Ewa Komorowska, Danuta Stanulewicz Polskie i rosyjskie słownictwo barw

Ewa Komorowska Danuta Stanulewicz

POLSKIE I ROSYJSKIE
6â2:1,&7:2 BARW

ASOCJACJE I ZNACZENIA

Szczecin 2018

UNIWERSYTET

6=&=(&,Ę6.,

6=&=(&,Ę6.,(

TOWARZYSTWO

NAUKOWE

Recenzja

dr hab. Halina Chodurska, prof. UP

Korekta

Zofia Stanulewicz

=GMčFLHQDRNãDGFH

Krzysztof Komorowski

² Ewa Komorowska, Danuta Stanulewicz

ISBN 978-83-7867-788-8

Druk

Volumina.pl Daniel Krzanowski

Wydawca

Volumina.pl Daniel Krzanowski

ul. Ks. Witolda 7-9, 71-062 Szczecin

tel. 91 812 09 08

druk@volumina.pl, www.voluminamarket.pl

63,675(ģ&,

3RG]LčNRZDQLD

:VWčS

3U]HJOĈGEDGDę]]DNUHVXQD]ZEDUZ

ZMč]\NR]QDZVWwie polonistycznym
i rusycystycznym

1.1.

3U]HJOĈGEDGDę]]DNUHVXQD]ZEDUZ

ZMč]\NR]QDZVWZLHSRORQLVW\F]Q\P

1.2.

3U]HJOĈGEDGDę]]DNUHVXQD]ZEDUZ

ZMč]\NR]QDZVWZLHUXV\F\VW\F]Q\P

1.3.

Perspektywy badawcze z zakresu nazw
barw we wsp

yãF]HVQ\PMč]\NR]QDZVWZLH

Podstawowe i niepodstawowe nazwy

EDUZZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP

2.1.

Podstawowe i niepodstawowe nazwy

EDUZZHGãXJ%. Berlina i P. Kaya

2.2.

7HVWEDGDMĈF\SV\FKRORJLF]QH
znaczenie nazw barw

2.3.

3V\FKRORJLF]QDLVWRWQRĤþQD]ZEDUZ

GODXİ\WNRZQLNyZMč]\NDSROVNLHJR

2.4.

3V\FKRORJLF]QDLVWRWQRĤþQD]ZEDUZ

GODXİ\WNRZQLNyZMč]\NDURV\MVNLHJR

2.5.

3V\FKRORJLF]QDLVWRWQRĤþQD]ZEDUZ

ZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP² podsumowanie

.RQFHSWXDOL]DFMDEDUZZXMčFLX

NRJQLW\ZQHMWHRULLSURWRW\SyZ

3.1.

7HRULDSURWRW\SyZZOLQJZLVW\FH

3ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUZ

3.2.

Prototypowe odniesienia nazw barw

3.2.1. Barwy achromatyczne

3.2.1.1.

%DUZDELDãD

3.2.1.2. Barwa czarna

3.2.1.3. Barwa szara

3.2.2. Barwy achromatyczne

3.2.2.1. Barwa czerwona

3.2.2.2.

%DUZDİyãWD

3.2.2.3. Barwa zielona

3.2.2.4. Barwa niebieska

100

3.2.2.5.

%DUZDEUĈ]RZD

105

3.2.2.6. Barwa fioletowa

108

3.2.2.7.

%DUZDUyİRZD

110

3.2.2.8.

%DUZDSRPDUDęF]RZD

113

3.3.

Podsumowanie

115

4. Skojarzenia z barwami

a prototypowe odniesienia ich nazw

SRGDQHZĮUyGãDFKOHNV\NRJUDILF]Q\FK

116

4.1.

Skojarzenia z barwami

² NUyWNLSU]HJOĈGEDGDę

116

4.2.

Rodz

DMHVNRMDU]Hę]EDUZDPL

119

4.3.

Skojarzenia z barwami podawane

SU]H]Xİ\WNRZQLNyZMč]\NDSROVNLHJR

122

4.4.

Skojarzenia z barwami podawane

SU]H]Xİ\WNRZQLNyZMč]\NDURV\MVNLHJR

124

4.5.

Skojarzenia z barwami a prototypowe
odniesienia ich nazw podane w

VãRZQLNDFK

125

=DNRęF]HQLH

128

Bibliografia

130

32'=,Č.2:$1,$

1DMVHUGHF]QLHMG]LčNXMHP\ZV]\VWNLPRVRERPNWyUHXG]LHOLã\
nam

FHQQ\FKUDGLSRPRJã\ZSU]HSURZDG]HQLXEDGDę: pani

pro

I =RL 1RZRİHQRZHM L pDQL 6ZLHWãDQLH %XUFKDQRw z Uni-

ZHUV\WHWX *GDęVNLHJR D WDNİH pani dr Agnieszce Szlachcie

] 8QLZHUV\WHWX 6]F]HFLęVNLHJR L pani mgr Annie Ochrymo-
wicz, nieg

G\Ĥ]ZLĈ]DQHM]WĈXF]HOQLĈRUD]pani mgr Magda-

OHQLH0DUNLHZLF].LHURZQLN']LDãXGV2EFRNUDMRZFyZLWy-

PLDQ\0LčG]\QDURGRZHj w Akademii Morskiej w Szczecinie.

-HVWHĤP\ UyZQLHİ RJURPQLH ZG]LčF]QH pani prof. Halinie

Chodurskiej z Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Kra-

NRZLH]DU]HWHOQĈLİ\F]OLZĈUHFHQ]MčRUD]pani mgr Zofii Sta-

QXOHZLF] Z SU]HV]ãRĤFL ]ZLĈ]DQHM ] 8QLZHUV\WHWHm *GDę

VNLP]DXZDİQĈNRUHNWč

3RG]LčNRZDQLD QDOHİĈ VLč WHİ NROHİDQNRP L NROHJRP, re-

SUH]HQWXMĈF\P UyİQH XF]HOQLH SRPDJDMĈF\P QDP ZH ZF]H

ĤQLHMV]\FKEDGDQLDFKWDNİHSU]\ZRãDQ\FK ZWHMSUDF\:ĤryG

W\FKRVyE]QDOHĮOLVLčpani mgr Izabela Berger, pan prof. Bo-

JXVãDZ%LHUZLDF]RQHNpani GU$QQD&LVãRpan dr Piotr Czaj-
ka, pan

SURI$GDP*ãD]pani PJU0DULD*UXG]LęVNDpani dr

Magdalena Jaszczewska, pan prof. Jerzy Jarniewicz, pani dr
Agnieszka Karolczuk, pani prof. Alina Kwiatkowska, pani

PJU $QQD âXF]DN pani prof. %RİHQD 0DWXV]F]\N pani dr
Ewa Modrzejewska, pan dr Tomasz Nowosielski, pan prof.

-DURVãDZ3ãXFLHQQLNpan dr Andrzej Skrzypiec, pani prof. Ol-

JD 6RNRãRZVND pani dr Natalia Sosnowska, pan prof. Kazi-
mierz Sroka, pani dr Anna Uniszewska, pani dr Anna Zbiers-
ka-Sawala i pani d

U%URQLVãDZD=LHORQND.

3ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUZ

Kierujemy

UyZQLHİZ\UD]\ZG]LčF]QRĤFLZVWURQč Uczest-

nik

yZ wszystkich przeprowadzonych przez nas EDGDę ² za

İ\F]OLZRĤþLFLHUSOLZRĤþ, a WDNİH ]DSRZDİQHL rzetelne podej-

ĤFLe GRXG]LDãXZWHVWDFKLDQNLHWDch.

:67Č3

6ãRZQLFWZR EDUZ EXG]L od lat İ\ZH ]DLQWHUHVRZDQLH ZĤUyG
badaczy

]DMPXMĈF\FK VLč OHNV\NĈ UyİQ\FK Mč]\NyZ. Nazwy

NRORUyZ DQDOL]RZDQH VĈ ] UR]PDLW\FK SXQNWyZ ZLG]HQLD ²
morfologicznego, etymologicznego i semantycznego oraz kul-

WXURZHJRMDNUyZnLHİSV\FKRORJLF]QHJR.

:WHMSUDF\NRQFHQWUXMHP\VLčQDOHNV\NRQDFKEDUZGZyFK

Mč]\NyZ VãRZLDęVNLFK ² SROVNLHJR L URV\MVNLHJR -č]\NL WH VĈ

GRV\þEOLVNRVSRNUHZQLRQHZLčFZ\ND]XMĈVSRURSRGRELHęVWZ

Z W\P Z\FLQNX VãRZQLFWZD FKRFLDİ ]DXZDİ\þ PRİQD UyZ

QLHİ pewne UyİQLFe, NWyUH EčG]LHP\VWDUDã\VLčRGQRWRZDþ.

DMPLHP\VLčJãyZQLHEDGDQLHPQD]ZEDUZ]XZDJLQDLFK

SV\FKRORJLF]QĈLVWRWQRĤþGODXİ\WNRZQLNyZMč]\NDSROVNLHJR
i rosyjskiego

MDN UyZQLHİ DQDOL]Ĉ prototypowych odniesieę

nazw barw

XZLGDF]QLDMĈF\ch sičPLčG]\LQQ\PLw konstruk-

FMDFK SRUyZQDZF]\FK L Z QDMF]čVWV]\FK VNRMDU]HQLDFK 3RG

XZDJč ZHĮPLHP\ WDNİH definicje VãyZ RGQRV]ĈF\FK VLč GR

NRORUyZ ]DZDUWH Z DXWRU\WDW\ZQ\FK VãRZQLNDFK GZyFK ED

GDQ\FKMč]\NyZ.

