Zakażenia szpitalne Wybrane zagadnienia Andrzej Denys ebook(1)

background image
background image

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

Bookarnia Online

.

background image

AUTORZY

Dr n. med. Monika Bigos

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Denys

Akademia Humanistyczno­Ekonomiczna w Łodzi

Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Dudkiewicz

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr n. med. Monika Łysakowska

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Prof. dr hab. n. med. Ryszard Marciniak

Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Prof. dr hab. n. farm. Daria Orszulak-Michalak

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr n. med. Jacek Michalak

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Prof. dr hab. n. med. Dariusz Moczulski

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr n. med. Andrzej Polański

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

background image

Warszawa 2012

Zakażenia szpitalne

redakcja naukowa

Andrzej Denys

Wybrane zagadnienia

background image
background image

5

SpiS treści

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 11

Przedmowa ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� 17

Rozdział I. Kryteria rozpoznania zakażenia nabytego w szpitalu.

Definicje. Kontrowersje (Andrzej Denys) ���������������������������������������������������������� 19

1. Objawy zakażeń szpitalnych decydujące o rozpoznaniu ���������������������� 21

1.1. Zakażenia w drogach moczowych ������������������������������������������������� 21

1.2. Zakażenie miejsca operowanego �������������������������������������������������� 22

1.3. Zakażenia krwi ������������������������������������������������������������������������������� 23

1.4. Zakażenia kości i szpiku ���������������������������������������������������������������� 24

1.5. Zakażenia ośrodkowego układu nerwowego ������������������������������� 24

1.6. Zakażenia układu krążenia ����������������������������������������������������������� 26

1.7. Zakażenia narządu wzroku, ucha, nosa, gardła i jamy ustnej ���� 28

1.8. Zakażenia górnego odcinka układu oddechowego ��������������������� 30

1.9. Zakażenia w układzie pokarmowym �������������������������������������������� 30

1.10. Zakażenia dolnych dróg oddechowych inne niż zapalenie płuc ��� 32

1.11. Zakażenia w układzie płciowym ��������������������������������������������������� 33

1.12. Zakażenia skóry i tkanki podskórnej ������������������������������������������� 33

1.13. Martwica powięzi, zgorzel, zapalenie mięśni, zapalenie

węzłów chłonnych i naczyń limfatycznych ������������������������������������ 33

1.14. Zakażenia w przebiegu oparzeń ���������������������������������������������������� 34

1.15. ropień sutka, zapalenie gruczołu piersiowego ���������������������������� 34

1.16. infekcja okolic pępka u noworodków ������������������������������������������� 34

1.17. Zakażenie miejsca po obrzezaniu ������������������������������������������������� 35

1.18. infekcje wielonarządowe ���������������������������������������������������������������� 35

1.19. Zapalenie płuc �������������������������������������������������������������������������������� 35

piśmiennictwo ������������������������������������������������������������������������������������������������ 36

background image

6

SpiS treści

Rozdział II. Czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych

(Monika Bigos, Monika Łysakowska)

������������������������������������������������������������������ 39

1. Zakażenia bakteryjne ������������������������������������������������������������������������������ 39

1.1. Zakażenia o etiologii Staphylococcus spp. ����������������������������������� 39

1.2. Zakażenia wywoływane przez Streptococcus spp. ���������������������� 43

1.3. Zakażenia powodowane przez bakterie enterococcus spp. ������� 46

1.4. Zakażenia powodowane przez clostridium difficile ������������������ 48

1.5. Zakażenia wywoływane przez pałeczki jelitowe z rodziny

enterobacteriaceae ������������������������������������������������������������������������� 49

1.6. Zakażenia Gram-ujemnymi pałeczkami niefermentującymi ����� 53

1.7. inne bakterie wywołujące zakażenia szpitalne ��������������������������� 57

2. Zakażenia wirusowe �������������������������������������������������������������������������������� 57

2.1. Zakażenia szpitalne wywoływane przez wirusy hepatotropowe 57

2.2. Zakażenia szpitalne wywoływane przez HiV ����������������������������� 64

2.3. Szpitalne zakażenia układu pokarmowego powodowane

przez wirusy ������������������������������������������������������������������������������������� 65

2.4. Wirusowe zakażenia szpitalne układu oddechowego ����������������� 66

2.5. inne wirusowe czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych ��������� 70

3. Grzybicze czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych �������������������������� 70

4. Zakażenia szpitalne powodowane przez priony ������������������������������������ 71

piśmiennictwo ������������������������������������������������������������������������������������������������ 73

Rozdział III. Układ odpornościowy i wpływ zaburzeń w jego

funkcjonowaniu na rozwój zakażeń (Monika Bigos, Monika Łysakowska) ���� 82

1. rola flory fizjologicznej ��������������������������������������������������������������������������� 82

1.1. Bariery fizyczne ������������������������������������������������������������������������������ 82

1.2. Flora naturalna ������������������������������������������������������������������������������� 82

1.3. Flora fizjologiczna skóry ���������������������������������������������������������������� 83

1.4. Flora fizjologiczna nosa, jamy ustnej i górnego odcinka

układu oddechowego ���������������������������������������������������������������������� 84

1.5. Flora układu pokarmowego ����������������������������������������������������������� 85

1.6. Naturalna flora cewki moczowej ��������������������������������������������������� 88

1.7. Naturalna flora pochwy ����������������������������������������������������������������� 88

1.8. Naturalna flora spojówki ��������������������������������������������������������������� 90

2. Główne komponenty układu odpornościowego ������������������������������������ 90

2.1. Odporność nieswoista �������������������������������������������������������������������� 90

2.2. Odporność swoista �������������������������������������������������������������������������� 94

background image

7

SpiS treści

3. Zakażenia u pacjentów z zaburzeniami odporności ����������������������������� 98

3.1. Zakażenia w przebiegu pierwotnych niedoborów

immunologicznych �������������������������������������������������������������������������� 98

3.2. Zakażenia w przebiegu wtórnych niedoborów

immunologicznych ������������������������������������������������������������������������ 106

piśmiennictwo ����������������������������������������������������������������������������������������������� 114

Rozdział IV. Racjonalna terapia antybiotykowa i chemioterapia

jako element zapobiegania zakażeniom szpitalnym (Andrzej Denys) ���������� 125

1. Zasady ogólne ����������������������������������������������������������������������������������������� 125

1.1. różnice we florze bakteryjnej wywołującej zakażenia

pozaszpitalne i szpitalne �������������������������������������������������������������� 127

1.2. Drobnoustroje odpowiedzialne za zakażenia wśród

pacjentów z neutropenią �������������������������������������������������������������� 128

2. Skuteczność terapii antybiotykowej ������������������������������������������������������ 128

2.1. Skuteczność kliniczna ������������������������������������������������������������������ 130

2.2. Optymalizacja terapii poprawiająca skuteczność leczenia ������� 131

2.3. Zasady stosowania antybiotyku ��������������������������������������������������� 132

2.4. czas trwania leczenia ������������������������������������������������������������������� 133

3. charakterystyka poszczególnych grup antybiotyków ������������������������� 134

4. terapia antybiotykowa miejscowa i ogólna ������������������������������������������ 138

5. Zakażenia dróg moczowych i układu oddechowego �������������������������� 139

5.1. Zakażenia dróg moczowych �������������������������������������������������������� 139

5.2. Zakażenia dolnego odcinka układu oddechowego �������������������� 141

6. Znaczenie zakażeń wirusowych ������������������������������������������������������������ 144

7. Zasady kontroli terapii antybiotykowej na podstawie

tzw. kategorii dostępu ���������������������������������������������������������������������������� 146

