27

edward rymar

RoDZina RyceRska

Von syDow

w ŚReDniowiecZu

(w ZieMi

chojeńskiej

w sZcZegóLnoŚci)

edward rymar*

Pyrzyce

Rodzina rycerska von sydow (sidow, Zidow)

przybyła na teren

nowej Marchii z ziem Marchii Brandenburskiej (na zachód od odry),
pozostając wpierw w służbie margrabiów linii młodszej (ottońskiej)
askańczyków. Doczekała się w XiX w. swej monografii, sporządzonej
przez jej przedstawiciela hansa von sydowa

1

. najstarsze generacje obecnie

można lepiej źródłami oświetlić, a w ślad za tym inaczej konstruować linie
rodowe.

Pierwszym znanym przedstawicielem rodu był henryk (i) de Sidlu,

* Prof. dr hab. edward rymar jest emerytowanym pracownikiem instytutu Historii i Stosunków
Międzynarodowych uniwersytetu Szczecińskiego, wieloletnim dyrektorem Pyrzyckiej Biblioteki
Publicznej, autorem kilkuset publikacji głównie dotyczących średniowiecznych dziejów Pomorza
i nowej Marchii.

1

H. v. Sydow, Genealogie der Familie von Sydow, Dobberphul 1877 (dalej: Sg). jest też trzecie i

poszerzone wydanie tego dzieła, sporządzone przez Ferdinanda v. Sydow w 1969 (maszynopis),
do którego nie miałem dostępu.

28

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

marszałek margrabiego brandenburskiego ottona iii, obecny przy jego
czynności 11 i 1259 roku. on lub już syn henryk 1 Viii 1272 r., dwa
lata po nabyciu przez askańczyków ziemi chojeńskiej, wystąpił tuż pod
chojną w Barnkowie przy nadaniu cystersom z chorynia przez ottona V
i albrechta iii łanów w podchojeńskim Mirowie. 15 iV 1275 r. towarzyszył
im w spandau, ale był już zapewne uposażony w rejonie chojny, zresztą
18 Viii 1280 r. na przywileju dla brandenburskiego rycerstwa wymieniony
został wśród niewątpliwych rycerzy z nowej Marchii, a 8 Vi 1281 r.
był świadkiem nadania dla miasta Myśliborza

2

. Zawsze wśród rycerzy

wymieniany jako świadek był henryk (syn?): 21 iii 1290 r. w golinie
przy nadaniu albrechta iii dla cysterek pełczyckich, 27 Vi 1293 r.
w Brunneke k. Barlinka, 30 Viii 1295 r. i 24 iV 1297 r. w Mieszkowicach.
Ze względu na upływ 38 lat (1259–1297), mamy do czynienia – przyjmijmy
– z przedstawicielami już dwóch pokoleń. henryk ii był widocznie
po 1280 r., tj. po nabyciu ziemi pełczyckiej przez margrabiów linii ottońskiej,
organizatorem tamże wsi, której dał miano sydow (wspomnianej w 1295).

3

Dziś to Żydowo, materialna pamiątka po rodzie w Polsce.

współczesny henrykowi (ii) jan (henning i), może jego brat,

znany jest przede wszystkim przy czynnościach prawnych w obszarze
wkrzańskim: nadaniu dla cystersów z chorin przez margrabiów linii
starszej ottona iV i konrada 9 X 1281 r., gdy wymieniony został na końcu
długiej listy świadków jako wójt, najwidoczniej tamtejszy regionalny;
13 Viii 1284 r. był świadkiem pokoju pomorsko-brandenburskiego;
1 Xi 1286 r. wystąpił w angermünde, 7 Xii 1297 r. był przy nadaniu dla
cystersów z Bierzwnika wśród rycerzy z nowej Marchii. Z tego wynika

2

Codex diplomaticus Brandenburgensis (dalej: cDB), hrsg. a.F. riedel, Berlin 1838 – 1869,

Hauptteil i, Bd i- XXV (cytowano podając tom, stronę), Hauptteil ii, Bd i- Vi (cytowano: litera
B , tom, strona), Hauptteil iii, Bd i-iii (cytowano: litera c, tom, strona), Hauptteil iV, Bd i (cyt.
litera D, strona), Suplementband (cytowano: SB). B Vi, s. 5: 1259 r.; Xiii, s. 214: 1272 r.; XX s. 187:
1275; c i, s. 10: 1280 r.; XViii, s. 440

.

3

cDB XViii, s. 65, 69; Pommersches urkundenbuch, Bd i–Xi, Stettin 1868–1934, Köln 1998-

(dalej: PuB): iii, nr 1804.

29

edward rymar

więc, że i tu mógł być uposażony, ewentualnie pełnił urząd. występuje
w licznych dokumentach do 1307 r., miał lenna w ziemi wkrzańskiej; być
może był więc przodkiem linii rodowej na Blumberg (zob. niżej). Śladem
jego związków z okolicą chojny jest obecność 25 Xi 1308 r. przy sprzedaży
mieszczanom chojeńskim łanów w Barnkowie przez rycerza von sacka

4

.

Może jego syn lub syn henryka ii, to rycerz henning (ii), wójt margrabiego
waldemara. wystąpił 23 iii 1319 r. w „grüneberg” przy nadaniu dochodów
z młyna dla mieszczan gorzowskich. Ponieważ trzy dni wcześniej margrabia
był w tangermünde, daleko w starej Marchii, a 2 kwietnia w spandau

5

,

wykluczymy wsie nowomarchijskie o tej nazwie (dziś skrzynka k. Lipian
i golice k. cedyni). Ponieważ wieś o nazwie grünberg stwierdzamy
na południowy wschód od Löwenberg, 90 km w linii powietrznej
od tangermünde i drugą na południe od jez. werbelińskiego, zatem i tego
sydowa wypadnie łączyć z terytorium wkrzańskim. Pojawia się pytanie:
czy był identyczny z henningiem obecnym z innymi rycerzami ziemi
mieszkowickiej (Morner, witte, Velthane) 13 i 1320 r. w Moryniu przy
fundacji ołtarza uposażonego dochodami z młyna pod Mieszkowicami
przez wdowę po rycerzu Ludolfie de Barnim i wulkowów? jego bratem
mógł być henryk iii. w rejestrze kosztów wojennych, zestawionym
przez marszałka książąt pomorskich wedegona v. wedel w 1321 r.,
wymieniono wernera (i), a w rejestrze kosztów wojennych wasali książąt
pomorskich i mieszczan ziemi wkrzańskiej (z Prenzlau) wspomniano:
henninga na 22 łanach w Zichow (na północ od angermünde) i henryka
(iii) z dworem tamże i z 12 łanami

6

. Związek z Prenzlau i okolicami

nie przemawia przeciwko jednoczesnemu występowaniu w okolicy chojny,

4

cDB Xiii, s. 222: 1281 r., PuB ii, nr 1312: 1284 r.; regesten der Markgrafen von Brandenburg

aus askanischem Hause, bearb. v. H. Krabbo, g. winter, leipzig/Berlin/Dahlem 1910–1933, nr
1412: 1286; cDB Xiii, s. 224: 1287 r.; XXi, s. 98: 1294 r.; Xiii, s. 488: 1295 r.; XXi, s. 99: 1296 r. w
Prenzlau; iX, s. 353 i XiX, s. 446: 1297 w grimnitz dla cystersów z Bierzwnika; XXi, s. 101: 1299
w Schwedt; XV, s. 48: 1300 r.; Xiii, s. 329: 1301 r.; XXi, s. 402: 1303 r.; Xiii, s. 6: 1307 r.; XiX, s.
179: 1308 r.

5

cDB XViii, s. 376: 1319 r.; X, s. 68; XXV, s. 189.

6

cDB XiX, s. 11: 1320 r., PuB Vi, nr 3560 , s. 782; nr 3561 s. 86.