W rozdziale pierwszym

SU]HVWDZLDP\SU]HJOĈGEDGaęnad

VãRZQLFWZHP EDUZZMč]\NR]QDZVWZLHSRORQLVW\F]Q\PLUX
sycystycznym

NRQFHQWUXMĈF\FK VLč QD OHNV\NRQDFK NRORUyZ

QLHW\ONRZMč]\NDFKVãRZLDęVNLFK3RWHPZUR]G]LDOHGUXJLm,

SU]HFKRG]LP\ GR ]DJDGQLHQLD LVWRWQRĤFL QD]Z EDUZ Z SRO
skim i rosyjskim, preze

QWXMĈF Z\QLNL SU]HSURZDG]RQ\FK

przez nas

EDGDę testowych 5R]G]LDã WU]HFL SRĤZLčFRQ\ MHVW

SURWRW\SRZ\PRGQLHVLHQLRPQD]ZEDUZSRGDQ\PZVãRZQL

NDFKREXMč]\NyZ]DĤUR]G]LDãF]ZDUW\NRQIURQWXMHWHRGQLH
sienia z dotychczas przeprowadzonymi badaniami nad skoja-
rzeniami z barwami (i automatycznie ich nazwami) w tych

3ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUZ

Mč]\NDFK Natomiast w innym tomie przedstawimy wyniki
naszych najnowszych

EDGDę WDNLFK VNRMDU]Hę ] XZ]JOčGQLH

QLHPLFKZDUWRĤFLRZDQLD

į\ZLP\ QDG]LHMč İH SU]HGVWDZLRQH Z WHM SUDF\ EDGDQLD

SR]ZROĈ OHSLHM QDĤZLHWOLþ ]QDF]HQLD QD]Z EDUZ V]F]HJyOQLH

LFKSURWRW\SRZHRGQLHVLHQLDLSV\FKRORJLF]QĈLVWRWQRĤþ

35=(*/ć'%$'$Ę==$.5(681AZW

%$5::-Č=<.2=1$:67:,(
POLONISTYCZNYM I RUSYCYSTYCZNYM

:Mč]\NR]QDZVWZLHSRORQLVW\F]Q\PLUXV\F\VW\F]Q\P proble-
matyka

VãRZQLFWZDEDUZVWDãDVLčSU]HGPLRWHPV]eregu prac,

Z NWyU\FK ]DJDGQLHQLH WR XMPRZDQH MHVW UyİQRURGQLH SRG

Z]JOčGHP WHPDW\F]Q\P F]\ SU]\MčWHM PHWRGRORJLL RSLVX

3UDFH REHMPXMĈ ZLčF PLčG]\ LQQ\PL ]DJDGQLHQLD GLDFKUR-
niczne

VãRZQLFWZD barw, HW\PRORJLč DQDOL]\ morfologiczne

i semantyczne nazw barw,

Z\VWčSRZDQLHQD]Z barw w naz-

wach

ZãDVQ\FK, metaIRU\ EDUZ\ Z WZyUF]RĤFL SRV]F]HJyO-

nych pisarzy, w folklorze czy nawet w sferze politycznej i me-

GLDOQHM NWyUH to tematy Z\NUDF]DMĈ F]čVWR SR]D UDmy trady-

F\MQHJRMč]\NRznawstwa

. Bada

QLDMč]\NR]QDZF]HSURZDG]R-

QH VĈ ]DUyZQR QD ED]LH MHGQHJR Mč]\ND MDN i w konfrontacji
dwu-, trzy-

F]\QDZHWZLHORMč]\NRZHM

'R SU]HJOĈGX EDGDę Z\NRU]\VWDQ\ ]RVWDã UR]G]LDã SW 6WDQ EDGDę QDG

palet

Ĉ EDUZ Z Mč]\NR]QDZVWZLH SRORQLVW\F]Q\P L UXV\F\VW\F]Q\P QD WOH DQDOR-

JLF]Q\FKEDGDęZLQQ\FKMč]\NDFKVãRZLDęVNLFK z monografii E. Komorowskiej
pt.

%DUZDZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP5R]ZDİDQLDVHPDQW\F]QH, Szczecin 2010,

s. 17

² $XWRUNL SRGMčã\ GHF\]Mč R X]XSHãQLHQLDch i poszerzeniach, do

NWyU\FKZ\NRU]\VWDQRPLčG]\LQQ\PLLQIRUPDFMH]SU]HJOĈGXEDGDę]PR-
nografii D. Stanulewicz Colour, Culture and Language: Blue in Polish, Gda

ęVN

2009

=HZ]JOčGXQDXSã\ZF]DVX(NVLĈİND(.RPRURZVNLHM]RVWDãDZ\GDQD

w 2010 roku)

DXWRUNLX]XSHãQLã\SU]HJOĈGREDGDQLDRGGR roku.

$XWRUNL Z\V]ã\ ] ]DãRİHQLD İH X]XSHãQLRQ\ R SUDFH najnowsze, SU]HJOĈG

EDGDę VWDQLH VLč FHQQ\P PDWHULDãHP ĮUyGãRZ\P L QDXNRZ\P GOD RVyE
zainteresowanych

SUREOHPDW\NĈ VãRZQLFWZD barw nie tylko w Mč]\NR-

znawstwie

VãRZLDęVNLP. 1DOHİ\WHİ WX]D]QDF]\þİH SU]HJOĈG XZ]JOčGQLD

UyZQLHİZ\EUDQHSUDFHSU]HWãXPDF]RQH]LQQ\FKMč]\NyZ

14 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

1.1.

3U]HJOĈGEDGDę]]DNUHVXQD]ZEDUZ

ZMč]\NR]QDZVWZLHSRORQLVW\F]Q\P

:Mč]\NXSROVNLPSLHUZV]ĈPRQRJUDILĈOLQJZLVW\F]QĈ]]ak-

UHVX EDUZ MHVW SUDFD NUDNRZVNLHJR Mč]\NR]QDZF\ $ =DUčE\
wydana w 1954 roku, pt.

1D]Z\EDUZZGLDOHNWDFKLKLVWRULLMč]\-

ka polskiego

$=DUčEDSU]\MĈãGLDFKURQLF]QĈPHWRGRORJLčRSL-

su. Przedmiotem opisu w monog

UDILL VWDMH VLč QD]HZQLFWZR

kolorystycz

QHyZF]HVQHMSROV]F]\]Q\]XZ]JOčGQLHQLHPVãRZ-

QLFWZDJZDURZHJR5R]ZDİDQLD$=DUčE\SURZDG]RQHVĈRG
zdefiniowania danej nazwy barwy, poprzez podanie jej
synoni

PyZ Dİ SR ZQLNOLZH VWXGLD HW\PRORJLF]QH omawia-

nych wyr

D]yZ $ =DUčED RSLVXMH QD]Z\ EDUZ ] SXQktu

ZLG]HQLD]DUyZQRVãRZRWZyUVWZDMDNL semanW\NLXZ]JOčG-

QLDMĈFUyZQLHİUROčF]\QQLNyZ SR]DMč]\NRZ\FKZNV]WDãtowa-
niu nazw barw.

:DUWRUyZQLHİZVSRPQLHþWX DUW\NXãNWyU\ZSUDZG]LHQLH

jest lingwistyczny, ale dotyka zagadnienia semantyki barw

Z XMčFLu literDWXUR]QDZF]\P -HVW WR DUW\NXã ] roku 1932

6 6NZDUF]\ęVNLHM pt. :DUWRĤþWUHĤFLRZDNRORUyZZURPDQW\]PLH
a dzisiaj

$XWRUNDSRND]DãDİH ÅQLHXZ]JOčGQLHQLHVHPDQW\F]-

nej ewolucji nazw barw, jaka dokonuje si

č Z Mč]\NX PRİH

SURZDG]LþGRQLHSRUR]XPLHęLQWHUSUHWDF\MQ\FKZSU]\SDGNX
gdy akt interpretacji utworu dzieli od momentu jego pow-

VWDQLD]QDF]Q\XSã\ZF]DVX66NZDUF]\ęVND]ZUDFDXZDJč

QDUyİQĈZUDİOLZRĤþQDNRORU\SRV]F]HJyOQ\FKHSRNDWDNİH

RGZRãXMĈFVLčGRWãDHW\PRORJLF]QHJRLNXOWXURZHJo, wskazuje

QD]PLDQčQDFHFKRZDQLDVW\OLVWycznego i emocjonalnego posz-

F]HJyOQ\FKQD]ZEDUZµ

$=DUčEDNazwy baUZZGLDOHNWDFKLKLVWRULLMč]\NDSROVNLHJR:URFãDZ.

6 6NZDUF]\ęVND :DUWRĤþ WUHĤFLRZD NRORUyZ Z URPDQW\]PLH D G]LVLDM,

Å3DPLčWQLN/LWHUDFNLµ nr XXIX, s. 233²301.

E. Badyda,

ģZLDWEDUZ² ĤZLDW]QDF]HęZMč]\NXSRH]ML Zbigniewa Herberta,

*GDęVNV

3U]HJOĈGEDGDę« 15

3U]\PLRWQLNRZ\PL QD]ZDPL EDUZ ]DMPXMH VLč 0 6FKD-

bowska

NWyUD Z URNX Z\GDMH Z F]DVRSLĤPLH Å-č]\N

ROVNLµDUW\NXã pt. Pochodne przymiotniki barw. Autorka wpro-

wadza

NODV\ILNDFMč SU]\PLRWQLNyZ RNUHĤODMĈF\FK EDUZ\ SRG

Z]JOčGHP VHPDQW\F]Q\P JG]LH V]F]HJyOQH PLHMVFH Z DQD-

OL]LH ]DMPXMĈ SU]\PLRWQLNL ]ãRİRQH, RUD] VãRZRWZyUF]\P
a

SRG]LDã OHNVHPyZ SURZDG]RQ\ MHVW Z RSDUciu o ich pod-

VWDZ\VãRZRWZyUF]H

.ROHMQĈ SUDFĈ z zakresu barw pod Z]JOčGHP FKURQRORJLL

F]DVRZHM MHVW PRQRJUDILD * =HXJQHUD NWyUD XND]DãD VLč
w wersji polskiej w 1965 roku. Jest to praca nielingwistyczna,

DOHGDMĈFDZ\REUDİHQLe RJyOQHRSUREOHPDW\FHEDUw na prze-

VWU]HQLZLHNyZLo QLHNWyU\FKV]F]HJyãRZ\FKzagadnieniach

W latach 80. XX wieku

QD WHPDW EDUZ Z\SRZLDGD VLč

A. Wierzbicka

NWyUDSURSRQXMHGHILQLRZDQLHNRORUXZWHUPL

M. Schabowska, Pochodne przymiotniki barwy

Å-č]\N 3ROVNLµ nr

XL, s. 291

²304.

G. Zeugner,

%DUZD LF]ãRZLHN, SU]HNã. J. Rogaczewski, Warszawa 1965.

Praca ta s

WDQRZL NUyWNL SU]HJOĈG SUREOHPDW\NL EDUZ Z UDPDFK NWyUHJR

DXWRUZ\UyİQLDWU]\GXİHHSRNLHSRNčEH]GRNãDGQHM]QDMRPRĤFLSRGVWDZ

SU]\URGQLF]\FKHSRNčEDGDQLDUyİQ\FKZ\FLQNyZWHMG]LHG]LQ\RUD]HSRNč

V\VWHPyZ QDukowych :HGãXJ DXWRUD SUREOHP EDUZ MHVW ĤFLĤOH ]ZLĈ]DQ\

] ]DJDGQLHQLDPL ĤZLDWãD ZLG]HQLD L UR]SR]QDQLD D WDNİH ] GR]QDQLDPL

F]ãRZLHND * =HXJQHU QLH GDMH Z\F]HUSXMĈFHJo opisu wszystkich

GRW\FKF]DV UR]ZLQLčW\FK V\VWHPyZ i teorii naukowych GRW\F]ĈF\FK zjawi-
ska barwy. Skup

LD VLč SU]HGH ZV]\VWNLP QD W\FK G]LčNL NWyU\P PRİQD

OHSLHM]UR]XPLHþSRUXV]DQHSU]H]QLHJR]DJDGQLHQLD6Ĉ WRPLčG]\LQQ\PL
harmonia

L ]DOHİQRĤþ ZUDİHQLD EDUZQHJR RG NRQNUHWQ\FK ZDUXQNyZ oraz

rozgranicze

QLH HIHNWyZ IL]\F]Q\FK L HPRFMRQDOQ\FK Z\ZRã\ZDnych przez

barwy. W swojej pracy G. Zeugner

SU]HGVWDZLD UyZQLHİ WHRULH Z\bitnych

XF]RQ\FKPDODU]\F]\WHİSRHWyZNWyU]\Z ]QDF]Q\VSRVyESU]\F]\QLOLVLč
do rozwoju nauki o barwach.