8. Nowe sposoby leczenia �������������������������������������������������������������������������� 149

piśmiennictwo ���������������������������������������������������������������������������������������������� 153

Rozdział V. Profilaktyczne stosowanie antybiotyków (Andrzej Denys) �������� 156

1. Ogólne zasady ����������������������������������������������������������������������������������������� 156

2. Wskazówki dotyczące okołooperacyjnego stosowania antybiotyków �� 159

3. podstawy terapii empirycznej ���������������������������������������������������������������� 163

piśmiennictwo ���������������������������������������������������������������������������������������������� 165

background image

8

SpiS treści

Rozdział VI. Zakażenie miejsca operowanego (Ryszard Marciniak) ������������ 167

1. Definicje zakażeń miejsca operowanego ��������������������������������������������� 168

1.1. powierzchowne zakażenie miejsca operowanego ���������������������� 168

1.2. Głębokie zakażenie miejsca operowanego �������������������������������� 169

1.3. Zakażenie narządów lub jam ciała ���������������������������������������������� 170

2. Klasyfikacja zakażenia miejsca operowanego

zależnie od lokalizacji ���������������������������������������������������������������������������� 171

2.1. Mikrobiologia zakażeń miejsca operowanego ��������������������������� 173

3. Klasyfikacja ran zależnie od stopnia czystości ������������������������������������� 174

4. czynniki zwiększające ryzyko zakażenia �������������������������������������������� 176

4.1. Ocena ryzyka zakażenia miejsca operowanego ������������������������� 176

4.2. Wybrane czynniki ryzyka ������������������������������������������������������������� 180

5. profilaktyka antybiotykowa ������������������������������������������������������������������� 182

6. podsumowanie ���������������������������������������������������������������������������������������� 185

piśmiennictwo ���������������������������������������������������������������������������������������������� 186

Rozdział VII. Zakażenia szpitalne u chorych na przewlekłą chorobę

nerek i u chorych na cukrzycę (Dariusz Moczulski) ��������������������������������������� 190

1. Zakażenia szpitalne związane z przewlekłą chorobą nerek ��������������� 191

1.1. Zakażenia szpitalne u chorych z przewlekłą chorobą

nerek w okresie przeddializacyjnym ������������������������������������������� 192

1.2. Zakażenia szpitalne u chorych leczonych zabiegami

hemodializ ������������������������������������������������������������������������������������� 192

1.3. Zakażenia szpitalne u chorych leczonych dializą otrzewnową 194

1.4. Zakażenia szpitalne u chorych po transplantacji nerki ������������ 195

1.5. Zakażenia szpitalne u chorych z ostrym uszkodzeniem nerek 195

2. Zakażenia szpitalne u chorych na cukrzycę ���������������������������������������� 196

2.1. Upośledzony układ obronny �������������������������������������������������������� 196

2.2. Zakażenia ran operacyjnych �������������������������������������������������������� 196

2.3. Szpitalne zapalenia płuc u chorych na cukrzycę ����������������������� 197

2.4. Zakażenia szpitalne u chorych na cukrzycę z oparzeniami ����� 197

2.5. Zakażenia szpitalne u chorych na cukrzycę

wymagających cewnikowania pęcherza moczowego ����������������� 197

2.6. Zespół stopy cukrzycowej ������������������������������������������������������������ 198

piśmiennictwo ���������������������������������������������������������������������������������������������� 198

background image

9

SpiS treści

Rozdział VIII. Zakażenia szpitalne w ortopedii (Zbigniew Dudkiewicz) ����� 201

1. Bakteriologia rany urazowej i stan układu odpornościowego

a rozwój powikłań infekcyjnych u chorych o profilu chirurgicznym � 204

2. potencjalne źródła zakażeń szpitalnych u pacjentów oddziałów

urazowo-ortopedycznych ����������������������������������������������������������������������� 210

3. Skutki ekonomiczne zakażeń szpitalnych w ortopedii ����������������������� 217

4. Możliwości zapobiegania zakażeniom na oddziałach

ortopedycznych ��������������������������������������������������������������������������������������� 223

piśmiennictwo ���������������������������������������������������������������������������������������������� 228

Rozdział IX. Zapobieganie zakażeniom

w sytuacjach zdarzeń masowych (Andrzej Polański) �������������������������������������� 233

1. Definicja zdarzeń ����������������������������������������������������������������������������������� 234

2. ratownictwo medyczne ������������������������������������������������������������������������� 235

3. Zapobieganie zakażeniom w czasie wypadków masowych ���������������� 236

3.1. Zapobieganie szerzeniu się chorób zakaźnych �������������������������� 238

3.2. Segregacja medyczna �������������������������������������������������������������������� 239

3.3. Szpital polowy ������������������������������������������������������������������������������� 241

3.4. Ocena sytuacji epidemiologicznej ����������������������������������������������� 243

4. przykłady zdarzeń masowych ��������������������������������������������������������������� 244

5. euro 2012 ������������������������������������������������������������������������������������������������ 254

piśmiennictwo ���������������������������������������������������������������������������������������������� 256

Rozdział X. Zakażenia szpitalne jako przedmiot działań organizacji

międzynarodowych (Jacek Michalak) �������������������������������������������������������������� 259

1. Zakażenia szpitalne w ujęciu międzynarodowym ������������������������������ 259

2. Struktura Unii europejskiej, jej instytucje i działania na rzecz

zdrowia ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 262

3. Zalecenia rady Unii europejskiej ������������������������������������������������������� 267

4. Wdrażanie działań przez radę Unii ���������������������������������������������������� 277

5. Zalecenia światowej Organizacji Zdrowia ������������������������������������������ 280

polityka zdrowotna ��������������������������������������������������������������������������������� 282

Higiena rąk ��������������������������������������������������������������������������������������������� 282

środki ochrony osobistej ����������������������������������������������������������������������� 282

Higiena oddychania i etykieta przy kaszlu ������������������������������������������ 283

piśmiennictwo ���������������������������������������������������������������������������������������������� 287

background image

10

SpiS treści

Rozdział XI. Zakażenia szpitalne jako problem zarządczy i miernik

jakości opieki w szpitalu (Jacek Michalak) ����������������������������������������������������� 290

piśmiennictwo ����������������������������������������������������������������������������������������������� 317

Rozdział XII. Farmakoekonomiczne aspekty postępowania

w zakażeniach szpitalnych (Jacek Michalak, Daria Orszulak-Michalak) ����� 320

1. Wykorzystanie farmakoekonomiki w zwalczaniu

zakażeń szpitalnych �������������������������������������������������������������������������������� 320

2. rola serwisu farmaceutycznego w zwalczaniu zakażeń szpitalnych ��� 333

piśmiennictwo ���������������������������������������������������������������������������������������������� 343

Streszczenie ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 347

background image

11

Wykaz skrótóW

WYKAZ SKRÓTÓW

ADcc (antibody dependent

cellular cytotoxcity)

– cytotoksyczność zależna od przeciwciał

AiDS (acquired

immunodeficiency syndrom)

– zespół nabytego niedoboru odporności

Apc (antigen-presenting cells) – komórki prezentujące antygen

At (ataxia-teleangiectasia)

– zespół ataksji-teleangiektazji

AZt (azidothymidine)

– azidotymidyna

BAFF (B lymphocyte activating

factor)

– czynnik aktywujący limfocyty

BSe (bovine spongioform

encephalopathy)

– gąbczasta encefalopatia bydła, choroba

szalonych krów

cGD (chronic granulomatous

disease)

– przewlekła choroba ziarniniakowa

cA (congenital asplenia)