30

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

wręcz przeciwnie stanowić może dodatkową przesłankę przemawiającą
za przeniesieniem z Prenzlau do chojny wzorców prawa miejskiego,
czemu towarzyszyło przenoszenie się elit rycersko-mieszczańskich

7

.

w przytoczonym materiale źródłowym brak jasności, gdzie

w ziemi chojeńskiej ród zapuścił korzenie. Pierwszy pewny grunt pod
nogami uzyskujemy w 1325 roku. wtedy Michel von sydow wystąpił
wspólnie z Fryderykiem v. sack w roli pana Boleszkowic, pozostając
w sporze z miastem Mieszkowice. Rycerz henning (ii?) w 1328 r. obecny
był przy sprzedaży chojnie części Barnkowa przez Fidichowów i w 1329
r. przy sprzedaży radzie miejskiej przez Butzów dochodów z chojeńskiego
młyna. także w 1330 r. przy sprzedaży dalszego dochodu z młyna przez
Fidichowów. ten posiadał wówczas lenno w krzymowie i wraz z synami
z krzymowa 26 i 1332 r. sprzedał jezioro krzymowskie (stagnum Crymo)
mieszczaninowi chojeńskiemu Mikołajowi culebarsowi i jego żonie
krystynie, z zastrzeżeniem prawa do dalszego połowu ryb i co roku połowy
żniw trzciny. Posiadał też chyba łany w Zielinie i czachowie

8

.

henryk (iii) uczestnik stronnictwa starobrandenburskiego (1329)

był w Prenzlau przy nadaniu dla kościoła parafialnego w chojnie,
a z henningiem przy nadaniu przez ostenów dochodu w Zehdenick;
w 1333 r. przy nadaniu chojnie przez Fidichowów łanów w Barnówku.
otrzymał w 1333 r. dochód ze wsi wierzchlas i z tamtejszego młyna,
wysokiej gorzowskiej i z komory celnej w kostrzynie. synowie henninga,
który może zmarł w 1336 r., zapewne bracia henryk (V) i henning (iii)
dzierżyli w 1334 r. krzymów oraz 20 łanów w czachowie, z patronatem
nad kościołem i 2/3 dochodów z karczmy, które 2 V 1336 r. margrabia
nadal rodzinie stendalów z chojny

9

. Dzięki Księdze Ziemskiej z 1337 r.,

7

zob. w tej sprawie e. rymar, Początki miasta Chojny (1235-1244) w ramach miejskiej reformy w

księstwie Barnima I zachodnio-pomorskiego, w: „Materiały zachodniopomorskie”, XXXiii, 1987
(wyd. 1991), s. 185–210.

8

cDB XiX, s. 187, 190, 191,192; Sg, s. 4.

9

cDB B ii, s. 61: 1329 r.; XiX, s. 12; e. Melcher, Geschichte der nordwestlichen Neumark. Aus amtlichen

Quellen bearb…., Frankfurt /o. 1894, s. 106: 1334 r.; nie wiem na jakiej podstawie, też Regesta Historiae

31

edward rymar

opisującej stan dochodów margrabiego w nowej Marchii, w tym lenna
rycerskie, otrzymujemy rejestr gniazd rodowych. Rodzina ma mianowicie
8 łanów lennych w wierzchlasie, jan (henning) młyn „super slonitz”
(tj. na słubi), wymieniony po młynie Ładkowo, Mętnie a przed wsią
góralice (to najwyraźniej młyn krępacz), henning 10 łanów w krzymowie,
henryk 4 łany w kamieniu (w ziemi już gorzowskiej)

10

.

Ród nie odgrywał większej roli w okresie wojny wittelsbachów

brandenburskich od lata 1348 r. z Pseudo-waldemarem. giermkowie
(famule), bracia henryk starszy, henning, henryk Młodszy i albert 30
iii 1348 r. sprzedali chojnie jez. krzymowskie. wypadnie chyba przyjąć,
że to czterej bracia lub może kuzyni. henryk, jeden z nich, był w 1349
r przy nadaniu Barnówka Mornerom i uchtenhagenom oraz w 1352 r.
w Myśliborzu; werner (ii) sprzedał gospodarstwo w sitnie (schönfeld)
w 1353 r., giermek henryk w chojnie przy zrzeczeniu się przez
Fidichowów praw do Barnkowa i wystawiał dokument w krzymowie

11

.

Bracia henning i werner oraz synowie ich zmarłego brata henryka w 1355
r. za służby, zwłaszcza za udział w bitwie ze zwolennikami samozwańca
pod oderbergiem (1349), w której henryk dostał się do niewoli, otrzymali
potwierdzenie poboru bedy w wierzchlasie i Łukowicach, także dalszych
6 łanów w tej wsi, a w 1359 r. margrabia przekazał Mieszkowicom dochody
z łanów miejskich kupione od zmarłych henninga i wernera, ich kuzynów
i synów

12

.

heyne/henryk z krzymowa 14 Xi 1354 r. układał się w sprawie

Neomarchicae, hrsg. v. K. Kletke (teil i- iii), „Märkische Forschungen”, jg X–Xii, 1867–1869, i, s.26,
który wie, że tego roku Henning był w zielinie oraz w 1332 w Krzymowie; cDB XiX, s. 198: 1336 r.

10

Neumärkisches Landbuch Markgraf Ludwigs des Aelteren aus dem J. 1337, hrsg. v. l. gollmert,

Frankfurt a. o. 1862, s. 11, 15, 14, 21. M. Fischer, Heimatbilder von Schmarfendorf, „Kreis–Kalender
Königsberg”, 14, 1966, s. 122: e. Melcher, dz. cyt., s. 106: na zielinie Henryk i zmarły 1336 brat
Henning, co odrzucono w: Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, Bd Vii, teil i: Kreis
Königsberg, Berlin 1928, s. 163

.

11

cDB XiX, s. 210, 230, 232, XXiV, s. 47, XViii, s. 129; K.F. Klöden, Diplomatische Geschichte

des für falsch erklärten Markgrafen Waldemar von Brandenburg vom Jahre 1335–1356, Bd ii, Berlin
1845, s. 17

0.

12

K.F. Klöden, dz. cyt., ii, s.270, cDB XiX, s. 27.

32

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

dochodu z gruntu katarzyny, córki zmarłego hermana Piskatora
w chojnie, do czasu jej pełnoletności; być może był to heyne w 1373 r.,
współwłaściciel Brwic

13

. Michel (ii) był w 1381 r. w chojnie świadkiem

czynności wójta nowej Marchii na rzecz chojny w sprawie Barnkowa.
Z okolic chojny w 1393 r. heyne, pan na goszkówku, wymieniony
został w protokole z przesłuchań sekty waldensów

14

. ok. 1380 r. eghard

(eckerd, engelhard) otrzymał wkrzańską wieś Blumberg od Bogusława
Vii szczecińskiego; był spotykany na dworze książąt szczecińskich
(10 Vii 1382, 30 iV 1388) i w listach wielkiego mistrza krzyżackiego
do księcia szczecińskiego 1389–1390

15

; w 1389 r. posłował od księcia

do Malborka. Był też wójtem pełczyckim księcia Świętobora w 1400 r.

16

,

wymieniony wraz z Mathiasem sydowem w 1401 r. jako mieszkający w „...
berghe” (odczyt nazwy miejscowej w dokumencie niepełny), zatem może
w krzymowie (hanseberghe) albo raczej w Blumenberge

17

(zob. niżej

pod informacją z 1428 r., upoważniającą do brania pod uwagę obydwu
możliwości). henryk z krzymowa (1391), werner, hilprecht i Dietrich
sydowowie oświadczali, że ich przyjaciele: arnd v. der osten, hans
i klaus v. Brederlow, Franz trampe, zawarli 10 V 1394 r. pokój z chojną
i hermanem witte w sporze o tamę w Kriemow (przy jez. krzymowskim);
ci sami tego roku układali się w chojnie po sporze z rycerzem hermanem
witte o dochody z rzeki Mątnicy, Rurzycy i jez. krzymowskiego.
Podtrzymano prawa miasta do „grodziska” (Borchwall), lasku, wycinki

13

cDB XiX, s. 232, 256.