A. Wierzbicka,

3U]HNãDGDOQRĤþDHOHPHQWDUQHMHGQRVWNLVHPDQW\F]QHÅ3rze-

JOĈG +XPDQLVW\F]Q\µ nr 2, s. 57. =RE WDNİH: D. Budniak, Studium

NRQIURQWDW\ZQHãĈF]OLZRĤFLOHNV\NDOQHMURV\MVNLFKLSROVNLFKOHNVHPyZR]QDF]DMĈF\ch
kolor

, Opole 1987.

16 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

nach psycholo

JLF]Q\FKF]\OLÅMHVWWRFRĤRF]\PP\ĤOLVLčMDNR

o ..., a zatem, kolor czerwony

² NRORURNWyU\PVLčP\ĤOLMDN

R NRORU]H NUZL NRORU ELDã\ ² NRORU R NWyU\P VLč P\ĤOL MDNR
o kolorze mleka, czarny

² NRORURNWyU\PVLčP\ĤOLMDNRRNR

ORU]H ZčJODµ LWG : SyĮQLHMV]HM VZRMHM SUDF\ $ :LHU]ELFND

SRZUDFDGRVIRUPXãRZDnej definicji, sygnali]XMĈFMHG\QLHSR
trz

HEč XZLGRF]QLHQLD Z GHILQLFML UyİQLF\ ]QDF]Hę NRORUyZ

ZSRV]F]HJyOQ\FKMč]\NDFKQSPLčG]\blue ZMč]yku angiel-
skim a niebieskim

ZMč]\NX polskim. W kolejnej publikacji po-

ĤZLčconej kolorom A. Wierzbicka koncentrujH VLč QD Z\RG

UčEQLHQLX nazw NRORUyZ SRGVWDZRZ\FK GR NWyU\FK ]DOLF]D
czerwony

İyãW\, niebieski, ]LHORQ\ELDã\ i czarny, oraz nazw kolo-

UyZ ÅPLHV]DQ\FKµ WDNLFK MDN SRPDUDęF]RZ\, UyİRZ\, szary
i purpurowy. Eksplikac

Mč EDUZ SRGVWDZRZ\FK EXGXMH Mč]\NR

znaw

F]\QLQDED]LHF]WHUHFKW\SyZNRPSRQHQWyw: ostensyw-

nego, kolorystycznego, negatywnego (ekskluzywnego) i proto-
typowego.

:\NãDGQLNRPNRORUXSU]\RND]MLDQDOL]\Z\NãDGQLNyZLQ-

WHQV\ZQRĤFL FHFK\ SRĤZLčFD UyZQLHİ XZDJč ( -DQXV

. Ba-

daczka ta

RSLHUDMĈF VLč nD NODV\ILNDFML PLčG]\ LQQ\PL Ju.

D. Apresjana

Z\G]LHODGZLHJUXS\SU]\PLRWQLNyZVWRSQLR-

ZDOQH QD VNDOL QDWčİHQLD FHFK\ D QLH Z DVSHNFLH NDWHJRULL
stopnia,

RUD]SXQNWRZHZNWyU\FKFHFKDMHVWEĈGĮ odnotuje-

my jej brak.

7DN ZLčF aXWRUND SRND]XMH XMčFLH koloru jako

ZãDĤFLZRĤFL WUZDãHM D QLH MDNR FHFKy stopniowalnej ² ska-
larnej

A. Wierzbicka, Cups and Mugs: Lexicography and Conceptual Analysis,

Å$XVWUDOLDQ-RXUQDORI/LQJXLVWLFVµQUV

E. Janus,

:\NãDGQLNLLQWHQV\ZQRĤFLFHFK\QDPDWHULDOHSROVNLPLURV\MVNLP,

:URFãDZ

Ju. D. Apresjan,

6HPDQW\NDOHNV\NDOQD6\QRQLPLF]QHĤURGNLMč]\ND, pr]HNã

=.R]ãRZVND$0DUNRZVNLWroFãDZ

Na ten temat patrz: E. Komorowska, Analiza semantyczno-pragmatyczna

SU]\VãyZNDȟȜȐȟȓȚ (na materiale Mč]\NDURV\MVNLHJR), Szczecin 1992, s. 45²47.

3U]HJOĈGEDGDę« 17

E. Komorowska w latach 90. XX wieku

DQDOL]RZDãDNRQR-

tacje semantyczno-

SUDJPDW\F]QHURV\MVNLHJRSU]\VãyZNDȟȜȐȟȓȚ,

PLčG]\LQQ\PLMHJRãĈF]OLZRĤþ]SU]\PLRWQLNDPLLSU]\VãyZ-
kam

LQD]\ZDMĈF\PLEDUZ\0RQRJUDILD ]DZLHUDMĈFDWHUR]ZD

İDnia XND]DãD pewne widoczne SUDZLGãRZRĤFL VHPDQW\F]Qe

IXQNFMRQRZDQLD SU]\VãyZND ȟȜȐȟȓȚ NWyUH GHWHUPLQXMĈ jego

ãĈF]OLZRĤþ$PLDQRZLFLHW\SRZDGOD SU]\VãyZNDȟȜȐȟȓȚ jest

MHJR ãĈF]OLZRĤþ ]H VãRZHP ] SHãnym nasyceniem cechy, do
granic,

MDN UyZQLHİ QHJDFMĈ Z\UDİRQĈ explicite w strukturze

powierzchniowej

]D SRPRFĈ Z\UD]yZ ] SUHILNVDPL QHJDFML

(np.

ȟȜȐȟȓȚ țȓȑȞȎȚȜȠțȩȗ) c]\ LPSOLFLWH ] QHJDFMĈ XNU\WĈ

Z VWUXNWXU]H JãčERNLHM np. ȟȜȐȟȓȚ ȑșȡȝȩȗ). -HĤOL FKRG]L
o pierwszy warunek

² SHãQHJRQDV\FHQLDFHFK\² QLHZĈWSOLZLH

jest on

VSHãQLRQ\bowiem NRQRWDFMHSU]\VãyZNDȟȜȐȟȓȚ z przy-

miotnikami i przy

VãyZNDPLNRORUXMHV]F]HGRELWQLHMSRGNUHĤ-

ODMĈ MHJR ãĈF]OLZRĤþ ] wyrazami z SHãQLĈ QDV\FHQLD FHFK\
w tym wypadku kolo

UHP 6WĈG SRãĈF]HQLD ] Z\UD]DPL SHã-

QRĤFL EDUZ\ QS ȟȜȐȟȓȚ ȥȮȞțȩȗ, ȟȜȐȟȓȚ ȘȞȎȟțȩȗ, ȟȜȐȟȓȚ ȔȮș-

Ƞȩȗ, czy nawet zreduplikowanego nasycenia, np. ȟȜȐȟȓȚ

ȚȜșȜȥțȜ-ȏȓșȩȗ. Tym saP\PEUDNSRãĈF]Hę]Z\UD]DPLRQLH-

SHãQ\PQDV\FHQLXNRORrem typu

ȟȜȐȟȓȚ ȘȞȎȟțȜȐȎȠȩȗ, *ȟȜȐȟȓȚ

ȔȓșȠȜȐȎȠȩȗ, *ȟȜȐȟȓȚ ȟȖțȓȐȎȠȩȗ itd.

Ocena barwy z punktu

widzenia eksplicyt

QRĤFL L LPSOLF\WQRĤFL ]DZDUWHM Z QLFK ne-

JDFMLZ\PDJDãDE\SU]\MčFLDRNUHĤORQ\FKNU\WHULyZVNDODUQRĤFL
i stanowi zagad

QLHQLHRGUčEQ\FKVWXGLyZ

Pod koniec lat 80. i w latach 90. XX wieku

]DXZDİDVLč]DLQ

WHUHVRZDQLH SUREOHPDW\NĈ EDUZ Z XMčFLX V\QFhronicznym.
M. Ampel-Rudolf przeprowadza interpretacje semantyczne

OHNVHPyZ kolor i barwa

-č]\NR]QDZF]\QL ta VWZLHUG]D İH

Symbol

MHVWR]QDF]HQLHPEUDNXãĈF]OLZRĤFL

E. Komorowska, Analiza semantyczno-

SUDJPDW\F]QD«, s. 46.

M. Ampel-Rudolf, Barwa a kolor

Å3RUDGQLN -č]\NRZ\µ QU

s. 621

²625.

18 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

]DNUHV\W\FKOHNVHPyZSRNU\ZDMĈVLčJG\PyZLP\REDUZLH

NRORU]H FDãHJR ]ELRUX OXE JG\ PyZLP\ R EDUZLH NRORU]H
zmiennej. Zakresy te

QLHSRNU\ZDMĈVLčJG\FKDUDNWHU\]XMHP\

NRQNUHWQĈ FHFKč GDQHJR RELHNWX ² ZWHG\ Xİ\ZDP\ OHNVHPX
kolor.

Natomiast,

JG\ FHFKD NRORUX GDQHJR RELHNWX XMčWD MHVW

ZVSRVyEDEVWUDNF\MQ\WRZyZF]DVXİ\ZDP\OHNVHPXbarwa.

M. Ampel-Rudolf w monografii pt. Kolory.

=EDGDęOHNV\NDO

Q\FKLVNãDGQLRZR-semantycznych SRUXV]DSUREOHPDW\NčGHILQLFML

OHNVHPyZEDUZ

6ZRMHUR]ZDİDQLDautorka poszerza o bada-

nia A. Wierzbickiej

SRVWXOXMĈFHMdefiniowanie koloru w termi-

nach psychologicznych, oraz

- /\RQVD SURSRQXMĈFHJR DEy

]ELyU SRGVWDZRZ\FK NRORUyZ UR]XPLHþ MDNR VNDOč FLĈJãĈ
czarny

, szary,

ELDã\ itd. Podstawowym celem monografii staje

VLčRSLVVHPDQW\F]Q\LV\QWDNW\F]Q\Z\UDİHęSU]HND]XMĈFych
inf

RUPDFMč R ]QDF]HQLX ]H V]F]HJyOQ\P XZ]JOčGQLHQLHP

przymi

RWQLNyZNRORUXER² MDNXZDİDDutorka ² VĈRQHSU\

PDUQ\PL Z\NãDGQLNDPL NRORUX Autorka przyjmuje prymat

SãDV]F]\]Q\ VHPDQW\F]QHJR UR]F]ãRQNRZDQLD WHNVWX QDG SR

]RVWDã\PLLVWRVXMHpredykatywno-argumentowy model opisu.