– wrodzona asplenia

cA-MrSA (community-

-acquired MrSA)

– pozaszpitalne zakażenia MrSA

cAp (community-acquired

pneumonia)

– pozaszpitalne zapalenie płuc

cFU (colony forming unit)

– jednostka tworząca kolonię

ci (confidence interval)

– przedział ufności

cMc (chronic mucocutaneous

candidiasis)

– chroniczna nieinwazyjna kandydoza

cMV (cytomegalovirus)

– wirus cytomegalii

cN (congenital neutropenia)

– wrodzona neutropenia

background image

12

Wykaz skrótóW

coNS (coagulase-negative

Staphylococci)

– gronkowce koagulazo-ujemne

cViD (common variable

immunodeficiency)

– pospolity zmienny niedobór odporności

Dc (dendritic cells)

– komórki dendrytyczne

DtH (delayed-type

hypersensitivity)

– nadwrażliwość typu późnego

eBV (epstein -Barr Virus)

– wirus epsteina -Barra

eLiSA (enzyme-linked

immunosorbent assay)

– odczyn immunoenzymatyczny

eSBL (extended spectrum

β-laktamases)

– beta-laktamazy o poszerzonym zakresie

działania

GALt (gut-associated lymphoid

tissue)

– tkanka limfatyczna przewodu pokarmowego

GBS (group B Streptococcus)

– paciorkowce grupy B

GKS (glucocorticosteroids)

– glikokortykosteroidy

HAi (healthcare-associated

infection, hospital acquired

infections)

– zakażenie szpitalne

HA-MrSA (hospital-acquired

MrSA)

– szpitalne zakażenia MrSA

HAp (hospital-acquired

pneumonia)

– szpitalne zapalenie płuc

HAV (hepatitis A virus)

– wirus zapalenia wątroby typu A

HBV (hepatitis B virus)

– wirus zapalenia wątroby typu B

HcV (hepatitis c virus)

– wirus zapalenia wątroby typu c

HHV (human herpesvirus)

– ludzki herpeswirus typu 1

HiV (human immunodeficiency

virus)

– ludzki wirus nabytego niedoboru odporności

HLA (human laukocyte

antigens)

– antygeny ludzkich leukocytów

background image

13

Wykaz skrótóW

HLA-Dr (MHc class ii cell

surface receptor)

– receptor antygenów ludzkich leukocytów

HSV (herpes simplex virus)

– wirus opryszczki pospolitej

IFN

– interferon

igA

– M – immunoglobuliny A– M

IL

– interleukina

iNF-γ

– interferon gamma

Kir (killer cell inhibitory

receptors)

– receptory hamujące zabijanie

LpS (lipopolysaccharides)

– lipopolisacharydy

MALt (mucosa-associated

lymphoid tissue)

– tkanka limfatyczna związana z błoną śluzową

MHc (major histocompatibility

complex)

– główny układ zgodności tkankowej

MBL (mannose-binding lectin) – białko wiążące mannozę

MBc (minimum bactericidal

concentration)

– najmniejsze stężenie bakteriobójcze

Mic (minimum inhibitory

concentration)

– najmniejsze stężenie hamujące

MLs

B

(macrolide-lincosamide-

-Streptogramin

B

resistance)

– konstytutywna i indukcyjna oporność

na makro lidy, linkozamidy i streptograminy B

MMF (mycophenolate mofetil) – mykofenolan mofetylu

MrSA (methicillin-resistant

S. aureus)

– metycylinooporny S. aureus

NADpH (nicotinamide adenine

dinucleotide phosphate)

– forma zredukowana dinukleotydu

nikotynamidoadeninowego

NAp1 (nucleosome assembly

protein 1)

– białko histonowe 1

NADpH (reduced nicotinamide

adenine dinucleotide phosphate)

– zredukowany fosforan dwunukleotydu

adeninowego nikotynamidu

background image

14

Wykaz skrótóW

NK (natural killer cells)

– naturalne komórki cytotoksyczne

pAe (post-antibiotic effect)

– efekt poantybiotykowy

pAMp (pathogen-associated

molecular patterns)

– molekularne wzorce związane z patogenami

pASi (polymer-associated

Staphylococcal infections)

– zakażenia związane ze stosowaniem sprzętu

polimerowego

pFGe (pulsed-field gel

electrophoresis)

– elektroforeza w pulsującym polu

elektrycznym

pBMc (peripheral blood

mononuclear cells)

– wielojądrzaste komórki krwi obwodowej

pBp (penicillin binding proteins) – białka wiążące penicyliny

pMr (cerebrospinal fluid – cSF) – płyn mózgowo-rdzeniowy

Ptzs

– polskie towarzystwo Zakażeń Szpitalnych

rep -pcr (repetitive sequence-

-based pcr)

– pcr z wykorzystaniem sekwencji

repetytywnych

rSV (respiratory syncytial virus) – wirus rS

SArS (severe acute respiratory

syndrome)

– zespół ostrej ciężkiej niewydolności

oddechowej

Sccmec (Staphylococcal cassette

chromosome mec)

– gronkowcowa kaseta chromosomalna mec

SciD (severe combined

immunodeficiency disease)

– ciężki złożony niedobór odporności

SigAD (selective igA deficiency) – izolowany niedobór igA

SLe (systemic lupus

erythematosus)

– toczeń rumieniowaty układowy

SLpi (secretory leukocyte

protease inhibitor)

– wydzielniczy inhibitor proteazy leukocytarnej

SSi (surgical site infections)

– zakażenia miejsca operowanego

tcr (t-cell receptor)

– receptor limfocytów t

tLr (toll-like receptors)

– receptory toll -podobne

background image

15

Wykaz skrótóW

tk

– tomografia komputerowa

tNF (tumor necrosis factor)

– czynnik martwicy nowotworu

Urti (upper respiratory tract

infections)

– infekcje górnych dróg oddechowych

Uti (urinary tract infections)

– zakażenia dróg moczowych

VAp (ventilator-associated

pneumonia)

– zapalenie płuc związane z wentylowaniem

ViSA (vancomycin-intermediate

S. aureus)

S. aureus o obniżonej wrażliwości na

wankomycynę

Vre (vancomycin-resistant

Enterococcus)

– paciorkowce kałowe oporne na wankomycynę

VrSA (vancomycin-resistant

S. aureus)

S. aureus oporny na wankomycynę

VZV (Varicella -Zoster virus)

– wirus ospy wietrznej-półpaśca

WAS (Wiskott -Aldrich

syndrome)

– zespół Wiskotta i Aldricha

XHiM (X-linked hiper igM

syndrome)

– zespół hiper -igM sprzężony z chromosomem X

XLA (X-linked

agammaglobulinemia)

– agammaglobulinemia sprzężona

z chromosomem

background image
background image

17

PrzedMoWa

PRZEDMOWA

W niniejszej książce omówiono zagadnienia praktyczne, które dotyczą

przebiegu zakażeń występujących w środowisku szpitalnym. Wprowadzenie

zostało poświęcone definicji pojęcia „zakażenie szpitalne”, w celu ułatwienia

zrozumienia istoty problemu. przedstawiono patogenezę i charakterystyczny

dla poszczególnych przypadków przebieg zakażenia. W kolejnych rozdziałach

omówiono zasady rozpoznawania i leczenia oraz zwalczanie tych stanów. Sporo

uwagi poświęcono czynnikom chorobotwórczym, ich roli patogenetycznej oraz

związkom zakażeń z funkcjonowaniem układu immunologicznego pacjentów.