14

cDB XiX, s. 274, 284; D. Kurze, Quellen zur Ketzergeschichte Brandenburg und Pommerns,

Berlin 1975, s. 156, nr 90: 1393 r

.

15

o. grotefend, Geschichte des Geschlechts von der Osten. Urkundenbuch (dalej: uBo), Stettin

1914, 1923 Bd i, nr 896, 918, 922; H. wätjen, Geschichte des Geschlechtes von der Osten, Bd ii,
Bremen 1977, s. 135.

16

uBo i, nr 956, archiwum Państwowe Szczecin (dalej aPSz), zbiór starych inwentarzy nr 1130:

regesten zu den urkunden das Klosters Kolbatz nr 253.

17

aPSz, zbior starych inwentarzy nr wol. 1147 (dawniej 28): Regesten zu den Urkunden das

Marienstiftes in Stettin vereinigt mit den Regesten zu den Urklunden das Ottostiftes in Stettin,
begonnen von dr Oberländer 1914, ergäntzt u. beendigt von dr. Hoogeweg 1917, nr 84: 1382 r., uBo
i, nr 918: 1388, nr 925: 9 i 1390 w Szczecinie, nr 956: 1400 r.; cDB XiX, s. 290.

33

trzciny w terenie między Mątnicą i Rurzycą i oblewanego przez nowy
rów die Crymow (zapewne odprowadzający wody z jez. krzymowskiego
do Mątnicy), ale zastrzeżono, że miasto nie będzie rowu spiętrzać,
a sydowowie groble tak wysoko będą wykonywać, jak rada miejska zechce
(zgodzi się?)

18

.

w 1402 r. zakonowi krzyżackiemu po nabyciu nowej Marchii

hołdowali: głowa rodu Michel z synami eghardem, Marcinem,
clausem z „cedyńskiego winkla”, ponadto werner, Michał
Młodszy, Mathias, henning, Piotr, Busso, wilke, kord i claus

19

.

to przegląd wszystkich ówczesnych dorosłych przedstawicieli rodu
zobowiązanych do odnowienia lenna. Michał uczestniczy w ważnych
czynnościach kraju (radca wójta krzyżackiego?), w rokowaniach,
jako reprezentant wójta z zachodniej części kraju w latach 1404–
1433; w 1420 r. otrzymał dziedzicznie (potwierdzenie?) w lenno
połowę Boleszkowic, wystąpił w 1426 r. jako pan Boleszkowic

20

.

jego syn w 1407 r. dostał się do więzienia pomorskiego
w toku sporu o granicę państwową księcia szczecińskiego z krzyżakami
nad Rurzycą k. chojny. Bracia Mathias i wilke w 1413 r. układali się
z chojną w sprawie praw do grodziska i połowu ryb w jez. krzymowskim.
niejaki kurd rabował w księstwie szczecińskim (1417). Do 1423 r. jego
żona miała tytułem dożywocia Lekowo k. Świdwina, które w tym roku
wróciło do Lekowów

21

. widocznie pochodziła z rodu świdwińskich

18

cDB XiX, s. 282, 285.

19

r. eckert, Geschichte von Landsberg, a. d. Warthe. Stadt u. Kreis, landsberg 1890, teil i, s.79:

1402 r.

20

Repertorium der im Kgln. Staatsarchive zu Königsberg i. Pr. befindlichen Urkunden zur

Geschichte der Neumark, bearb. E. Joachim, hrsg. P. v. Niessen, „Schriften d.Vereins f. Geschichte
der Neumark” 3, 1895, nr 140: 1404 r., nr 166: 1408 r., nr 393: 1417 r., nr 528: 1424 r.; Regesta
historico – diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525 (dalej: rHD), bearb. v. e.
joachim, hrsg. v. w. Hubatsch, göttingen 1948, Pars i, nr 905: 1407 r., nr 1056-7: 1409 r., nr 2054:
1414 r., nr 5523: 1430 r.; regesta.., ii, s.73: 1419; cDB XiX, s. 42: 1433 r., XXiV, s.132: 1420 r., XiX
s.326: 1426 r. w 1411 wśród poszkodowanych w wojnie (repertorium, nr 359); K. Heidenreich, Der
Deutsche Orden in der Neumark (1402-1455), Berlin 1932, s.70: 1413 r.

21

Repertorium, nr 166; rHD i, nr 1447: 1407 r., nr 2547, ii, nr 2182; cDB XiX, s.314: 1413 r.

edward rymar

34

Lekowów. Znany był także werner z sitna k. Mieszkowic (1426). eggert
z Blumenberge na Pomorzu (chodzi i tym razem o wieś wkrzańską
Blumberg, a nie o dzisiejszą Morzycę k. Dolic) w związku z krzymowem
i tamtejszym zamkiem, był dłużnikiem kurda sydowa i w 1428 r.
w chojnie, w obecności rycerstwa z okolicy i pogranicza, zobowiązał
się spłacić mu dług; w 1435 r. podpisywał układ krzyżaków z księciem
szczecińskim

22

i jego krewniaczy związek z eghardem wójtem pełczyckim

jest niewątpliwy. Byli także: Marcin i Michał (1434), Busso syn henninga
z Blumenberge na Pomorzu; eghard z woltersdorf k. gardźca nad odrą
(1442). Być może ten Busso to Busso z Boleszkowic, świadek wójta
w chojnie (1443, 1445), który z braćmi swymi, Marcinem i hansem w 1447
r. sprzedali krzyżakom swe dobra k. kostrzyna,

23

a więc Boleszkowice.

Zakon zabiegał o wykup Boleszkowic już w 1445 r. i dokonał tego
w 1447 r., ale w 1451 r. wójt meldował wielkiemu mistrzowi o nabyciu
od sydowów połowy tego miasteczka

24

. Busso w 1452 r. miał wprowadzić

Mieszkowice w posiadanie połowy wsi stołpek. eghard (1443, 1449)
z tchórzna (Tornen, Torne) w 1450 r. obecny był przy układzie sacków
i straussów w sprawie granicy k. godkowa, tak więc może miał
posiadłość w tchórznie myśliborskim. hans i henryk z Dobropola
(1444-48)

25

, świadkowie zaciągania długu przez arnda sydowa

z krzymowa (1447), to chyba hans z krzymowa (1444–1449)
i henryk z krzymowa (1446). tenże hans z Dobropola i achim
w 1448 r. byli uczestnikami napadu rabunkowego na kupców
pomorskich k. krzymowa (1448)

26

. henryk 6 Vii 1449 został

odnotowany wśród poręczycieli przysięgi konrada gustebiese,

22

cDB XiX, s.326, 327, XXiV, s.144.

23

cDB XiX, s. 335: 1434 r., XiX, s. 346: 1442 r.; rHD i, nr 8223; Repertorium, nr 967, nr 1189: 1447

r.; cDB XiX, s. 354: 1443, 1445 r.

24

Repertorium, nr 1063: 1445 r., nr 1329: 1451 r.

25

cDB XiX, s. 44: 1352 r., s. 369, XXiV, s. 157: 1444–48 r.; Repertorium, nr 929; r. eckert, dz.

cyt., s.109: 1444–1448.

26

cDB XXiV, s. 157: 1446 r., XiX, s. 360: 1447 r., s. 368: 1446 r., s. 372: 1448 r.; Repertorium, nr

1265.