:\UDİHQLDSUHG\NDW\ZQHSHãQLĈZQLPIXQNFMč DVNU\SW\ZQĈ
(

VãXİĈGRRSLV\ZDQLDFKDUDNWHU\VW\NLSU]HGPLRWyZZ\UDİH

QLD DUJXPHQWRZH ]DĤ SHãQLĈ IXQNFMč UHIHUHQF\MQĈ VãXİĈ GR

ZVND]\ZDQLD SU]HGPLRWyZ $QDOL]D OLQJZLVW\F]QD SURZD
dzona jest w

GZyFKJUXSDFKnazw NRORUyZWZRU]ĈF\FKVNDOč

SRGVWDZRZĈELDã\, İyãW\, czerwony, niebieski, granatowy, czarny)
i nazw

NRORUyZX]XSHãQLDMĈF\FKVNDOčSRGVWDZRZĈszary, Uy-

İRwy, fioletowy, EUĈ]RZ\, srebrny, ]ãRW\). Definicje semantyczne
proponowane w pracy

VNãDGDMĈ VLč ] NLONX NRPSRQHQWyZ

elementu ikonograficznego, przytoczenia hiperonimu, nazwy

RELHNWyZGRNWyU\FK]Z\NOHRGQRVLP\dane Z\UDİHQLHRUD]

M. Ampel-Rudolf,

.RORU\ = EDGDę OHNV\NDOQ\FK L VNãDGQLRZR-semantycz-

nyc

KMč]\NDSROVNLHJR5]HV]yZ

A. Wierzbicka, Przek

ãDGDOQRĤþ..., s. 57.

3U]HJOĈGEDGDę« 19

SU]\NãDGyZMHJRXİ\þ:NRQNOX]MLaXWRUND]DXZDİDİHÅMč
zykowe

PRİOLZRĤFL FKDUDNWHU\]RZDQLD NRORUyZ RELHNWyZ VĈ

Z ]DVDG]LH QLHRJUDQLF]RQH L ]DOHİĈ Jãywnie od intencji na-

GDZF\ 0yZLĈF R EDUZLH MDNLHJRĤ RELHNWX RGZRãXMHP\ VLč
zwykle do klas

\ GHQRWDWyZ NRORUyZ XSRU]ĈGNRZDQ\FK ZH

GãXJ MHGQHM SRGVWDZRZHM VNDOL RG ELDãHJR SRSU]H] İyãW\ LWG

DİGRF]DUQHJRµ

Problematyka

VãRZQLFWZD barw ]RVWDãD V]HURNR przedsta-

wiona w monografii pt.

6HPDQW\NDEDUZZHZVSyãF]HVQHMSROV]

F]\ĮQLH R. Tokarskiego

8ZDJDDXWRUD]ZUyFRQDMHVWQDNRQR

WDFMH VSRãHF]QR-kulturowe nazw EDUZ 0DWHULDã EDGDZF]\

PRQRJUDILL VWDQRZLĈ WHNVW\ SRHW\FNLH. Celem opisu jest od-

WZRU]HQLH FDãRĤFLRZHJR Mč]\NRZHJR REUD]X EDUZ Z Mč]\NX
polskim. R.

7RNDUVNLRPDZLDPDWHULDãZGZyFK]DVDGQLF]\FK

grupach: barw achromatycznych (leksemy

ELDã\ czarny i na-

zwy ich odcieni) i barw chromatycznych, ze

V]F]HJyOQ\P

XZ]JOčGQLHQLHPQDVWčSXMĈF\FKnazw NRORUyZczerwony, İyãW\,
niebieski

, zielony. Badacz prezentuje uwarunkowania

Mč]\NR

wo-kulturowe nazw barw, ich prototypowe odniesienia, profi-
lowanie

]QDF]Hę D W\P VDP\P LFK PLHMVFe w sposobie po-

VWU]HJDQLD RWDF]DMĈFHJR ĤZLDWD 7DNLe patrzenie na nazwy
barw

² SRPLPR İH RSDUWH QD VSHF\ILF]QHM ED]LH SRHW\FNLHM ²

pozw

DOD QD IRUPXãRZDQLH ZQLRVNyZ QDWXU\ RJyOQHM ]ZLĈ]D

nych ze sposobem konceptualizo

ZDQLDĤZLDWD

1DOHİ\WXRGQRWRZDþİH57RNDUVNL]DMPXMHVLčnazwami

barw

V]F]HJyOQLHLFK SURWRW\SRZ\PLXİ\FLDPL UROĈw kreo-

ZDQLXMč]\NRZHJRREUD]XĤZLDWDRUD]LFKNRQRWDFMami, w kil-
ku innych pracach

Cyt. za: E. Komorowska,

%DUZD Z Mč]\NX« 3DWU] 0 $PSHO-Rudolf,

.RORU\=EDGDę..., s. 166.

R. Tokarski,

6HPDQW\ND EDUZZH ZVSyãF]HVQHM SROV]F]\ĮQLH, Lublin 1995,

wyd. II rozszerzone

² Lublin 2004.

R. Tokarski, Tokarski, Ryszard, Nazwa barwy i jej

Xİ\FLD SURWRW\SRZH,

[w:]

2SLVDþ VãRZD. 0DWHULDã\ 2JyOQRSROVNLHM 6HVML 1DXNRZHM Z URF]QLFč ĤPLHUFL

20 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Opisow

LSRODVHPDQW\F]QHJREDUZSRĤZLčcony jest aUW\NXã

J. Grzeni

ZNWyU\Pautor do pola wyrazowego zalicza prze-

de wszystkim przymiotniki oraz derywowane od nich rze-

F]RZQLNLWUDQVSR]\F\MQHDMDNRFHFKčFKDUDNWHU\VW\F]QĈEDUw

WUDNWXMH Sã\QQRĤþ JUDQLF PLčG]\ QLPL - *U]HQLD ]DMPXMH VLč

UyZQLHİ ]EXGRZDniem hierarchii w polu barw, na szczycie

NWyUHM XPLHV]F]D SU]\PLRWQLN barwny. Do poziomu podsta-
wowego natomiast zalicza wyrazy nazywane

Åbarwami se-

mantycznie podstawowymi

µ, poziom SRGU]čGQ\ ]DĤ ² we-

GãXJ QLHJR ² WZRU]Ĉ X]XSHãQLDMĈFH QD]Z\ EDUZ $XWRU GR
strzeg

D ]ZLĈ]HN PLčG]\ QD]\ZDQLHP EDUZ D LFK SHUFHSFMĈ

i uwarunkowaniami kulturowymi. Opisem pola leksykalnego

QD]ZNRORUyZDOHZXMčFLX LORĤFLRZym, ]DMPXMHVLč$3DZ

ãRZVNL

NWyU\ QD SRGVWDZLH VWDW\VW\F]Q\FK REOLF]Hę Z\]QD

F]DVWUXNWXUčLORĤFLRZĈtego pola.

3UREOHPDW\Nč NRQFHSWXDOL]DFML XF]Xþ Z Mč]\NX SROVNLP

SRGMčãDZswojej monografii I. Nowakowska-Kempna

. Przy-

MčãDona semantyczno-kognitywne spojrzenie na barwy. Mate-
r

LDã EDGDZF]\ SRFKRG]L ] Mč]\ND SROVNLHJR URV\MVNLHJR

SURIHVRU'DQXW\%XWWOHUÅ7HRUHW\F]QHL0HWRGRORJLF]QH=DJDGQLHQLD/HNV\NRORJLLµ
Warszawa 4-5 marca 1992 r.

, red. A. Markowski, Warszawa 1992, s. 202

²221;

R. Tokarski,

3UREOHPDW\ND Mč]\NRZHJR REUD]X ĤZLDWD Z ĤZLHWOH semantyki barw,

[w:]

1D]Z\ EDUZ L Z\PLDUyZ Colour terms and measure terms. Swedish-Polish

Linguistic Conference on the Semantics of Colour and Measure Expression.
Stockholm, 1996.04

, red. B. Nilsson, E. Teodorowicz-Hellman, Stockholm

1997, s. 75

²86; R. Tokarski, 5HJXODUQ\ L QLHUHJXODUQ\ UR]ZyM NRQRWDFML VHPDQ-

tycznych nazw barw

, [w:]

1D]Z\ EDUZ L Z\PLDUyZ Colour terms and measure

terms. Swedish-Polish Linguistic Conference on the Semantics of Colour and Meas-
ure Expression. Stockholm, 1996.04

, red. Barbro Nilsson, Ewa Teodorowicz-

Hellman, Stockholm 1997, Stockholm University, Slavic Institute, s. 63

²74.

J. Grzenia,

=DãRİHQLD RSLVX SROD VHPDQW\F]QHJR EDUZ Z Mč]\NX SROVNLP,

ÅPoradQLN-č]\NRZ\µ 1993, nr 4, s. 155²165.

M.in.

$ 3DZãRZVNL 6WUXNWXUDLORĤFLRZDSRODOHNV\NDOQHJRQD]ZNRORUyZ,

Å3RORQLFDµ nr XXII²XXIII, s. 93²115.

I. Nowakowska-Kempna, Konceptualizacja uczu

þZMč]\NXSROVNLP, War-

szawa 2000.

3U]HJOĈGEDGDę« 21

EXãJDUVNLHJR

: PRQRJUDILL UR]ZDİDQLD NRQFHQWUXMĈ VLč

ZRNyãczerwieni, bieli, zieleni LWGZUHODFML]UyİQ\PLHPRFMDPL

W k

UĈJSUREOHPDW\NLEDUZZSROLW\FHZSURZDG]DDUW\NXã

(6WUDĤ

. Autorka porusza w nim problem

SRZLĈ]DQLD kolo-

UyZ ] QLHNWyU\PL XJUXSowaniami polskiej i rosyjskiej sceny

SROLW\F]QHM&HOHPDUW\NXãXMHVWSU]HĤOHG]HQLHNLHUXQNyZUR]-
woju i zmian w metaforyce prz

\PLRWQLNyZEDUZ

8MčFLHNXOWXURZHEDUZFKDUDNWHU\]XMHPRQRJUDILč5*URV

sa pt.

'ODF]HJRF]HUZLHęMHVWEDUZĈPLãRĤFL

NWyUHMSU]HNãDGXND

]DãVLčZ3ROVFHZURNX. Autor przedstawia barwy w sze-
rokim aspekcie kulturowo-historycznym, podejmuj

ĈF SUyEč

pokazania, jakie

VĈĮUyGãDLFKV\PEROLNL:FHOXZ\UyİQLHQLD

cech kont

UDVWRZ\FKLSRGRELHęVWZbarw, autor swoje docieka-

QLD NXOWXURZH SURZDG]L UyZQLHİ SRUyZQDZF]R QS RSLVXMH

]ZLĈ]NL MDNLH ]DFKRG]Ĉ PLčG]\ F]HUZLHQLĈ L ELHOĈ F]HUQLĈ

LELHOĈ]ãRWHPL czerQLĈRUD]ILROHWHPLSXUSXUĈ

6ãRZQLFWZX EDUZ ]RVWDã\ SRĤZLčFRQH UyZQLHİ GZD WRP\

6WXGLyZ z VHPDQW\NL SRUyZQDZF]Hj, NWyU\FK UHGDNWRUkDPL VĈ
R. Grzegorczykowa i K. Waszakowa

5R]ZDİDQLD QD WHPDW

EDUZSURZDG]RQHVĈZDVSHNFLHSRUyZQDZF]\PQDPDWHULDOH

7DPİH.