Każda działalność związana z leczeniem lub pielęgnowaniem jest w du-

żym zakresie obciążona ryzykiem roszczenia odszkodowawczego ze strony

ewentualnych poszkodowanych pacjentów. trudność i złożoność orzeczenia

polega na rozstrzygnięciu, czy negatywne skutki leczenia lub pielęgnowania

są nieuchronnym następstwem choroby pacjenta, czy też innych zdarzeń, któ-

re mogłyby stanowić podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej. Dlatego

też znaczna część książki jest poświęcona aspektom prawnym zakażeń szpi-

talnych, jak również problemom, jakie one stwarzają osobom zarządzającym

placówkami medycznymi. czytelnik znajdzie tu także wskazówki dotyczące

leczenia, opis antybiotyków stosowanych w terapii empirycznej oraz terapii

prowadzonej we współpracy z laboratorium mikrobiologicznym, która może

zminimalizować ryzyko opornych mutantów. Skuteczność stosowanych leków

zależy obecnie tylko od lekarzy, nie można już bowiem liczyć na syntezę no-

wych antybiotyków, „złota era” antybiotyków jest już przeszłością.

Nie oczekujemy od czytelników, że będą studiować tę książkę od pierw-

szej do ostatniej strony, wiedza w niej zawarta może być przydatna w różnym

stopniu – jedni skorzystają z niej w mniejszym, inni w większym zakresie.

Staraliśmy się sprostać oczekiwaniom nie tylko środowiska lekarskiego, nie-

mniej książka jest przeznaczona dla czytelnika przygotowanego.

prof. Andrzej Denys

Łódź, maj 2012

background image
background image

19

KryteriA rOZpOZNANiA ZAKAżeNiA NAByteGO W SZpitALU…

Rozdział I

KRYTERIA ROZPOZNANIA ZAKAŻENIA NABYTEGO

W SZPITALU. DEFINICJE. KONTROWERSJE

Zakażenia nabyte w związku z opieką zdrowotną. pod tym pojęciem,

które wyparło dawniejszy termin „zakażenia nabyte w szpitalu”, należy rozu-

mieć zmiany miejscowe albo ogólne związane z niepożądaną reakcją organi-

zmu na obecność czynników zakaźnych lub ich toksyn. Warunkiem uznania

zakażenia za nabyte w trakcie leczenia szpitalnego jest brak dowodów na to,

że zakażenie było obecne w momencie przyjęcia pacjenta na oddział, lub

też że był on w okresie inkubacji ostrej choroby zakaźnej, czyli że zakażenie

wystąpiło do 48 godzin od momentu przyjęcia do szpitala [14].

Drobnoustroje wywołujące zakażenia mogą być pochodzenia endogen-

nego lub egzogennego. endogenne stanowią naturalną florę człowieka i by-

tują w skórze, nosie, jamie ustnej, układzie pokarmowym, pochwie. Drob-

noustroje pochodzenia egzogennego są przenoszone od innego chorego,

od personelu, od odwiedzających, z wyposażenia szpitalnego oraz ze śro-

dowiska szpitala.

Dowody kliniczne na wystąpienie zakażenia muszą pochodzić z bezpo-

średniej obserwacji, np. z badania rany pooperacyjnej, informacji z karty

pacjenta oraz innych dowodów klinicznych. Diagnoza lekarza, szczególnie

chirurga, postawiona na podstawie bezpośredniej obserwacji w czasie zabie-

gu czy też endoskopii i innych badań diagnostycznych, jest akceptowanym

kryterium rozpoznania zakażenia szpitalnego.

Zakażeń nabytych w czasie porodu, przy przechodzeniu płodu przez

kanał rodny, nie kwalifikujemy natomiast jako zakażeń nabytych w związ-

ku z opieką medyczną.

O zakażeniu szpitalnym można mówić wówczas, gdy objawy wskazują

na komplikacje związane z dodatkowym zakażeniem lub zmianą czynni-

ka etiologicznego. Zakażenie u noworodka, pojawiające się mniej niż po

48 godzinach od porodu (wirusy opryszczki, różyczki, cytomegalii, krętki

Andrzej Denys

background image

20

rOZDZiAŁ i

kiły, reaktywacja zakażenia półpaścem czy gruźlicy) nie są zakażeniami

szpitalnymi.

Zakażenia nabyte w trakcie leczenia stanowią problem wszystkich pla-

cówek, nawet tych z krajów o najwyższym standardach, i dotyczą średnio

5–10% przyjmowanych pacjentów. powodują one powikłania choroby pod-

stawowej, są przyczyną wydłużenia pobytu w szpitalu i zwiększają koszty

leczenia. Występowanie zakażeń jest obiektywnym wskaźnikiem jakości

świadczonych usług. Wzrasta także znaczenie praw pacjentów, odpowie-

dzialności lekarskiej i problemów związanych z odszkodowaniami.

Do grup ryzyka należą pacjenci z krańcowych grup wiekowych, osoby,

u których stosowano wkłucie centralne i cewniki w drogach moczowych,

chorzy z zaburzeniami odporności związanymi z terapią przeciwnowotwo-

rową, pacjenci po rozległych urazach, leczeniu immunosupresyjnym oraz

oparzeniach [6].

W polsce wyróżniamy dwa systemy rejestracji zakażeń: bierny, polega-

jący na rozpoznawaniu zakażeń przez lekarzy, i czynny – z codziennym wy-

krywaniem i rejestracją zakażeń. Ważny jest także nadzór mikrobiologiczny.

Wprowadzenie nowych, inwazyjnych metod diagnostycznych i terapeu-

tycznych, nowych technik operacyjnych, takich jak wszczepianie implantów,

transplantacje narządów, wspomagane oddychanie, żywienie pozajelitowe,

stosowanie leków immunosupresyjnych, postawiło z całą wyrazistością prob-

lem zakażeń szpitalnych.

istotne znaczenie ma postępująca komercjalizacja szpitali. Do najkosz-

towniejszych kategorii w procesie leczenia należą, jak wiemy, sprzęt jedno-

razowego użytku, terapia antybiotykowa i przedłużona opieka pielęgniar-

ska. Zmniejszenie częstości występowania zakażeń nabytych w związku

z opieką zdrowotną wpływa na obniżenie kosztów leczenia, zmniejszenie

liczby osób niepełnosprawnych i wskaźnika śmiertelności. Kluczowe zna-

czenie ma edukacja personelu, dotycząca przede wszystkim właściwego

mycia rąk. ręce i fartuchy to główne źródło zakażeń. troska o reżim sani-

tarny w szpitalu, odpowiednia dezynfekcja i sterylizacja sprzętu, właściwy

sposób przygotowania posiłków, utylizacja brudnego materiału i zgodne

z procedurami pranie bielizny szpitalnej – to niezbędne minimum. Bez

wątpienia zakażenia szpitalne świadczą o jakości usług medycznych. Do

prawidłowej kontroli i zwalczania zakażeń przyczynić się może świado-

mość ich istnienia oraz wiedza o ich następstwach, przyczynach, objawach

i epidemiologii [11].