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

35

opuszczającego krzyżackie więzienie w gorzowie. w 1450 r. zakupił
pewien zamek od nickela v. ellingena (ten w 1443 r. miał lenno
w krzymowie) w obecności wawrzyńca sydowa i pewnych rycerzy
z zachodniej części nowej Marchii. hans pisał się „z czachowa”
w 1451 r., a claus miał dochody w gozdowicach (1452)

27

.

w 1454 r. zakon krzyżacki sprzedał nową Marchię elektorowi

brandenburskiemu Fryderykowi ii. hołdowali mu tego roku: Busso,
eggert (eckhart), werner, absalon, jorge, Dytryk, arnd, Marcin, hans
i hans (z krzymowa?). to najwyraźniej przedstawiciele kilku linii
chojeńskich sydowów, głównego rodu rycerskiego w tym regionie. Miastu
chojna potwierdzono w 1456 r. krzymów, stwierdzając, że wieś nabyło
od braci wernera i Michela von sydow. chojna zakupiła tego roku
od von sydowów w krzymowie także 24 łany na polu Crinoschen (tj.
na terenie opuszczonego „krzywowa”), ale w 1461 r. nadal z krzymowa
pisali się hans i Mathis

28

. wśród immatrykulowanych w latach 1457/8

na uniwersytecie w gryfii (greifswald) był pewien Michał sydow
„z Myśliborza”. Może po latach to Michał z Dobropola (1493, niżej),
ale może i była jakaś inna linia prominentnych mieszczan, ponieważ jakiś
Michel (ojciec?) jako zmarły został wspomniany 10 Vi 1471 przez radę
Myśliborza

29

. w 1460 r. wystąpił henning jako „pan” (Her) stołecznej

i gogolic k. trzcińska. wioski te ród miał zapewne już w XiV wieku. Potem
połowa gogolic była częścią majątku w stołecznej

30

. kuno z Mieszkowic

otrzymał w 1466 r. 6 łanów kurzycku, w 1471 r. dwór i sąd ziemski (mański)
w Mieszkowicach i był to zapewne kurt z goszkowa (1472). jako „sędzia
dworski” (Hofrichter) w Mieszkowicach wystąpił jeszcze w 1499 roku

31

.

27

cDB XiX, s.372–373 (r. reiche, Bausteine zur Geschichte der Stadt Königsberg in Neumark

während des Mittelalters, Königsberg i. nm. 1898, s. 126, uznał, że ten zamek – huse – był w
chojnie); s. 374: 1451 r., repertorium, nr 1391: 1452 r.

28

cDB XXiV, s.161: 1454 r., XiX, s.385, 415: 1456 r., s. 392: 1461 r.

29

j.g.l. Kosegarten, Geschichte der Universität Greifswald mit urkundlichen Beilagen, teil i,

greifswald 1856, s. 269; cDB XViii, s. 492.

30

M. Fischer, dz. cyt., s. 3.

31

cDB XiX, s. 48: 1466 r., s. 49: 1470 r., s. 400: 1471 r., s. 50: 1472 r., s. 407: 1479 r.; XViii, s. 497:

edward rymar

36

Piotr von sydow z krzymowa został pozwany 4 V 1490 r. przez radę
chojny przed sędziego ziemskiego kunona von sydow z powodu długu
625 grzywien

32

.

jorge z sitna (1472) to zapewne jeden z tych lenników elektora z 1454

r. (przy transakcji z krzyżakami, o czym wyżej). werner układał się w 1474
r. z Mornerami w sprawie połowu ryb w „neudorf”(zatem w neuendorf,
w łęgu odry, zob. niżej pod 1495 r.), w 1490 r był współwłaścicielem sądu
ziemskiego w Mieszkowicach z kunonem, i to zapewne ten sam werner,
lennik z 1454 i werner z sitna w 1491 roku. inni: Mathias z krzymowa
(1475), Piotr z krzymowa (1490 – 1491, syn hansa)

33

; kurd z „geilstorp”

tj. z góralic k. trzcińska (1491), Małgorzata córka Mathiasa „z chojny”
(1490; widocznie owego z krzymowa). Bracia arnold, Michał i jan
byli patronami kościoła w Dobropolu (1493). Benedykt z Mieszkowic
studiował w Lipsku w 1483 r.; zapewne po studiach oficjał i altarzysta
w chojnie, bo 16 iii 1494 r. na prezentację rady miejskiej objął wikarię
św. Bartłomieja, oficjał i vicedominatus Caminensis, officialis dicti opidi
(chojny) wspomniany też w 1509 roku. Miał być synem sędziego kunona
i katarzyny v. ellingen

34

.

w 1495 r. mamy cenne źródło pozwalające na większą orientację

w rozgałęzionym coraz bardziej rodzie. Z tego roku pochodzi list lenny
dla sydowów:

kurt z dworu tchórzono (

-

Toren), arnd, Michel i hans, bracia

z Dobropola; bracia hans i Busso z sitna (synowie jerzego) mają

1482 r.; XiX, s. 411: 1484 r., s. 414: 1487, 1490 r.; c ii, s. 440: 1499 r.; Regesta ii, s. 331: 1491 r.

32

cDB XiX, s. 415.

33

cDB XiX, s. 50: 1472 r., s. 414: 1490 r., s. 499: 1491 r., s. 415; regesta ii, s. 290: 1474 r., s. 331:

1490-1 r,; H. Bütow, Schuldnerregister des S. Georgshospitals zu Königsberg Nm. aus der Zeit um
1475, „Die neumark“ 6, 1929, s. 125–135, s.130: 1475 r.

34

F. Priebatsch, Geistiges Leben in der Mark Brandenburg am Ende des Mittelalters, „Forschungen

f. Brandenburgische u. Preussische geschichte”, Xii, 1899, s. 8 (332): 1483 r.; regesta ii, s. 330:
1491 r.; cDB XiX, s. 416: 1490 r.; do Benedykta r. Klempin, Diplomatische Beiträge zur Geschichte
Pommerns aus der Zeit Bogislafs X, Berlin 1859, s. 92, 134; H. Bütow, Zur Reformationsgeschichte
der Stadt Königsberg, „Die neumark”, 14, 1943, s. 6: 1494 r.; Sg, s. 50.

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

37

potwierdzone: 5 łanów na połowie troszyna (Crossin), 9 łanów i połowę
opuszczonego wicina (Stoltendorp k. Morynia), opuszczony folwark
Pannekel, dwie części Otwyck i Neuendorf, 17 łanów w wierzchlasie,
trzy części goszkówka, 7 łanów w goszkowie;
jasper, henning, Michel i hans, bracia ze stołecznej (synowie

-

henninga z 1460) z połową gogolic; hans (syn kurta z 1472) i jego
synowiec Ludwik z goszkowa mają 25 łanów;
do wspólnej ręki z nimi lenno posiada kurd i arnd z braćmi oraz

-

claus z góralic do wspólnej ręki, mają połowę gogolic, 1/3 Otwick
i Neuendorf, 7 łanów w wierzchlasie, 4 łany w goszkowie

35

.

narastający materiał wykorzystano w załączonych tablicach

genealogicznych. Powyższe uzupełniają obficie akty hołdownicze wobec
nowego elektora brandenburskiego joachima i z 1499: elektor 7 iii
1499 zatwierdzał chojnie 11 łanów na owym polu Crinoschen, nabyte
od zmarłego Piotra von sydow z krzymowa

36

. w Myśliborzu hołdowali

mu wtedy: kurt, arndt, Michał (nie zaprzysiężony), hans, hans, Busso,
jasper, henning, Michel, hans (nie zaprzysiężony), hans z goszkowa, claus
(zu Struszberg, nie zaprzysiężony) i kuno sędzia ziemski. otrzymali nowy
list lenny: hans z goszkowa z 8,5 ł., hans i Busso (Bone!) z sitna otrzymali
wicin (stolzendorf), pola opuszczonego Pannakel (k. troszyna), 2 części
otwick i neuendorp, 17 łanów w wierzchlasie, trzy części w goszkówku,
23,5 łana w goszkowie. wyżej wymieniono jednak braci hansa i hasso
z sitna. tego roku też Piotr z krzymowa (syn hansa) otrzymał
po ojcu lenna, a mianowicie 11 łanów krzymowie, 2 łany opuszczone
i 4 zagrodnicze, dochód z karczmy, 11 łanów na polu cremow (opuszczonego
krzymowa), a kuno otrzymał dziedziczne dochody, młyn, sąd ziemski
i sąd sołtysi w Mieszkowicach z 12 łanami w kurzycku

37

.