( 6WUDĤ 1D]Z\RSDUWHQDV\PEROLFHNRORUyZRGQRV]ĈFHVLčGR XJUXSRZDę

SROLW\F]Q\FK Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP, [w:] -č]\N D U]HF]\ZLVWRĤþ. Rusycy-
styczne studia konfrontatywne

UHG 3 &]HUZLęVNL + )RQWDęski, Katowice

2005, s. 178

²184.

3U]HGPLRWHP RSLVX VĈ Srzede wszystkim substantywizowane przy-

PLRWQLNLDWDNİHSRãĈF]HQLDW\SXSU]\PLRWQLNU]HF]RZQLNĭUyGãRPDWH

ULDãX VWDQRZLĈ ZVSyãF]HVQH SUDFH OHNV\NRJUDILF]QH D WDNİH F]DVRSLVPD

PLčG]\LQQ\PLÅ:SURVWµÅ3ROLW\NDµÅǻȜȐoȓ ȐȞȓȚȭµ=a: E. Komorowska,
Barwa

ZMč]\NX«V

R. Gross,

'ODF]HJRF]HUZLHęMHVWEDUZĈPLãRĤFL, SU]HNã$3RUčEVND:DU-

szawa 1990.

6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\EDUZ1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\ND

ty mentalne,

cz. I, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000;

Studia

] VHPDQW\NL SRUyZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\

mentalne,

cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003.

22 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

UyİQych Mč]\NyZURV\MVNLHJRXNUDLęVNLHJRF]HVNLHJRV]ZHG]-
kiego

LZLHWQDPVNLHJRZNRQIURQWDFML]Mč]\NLHPSROVNLP

Celem

DXWRUyZ SUDF RSXEOLNRZDQ\FK Z W\FK tomach jest

opracowanie metodologii opisu nazw barw

MDN UyZQLHİ LFK

analiza.

2GQRWRZDþ PRİQD przewagč RSLVyZ nazw barwy

zielonej i niebieskiej w I tomie i

İyãWHM w II tomie. Podstawy

metodolo

JLF]QH EDGDę ]DZLHUD DUW\NXã ZSURZDG]DMĈF\ GR

tematu autorstwa R. Grzegorczykowej i K. Waszakowej pt.

2SURJUDPLHEDGDęSRUyZQDZF]\FKw zakresie semantyki leksykal-
nej

3URJUDP EDGDę SRUyZQDZF]\FK SRGMčW\ SU]H] PLčG]\

QDURGRZ\ ]HVSyã EDGDZF]\ SRG RSLHNĈ 5 *U]HJRUF]\NRZHM

L . :DV]DNRZHM ]DNãDGD WU]\ WHPDW\ EDGDZF]H ] NWyU\FK

MHGQ\PVĈnazwy barw SR]RVWDãHWRnazwy wymiaryZ i pre-
dykaty mentalne). Nazwy barw inter

SUHWRZDQH VĈ Z RGQLH

VLHQLXGRXQLZHUVDOLyZMč]\NRZ\FKLXZDUXQNRZDęNXOWXUR

Z\FK Mč]\NyZ $UW\NXãHP PHWRGRORJLF]Q\P ZSURZDG]DMĈ

F\PZV]F]HJyã\EDGDęMHVWSUDFD.:DV]DNRZHM pt. Podsta-
wowe nazwy barw i ich prototypowe odniesienia. Metodologia opisu

SRUyZQDZczego

. Autorka przedstawia kryteria wydzielania

SRGVWDZRZ\FKQD]ZEDUZLFK]DNUHVVHPDQW\F]Q\MDNUyZ

QLHİRGQRVLRSLVSRGVWDZRZ\FKQD]ZEDUZGRSRMčþÅSURWR

W\SXµLÅZ]RUFDµ3UDFD]DZLHUDUyZQLHİ]HVWDZLHQLHSRGVWD
wowych nazw barw i ich prototypowe odni

HVLHQLDZSRUyZ

Q\ZDQ\FK Mč]\NDFK : NROHMQ\P DUW\NXOH . :DV]DNRZD

SU]HGVWDZLD VWUXNWXUč ]QDF]HQLRZĈ SRGVWDZRZ\FK QD]Z

R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa,

2SURJUDPLHEDGDęSRUyZQDZF]\Fh

w zakresie semantyki leksykalnej

, [w:] Studia z semant

\NLSRUyZQDZF]HM 1D]Z\

EDUZ QD]Z\ Z\PLDUyZ SUHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. I, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 7

²10.

K. Waszakowa, Podstawowe nazwy barw i ich prototypowe odniesienia.

0HWRGRORJLDRSLVXSRUyZQDZF]HJR, [w:] Studia z semaQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\

EDUZ QD]Z\ Z\PLDUyZ SUHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. I, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 17

²28.

3U]HJOĈGEDGDę« 23

barw

$XWRUND XVWDOD NODV\ QD]Z R]QDF]DMĈF\FK ]MDZLVND

L SU]HGPLRW\ GR NWyU\FK VĈ RGQRV]RQH SRGVWDZRZH QD]Z\
barw w ich znaczeniach ni

HSU]HQRĤQ\FK6ĈWRQD]Z\ obiek-

WyZL]MDZLVN naturalnych oraz QD]Z\DUWHIDNWyZ6ZRMHUR]

ZDİDQLD.:DV]DNRZDLOXVWUXMHDQDOL]Ĉ nazw barwy zielonej.

:\UyİQLD GOD nich QDVWčSXMĈFH NODV\ QD]Z RELHNWyZ: nazwy

URĤOLQ QD]Z\ WHUHQyZ SRNU\W\FK URĤOLQQRĤFLĈ ich XNV]WDãWR

ZDQLDDWDNİHW\SXNUDMREUD]XQD]Z\]ZLHU]ĈWJDGyZSãD

]yZSWDNyZRZDGyZQD]Z\VXEVWDQFMLQDWXUDOQ\FKQD]Z\

PLQHUDãyZ QD]Z\ F]čĤFL ZV]HFKĤZLDWD NRVPRVX ]MDZLVN

ĤZLHWOQ\FK L DWPRVIHU\F]Q\FK QD]Z\ F]čĤFL FLDãD F]ãRZLHND
Nadto autorka wy

RGUčEQLD ]QDF]HQLD SRGVWDZRZH polskiej

nazwy barwy zielonej oraz pokazuje modelowanie jej struktu-
ry semantycznej.

:NROHMQ\FKDUW\NXãDFKRPDZLDQHVĈ]DJDGQLHQLDV]F]HJy

ãRZH ND SU]\NãDG * -DYRUVND SLV]H R SRGVWDZRZ\Fh naz-

ZDFK EDUZ Z Mč]\NX XNUDLęVNim, zH V]F]HJyOQ\P XZ]JOčG

QLHQLHP ]QDF]Hę L NRQRWDFML nazw barwy niebieskiej: ȟȖțiȗ,

ȑȜșȡȏȖȗ i ȏșȎȘȖȠțȖȗ

,QWHUHVXMĈFH VĈ UR]ZDİDQLD autorki na

WHPDW ]DOHİQRĤFL QDWXU\ VHPDQW\F]QHM NRQRWDF\MQHM D QDZHW
socjolingwistyczne

M PLčG]\ OHNVHPDPL ȑȜșȡȏȖȗ i ȏșȎȘȖȠțȖȗ.

2SDOHFLHEDUZZMč]\NXURV\MVNLPSLV]H 93HWUXQLĀHYDVNX

SLDMĈFVZRMĈXZDJčQDSU]\PLRWQLNRZ\FKQD]ZDFKNRORUyZ

K. Waszakowa, Struktura znaczeniowa podstawowych nazw barw.

=DãRİH-

QLD RSLVX SRUyZQDZF]HJR, [w:] Studia z semantyki SRUyZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ

1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\NDW\PHQWDOQH cz. I, red. R. Grzegorczykowa, K. Wa-
szakowa, Warszawa 2000, s. 59

²72.

G. Javorska, O

SRGVWDZRZ\FK QD]ZDFK EDUZ Z Mč]\NX XNUDLęVNLP (mate-

ULDã\ GR EDGDę SRUyZQDZF]\FK), [w:] Studia z semantyNL SRUyZQDZF]HM 1D]Z\

EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQH cz. I, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 29

²38.

9 3HWUXQLĀHYD 3DOHWD EDUZ Z Mč]\NX URV\MVNLP R SU]\PLRWQLNowych

nazwach barw),

[w:]

6WXGLD ] VHPDQW\NL SRUyZQDZF]Hj, Nazwy barw. Nazwy

Z\PLDUyZ3UHG\NDW\PHQWDOQH cz. I, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa,
Warszawa 2000, s. 39

²58.

24 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Autorka w

SLHUZV]HMF]čĤFLSUDF\SU]HGVWDZLDãĈF]OLZRĤþQD]Z

barw z leksemami

QD]\ZDMĈF\PLF]čĤFLFLDãD i leksemami na-

]\ZDMĈF\PLobiekty naturalneZGUXJLHM]DĤEDGD QDVWčSXMĈFH
zagadnienia: nazwy odcieni barw oraz

PRİOLZRĤþ WZRU]HQLD

IRUP SU]\PLRWQLNRZ\FK L Z\VWčSRZDQie jako nazwa barwy,
np.

ȐȖȦțȭ ² ÅGRMU]DãD ZLĤQLD PD ]DZV]H FLHPQRczerwony

RGFLHęµ, a utworzenie przymiotnika ȐȖȦțȮȐȩȗ od tego lekse-
mu nie napotyka na przeszkody

PRUIRORJLF]QH VWĈG nazwa

barwy

ȐȖȦțȮȐȩȗ.