background image

21

KryteriA rOZpOZNANiA ZAKAżeNiA NAByteGO W SZpitALU…

1. Objawy zakażeń szpitalnych decydujące o rozpoznaniu

1.1. Zakażenia w drogach moczowych

pacjent musi mieć jeden z następujących objawów: gorączkę powyżej 38°c,

z wykluczeniem innych przyczyn, dysurię, bóle w okolicy nadłonowej, w bada-

niu bakteriologicznym moczu powyżej 10

5

bakterii w ml, nie więcej jednak niż

dwa gatunki. pacjenci poniżej 1. roku życia natomiast: gorączkę powyżej 38°c

mierzoną w odbytnicy albo poniżej 37°c, bradykardię, zaburzenia oddychania,

dysurię, letarg, wymioty. Badania bakteriologiczne moczu potwierdza rozpo-

znanie, jeśli występuje 10

5

bakterii w ml, nie więcej niż dwa gatunki. ponadto

odnotowujemy obecność ropomoczu, bakterii w preparacie barwionym metodą

Grama z moczu nieodwirowanego, obecność w dwóch badaniach tych samych

bakterii powyżej 10

2

w ml, obecność bakterii Gram-ujemnych albo gronkow-

ca saprofitycznego (Staphylococcus saprophyticus) w przebiegu leczenia prze-

ciwbakteryjnego, ewentualnie mamy rozpoznanie postawione przez lekarza.

rozpoznanie bakteriurii bezobjawowej wymaga spełnienia następują-

cych kryteriów: w ciągu siedmiu poprzedzających dni pacjent nie miał za-

łożonego cewnika, stwierdzono pozytywny test obecności bakterii w moczu

powyżej 10

5

w ml, nie więcej niż dwa gatunki bakterii, pacjent nie gorączku-

je, nie ma objawów dysurii, częstomoczu oraz bólów w okolicy nadłonowej.

Sam pozytywny wynik badania bakteriologicznego moczu nie upoważnia

do rozpoznania zakażenia w drogach moczowych.

Zakażenie tkanek otaczających nerki, zakażenie moczowodu i pęcherza

stwierdzamy, jeśli uda nam się wyizolować bakterie z innych niż mocz pły-

nów ustrojowych, pobranych z miejsc otaczających tkanki. W tych przypad-

kach do objawów należą: ból okolic zakażonych, gorączka oraz dodatkowo,

co potwierdza rozpoznanie, obecność bakterii we krwi. Zakażenie może

wykazać tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny oraz rozpozna-

nie postawione przez lekarza.

Wskaźniki u pacjentów poniżej 1. roku życia, z objawami niezwiąza-

nymi z innym miejscem zakażenia, są następujące: temperatura mierzona

w odbytnicy powyżej 38°c bądź poniżej 37°c, bezdech, bradykardia, letarg,

wymioty oraz obecność ropy w drenażu z tkanek, a także izolowane z krwi

bakterie identyczne jak z miejsca zakażenia. Dodatkowo potwierdzenie uzy-

skane w badaniu za pomocą tomografu komputerowego i rezonansu mag-

netycznego oraz rozpoznanie postawione przez lekarza.

background image

22

rOZDZiAŁ i

Zakażenia układu moczowego są najczęściej występującymi zakaże-

niami na oddziałach intensywnej opieki medycznej i dotyczą od 9 do 23%

pacjentów [22]. Do czynników sprzyjających należą: kateteryzacja dróg

moczowych, długi pobyt na oddziale, płeć męska oraz wiek. Zakażenia te

zwiększają koszty leczenia i powodują wysoką śmiertelność. Zapobieganie

polega na dokładnym przestrzeganiu higieny, tzn. myciu rąk i dezynfekcji

z użyciem roztworów wodno-alkoholowych. Ważne są także szkolenia po-

święcone przyczynom występowania zakażeń.

1.2. Zakażenie miejsca operowanego

O rozpoznaniu zakażenia możemy mówić wówczas, gdy objawy wystą-

piły w ciągu 30 dni od operacji i obejmują skórę oraz tkanki podskórne

w miejscu przecięcia skóry. ponadto u pacjenta pojawił się jeden z opisanych

symptomów: wysięk ropy po nacięciu powierzchownym, ból, obrzęk, za-

czerwienienie i wzmożone ocieplenie w miejscu nacięcia skóry, ewentualnie

wyizolowano drobnoustrój z aseptycznie pobranego materiału lub chirurg

potwierdził zakażenie miejsca operowanego.

W przypadku rozpoznawania zakażenia głębokiego objawy również

muszą wystąpić przed upływem 30 dni od zabiegu, proces chorobowy musi

dotyczyć głębokich tkanek, powięzi lub mięśni. równocześnie muszą wy-

stępować gorączka powyżej 38°c, ból i obrzęk miejsca operowanego. Dowo-

dem jest także ropień widoczny przy reoperacji albo wykryty w badaniach

histopatologicznych, ewentualnie radiologicznych, oraz diagnoza postawiona

przez chirurga. Zakażenie może być pierwotne lub stanowić powikłanie.

Zakażenie miejsca operowanego jest powikłaniem, które odnotowuje się

w okresie pooperacyjnym u 0,5– 6,5% pacjentów oddziałów ortopedycznych [1].

W układzie pokarmowym stany zapalne stanowią niezależny czynnik

infekcji miejsca operowanego. częstość występowania zakażeń wynosi od 3

do 38%. czynnikami ryzyka są w tym przypadku: cukrzyca, okołooperacyjne

przetaczanie krwi, podeszły wiek, zaburzenia odżywiania, terapia sterydowa

i immunosupresyjna. Szczególnie często infekcje występują wśród pacjen-

tów z chorobą crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego [21].

Zapobieganie zakażeniom miejsca operowanego wymaga używania

roztworu alkoholowego chlorheksydyny, stosowania mupirocyny donoso-

wo w przypadku nosicieli MrSA, szczególnie wśród pacjentów oddziałów

background image

23

KryteriA rOZpOZNANiA ZAKAżeNiA NAByteGO W SZpitALU…

kardiochirurgicznych, a także u pacjentów otrzymujących implanty lub pod-

danych immunosupresji [23].

1.3. Zakażenia krwi

to zakażenie nabyte w związku z opieką medyczną potwierdza pozytyw-

na hodowla z jednej lub więcej pobranych próbek, przy czym drobnoustrój

nie może być identyczny jak ten, który wywołuje zakażenia w innym miejscu.

izolacja bakterii bytujących na skórze może występować okazjonalnie: ma-

czugowce (Corynebacterium spp.), laseczki (Bacillus spp., nie B. anthracis),

Propionibacterium spp., koagulazo-ujemne gronkowce, paciorkowce ziele-

niejące, Micrococcus spp. U pacjentów poniżej 1. roku życia do objawów na-

leży zaliczyć: gorączkę powyżej 38°c lub temperaturę poniżej 37°c mierzoną

w odbytnicy, bradykardię, zaburzenia oddychania oraz pozytywną hodowlę

z krwi, z wyjątkiem bakterii izolowanych ze skóry. pobrać należy 2–4 prób-

ki krwi z różnych miejsc, z żyły, nie przez cewnik, w ciągu krótkiego czasu.

pacjenci na oddziałach hematologicznych i onkologicznych stanowią

grupę wysokiego ryzyka wystąpienia zakażenia krwi, głównie związanego

z dostępem centralnym. Spośród pacjentów, u których przeszczepiano szpik,

65% przechodzi incydent infekcyjny, także neutropenia u pacjentów onko-

logicznych stanowi ryzyko wystąpienia zakażenia szpitalnego [3].

częstość występowania zakażeń krwi wśród pacjentów poddanych ka-

teteryzacji, nawet przy zastosowaniu specjalnych barier zapobiegających za-

każeniom w postaci alkoholowych roztworów jodyny, określa się na 15%

(wskaźnik stanowi 15 cFU bakterii izolowanych z cewnika). Znamiennym

czynnikiem ryzyka jest czas trwania kateteryzacji – 1 dzień bez zakażenia,

4 dni z zakażeniem. podkreśla się ponadto dodatkowe czynniki: wiek, płeć,

uprzednią radioterapię, neutropenię, hipoalbuminemię i rozpoznanie no-

wotworu [18].