Porządkowaniem poszczególnych linii, coraz lepiej się odsłaniających,

35

cDB XiX, s. 210.

36

tamże, s. 423.

37

cDB c ii, s. 440; XXiV, s. 214; XiX, s. 423; Regesta ii, s. 368.

edward rymar

38

zajmujemy się w tablicy genealogicznej z wykorzystaniem tablic sydowa.

Busso w 1505 r. otrzymał list lenny na pół Białęg (Bellin =

Białęgi?), ½ jez. sarbinowo (Zorbenow), 4 łany i zagrodę zagrodniczą
w goszkowie po wdowie ellingen, 3 łany i zagrodnika w troszynie kupione
od ellingenów. w 1509 r. bracia Benedykt, Mathias, achim, Benedykt
Młodszy, Michał z kurzycka otrzymali list lenny na 24 łany w kurzycku,
sąd ziemski w Mieszkowicach po ojcu kunonie; hans starszy z czachowa
przy sprzedaży łanu w czachowie (1511), hans z sitna (syn jerzego)
w 1514 r. kupił Lubiechnię wielką i Małą w ziemi torzymskiej i w 1517
r. otrzymał je w lenno od joannitów. jakub z thorne (1511)

38

i Busso

na goszkowie (gossen) w 1529 r. udzielili pożyczki uchtenhagenowi
z neuenhagen

39

. joachim po ojcu kunonie otrzymał 20 Vi 1536 r. list

lenny na 32 łany w kurzycku i sąd miejski w Mieszkowicach

40

.

Linię na stołecznej założył henning (1460, 1465) z żona

anną von strauss z czernikowa (k. Myśliborza). synami jego byli
kaspar, henning, Michał i hans. w 1536 r. henning, syn kaspara
ze stołecznej (1495, 1499) i ewy von schaplow z domu Quilitz oraz
hans, syn Michała (1495, 1499) i katarzyny von schaplow z domu
gutow, otrzymali list lenny obejmujący dobra jak w 1499 r. a także 1/6
stok i ¼ góralic, zwolnione przez zgon clausa. Piotr na goszkowie
ożenił się 4 iii 1540 r. z elżbietą nn

41

. henning zmarł przed 1544

r., zakładając linię rodową wymarłą przed 1644 rokiem. katarzyna,
siostra henninga, była żoną kaspara von der Marwitz z Marwic. hans,
zmarły przed 1562 r. z żoną urszulą von Beneckendorff z wardynia
założył linię trwającą do dziś. kuzynka henninga i hansa urszula,
córka hansa (1495, 1499) i agnieszki von witte z Morzycy, była żoną
Mikołaja von sack. Marcin, syn Piotra z krzymowa (1499) i Zofii

38

cDB Xii, 465: 1498 r.; XiX, s. 425: 1500 r., s. 59: 1509 r., s. 114: 1511 r.; XXiV, s. 225: 1505 r.; Xiii,

s. 302: 1514 r.; o linii na Sitnie i goszkowie Sg, s. 17.

39

cDB XiX, s. 431.

40

tamże, s. 62.

41

Regesta iii, s. 170.

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

39

von krummensee, objęty też listem lennym z 1536 r., na stokach
i części krzymowa, zmarł przed 1562 rokiem. Z żoną elżbietą
von wreech założył linię wymarłą w 1823 roku. Po henningu z gogolic
syn kaspar był żonaty z gertrudą von holtzendorf.

arnd i Michał na Dobropolu i połowie góralic (1495) i ich brat

hans na Dobropolu i ¼ góralic (1499) byli synami arnda (1454). arnd
(ii) z adelajdą von strauss miał córkę annę (ur. 1484, zm. po 1544),
żonę wernera von Böcke z Barnimia, synów Piotra (1536), zm. przed
1544 r., żonatego z hipolitą von küssow, szymona (1536, 1544),
i jaspara (1536). hans ze stołecznej ożenił się 27 ii 1550 roku. Z kuzy-
nem kasparem ze stołecznej odnotowani zostali w 1558 roku

42

. kunz

(konrad) na theeren (1495, 1499) żonaty z elsą von wedel z krępcewa
i następnie anną von Damnitz z Rościna i kurt na góralicach (1495,
1499) byli synami hansa z theeren i góralic (1465) i anny von gün-
tersberg z wapnicy. synami kunza z pierwszej żony byli jakub na the-
eren (1511) i eggert (1530), żonaty z katarzyną von Blankensee, córką
Dionizego ze sławęcina i ilsy von wedel (ten miał tylko córki). synami
kurta byli hans na góralicach i theeren (1536) zmarły przed 1562 r.,
żonaty z Małgorzatą von Runge oraz absalon na góralicach i theeren
(1540). synami hansa byli hans na theeren (1530, zmarły przed 1594)
żonaty z anną von wedel (ród wymarł w 1813) i tomasz na góralicach
(1562), zakładający dalszą linię.

Z linii na sitnie synami hansa (1495, 1499) byli Piotr starszy

i krzysztof mający w 1536 r. do wspólnej ręki z kuzynami sitno, tro-
szyn do 7 łanów (3 należały do Piotra), wicin, 8,5 łana w wierzchlasie,
1/8 stoków, Lubiechnię wielką i Małą, część orthwig i neuendorf. Piotr
z elżbietą miał synów kaspara (1536) i hansa. krzysztof zmarły przed
1544 r. z Zofią von Parlow miał córkę ewę, żonę Bernda von Mucker-
witza. Drugą linię założył brat hansa Busso (1495, 1505). Z nn von der

42

F. Fischer, dz. cyt., s. 36 n; Regesta iii, s. 189.

edward rymar

40

Marwitz miał synów Busso i hansa. Busso w 1536 r. miał 3 łany w gosz-
kowie, Białęgi z jez. Zorbenow, 3 części goszkówka, 8,5 łana w wierz-
chlasie, 1/8 stoków, 3 łany w troszynie. Zmarł w 1543 roku. jego brat
hans na grzymiradzu, goszkowie, wierzchlasie zmarł przed 1536 rokiem.
Z ilse von Beerfelde z trebnitz miał Piotra (Młodszego) i Bussona. Piotr
po bratankach i kuzynach (z linii hansa) przejął całość: sitno, goszków,
Białęgi, ¼ stoków, 2/3 orthwig i neuendorf, obie Lubiechnie oraz swą
część wierzchlasu, troszyna, wicina, Parnekel, w 1544 r. w dobrach
po stryju Bussonie. Zmarł w 1563 roku. Z żony ilse von steinwehr z wi-
duchowej miał achatza (ur. 1538, zm. 1598), którego potomkowie żyją
do dziś i hansa z goszkowa. Brat Piotra Busso (1544) zmarł w 1548 roku.
Z nn von schöning miał syna krzysztofa.

Linię na kurzycku założył kuno (1466), zapewne z goszków-

ka (1472), sędzia ziemski mieszkowicki (1470–1499), mający 12 łanów
w kurzycku (1499), zmarły przed 1509 rokiem. Z katarzyną von ellin-
gen z Białęg miał: Benedykta (starszego), duchownego w kościele para-
fialnym w chojnie w 1509 (także wikarym przy ołtarzu św. Bartłomieja
w kościele parafialnym w 1494); Mathiasa, duchownego (1509); joachi-
ma z braćmi na kurzycku (1509), sędziego miejskiego w Mieszkowicach,
gdzie kupił 4 łany w 1517 r., zmarłego przed 1544, żonatego z Małgorzatą
von sydow z gogolic (jego dziećmi byli anna, żona Bogusława von Dam-
nitz z Rościna i henryk na 32 łanach w kurzycku (1544), żonaty z anną
von kuhmeise z Barnówka, założyciel linii trwającej do dziś), Benedykt
(Młodszy) i Michał na kurzycku (1509)

43

.