E. Teodorowicz-Hellman

SU]HGVWDZLãDVZRMHEDGDQLD w jed-

Q\P]WRPyZ6WXGLyZ] VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HjDWDNİHw kil-
ku innych

DUW\NXãDFK. Badaczka ta DQDOL]XMH SRV]F]HJyOQH

nazwy kolor

yZ Z DVSHNFLH SRUyZQDZF]\P SROVNR-szwedz-

kim. W pracy zamieszczonej w II tomie E. Teodorowicz-Hell-

PDQSU]HGVWDZLDVSRVyESRVWU]HJDQLDĤZLDWDSRSU]H]QD]Z\
barw:

İyãW\ Z Mč]\NX SROVNLP L gul Z Mč]\NX V]ZHG]NLP

Ana

OL]RZDQ\PDWHULDãMč]\NRZ\UHSUH]HQWXMHWU]\NUčJLWHPD

W\F]QHF]ãRZLHN]ZLHU]čWDLURĤOLQ\$XWRUNDEDGDPRİOLZRĤþ

ãĈF]OLZRĤFLOHNVHPyZ İyãW\i gul ]QD]ZDPLUyİQ\FKRELHNWyZ
ze

ĤZLDWD URĤOLQ L ]ZLHU]ĈW LFK UHIHUHQFMH SURWRW\SRZH RUD]

SRGRELHęVWZDL UyİQLFe w semantyce tych barw. Na podstawie

SU]HSURZDG]RQ\FKEDGDę(7HRGRURZLF]-Hellman wniosku-

MHLİQDMZLčFHMSRãĈF]Hę]QD]ZDPLEDUZİyãW\i gul RGQRVLVLč

GRĤZLDWDURĤOLQ:RGQLHVLHQLX]DĤGRF]ãRZLHNDnazwy barwy

İyãWej SU]HZDİQLHZLĈİĈVLč]NRORUHPVNyU\V]F]HJyOQLHFHU\

E. Teodorowicz-Hellman

SRUyZQXMH UyZQLHİ Solskie na-

zwy barw niebieski i zielony z ich szwedzkimi odpowiednikami

E. Teodorowicz-Hellman,

3RVWU]HJDQLHĤZLDWDURĤOLQ]ZLHU]ĈWLOXG]LSR

przez

QD]Zč EDUZ\ İyãW\ Z Mč]\NX SROVNLP RUD] JXO Z Mč]\NX V]Zedzkim, [w:]

6WXGLD ] VHPDQW\NL SRUyZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\
mentalne

, cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003,

s. 135

²150.

3U]HJOĈGEDGDę« 25

JU|Qi bln

. Analiza konotacji semantycznych nazw barw po-

zwala badaczce

QDVIRUPXãRZDQLHZQLRVNyZPLčG]\LQQ\PL

SRWZLHUG]DMĈF\FK Lstnienie podobnej konotacji znaczeniowej
dla zielonego i

JU|Q, a UyİQHMGODniebieskiego i bln.

W kolejnym artykule E. Teodorowicz-Hellman przedmio-

tem

RSLVXVWDMĈVLčSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZZDVSHNFLHSoUyZ-

nawczym polsko-szwedzkim

. Kryteriu

P Z\UyİQLHQLD nazw

barw staje si

č WHVW SU]HSURZDG]RQ\ ] G]LHþPL SROVkimi

i szwedzkimi (w wieku 12

²13 lat). Rezultaty badania autorka

SRUyZQXMH]Z\QLNDPLDQDOL]B. Berlina i P. Kaya

3RUyZQD

QLHZ\ND]XMHİH UyİQLFHGRW\F]Ĉnazw koloru ELDãHJR i czar-
nego,

NWyUHZMč]\NXG]LHFLQLH]DMPXMĈZDİQHMSR]\FML1DWR

miast szc

]HJyOQH PLHMVFH Z LFK Mč]\NX PDMĈ nazwy jednego

koloru: fioletowy i lila

Å-HJRZ\MĈWNRZDSR]\FMD]ZLĈ]DQDMHVW

VWDGLXPMč]\NRZHJRUR]ZRMXG]LHFLFRSRWZLHUG]DMĈWDNİH

badania psychologicz

QHµ

W innym artykule E. Teodorowicz-Hellman podejmuje

SUyEč RSLVDQLD VSRVREyZ WZRU]HQLD QLHSRGVWDZRZ\FK QD]Z

EDUZNWyUHZ\UDİDMĈRGFLHnie koloryZ

3U]\RNUHĤODQLXRG

FLHQLD NRORUX ELHU]H VLč SRG XZDJč MDVQRĤþ WRQ L QDV\FHQLH

-č]\NR]QDZF]\QLSRUyZQXMHVSHNWUXPNRORU\VW\F]QHZMč]\
ku polskim i szwedzkim z fizycznym sp

HNWUXPEDUZ:VWčS

E. Teodorowicz-Hellman, Zielony i niebieski

ZMč]\NXSROVNLPZSRUyZ-

naniu z

JU|Q i bln w szwedzkim, [w:] 6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\

EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. I, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 73

²92.

E. Teodorowicz-Hellman, Te

RULDSURWRW\SyZDQD]Z\EDUZZMč]\NXSRO

skim i szwedzki

P 2EUD]\ NRQFHSWXDOQH QD]Z EDUZ D LFK HNVSOLNDFMH Mč]\NRZH,

Å3RORQLFDµQUV²91.

B. Berlin, P. Kay, Basic Color Terms: Their Universality and Evolution,

Berkeley 1969.

7DPİH, s. 53.

E. Teodorowicz-Hellman,

1D]Z\ RGFLHQL EDUZ Z Mč]\NX Vzwedzkim i ich

SRUyZQDQLH]SROVNLP, [w:] 6HPDQW\F]QDVWUXNWXUDVãRZQLFWZDLZ\SRZLHG]Lred.
R. Grzegorczykowa, Z. Zaron, Warszawa 1997, s. 103

²111.

26 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

QHEDGDQLDMč]\NRZHSRND]XMĈİHleksykony barw w polskim
i szwedzkim

QLHVĈWDNLHVDPH=DREVHUZRZDQHUyİQLFHGRW\

F]Ĉ rozumienia poszc]HJyOQ\FK nazw barw, sposobyZwyra-

İDQLDich odcieni i ich kulturowych znaczeę.

$XWRUNDNROHMQHJRDUW\NXãX]WRPX6WXGLyZ] semantyki po-

UyZQDZF]HM, Hoang thu Oanh, omawia SRGVWDZRZĈ QD]Zč
barwy xanh w

\VWčSXMĈFĈZMč]\NXZLHWQDPskim, NWyUej ZMč

zyku polskim odpowiada

MĈ dwie nazwy barw: zielony i niebie-

ski

. Autorka podaje znaczenia leksemu xanh i zakres jego

ãĈF]OLZRĤFL ] OHNVHPDPL NRQNUHWQ\PL i o znaczeniu metafo-
rycznym. Przedstawiony obraz konotacji nazwy barwy xanh

SRND]XMH VSRVyE NRQFHSWXDOL]RZDQLD U]HF]\ZLVWRĤFL SU]H]

:LHWQDPF]\NyZ

Hoang thu Oanh analizuje

UyZQLHİnazewnictwo i konota-

FMHNXOWXURZHV]HUHJXQD]ZEDUZQDJUXQFLHMč]\NDSROVNLHJR
i wietnamskiego

:HGãXJtej badaczkiUyİQLFHSRZRGRZDQH

VĈ LQQRĤFLĈ RELHNWyZ L UHDOLyZ ] NWyU\PL VĈ RQH NRMDU]RQH
oraz odmi

HQQ\PL VSRVREDPL NRQFHSWXDOL]DFML ĤZLDWD Podo-

ELHęVWZD]DĤXSDWUuje w zakresie uniwersaliyZQSkrew i Zč-
giel jako prototypy przy nazwach czerwieni i czerni). Analiza

EDGDQHJR PDWHULDãX SR]ZDOD QD Z\V]F]HJyOQLHQLH jedenastu

SRGVWDZRZ\FK QD]Z EDUZ Z Mč]\Nu polskim: ELDã\, czarny,
czerwony

İyãW\, zielony, niebieski, EUĈ]RZ\, szary, fioletowy, poma-

UDęF]RZ\ L UyİRZ\ oraz RĤPLX Z Mč]\NX ZLHWQDPVNLP WUĆQJ

¶ELDã\· āHQ ¶F]DUQ\· āR ¶F]HUZRQ\· YiQJ ¶İyãW\· xanh ¶NRORU

URĤOLQ\PRU]DQLHED·QkX¶EUĈ]RZ\· tim ¶ILROHWRZ\· [iP¶V]D

U\·5yİQLFDWDZ\QLND]IDNWXLİDE\QD]ZDEDUZ\ZMč]\NX

Hoang thu Oanh, Znaczenia podstawowej nazwy barwy xanh

Z Mč]\NX

wietnamskim

, [w:] Studia z semantyki por

yZQDZF]HM1D]Z\EDUZ1D]Z\Z\PLD

UyZ3UHdykaty mentalne, cz. I, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, War-
szawa 2000, s. 125

²136.

Hoang thu Oanh,

1D]Z\ EDUZ Z Mč]\NX ZLHWQDPVNLP L SROVNLP, [w:]

Sem

DQW\F]QD VWUXNWXUD VãRZQLFWZD L Z\SRZLHG]L, red. R. Grzegorczykowa,

Z. Zaron, Warszawa 1997, s. 113

²118.

3U]HJOĈGEDGDę« 27

wiet

QDPVNLP VWDãD VLč SRGVWDZRZĈ PXVL E\þ SU]HGH ZV]\VW

kim leksemem. Nadto Hoang th

X 2DQK V]F]HJyOQĈ XZDJč

zwraca

QDSRUyZQDQLHnazw koloru ELDãHJR ZMč]\NXSROVNLP

i wietn

DPVNLP2ND]XMHVLčİHgama odcieni bieli w kulturze

L Mč]\NX ZLHWQDPVNLP MHVW QLHSRUyZQ\ZDOQLH ZLčNV]D QLİ

ZMč]\NXSROVNLPZMč]\NXZLHWQDPVNLPIXQNFMRQXMĈ24 na-
zwy pochodne utworzone od leksemu trang,

NWyUHJRSROVNLP

odpowiednikiem jest

ELDã\).

Kol

HMQĈSUDFĈSRĤZLčFRQĈ problemowi nazw barw jest ar-

tyk

Xã0LHQLþVLčUyİQ\PLNRORUDPL=DEDUZLHQLHVNyU\MDNRV\PEROL

DFMDFHFKLVWDQyZSV\FKRIL]\F]Q\FKF]ãRZLHND

Tematem arty-

NXãX VWDMH VLč VSHF\ILF]QH SROH VHPDQW\F]QH ]ZLĈ]DQH ]Xİ\

FLHP QD]Z EDUZ Z Mč]\NX F]HVNLP - 9DěNRYi SUH]HQWXMH

VSRVyE Z MDNL Mč]\N F]HVNL ÅPyZLµ QD WHPDW NRORUX VNyU\
a zw

ãDV]F]D koloru twarzy. Ponadto autorka pokazuje, w jaki

VSRVyE w F]HVNLP ĤZLHFLH Mč]\NRZ\P RNUHĤORQH RSR]\FMH VH

PDQW\F]QH ]ZLĈ]DQH ] ]DEDUZLHQLHP VNyU\ ZãĈF]DMĈ VLč GR

RJyOQLHMV]HM NDWHJRULL VHPDQW\F]QHM FHFK OXG]NLFK RUD] MDN VĈ
traktowane przez ten

Mč]\NL NXOWXUč=GDniem autorki, analiza

semantyczna dostarcza cennych informacji o modelu postrze-
gania oraz

P\ĤOHQLD R NRQFHSWXDOL]DFML QLHNWyU\FK ]MDZLVN MDN

UyZQLHİRZSã\ZLHMč]\NRZ\FKNRQRWDFMLQDRNUHĤODQLH systemu

ZDUWRĤFL

1DPDWHULDOHMč]\NDF]HVNLHJRSROVNLHJRURV\MVNLHJRLXN-

UDLęVNLHJR SUREOHPDW\Nč QLHSRGVWDZRZ\FK QD]Z EDUZ\ ]LH
lonej podejmuje I. Bjelajeva

%DUZLH İyãWHM ]DĤ SRĤZLčFRQ\

- 9DěNRYi 0LHQLþ VLč UyİQ\PL NRORUDPL =DEDUZLHQLH VNyU\ MDNR V\PER-

OL]DFMD FHFK L VWDQyZ SV\FKRIL]\F]Q\FK F]ãRZLHND, [w:] Studia z semantyki
por

yZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQe, cz. I, red.