W przypadku pacjentów poddawanych zabiegowi hemodializy z cew-

nikiem centralnym podstawowe znaczenie w zapobieganiu zakażeniom ma

opieka pielęgniarska [13].

Zakażenia łożyska krwi pałeczką ropy błękitnej (Pseudomonas aerugi-

nosa) są przyczyną 29% zgonów [15].

przestrzeganie procedur oraz szkolenie personelu w znacznym stopniu

przeciwdziała zakażeniom [8].

background image

24

rOZDZiAŁ i

1.4. Zakażenia kości i szpiku

rozpoznanie następuje po uzyskaniu dodatniego wyniku posiewu ma-

teriału pobranego bezpośrednio z miejsca zmienionego, pacjent ma objawy

stwierdzone w badaniu w czasie zabiegu lub w badaniach histopatologicz-

nych. ponadto rozpoznajemy zapalenie kości i szpiku w przypadku: gorączki

powyżej 38°c, gdy wystąpi miejscowy obrzęk, zaczerwienienie i ocieplenie

albo drenaż z miejsca podejrzanego, objawy radiologiczne potwierdzające

zakażenie oraz izolacja bakterii z krwi. W zakażeniach stawu izoluje się

drobnoustrój z pobranego materiału, rozpoznaje w trakcie operacji lub w ba-

daniach histopatologicznych, kiedy występują objawy kliniczne: ból i obrzęk,

ograniczenie ruchomości, zaczerwienienie, ocieplenie miejsca zmienionego.

ponadto w badaniach bezpośrednich płynu obrzękowego techniką Grama

stwierdza się: drobnoustroje i leukocyty, profil zmian biochemicznych pły-

nu zapalny, który nie daje się wytłumaczyć chorobami reumatycznymi, oraz

objawy radiologiczne zapalenia [7].

Zakażenie krążków międzykręgowych rozpoznajemy na podstawie do-

datnich hodowli materiału pobranego w trakcie zabiegu lub w czasie aspira-

cji oraz poprzez potwierdzenie w badaniach histopatologicznych materiału

pobranego w trakcie zabiegu. Gorączka powyżej 38°c z bólem oraz radio-

logiczne potwierdzenie uwiarygodnia rozpoznanie. podobnie należy inter-

pretować występowanie pałeczki grypy (Haemophilus influenzae), dwoinki

zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae), dwoinki zapalenia opon móz-

gowych (Neisseria meningitidis), paciorkowców (Streptococci) grupy B lub

obecność antygenów tych bakterii we krwi lub w moczu.

1.5. Zakażenia ośrodkowego układu nerwowego

potwierdzą je: ropień mózgu oraz zakażenie pod- i nadtwardówkowe.

Niezbędny jest dodatni wynik hodowli z materiału pobranego z mózgu lub

opon mózgowo-rdzeniowych. Objawy rozpoznano w trakcie operacji i po-

twierdzono w badaniu histopatologicznym. Należą do nich: drgawki, bóle

głowy, gorączka powyżej 38°c, objawy neurologiczne i zmiany świadomości.

Wynik dodatni hodowli może być zastąpiony badaniami na obecność antyge-

nów we krwi lub w moczu, radiologiczne objawy infekcji, obecność przeciw-

ciał w klasie igM lub w parze surowic igG dla danego patogenu. U pacjentów

background image

25

KryteriA rOZpOZNANiA ZAKAżeNiA NAByteGO W SZpitALU…

poniżej 1. roku życia: temperatura mierzona w odbytnicy powyżej 38°c lub

hipotermia poniżej 37°c, zaburzenia oddychania, bradykardia, miejscowe

objawy neurologiczne oraz zmiany świadomości.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych rozpoznajemy w przypadku izo-

lacji drobnoustrojów z płynu mózgowo-rdzeniowego, ponadto pacjent musi

mieć jeden z następujących objawów: gorączkę powyżej 38°c, bóle głowy,

sztywność karku, objawy oponowe oraz zwiększoną liczbę krwinek białych,

białka i obniżony poziom glukozy w płynie mózgowo-rdzeniowym, bakterie

obecne w preparacie barwionym metodą Grama z płynu mózgowo-rdzenio-

wego, pozytywną hodowlę bakterii z krwi, diagnostyczne miano przeciw-

ciał w surowicy w klasie igM albo czterokrotny przyrost miana przeciwciał

w klasie igG.

U pacjentów przed upływem 1. roku życia przy rozpoznaniu bierze-

my pod uwagę: pozytywny wynik badania płynu mózgowo-rdzeniowego ze

zwiększoną liczbą krwinek białych, podwyższonym stężeniem białek i obni-

żonym poziomem glukozy, obecnością bakterii stwierdzoną w badaniu meto-

dą Grama, pozytywny test obecności bakterii w materiale pobranym z krwi,

moczu, płynu mózgowo-rdzeniowego, obecność diagnostycznego stężenia

przeciwciał w klasie igM lub czterokrotnego przyrostu miana w klasie igG.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodka powinno być roz-

patrywane jako zakażenie nabyte przezłożyskowo.

Obecność ropnia rdzenia kręgowego, przestrzeni podtwardówkowej

albo sąsiadujących struktur mózgu rozpoznajemy, gdy drobnoustrój jest

izolowany z powierzchni nadtwardówkowej rdzenia, a diagnoza jest stawia-

na w trakcie operacji, autopsji lub w badaniu histopatologicznym. ponadto

występują: gorączka powyżej 38°c, bóle karku, miejscowy ból, zapalenie

korzonków, porażenie poprzeczne lub parestezja. Mikroorganizm jest izo-

lowany z krwi oraz uzyskaliśmy potwierdzenie w badaniu radiologicznym,

ultradźwiękowym, pielografii lub tomografii komputerowej.

ropień mózgu jako powikłanie pooperacyjne występuje stosunkowo

rzadko i dotyczy 0,17% operowanych. Zakażenia mieszane z udziałem bak-

terii Gram-ujemnych i gronkowców dotyczą głównie operowanych po wy-

padkach drogowych. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków i postę-

powaniu neurochirurgicznym [25].

W uszkodzeniach i chorobach rdzenia kręgowego często następuje po-

wikłanie w postaci zakażenia krwi. Wśród czynników ryzyka wymienia się

podeszły wiek, przewlekłe choroby i tetraplegię. Najczęstszym źródłem za-

background image

26

rOZDZiAŁ i

każenia jest zakażenie współistniejące w drogach moczowych. Zestaw drob-

noustrojów wywołujących obejmuje pałeczkę okrężnicy (Escherichia coli),

oporne na wankomycynę paciorkowce kałowe i pałeczkę ropy błękitnej, wy-

magają one wdrożenia terapii empirycznej [9].

Ośrodkowy układ nerwowy ma ograniczone możliwości interakcji z ob-

wodowym układem odpornościowym ze względu na brak połączenia oraz

istnienie barier krew-mózg oraz krew–płyn mózgowo–rdzeniowy. Komórki

układu immunologicznego mają niewielki wpływ na komórki i białka OUN,

który dodatkowo nie posiada komórek dendrytycznych, biorących udział

w odpowiedzi immunologicznej. Komórki mikrogleju i makrofagi produku-

ją cytokiny w odpowiedzi na zakażenie wirusowe. Aktywowane astrocyty

znajdowano w wielu chorobach OUN [6].