Były też linie pomorskie. jedna na Blumenberg i woltersdorf k.

gardźca nad odrą (henryk starszy 1469, 1483, zm. przed 1507, ojciec
Dionizego, henryka i hansa), schönow i woltersdorf (Marx 1469, 1483,
ojciec joachima i Mathiasa); w chrapowie k. Pyrzyc (nn 1470 na 6 ła-

43

Sg, s. 8–9 (linia na Stołecznej), s. 17–20 (linia na Sitnie i goszkowie), s. 35 (linia na Dobropolu

i góralicach), s. 41 (linia na Krzymowie), s. 46 (linia na tchórznie i góralicach), s. 50 (linia na
Kurzycku). zob. też M. Fischer, dz. cyt., s. 36 n (linia na Stołecznej i gogolicach).

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

41

nów, jako lennik Borków, ojciec klausa i kaspara 1506)

44

. Znany jest tak-

że Piotr z goszkowa (1553). katarzyna wyszła za mąż w 1559 r. za kaspa-
ra von der Marwitz z Zielina

45

.

Piotr z goszkowa odnotowany w 1563 r. z kuzynami na sitnie,

goszkowie, Białęgach, ½ stoków, ¾ ortwig, neuendorf, Lubiechowie
górnym i Dolnym, części wierzchlasu, troszyna, wicina i Parnakel

46

.

Z Bussonem w 1565 r. został zobowiązany do stawania w 4 zbrojne ko-
nie w wojennej potrzebie, zaś jego kuzyn hans w 2 konie

47

. elektorski

list lenny wystawiony został w 1571 r. dla achatiusa z sitna i hansa
z goszkowa, synów Piotra, arndta syna Piotra z Dobropola, hansa i toma-
sza z góralic, synów tomasza, joachima, andrzeja i kaspra, synów han-
sa ze stołecznej, kurta i joachima z Retzdorf, synów Marcina, henryka
z kurzycka syna achami

48

.

Z lustracji lenn szlacheckich, zarządzonej w nowej Marchii przez

elektora w 1572 i 1588 r., po połączeniu jej z elektoratem po czasach mar-
grabiego jana kostrzyńskiego, poznajemy lepiej stan posiadania sydowów.
i tak: arnd (iii) ma 5 łanów i siedzibę w Dobropolu. w góralicach ma
6 łanów, które w 1573 r. wykupił (widocznie od chłopów); (tenże?) hans
ma 9 rycerskich (folwarcznych) łanów w góralicach, tamże 2 łany wyku-
pione w 1567 r., 2 wykupione w 1578 r., 2 kupione w 1582 r.; achatius
w 1572 r. ma opuszczony troszyński Parnakel, 13 łanów w sitnie, 10 ła-
nów w winicie, w troszynie 3 łany, w tym 1 plebański bez konsensu wład-
cy; kurt 14 łanów stokach; joachim starszy i Młodszy ze stołecznej mają
w 1572 r. ½ gogolic; w stołecznej joachim starszy 12 łanów, jego matka
4, joachim Młodszy 10 łanów, w tym 3 które ma matka; w 1588 r. jo-
achim Młodszy ponadto 2 łany nabyte bez konsensu; tomasz w 1572 r.

44

Sg, s. 61–63.

45

Regesta iii, s. 301, 339.

46

D. v. Bädicke, Der Parnäkel, KK 1930, s. 59.

47

c. v. eickstedt, Beiträge zu einem neueren Landbuch der Mark Brandenburg, Magdeburg 1840,

s. 46.

48

tamże, s. 65.

edward rymar

42

w tchórznie w nie pomierzonych polach miał areał ok. 6 łanów. hans w
1572 r. 12 łanów w Białęgach (Bellingen), w 1588 r. ponadto 4 łany od 1580
r.; w goszkowie hans (1572) ma 17 łanów, w 1588 r. zapisano że 4 łany,
4 łany wykupił w 1570 r., 4 w 1575 r., 3 przed laty w kurzycku w 1572

roku. henryk

30 łanów

49

.

Zaprezentowany wyżej mate-

riał źródłowy zbieramy za h. v. sy-
dowem lapidarnie w tablicach ge-
nealogicznych, które w odniesieniu
do okresu przed XVii wiekiem są zale-
dwie roboczą propozycją oczekującą na
doskonalenie i uzupełnianie. Zarazem
niechaj posłużą za streszczenie powyż-
szej rozprawy.

Tablice genealogiczne

Tabl. I Najstarsze generacje

49

H.g. ost, Die zweite deutsche Ostsiedlung im Drage – und Küddow – Gebiet, leipzig 1939

(Deutschland u. der osten, Bd 14), s. 63, 65–67, 71, 72, 74, 75.

50

opis szczegółowy zob.: Sg, s. 3.

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

ryc. 1 Herb Sydowów: trzy ostrza

oszczepu (bagnetu?) stykające się w

środku tarczy Schäckerkreuzes (za: j.t.

Bagmihl, Pommersches wappenbuch,

Stettin 1843–1855, Bd iii, tabl. XiX)

50

Henryk i

marszałek margrabiów brandenburskich

1259, 1272, 1281

?

Henryk ii

1290, 1298

Henning i

wójt (w ziemi

wkrzańskiej)1281-1308

(na Blumberg?)

werner i

1321

?= Henning ii

wójt 1319-

?=w ziemi choj. 1328, 1330

na Krzymowie + 1336 (?)

Henryk iii

w zichow (1321)

?= 1329, w wierzchlasie

1333

Michel i

na Boleszkowicach 1325

tabl. ii

Henning iV

1355 + p. 1359

Henryk iV

1349 +najwcz.

1355

werner ii

w sitnie 1353,

1355 +p 1359

w wierzchlasie, Łukowicach, Krępaczu, Krzymowie

synowie 1349,

1355 (tab. iii)

43

Tabl. II Linia na Krzymowie, Stokach

edward rymar

H

en

ni

ng

ii

st

ar

sz

y

+1

33

6

(?

)

13

28

na

K

rz

ym

ow

ie

,

zi

el

in

ie

,C

za

ch

ow

ie

H

en

ry

k

ii

i

13

21

,1

32

9,

w

w

ie

rz

ch

la

si

e

13

33

Pi

ot

ri

ho

łd

1

40

2

B

us

so

i

ho

łd

1

40

2

d

ie

tri

ch

i

13

93

-4

na

K

rz

ym

ow

ie

H

en

ry

k

V

ii

13

91

z

K

rz

ym

ow

a

H

ilp

re

ch

t

w

er

ne

ri

ii

13

93

-9

4

na

K

rz

ym

ow

ie

14

02

a

lb

er

t

H

en

ry

k

V

I M

ło

ds

zy

na

K

rz

ym

ow

ie

13

48

,

gi

er

m

ko

w

ie

H

en

ni

ng

ii

i

C

za

ch

ow

ie

13

34

,1

34

8

K

rz

ym

ow

ie

13

37

H

en

ry

k

V

st

ar

sz

y

na

K

rz

ym

ow

ie

13

34

,

13

54

a

re

nd

z

K

rz

ym

ow

a

14

47

,1

45

4

K

ur

d

14

17

,1

42

8

x

n

n

na

le

ko

w

ie

C

la

us

i

14

02

w

ilk

e

ho

łd

1

40

2;

14

13

M

at

hi

as

i

ho

łd

1

40

2;

14

13

H

en

ni

ng

iV

ho

łd

1

40

2

na

K

rz

ym

ow

ie

14

01

d

yt

ry

k

ii

14

54

H

an

si

14

44

-1

45

6

na

K

rz

ym

ow

ie

14

61

a

ch

im

14

48

H

en

ry

k

V

ii

i

14

46

z

K

rz

ym

ow

a

14

50

M

at

hi

as

ii

14

56

,1

46

1

14

75

M

ał

go

rz

at

a

14

90

Pi

ot

ri

i

14

90

-1

+p

.7

ii

i1

49

9

x

zo

fia

v.

