąc do niewoli samego sułtana (nigdy już
nie odzyskał on wolności). Klęska ta, o mało nie doprowadziła do upadku państwa Osmanów.

Odrodzenie potęgi osmańskiej - 1402-1451 kontynuacja podbojów

Pomiędzy uwolnionymi synami Bajezida wybuchły walki.
Zwycięsko z nich wyszedł Mehmed Celebi. Zjednoczył on w
1413 r. ojcowiznę. Za jego panowania i jego następcy Murada
II, Osmanowie ponownie zdobyli w 1430 r. Tesaloniki, a w 1439
r. wkroczyli do Serbii, wypędzając stamtąd węgierskiego lennika
- despotę (księcia) Jerzego Brankowicza (1427-1456).
Odpowiedzią na to była wyprawa Władysława Jagiellończyka w
głąb osmańskich ziem, która jesienią 1443 r. dotarła aż pod
Sofię.

Zagrożony z dwóch stron (od wschodu przez beja Karamanii)
Murad II przystał wiosną 1444 r. na zawarcie korzystnego dla
Węgier traktatu, zwanego potocznie choć mylnie segedyńskim.
Zerwanie traktatu przez stronę węgierską doprowadziło do

wyprawy i klęski wojsk chrześcijańskich w 1444 r. pod Warną. Fiasko wyprawy warneńskiej
przypieczętowało los Bizancjum.

Do ostatecznego oblężenia i szturmu na Konstantynopol doszło za kolejnego władcy osmańskiego, sułtana
Mehmeda II, zwanego zdobywcą (tur. "Fatih"). Po wkroczeniu 29 V 1453 r. do dawnej siedziby rzymskich
cesarzy Mehmed przyjął tytuł "cesarza Rzymu" i obrał Konstantynopol na swoją nową stolicę. Świątynia
Mądrości Bożej przekształcona została w sułtański meczet Aya Sofya, a w jego pobliżu rozpoczęto budowę
pałacu Topkapi.

W następnych latach Mehmed II systematycznie podbijał nowe tereny: w 1460 r. - Peloponez, w 1463 r. -
Bośnię, w 1468 r. ostatecznie zlikwidował emirat Karamanii, również w 1468 r. zajął Albanię, a w 1475 r.
cesarstwo Trapezuntu. Nie powiodły się natomiast oblężenie Belgradu (1456) i Rodos (1480). W polityce
wewnętrznej Mehmed II chętnie opierał się na doradcach chrześcijańskich (zwłaszcza greckiego
pochodzenia), ukrócając w ten sposób wpływy tureckich rodów arystokratycznych. Przeprowadził kontrolę
licznych fundacji pobożnych (wakfów), dokonując sekularyzacji ich dóbr. Mehmed II był otwarty na
nowinki techniczne, zwłaszcza w zakresie inżynierii wojskowej.

Po śmierci Mehmeda II i wstąpieniu na tron jego syna Bajezida II (1481-1512) wybuchła wojna domowa
pomiędzy synami Mehmeda II. Zakończyła się ona porażką i ucieczką na Rodos - pokonanego pretendenta
Dżema, który aż do śmierci w 1495 r. zagrażał bratu jako zakładnik najpierw w rękach Joanitów a
następnie Papieża. Te wydarzenia jak i bardziej pokojowy charakter nowego władcy Bajezida II
zaowocowały przyjaznymi stosunkami z Zachodem i spowodowały wysłanie w 1484 r. floty osmańskiej na
podbój portów czarnomorskich - Biołogrodu i Kilii.

Spowodowało to wywołanie konfliktu z hospodarem Mołdawii i jego
lennym zwierzchnikiem - królem Polski. Podjęta w 1497 r. przez Jana

Page 2 of 3

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=8

Olbrachta wyprawa zakończyła się klęską w lasach Bukowiny. Po
śmierci Dżema Bajezid II wznowił konflikt z Zachodem, zajmując w 1503 r. weneckie porty - Koron i
Modon (Peloponez). W polityce wewnętrznej Bajezid II wrócił do opierania się na starych tureckich rodach
oraz duchowieństwie muzułmańskim. Zwrócił im część wcześniej skonfiskowanych wakfów. Taka polityka
Bajezida II spowodowała czynny opór dotychczasowych właścicieli ziemskich i wywołała bunt pod
przewodnictwem jego syna - Selima. W 1512 r. zmusił on ojca do abdykacji. W 1514 r. armia Selima I
wyruszyła przeciwko Safawidom (Persja) i pokonała ich wojska w bitwie na równinie Čaldiran (na wschód
od jeziora Wan).

Selim zajął stolicę safanidzką - Tebriz rozciągając władzę Imperium na rozległe obszary wschodniej
Anatolii (zamieszkałe przez Kurdów). W 1515 r. Selim I zwrócił się przeciwko egipskim Mamelukom. W
zwycięskiej bitwie na równinie Mardż Dabik (koło Aleppo) pokonał ich, a w 1517 r. cały Egipt znalazł się we
władaniu Turków. W tym samym roku zajął Syrię. Stając się w przeciągu dwóch lat władcą Kairu,
Damaszku, Jerozolimy, Medyny i Mekki. W ten oto sposób Imperium Turków Osmańskich przeistaczyło się
z potęgi europejskiej w potęgę światową o mocarstwowym znaczeniu.

Przygotował: Pwg

Bibilografia:

Encyklopedia Historyczna Świata, tom XI, Azja, cz. 2 [w:] Turcja, Dariusz Kołodziejczyk, Kraków 2002
J. REYCHMAN Historia Turcji, Warszawa 1973
B. ZIENTARA, Historia Powszechna średniowiecza, Warszawa 1998

Powyższy tekst zostanie w przyszłości poszerzony i uzupełniony.

Powrót do - Dział Tematyczny

||

Powrót do - Dział Artykułów

||

Historia Imperium cz.II

||

Page 3 of 3

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=8