1.6. Zakażenia układu krążenia

rozpoznanie zakażenia żył i tętnic może być postawione po wyizolo-

waniu mikroorganizmu z tkanek pobranych w trakcie zabiegu i potwier-

dzeniu histopatologicznym, przy negatywnym posiewie krwi. Z objawów

klinicznych występują: gorączka powyżej 38°c, ból, zaczerwienienie albo

ocieplenie miejsc zmienionych zapalnie, więcej niż 15 kolonii bakterii izo-

lowanych z kaniuli dożylnej (przy negatywnym posiewie z krwi). rozpozna-

nie potwierdza także drenaż ropny z miejsc zmienionych. pacjenci poniżej

1. roku życia mają jeden z objawów: gorączkę powyżej 38°c mierzoną per

rectum albo hipotermię poniżej 37°c, zaburzenia oddychania, letarg, ból

i zaczerwienienie miejsc objętych procesem chorobowym, ocieplenie miejsc

objętych procesem zapalnym, ponadto więcej niż 15 kolonii bakterii izolo-

wanych z kaniuli oraz ujemny posiew z krwi.

Zapalenie wsierdzia

Dotyczy własnych lub przeszczepionych zastawek. rozpoznajemy je

na podstawie następujących objawów: bakterie wyizolowane z zastawek,

gorączka powyżej 38°c, zjawisko zatorów, skóra marmurkowata, objawy

skórne, takie jak wybroczyny, bolesność węzłów podskórnych, wady wro-

dzone serca, zaburzenia w pracy serca oraz dwukrotna izolacja bakterii

background image

27

KryteriA rOZpOZNANiA ZAKAżeNiA NAByteGO W SZpitALU…

z krwi, bakterie widoczne w preparacie barwionym metodą Grama z ma-

teriału pobranego z zastawek przy negatywnym wyniku hodowli, zmiany

na zastawkach widoczne w trakcie operacji lub autopsji, pozytywny test

obecności antygenów bakterii H. influenzae, S. pneumoniae, N. meningitidis,

paciorkowców grupy B we krwi lub w moczu, ewidentne zmiany w echo-

kardiogramie.

pacjent poniżej 1. roku życia: gorączka powyżej 38°c albo hipotermia

poniżej 37°c, zaburzenia oddychania, bradykardia, marmurkowata skóra,

objawy zatoru, objawy skórne – wybroczyny, powiększone i bolesne węzły

chłonne, wrodzona wada serca, zaburzenia funkcjonowania serca.

W ostatnich latach obserwujemy wzrastającą liczbę zachorowań na za-

palenie wsierdzia wśród kobiet. Zmienia się także czynnik etiologiczny, do-

minujące wcześniej paciorkowce zieleniejące ustępują miejsca gronkowcom

złocistym, wzrasta także znaczenie gronkowców koagulazo-ujemnych [5].

Zapalenie wsierdzia jest powikłaniem po zabiegach wykonywanych ru-

tynowo w przebiegu choroby wieńcowej i zawale serca. Zaobserwowano

związek między zapaleniem wsierdzia a obecnością gronkowców złocistych

w posiewach krwi [12].

Zapalenie wsierdzia jest także częstym powikłaniem występującym

po transplantacji serca. czynnikami etiologicznymi są drobnoustroje szpi-

talne. to zakażenie wydłuża pobyt pacjenta w szpitalu oraz pogarsza ro-

kowanie [19].

Zakażenia mięśnia serca i osierdzia

rozpoznanie musi spełniać następujące kryteria: drobnoustroje są izo-

lowane z tkanek pobranych w trakcie zabiegu lub z płynu pobranego w trak-

cie aspiracji. Do objawów należą: gorączka powyżej 38°c, bóle w klatce

piersiowej, zaburzenia rytmu serca, zmiany w eKG świadczące o zapaleniu

mięśnia sercowego lub zapaleniu osierdzia, pozytywny test obecności we

krwi antygenów H. influenzae, S. pneumoniae, czterokrotny wzrost miana

przeciwciał z izolacją lub bez wirusa w wymazie z gardła lub z kału, obecność

płynu w worku osierdziowym stwierdzona w badaniu za pomocą tomogra-

fu komputerowego, rezonansu magnetycznego albo angiografii. Większość

przypadków zapalenia osierdzia po zawałach lub zabiegach kardiochirur-

gicznych nie ma etiologii zakaźnej.

background image

28

rOZDZiAŁ i

Zakażenia śródpiersia

rozpoznanie tego zakażenia możemy postawić na podstawie pozytyw-

nego wyniku hodowli z tkanek śródpiersia pobranych w trakcie zabiegu,

ewentualnie z płynu pobranego w trakcie aspiracji lub na podstawie obja-

wów zapalenia śródpiersia stwierdzonych podczas operacji bądź w badaniu

histopatologicznym tkanek. W objawach klinicznych dominują: gorączka po-

wyżej 38°c, bóle w klatce piersiowej, niestabilność mostka oraz wydzielina

ropna z okolic śródpiersia, pozytywny wynik hodowli z tej wydzieliny albo

z krwi i zmiany w badaniach radiologicznych. U pacjentów poniżej 1. roku

życia: gorączka powyżej 38°c albo hipotermia poniżej 37°c, zaburzenia od-

dychania, bradykardia, niestabilność mostka oraz wydzielina ropna z okolic

śródpiersia, dodatni wynik hodowli lub dodatni posiew krwi, a także zmiany

w badaniach radiologicznych potwierdzające rozpoznanie.

1.7. Zakażenia narządu wzroku, ucha, nosa, gardła i jamy ustnej

Zapalenie spojówek

rozpoznajemy je na podstawie pozytywnej hodowli z wydzieliny rop-

nej pobranej ze spojówek albo z rogówki, z gruczołu łzowego lub powieki.

pacjent ma zaczerwienione i bolesne spojówki, w badaniu bezpośrednim

materiału pobranego z wydzieliny w barwieniu metodą Grama stwierdza-

my obecność leukocytów albo bakterii, występuje dodatni test eLiSA dla

antygenów chlamydii, wirusów opryszczki, adenowirusów, pozytywny wynik

hodowli wirusów z materiału pobranego ze spojówek oraz diagnostyczny

wzrost miana przeciwciał.

Adenowirusy stanowią przyczynę problemów na oddziałach okulistycz-

nych. Badania wirusologiczne potwierdzają ryzyko przenoszenia zakażenia

na drodze bezpośredniego kontaktu, wskazują także na wiele źródeł infekcji

i problemy diagnostyczne. istnieje potrzeba wdrożenia procedur ogranicza-

jących możliwość zakażenia [4].

Zakażenie ucha i wyrostka sutkowatego

rozpoznajemy przy dodatnim wyniku hodowli z wydzieliny ropnej po-

branej z ucha środkowego, towarzyszą temu zwykle gorączka oraz drenaż

background image

29

KryteriA rOZpOZNANiA ZAKAżeNiA NAByteGO W SZpitALU…

ucha środkowego, bakterie są widoczne w preparacie bezpośrednim bada-

nym metodą Grama. Zapalenie ucha środkowego jest związane z hodowlą

bakterii z płynu pobranego w trakcie zabiegu lub tympanocentezy. Wystę-

pują: gorączka, bóle błony bębenkowej, jej wciągnięcie, zmniejszona rucho-

mość, obecność płynu. Zakażenie ucha wewnętrznego musi być skojarzone

z dodatnim wynikiem hodowli płynu pobranego w trakcie zabiegu oraz le-

karską diagnozą zakażenia ucha wewnętrznego.

Zakażenie wyrostka sutkowatego jest związane z dodatnim wynikiem

hodowli ropnej wydzieliny z wyrostka, występowaniem bakterii w materiale

po zabarwieniu preparatu metodą Grama oraz pozytywnym testem obec-

ności antygenów bakterii w surowicy u pacjentów z gorączką, bólem, obrzę-

kiem, zaczerwienieniem miejsca zmienionego zapalnie, bólami głowy oraz

porażeniem nerwu twarzowego.