K

ru

m

m

en

se

e

M

ar

ci

n

15

36

,1

53

8

+

p.

15

62

na

st

ok

ac

h

ic

z.

K

rz

ym

ow

a

x

El

żb

ie

ta

v

.w

re

ec

h

K

ur

d

na

st

ok

ac

h

ic

z.

.K

rz

ym

ow

a

15

62

,1

60

9

x

H

ip

ol

ita

.w

re

ec

h

Jo

ac

hi

m

na

st

ok

ac

h

ic

z.

.K

rz

ym

ow

a

sp

rz

ed

ał

sw

a

cz

ęś

ć

16

26

x

El

żb

ie

ta

v

.s

yd

ow

+

18

23

44

Tabl. III Linia na Sitnie, Brwicach

Heyne (Henryk)

1373 w Brwicach,

?pan Goszkowa 1393

Michel i starszy

1381-93, hołd 1402

Michel II Młodszy

1402, ? radca wójta 1433-4

1420 na ½ Boleszkowic

1426

Claus

Eghard i

na Blumberg 1380,

1388 z cedyńskiego winkla

1402 hołdują

1434 w Blumberg 1428

1435 woltesdorf

1442

Marcin

Claus

werner iii

1426, z sitna 1454,

sprzedali swą część Krzymowa 1456

1474,1491

Michel iii

1454

Henryk

na zamku

Ellingenów 1450,

hołd 1454

Michel IV z Myśliborza,

immatrykulowany w Gryfii

1457, wspomn. 1471

Jerzy

hołd 1454,

z sitna 1472 (?)

Kurd

½ Goralic 1495,

1/3 ortwigk, neuendorf

cz. wierzchlasu,

Goszkowa

arnd

Hans

z sitna 1495, cz. troszyna,

wicina, ortwigk, neuendorf

wierzchlasu, Goszkowa,

Goszkówka, 1499

1514 w lubiechni

Busso (i)

1505

Piotr starszy

na Goszkowie, części Sitna,

troszyna, wicina

wierzchlasu, Stoków,

lubiechni, ortwig

x 4 iii 1540 Elżbieta N.n.

Krzysztof

+przed 1544

x zofia v. Parlow

Busso (ii)

na Goszkowie na Grzymiradzu,

Goszkowie

Bialęgach, części Wierzchlasie

+ przed 1536

wierzchlasu, Stoków, troszyna

+ 1543

Hans

x ilse v.

Beerfelde

Kaspar

1536

Hans

na Goszkowie

(1572)

Ewa

x Bernard

v. Mukerwitz

Piotr Młodszy

na sitnie, Goszkowie

Białęgach, stokach

ortwig, cz. wierzchlasu

wicina, troszyna + 1563

x ilse v. steinwehr

z widuchowej

Busso (iii)

na Goszkowie

+ 1548

achatz (achatius)

ur. 1538, na sitnie

(1571)

winicie troszynie

+1598

Krzysztof

Hans

na Goszkowie

(1571)

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

45

Tabl. IV Linia na Tchórznie, Góralicach

Eg

ha

rd

(E

gg

er

t)

ii

14

43

,1

44

9

z

Tc

hó

rz

na

1

45

0,

14

54

H

an

s I

n

a

Tc

hó

rz

ni

e

i

G

ór

al

ic

ac

h

14

65

x

a

nn

a

v.

G

ün

te

rs

be

rg

z

w

ap

ni

cy

A

bs

al

on

I

ho

łd

14

54

K

un

z

(K

on

ra

d)

14

95

,1

49

9

na

T

ch

ór

zn

ie

x

El

e

v.

W

ed

el

z

K

rę

pc

ew

o

xx

a

nn

a

v.

D

am

ni

tz

z

R

oś

ci

na

K

ur

t1

49

5,

14

99

na

G

ór

al

ic

ac

h

C

la

us

z

G

ór

al

ic

1

49

5

cz

ęś

ci

O

rtw

ig

,

n

eu

en

do

rf

i Ja

ku

b

na

T

ch

ór

zn

ie

15

11

ii

Eg

ge

rt

ii

i

na

T

ch

ór

zn

ie

1

53

0

x

K

at

ar

zy

na

c

d

io

ni

ze

go

v,

B

la

nk

en

se

e

ze

S

la

w

ęc

in

a

H

an

s

ii

w

G

og

ol

ic

ac

h

i T

ch

ór

zn

ie

15

36

+p

rz

ed

15

62

a

bs

al

on

ii

15

40

a

nn

a

+

15

73

x

a

sm

us

v.

Sc

hö

ne

be

ck

z

d

ol

sk

a

o

ty

lia

x

Jo

ac

hi

m

v.

de

r

M

ar

w

itz

H

ip

ol

ita

x

Je

rz

y

v.

B

en

ec

ke

nd

or

ff

z

w

ar

dy

ni

a

ils

e

H

an

si

ii

na

T

ch

ór

zn

ie

15

36

+p

rz

ed

15

94

x

a

nn

a

v.

w

ed

el

to

m

as

z

i

na

G

og

ol

ic

ac

h

15

62

H

an

s

na

G

ór

al

ic

ac

h

15

80

,1

59

4

x

El

żb

ie

ta

v

.U

ch

te

nh

ag

en

z

Fr

ei

en

w

al

de

xx

E

lź

bi

et

a

v.

Sc

hö

ne

be

ck

to

m

as

z

ii

15

71

,1

59

4

+

18

13

edward rymar

46

Tabl. V Linia na Kurzycku (s. 50)

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

K

un

o

14

66

,1

49

9

na

K

ur

zy

ck

u,

14

70

,

14

99

sę

dz

ia

z

ie

m

sk

i w

M

ie

sz

ko

w

ic

ac

h,

14

71

ta

m

że

m

a

dw

ór

i

są

d

do

m

in

ia

ln

y,

(=

?K

ur

tz

G

os

zk

ow

a

14

72

),

+

pr

ze

d

15

09

x

K

at

ar

zy

na

v.

El

lin

ge

n

z

B

ia

łę

g

B

en

ed

yk

ts

ta

rs

zy

st

ud

en

t.

14

83

,d

uc

h.

14

94

w

C

ho

jn

ie

15

09

M

at

hi

as

du

ch

.1

50

9

Jo

ac

hi

m

sę

dz

ia

z

ie

m

sk

i w

M

ie

sz

ko

w

ic

ac

h

+

pr

ze

d

15

44

,n

a

K

ur

zy

ck

u

15

36

X

M

ał

go

rz

at

a

v.

sy

do

w

z

G

og

ol

ic

M

ic

ha

ł

lu

dw

ik

z

G

os

zk

ow

a

14

95

H

en

ry

k

15

44

na

K

ur

zy

ck

u

(3

2

ła

ny

),

po

si

ad

ac

z

są

du

w

M

ie

rs

zk

ow

ic

ac

h

+

pr

ze

d

15

77

x

a

nn

a

c.

B

al

ta

za

ra

v.

K

uh

m

ei

se

z

B

ar

nó

w

ka

iK

at

ar

zy

ny

v.

st

ei

nb

ec

k

z

B

ie

lin

a

D

o

dz

iś

a

nn

a

x

B

og

us

ła

w

v.

d

am

ni

tz

z

R

oś

ci

na

B

en

ed

yk

t M

ło

ds

zy

H

an

s

15

09

z

b

ra

ćm

i

w

K

ur

zy

ck

u

(

24

ła

nó

w

)

B

en

ed

yk

t M

ło

ds

zy

47

Tabl. VI Linia na Stołecznej (s. 8–9)

edward rymar

H

en

ni

ng

n

a

St

oł

ec

zn

ej

i

G

og

ol

ic

ac

h

14

60

,

14

65

xa

nn

a

v.

st

ra

us

s

z

C

ze

rn

ik

ow

a

K

as

pa

r

x

E

w

a

v.

sc

ha

pp

lo

w

H

en

ni

ng

M

ic

ha

ł

x

K

at

ar

zy

na

v.

sc

ha

pp

lo

w

H

an

s

x

a

gn

ie

sz

ka

v

w

itt

e

z

B

lu

m

be

rg

K

at

ar

zy

na

x

K

as

pa

r

v.

de

r

M

ar

w

itz

z

M

ar

w

ic

k.