R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 105

²125.

I. Bjelajeva,

1LHSRGVWDZRZH QD]Z\ EDUZ\ ]LHORQHM Z Mč]\NX SROVNLP

F]HVNLP URV\MVNLP L XNUDLęVNLP, [w:] Studia z semantykL SRUyZQDZF]HM 1D]Z\

EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHntalne, cz. I, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 93

²103.

28 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

MHVWDUW\NXã. Waszakowej

. Analiza semantyczna i charakte-

rysty

ND ãĈF]OLZRĤFL nazw EDUZ\ İyãWHM SR]ZDOD RGWZRU]\þ

VSRVyESRVWU]HJDQLDLZDUWRĤFLRZDQLDRWDF]DMĈFHJRQDVĤZLDWD

3U]HGPLRWHPEDGDęMHVW ãĈF]OLZRĤþQD]ZWHMEDUZ\]QD]ZDPL

] QDVWčSXMĈF\FK SyO ÅĤZLDW URĤOLnµ, ÅF]ãRZLHNµ, ÅĤZLDW]ZLH

U]ĈWµ, ÅSU]\URGD QLHRİ\Zionaµ oraz Åniebo, horyzont i FLDãD
niebieskie

LFK ĤZLDWãR İ\ZLRã\µ %LRUĈF SRG XZDJč ]akres

ãĈF]OLZRĤFL nazw EDUZ\ İyãWHM Z Mč]\NX SROVNLP, K. Wasza-

NRZD VWZLHUG]D İH QDMEDUG]LHM ÅRWZDUWĈµ GOD QLHM MHVW VIHUD

VHPDQW\F]QDÅĤZLDWDURĤOLQµ

Kolejne autorki, G. Kustova i E. Rachilina,

VNXSLDMĈ VLč na

nazwach zieleni

Lİyãci ZMč]\NXURV\MVNLP

&HOHPDUW\NXãX

jest charakterystyka semantyczna podstawowych nazw tych

EDUZRUD]Z\W\F]HQLHSUHF\]\MQ\FKJUDQLFLFKãĈF]OLZRĤFLFR

MHGQRF]HĤQLH ZLĈİH VLč z poszukiwaniem ich prototypowego
znaczenia.

$XWRUNLZ\ND]XMĈİHQD]Z\W\FKGZyFh barw opi-

VXMĈ WDNLH NDWHJRULH MDN URĤOLQ\ L RZRFH F]ãRZLHN ]ZLHU]čWD

RUD]İ\ZQRĤþ-HGQRF]HĤQLHGRZRG]ĈİH]HZ]JOčGXQDJUX

S\OHNVHPyZ]MDNLPLãĈF]ĈVLčbadane QD]Z\NRORUyZPRİ

QDPyZLþRich SHZQHMEOLVNRĤFLVHPDQW\F]QHM

:DUWHXZDJLVĈUyZQLHİzamieszczone w tomie II StudiyZ

z semantyki po

UyZQDZF]HM arW\NXã\ , 9Děkovej NWyUH RGQRV]Ĉ

VLč MHG\QLH GR Mč]\ND F]HVNLHJR MHGQDN VWDQRZLĈ PHWRGROR

JLF]Q\ SU]\NãDG RSLVX nazw barw pod Z]JOčGHP Mč]\NRZR-
kulturowym. Autorka skupia swoj

Ĉ XZDJčQDnazwach GZyFK

K. Waszakowa,

-č]\NRZH L NXOWXURZH RGQLHVLHQLD QD]Z\ EDUZ\ İyãWHM ZH

ZVSyãF]HVQHM SROV]F]\ĮQLH, [w:] Studia z semantykL SRUyZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ

1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\NDW\PHntalne, cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Wa-
szakowa, Warszawa 2003, s. 99

²121.

G. Kustova, E. Rachilina, O nazwach barw

ȕȓșȮțȩȗ i ȔȮșȠȩȗ ZMč]\NX

rosyjskim,

[w:]

6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\EDUZ1D]Z\Z\PLDUyZ

Predykaty mentalne

, cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, War

szawa 2003, s. 23

²36.

3U]HJOĈGEDGDę« 29

barw: zielonej (zeleny)

LİyãWHMçOXW\)

LGODNDİGHM]Qich bu-

GXMHNUĈJNRnotacji semantycznych.

Od roku 2000 badania naukowe w zakresie problematyki

barw prowadzi E. Komorowska.

-č]\NR]QDZF]\ni analizuje

QD]Z\EDUZ]UyİQ\FKSXQNWyZZLG]HQLD: etnolingwistyczne-
go, leksykalno-semantycznego czy kognitywnego

, zar

yZQR

ZRGQLHVLHQLXGRMHGQHJRMč]\NDMDNLZNRQIURQWDFMLMč]\NRZHM

%DGDQLDHWQROLQJZLVW\F]QHEDUZ]QDMGXMĈRG]ZLHUFLHdlenie

w pracy pt.

2PDJLF]QHMPRF\EDUZZ6ãRZLDęV]F]\ĮQLH

Przed-

miotem opisu

VWDMH VLč ĤZLDW GDZQ\FK 6ãRZLDQ Z NWyU\P

barwy same lub w

]HVSROHQLX ] F]\QQRĤFLDPL Z]PDFQLDã\

G]LDãDQLD rytualne 6ãRZLDQ: PDJLF]Q\PĤZLHFLH 6ãRZLDQ ²
pisze E. Komorowska

² NDİGD]EDUZE\ãD]QDF]ĈFDLV\PEROL

]RZDãD RNUHĤORQH ]DFKRZDQLD L LFK HIHNW\ 3U]\MčFLH HWQROLQ

JZLVW\F]QHJR VSRMU]HQLD QD EDUZč SR]ZDla pr]HGVWDZLþ EDU

ZčZWU]HFKzasadniczych aspektach, tj. w funkcji ochronnej,
leczniczej i czarownej. Analiza barw prowad

]RQDZJãčERNLP

]DQXU]HQLX NXOWXURZ\P SRND]DãD, w jakim stopniu barwa

ZUD] ] F]\QQRĤFLDPL U\WXDOQ\PL E\ãD LPPDQHQWQĈ F]čĤFLĈ

ÅPDJLF]QHJRµĤZLDWD6ãRZLDQSHãQLĈFZQLP]DUyZQRIXQNFMH

, 9DěNRYi -č]\NRZHLNXOWXURZHRGQLHVLHQLDF]HVNLHMQD]Z\EDUZ\]HOHQ\,

[w:] Studia z semantyki po

UyZQDZF]HM. Nazwy barw. Nazwy wymiaUyZ3UHG\NDW\

mentalne

, cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003,

s. 9

²22.

, 9DěNRYi .RORU\ZF]HVNLPMč]\NRZ\PREUD]LHĤZLDWDEDUZDçOXWD, [w:]

6WXGLD ] VHPDQW\NL SRUyZQDZF]HM. Nazwy barw. Nazwy w\PLDUyZ 3UHG\NDW\
mentalne

, cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003,

s. 69

²98.

E. Komorowska,

ǸȜșȜȞȖȟȠȖȘȎ ȚȓȠȎȢȜȞȖȥȓȟȘȖȣ ȐȩȞȎȔȓțȖȗ ȝȜșȪȟȘȜȑȜ

ȭȕȩȘȎ Ȑ ȘȜȑțȖȠȖȐțȜȚ ȝșȎțȓ, [w:] Sãowo. Tekst. Czas VI. Nowa frazeologia
w nowej Europie

, red. M. Aleksiejenko, W. Mokijenko, H. Walter, Szczecin

Greifswald 2002, s. 121

²125.

E. Komorowska,

2 PDJLF]QHM PRF\ EDUZ Z 6ãRZLDęV]F]\ĮQLH, [w:]

3RFKZDãD UyİQRURGQRĤFL Å5RVMD ² P\ĤO VãRZR REUD]µ W 14, red. H. Wasz-

NLHOHZLF].UDNyZ2010, s. 141²150.

30 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

RFKURQQHZVWRVXQNXGRF]ãRZLHNDLMHJRRWRF]HQLDMDNL]ZLĈ-
zane z lec

]HQLHP F]\ F]DUDPL ģODG\ PDJLF]Q\FK ]DFKRZDę

ãRZLDQZW\PQLH]Z\NOHEDUZQ\FKU\WXDãyZRGQDOHĮþPRİ-

QD MHV]F]H ZH ZVSyãF]HVQ\FK REU]čGDFK L ZLHU]HQLDFK VãR

ZLDęVNLFKDWDNİHZHZVSyãF]HVQHMPHWDIRU\FHMč]\NRZHM

Leksykalno-semantyczne badania nazw kolo

UyZ Z SDUH

miologii

]RVWDã\ RSLVDQH, mičdzy innymi, w pracy E. Komo-

rowskiej pt. N

LHWDNLGLDEHãF]DUQ\MDNJRPDOXMĈ czyli pU]\VãRZLD

z komponentem koloru

Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP

. Analiza

o charakterze leksykalno-semantycznym prowadzo

QD E\ãD

w asp

HNFLH SRUyZQDZF]\P SROVNR-URV\MVNLP -č]\NR]QDZ

F]\QL EDGD SU]\VãRZLD ] GZyFK SXQNWyZ ZLG]HQLD SRG

Z]JOčGHPF]čVWRWOLZRĤFLZ\VWčSRZDQLDw nich NRPSRQHQWyZ
nazw koloru i w zakresie ich

SyO VHPDQW\F]Q\FK 0DWHULDã

badawczy ekscerpowany

]RVWDã z polskich i roV\MVNLFKVãRZQL

NyZ SDUHPLRORJLF]Q\FK

=HEUDQR ãĈF]QLH SU]\VãyZ

w tym 248 polskich i 167 rosyjskich. W grupie 248 polskich

SU]\VãyZ SRMDZLãR VLč QD]Z NRORUyZ ELDã\, ]ãRW\, czarny,
czerwony

, szary, zielony, srebrny,

İyãW\, siwy, EXU\LUyİRZ\ Tak

ZLčF RSUyF] podstawowych QD]Z NRORUyZ ELDã\, czarny,
czerwony

, zielony,

İyãW\, UyİRZ\ Z\VWĈSLã\ WHİ nazwy niepod-

stawowe (

]ãRW\, siwy, bury : SU]\VãRZLDFK URV\MVNLFK ]DĤ

Z\UyİQLRQR G]LHZLčþ QD]Z barw: ȏȓșȩȗ, ȥȮȞțȩȗ, ȕȜșȜȠȜȗ,

ȟȓȞȩȗ, ȘȞȎȟțȩȗ, ȟȓȞȓȏȞȭțȩȗ, ȕȓșȓțȩȗ, ȞȩȔȖȗ, ȘȎȞȖȗ. Autorka na
podstawie przeprowadzonej analizy stwierdza,

İHZRE\GZX

Mč]\NDFKQDMOLF]QLHMV]HVĈSU]\VãRZLD]W\PLVDP\PLQD]ZDPL
ko

ORUyZ ELDã\, czarny, ]ãRW\, czerwony i zielony 5yİQD MHVW QD

E. Komorowska, Nie taki diab

Hã F]DUQ\ MDN JR PDOXMĈ F]\OL SU]\VãRZLD

z komponentem koloru

ZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP, w przygotowaniu.