Gronkowce metycylinooporne MrSA mają duże możliwości koloniza-

cji pacjentów oraz personelu. Działania ukierunkowane na likwidację no-

sicielstwa wśród personelu zmniejszyły występowanie powikłań zakaźnych

po zabiegach operacyjnych na uchu środkowym [7].

Zakażenie jamy ustnej

Zakażenie związane jest z izolacją bakterii z wydzieliny ropnej z tkanek

jamy ustnej, występuje ponadto ropień, objawy zakażenia spostrzegane są

w trakcie zabiegu i potwierdzone w badaniu histopatologicznym, w materiale

bezpośrednim w preparacie barwionym metodą Grama widoczne bakterie,

wielojądrzaste komórki widoczne w zeskrobinach ze śluzówki. Dodatkowym

potwierdzeniem są: pozytywne testy obecności antygenów bakterii w wy-

dzielinie jamy ustnej, diagnostyczny przyrost miana przeciwciał w surowicy

oraz rozpoznanie lekarskie przy wdrożonej terapii miejscowej.

Zakażenie zatok obocznych nosa

rozpoznajemy je w sytuacjach wyhodowania drobnoustrojów z ropnej

wydzieliny pobranej z zatok obocznych nosa, pacjent ma jeden z następu-

jących objawów: bóle głowy, wydzielinę ropną z nosa, uczucie „zatykania

nosa” oraz potwierdzenie w badaniu radiologicznym.

background image

30

rOZDZiAŁ i

1.8. Zakażenia górnego odcinka układu oddechowego

W przypadku zakażenia gardła, krtani, nagłośni pacjent ma dwa z na-

stępujących objawów: gorączkę powyżej 38°c, zaczerwienienie gardła, ka-

szel, chrypkę, ropną wydzielinę w gardle oraz wyhodowane drobnoustroje

z pobranego materiału, bakteriemię, pozytywny test obecności antygenów

bakteryjnych we krwi lub wydzielinie z jamy nosowo-gardłowej, obecność

przeciwciał swoistych w klasie igM w surowicy albo czterokrotny przyrost

poziomu przeciwciał, rozpoznanie postawione przez lekarza, obecność rop-

nia widocznego w trakcie zabiegu lub potwierdzenie histopatologiczne.

U pacjenta poniżej 1. go roku życia występuje: gorączka powyżej 38°c

albo hipotermia, zaburzenia oddychania, bradykardia, wydzielina ropna

w gardle. Odnotowuje się też pozytywny wynik hodowli z materiału pobra-

nego z miejsc zmienionych zapalnie, obecność bakterii we krwi, pozytywny

wynik obecności antygenu we krwi albo w wydzielinie z jamy nosowo-gar-

dłowej, obecność przeciwciał w klasie igM lub czterokrotny przyrost prze-

ciwciał w klasie igG i diagnoza lekarska.

1.9. Zakażenia w układzie pokarmowym

Zakażenia żołądka i jelit

Zakażenia te manifestują się biegunką, płynnymi stolcami częściej niż

co 12 godzin, z towarzyszącymi wymiotami lub bez, gorączką powyżej 38°c

(na którą nie może wskazywać wcześniejsze stosowanie antybiotyków, zaost-

rzenie przewlekłej choroby lub stres), ponadto nudnościami, bólami brzu-

cha i głowy. Spośród wyników badań mikrobiologicznych należy wymienić:

obecność patogenów przewodu pokarmowego w kale lub w wymazie z od-

bytu, obecność patogenów w badaniu mikroskopowo-elektronowym kału,

obecność antygenów drobnoustrojów chorobotwórczych dla przewodu po-

karmowego we krwi lub w kale, dowody pośrednie obecności drobnoustro-

jów chorobotwórczych w mianach cytopatycznych w tkankach, jak również

dowody serologiczne – obecność przeciwciał w klasie igM lub czterokrotny

przyrost miana przeciwciał w klasie igG.

rotawirusy (Reoviridae) są najczęstszym czynnikiem etiologicznym cięż-

kich postaci zapalenia żołądka i jelit u dzieci, z czego ok. 10% stanowią

background image

31

KryteriA rOZpOZNANiA ZAKAżeNiA NAByteGO W SZpitALU…

zakażenia szpitalne. Dostępna jest szczepionka, rekomendowana przez eu-

ropejską Grupę ekspertów [24].

Zakażenia przewodu pokarmowego

Zakażenia dotyczą przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego oraz

odbytu, z wyłączeniem zapalenia żołądka i jelit oraz zapalenia wyrostka

robaczkowego.

pacjent ma ropień albo inne dowody infekcji potwierdzone w badaniach

histopatologicznych w trakcie zabiegu operacyjnego oraz gorączkę powy-

żej 38°c, nudności, wymioty, bóle brzucha albo bolesność brzucha w czasie

badania, natomiast badania wykazują dodatni wynik hodowli z tkanek po-

branych w trakcie zabiegu, endoskopii albo drenażu i obecność bakterii we

krwi. radiologicznie, w trakcie endoskopii przełyku lub rektoskopii, stwier-

dza się zmiany patologiczne, będące dowodami zakażenia np. Candida sp.

Zakażenia wirusowe wątroby

pacjent ma następujące objawy: gorączka powyżej 38°c, nudności, wy-

mioty, bóle brzucha, żółtaczkę, a w wywiadzie zgłasza przetoczenie krwi

w czasie ostatnich trzech miesięcy. rozpoznanie potwierdza dodatni wy-

nik testów serologicznych HAV, HBV, HcV, HDV oraz zaburzenia funkcji

wątroby. podwyższone wartości AspAt, ALAt, bilirubiny, obecność cMV

w moczu albo wydzielinie z jamy nosowo-gardłowej.

inne, nieswoiste zakażenia: pęcherzyka żółciowego, przewodów żółcio-

wych, wątroby, z wykluczeniem wirusowego zapalenia wątroby, śledziony,

trzustki i innych obszarów jamy brzusznej.

Zakażenia wewnątrzbrzuszne

charakteryzują je następujące objawy: pozytywny wynik hodowli bak-

terii z materiału pobranego w trakcie zabiegu albo podczas aspiracji, obec-

ność ropnia potwierdzona w trakcie zabiegu, a następnie w badaniu histo-

patologicznym, ponadto gorączka powyżej 38°c, nudności, wymioty, bóle

background image

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

Bookarnia Online

.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zakażenia szpitalne Wybrane zagadnienia ebook(1)
wybrane zagadnienia dotyczace zakazen szpitalnych
wybrane zagadnienia dotyczace zakazen szpitalnych 2
Wybrane problemy zakażeń szpitalnych cz 1
Wybrane problemy zakażeń szpitalnych cz 2
Wybrane zagadnienia prawa3
Definicja zakażenia szpitalnego
Wakcynologia – wybrane zagadnienia
Zakażenia szpitalne, Mikrobiologia
WYKŁAD 8- c.d.7 i Zakażenia szpitalne, GUMed, Medycyna, Mikrobiologia, Mikrobiologia, III KOLOKWIUM
Wybrane zagadnienia typologii języków, [NAUKA]
Temat 1i2 prewencja, Administracja-notatki WSPol, wybrane zagadnienia prewencji kryminalnej
zapobieganie zakażeniom szpitalnym, opieka nad os starsza
10 Zakażenia szpitalne. Rodzaje, opiekun medyczny
Wybrane Zagadnienia Części Szczególnej Prawa Karnego1 03 2011

więcej podobnych podstron