G

or

zo

w

a

H

en

ni

ng

+p

rz

ed

15

44

15

36

z

ku

zy

na

m

iw

do

br

ac

h

(j

ak

14

99

)

or

az

½

S

to

k

¼

G

ór

al

ic

(

po

+

C

la

us

a)

H

an

s

15

36

+

pr

ze

d

15

62

x

U

rs

zu

la

v.

B

en

ec

ke

nd

or

ff

z

w

ar

dy

ni

a

k.

C

ho

sz

cz

na

K

as

pa

r

15

44

/6

2

xG

er

tr

ud

a

v.

H

ol

tz

en

do

rf

f

Je

rz

y

15

33

/1

56

2

M

ar

ci

n

15

44

/1

56

2

B

al

ta

za

r

15

44

-1

56

2

a

nd

rz

ej

15

71

K

as

pa

r

15

71

D

o

dz

iś

Jo

ac

hi

m

st

ar

sz

y

ze

S

to

łe

cz

ne

j 1

57

2

Jo

ac

hi

m

M

ło

ds

zy

na

½

G

og

ol

ic

1

57

2

U

rs

zu

la

x

M

ik

oł

aj

v

.s

ac

k

14

95

,1

49

9

w

sz

ys

cy

n

a

St

oł

ec

zn

ej

,

½

G

og

ol

ic

,4

ł.

w

G

os

zk

ow

ie

,1

/3

o

rt

w

ig

,n

eu

en

do

rf

48

Tabl. VII Linia Na Dobropolu i Góralicach (s. 35)

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

H

en

ry

k

na

d

ob

ro

po

lu

14

44

-8

H

an

sn

a

d

ob

ro

po

lu

14

47

,1

45

4

H

an

sz

C

za

ch

ow

a

14

51

A

rn

d

I h

oł

d

14

54

na

D

ob

ro

po

lu

i

½

G

or

al

ic

a

rn

d

ii

i ½

G

ór

al

ic

x

a

de

la

jd

a

v.

st

ra

us

s

M

ic

ha

ł

-1

49

3,

14

95

,1

49

9

na

d

ob

ro

po

lu

–

i ¼

G

ór

al

ic

H

an

s

i ¼

G

ór

al

ic

a

nn

a

ur

.1

48

4+

po

15

54

x

w

er

ne

rv

.B

öc

k

Pi

ot

r

15

36

+

po

15

44

x

H

ip

ol

ita

v.

K

üs

so

w

+

po

15

52

sz

ym

on

15

36

,1

54

4

K

as

pe

r

15

36

+

p.

15

44

a

re

nd

15

59

,n

a

d

ob

ro

po

lu

et

c.

+

p.

15

94

x)

n

n

v.

St

ül

pn

ag

el

c

.w

ol

fa

z

ta

sc

he

nb

er

g

xx

)E

m

er

en

tia

v.

Sy

do

w

z

e

St

oł

ec

zn

ej

xx

x)

U

rs

zu

la

v.

B

en

ec

ke

nd

or

ff

z

w

ar

dy

ni

a

D

o

dz

iś

H

an

s

w

G

ór

al

ic

ac

h

15

72

H

an

ss

ta

rs

zy

z

C

za

ch

ow

a

15

11

49

Tabl. VIII Linia na Blumberg i Woltersdorf k. Gardźca

Tabl. IX Linia na Schönow i Woltersdorf

edward rymar

M

at

hi

as

(i

)n

a

B

lu

m

be

rg

14

02

,1

41

3

H

en

ni

ng

z

B

lu

m

be

rg

B

us

so

14

43

,1

44

5

14

52

,1

45

4

M

ar

ci

n

14

47

sp

rz

ed

al

id

ob

ra

w

B

ol

es

zk

ow

ic

ac

h

ho

łd

1

45

4

H

an

s

i

ho

łd

1

45

4

H

en

ry

k

is

ta

rs

zy

14

69

na

B

lu

m

be

rg

iw

ol

te

rs

do

rf

14

83

+p

.1

50

7

x

K

at

ar

zy

na

v.

K

lü

tz

ko

w

z

D

ed

el

ow

M

ar

x

14

69

,1

50

7

na

S

ch

ön

ow

iw

ol

te

rs

df

or

f

14

83

d

in

ni

es

i

15

16

z

br

ać

m

i

H

an

s

ii

15

16

na

B

.i

w

.

Jo

ac

hi

m

i

15

15

x

G

er

tru

da

v.

w

us

tro

w

M

at

th

ia

s

15

15

H

an

si

ii

15

41

na

B

.i

w

.

x

a

gn

ie

sz

ka

v.

G

re

ife

nb

er

g

z

B

ru

ch

ha

ge

n

i Z

üt

ze

n

M

at

hi

as

ii

15

40

,1

56

1

na

Sc

hö

no

w

i

w

ol

te

rs

do

rf

.

Jo

ac

hi

m

ii

15

66

+p

.1

59

3

D

o

dz

iś

d

in

ni

es

ii

15

71

C

la

us

+b

p.

15

71

H

en

ry

k

ii

15

16

+

p.

15

41

x

El

żb

ie

ta

v

.E

ls

ho

lz

z

Lü

no

w

El

żb

ie

ta

x

a

ch

im

v.

G

re

iff

en

be

rg

a

gn

ie

sz

ka

x

Je

rz

y

a

da

m

v.

B

rie

se

n

Em

m

er

en

tia

15

84

ży

ją

w

G

ar

dź

cu

a

nn

a

15

84

D

o

dz

iś

50

Rodzina rycerska von sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności)

Das Rittergeschlecht von Sydow im Mittelalter und das Königsberger

Land (Neumark)

Das Rittergeschlecht von sydow besaß zahlreiche Landgüter

im Landkreis königsberg/neumarkt und gehörte dadurch bis 1945
zu dessen elite.

Ziel des aufsatzes ist es, diese Familie im Mittelalter zu zeigen

(13.–16. jahrhundert). als grundlage dienen verschiedene erhaltene
Quellen und eine Monographie der Familie aus dem 19. jh. (h. v. sydow,
Genealogie der Familie von Sydow, Dobberphul 1877). Die Familie wurde
1259 erstmalig erwähnt und kam zusammen mit den brandenburgischen
Markgrafen ca. 1270 in die neumark (Land königsberg, schönfliess,
Bärwalde). sie besaß auch in der uckermark (Blumberg, schönow,
woltersdorf) Lehen. Das Dorf sydow im Land Bernstein macht
die anwesenheit der Familie hier vor 1280 sehr wahrscheinlich.

Das geschlecht teilte sich bald in mehrere Linien. in dem damaligen

Landkreis königsberg besaßen sie Lehen in hanseberg/krzymów,
Dobberphul/Dobropole, Belgen/Białęgi, Fürstenfelde/Boleszkowice,
Falkenwalde/wierzchlas,

schulzendorf/wicin,

gossow/goszkowo,

görlsdorf/góralice, theeren/tchórzno, schmarfendorf/gogolice, Zachow/
czachowio, Rehdorf/stoki, schönfeld/sitno, sellin/Zielin, altenkirchen/
Łukowice, Blankenfelde/Brwice und ortwig / neuendorf (die beiden
letzten lagen auf der linken seite der oder).

Das zusammen getragene und besprochene Quellenmaterial wird

in den stammbaumtafeln verbildlicht. Der teil der tafeln, der die jahre
vor den 17. jahrhundert betrifft, bedarf noch einer Vervollständigung
in einer weiterführenden arbeit.

Rocznik Chojeński 2, 27-50

2010