W artykule wykorzystano

F]čĤþ PDWHULDãX EDGDZF]HJR $ &]HUQLDN

NWyUDSRGNLHUXQNLHPE. Komorowskiej SU]\JRWRZ\ZDãDSUDFčPDJLVWHUVNĈ
z zakresu paremiologii rosyjskiej pt.

3U]\VãRZLD]NRPSRQHQWHPEDUZ\ZMč]\NX

polskim i rosyjskim. Aspekt leksykalno-semantyczny

, Uniwersytet Szcz

HFLęVNL

2009.

3U]HJOĈGEDGDę« 31

tomiast ich frekwencja. W rosyjskich pr

]\VãRZLDFK GRPLQXMĈ

nazwy dw

yFK barw achromatycznych: czarnej LELDãej, w pol-

skich

]DĤnazwy ELDãy i ]ãRWy, a czarny zajmuje trzecie miejsce.

%DGDQLH VHPDQW\NL SU]\VãyZ SR]ZROLãR QD Z\G]LHOHQLH SLčþ

G]LHVLčFLX F]WHUHFK SyO ] NWyU\FK najliczniejszymi VĈ ]QDcze-
nia:

¶QLH]PLHQQRĤFL· ģZLQLD ĤZLQLĈ FKRþE\ QD VRELH ]ãRWH VDGãR

PLDãD¶SRGRELHęVWZD·:QRF\ZV]\VWNLHNRW\VĈEXUH¶SRG]ia-

ãX· -HGQL VLč URG]Ĉ ] ã\İNĈ ]ãRWĈ OXE VUHEUQĈ Z JčELH D GUXG]\

]GUHZQLDQĈ ¶VWDQX SV\FKLF]QHJR F]ãRZLHND· 0\ĤOHþRQLHEie-
skich migda

ãDFK ¶FHFK FKDUDNWHUX F]ãRZLHND· Gospodaruje jak

V]DUDJčĤ) czy ¶ZDUWRĤFLRZDQLD· (/HSV]DVãRPLDQD]JRGDQLİ]ãRW\
proces

LWG .ROHMQĈ SUDFĈ Z XMčFLX PHWRGRORJLL OHNV\NDOQR-

semantycznej i w odniesieniu do paremiologii jest praca pt.

1LHNDİdy rozuPLHFRELDãDSãHþXPLH, F]\OLZNUčJXSROVNLFKSU]\

VãyZ ] komponentem koloru

&HOHP RSLVX VWDMH VLč ]DUyZQR

charakterystyka

LORĤFLRZDSU]\VãyZMDNL]EXGRZDQLHNUčJyZ

PDQW\F]Q\FKEDUZ\ELDãHMZSROVNLHMparemiologii. Badania

SRWZLHUG]DMĈGRPLQDFMč nazw EDUZ\ELDãHML]ãRWHMZSU]\VãR

ZLDFK SROVNLFK RUD] ]QLNRPĈ OLF]Eč SU]\VãyZ ] nazwami ta-
kich

EDUZMDNUyİRZ\EXU\VLZ\İyãW\LQLHELHVNL$XWRUND

buduj

HNUčJL]QDF]Hę]NWyU\FKZ\UyİQLDVLčNUĈJFHFKF]ãR

wieka (

=ãRWHJyU\RELHF\ZDþDQLHPDLRãRZLDQ\FK¶QLHV]F]čĤFLH·

(

%XUV]W\QF]DUQ\V]F]čĤFLHPDUQH¶ERJDFWZR· (=ãRWDWRNXUNDFR

PD ]ãRWH SLyUND ¶SRGRELHęVWZR· Gniew kruka czarna wrona,
a sam czarny, jak i ona

) itd. W konkluzji, autorka stwier

G]DİH

ÅZSU]\VãRZLDFKSROVNLFK]DXZDİDVLčSHZQĈWHQGHQFMčU]D
dziej bo

ZLHP Z\VWčSXMH WHPDW\ND GREUD F]\QLHQLD GREUD

F]čĤFLHM ]DĤ SRND]\ZDQH MHVW ]ãRZ UyİQ\FKMHJR SU]Hjawach,

F]\OLMDNRFHFK\FKDUDNWHUXF]ãRZLHND2GĈãVLčMDNE\PLDãJG]LH

]ãRWHJyUyQLHV]F]čĤFLD%čG]LHV]VLHG]LDã]DF]HUZRQĈEUDPĈ) czy

E. Komorowska,

1LH NDİG\ UR]XPLH FR ELDãD SãHþ XPLH, F]\OL Z NUčJX

SROVNLFKSU]\VãyZ] komponentem koloru, [w:] :NUčJXNRORUX, przestrzeni i czasu,
red. E. Komorowska, Szczecin 2010, s. 187

²197.

32 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

F]\QLHQLD]ãD&]DUQHJRSU]\U]XFDþEREX>«@'REUR]DĤSRMD

ZLDMĈFHVLčU]DG]LHM]Z\NOHRGQRVLVLčGRFHFKF]ãRZieka (=ãR

W\ F]ãRZLHN MHJR XPLHMčWQRĤFL 8 U]HPLHĤOQLND ]ãRWD UčND) czy
nazywania

ĤZLDWD%LDãHJRĤZLDWDQLHZLHOHµ

. Semantyka przy-

VãyZ ] NRPSRQHQWHP NRORUX Z RGQLHVLHQLX GR Mč]\ND URV\M

VNLHJR RPyZLRQD ]RVWDãD Z NROHMQHM SUDF\ SW Kolory w przy-

VãRZLDFK Uosyjskich (QD SRGVWDZLH VãRZQLND 9 I. Dahla, ǽȜȟ-

șȜȐȖȤȩ ȞȡȟȟȘȜȑȜ țȎȞȜȒȎ)

. Przeprowadzone aadania po-

WZLHUG]DMĈ GRPLQDFMč nazw F]HUQL L ELHOL Z SU]\VãRZLDFK UR
syjskich.

E. Komorowska opisuje w swoich pracach nazwy

]DUyZQR

kolor

yZ achromatycznych, jak i chromatycznych. Nazwy ko-

lor

yZ LQWHUSUHWRZDQHVĈ]SXQNWXZLG]HQLDVHPDQW\NL]HOe-

mentami metodologii kognitywnej. Badania barw achroma-
tycznych

]RVWDã\ ]DSU]HQWRZDQH PLčG]\ LQQ\PL Z WDNLFK

pracach jak: Barwa

ELDãD Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP

, Paleta

barw a

FKURPDW\F]Q\FKZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP

ǯȓșȩȓ țȜȥȖ

Ȗ ȥȮȞțȩȓ ȒțȖ, ȠȜ ȓȟȠȪ Ȝ ȘȜșȜȞȖȟȠȖȥȓȟȘȖȣ ȐȩȞȎȔȓțȖȭȣ

Ȑ ȝȜșȪȟȘȜȚ Ȗ ȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȎȣ)

:Z\UyİQLRQ\FKSUDFDFKMč]\

NR]QDZF]\QL VNXSLD XZDJč QD NRQRWDFMDFK ]QDF]HQLRZ\FK

SRV]F]HJyOQ\FKnazw EDUZZMč]\NXSROVNLm i rosyjskim lub

7DPİH, s. 179²180.

E. Komorowska,

.RORU\ZSU]\VãRZLDFKURV\MVNLFK (QDSRGVWDZLHVãRZQLND

, 'DKOD ǽȜȟșȜȐȖȤȩ ȞȡȟȟȘȜȑȜ țȎȞȜȒȎ), [w:] Ad fontes. .VLčJD -Xbileuszowa

RILDURZDQD3URIHVRU2OG]H70RãF]DQRZHM, red. 3.DPLęVNa, E. Komorowska,

Szczecin 2010, s. 150

²166.

E. Komorowska,

%DUZD ELDãD Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP, [w:] Barwa

Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L kulturze I, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,
Szczecin 2010, s. 63

²78.

E. Komorowska, Paleta barw achromatycznyc

K Z Mč]\NX SROVNLm

i rosyjskim,

[w:]

%DUZDZHZVSyãF]HVQ\PMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP5R]ZDİDQLD

semantyczne,

Szczecin 2010, s. 83

²112.

E. Komorowska,

ǯȓșȩȓ țȜȥȖ Ȗ ȥȮȞțȩȓ ȒțȖ. O ȘȜșȜȞȖȟȠȖȥȓȟȘȖȣ ȐȩȞȎ-

ȔȓțȖȭȣȐȝȜșȪȟȘȜȚȖȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣ, [w:] Sãowo i tekst w opisie porywnawczym,
red. A. Czapiga, Z. Czapiga, Rzesz

yw 2010, s. 76²85.

3U]HJOĈGEDGDę« 33

WHİZDVSHNFLHNRQWUDVWRZDQLD]QDF]Hę]DUyZQRQDSoziomie

EDUZMDNLMč]\NyZ1DWRPLDVWZSUDF\SW5]ĈG]LþVLčMDNV]DUD

JčĤ, F]\OLR]QDF]HQLDFKZ\UDİHęz komponentem V]DURĤFL ZMč]\NX
polskim i rosyjskim

DXWRUND SRND]XMH VSHF\ILNč VHPDQW\F]QĈ

QD]Z\V]DURĤFLNWyUD]DOLF]DQDMHVWGREDUZDFKURPDW\F]Q\FK
i stanowi zmieszanie

F]HUQL]ELHOĈ² ZUyİQ\FK proporcjach.

$QDOL]D PDWHULDãX ]DZLHUDMĈFHJR nazwy barwy szarej w pol-

VNLPLURV\MVNLPSRND]DãD]JRGQRĤþich semantyki ZW\FKMč
zykach, k

WyUD]MHGQHMVWURQ\RVF\OXMHZNUčJX]QDF]HęW\SX

¶QLHSR]RUQRĤþ QLHĤPLDãRĤþ· szara myszka ¶VPXWHN SU]\JQč
bienie

L PRQRWRQLD İ\FLD· V]DUHİ\FLH ] GUXJLHM ]DĤ VWURQ\ ²

SRND]XMH RVRE\ G]LDãDMĈFH ] XNU\FLD NWyUH PDMĈ ]QDF]ĈF\

ZSã\ZQDĤURGRZLVNRszara eminencja).

Przedmio

WHP]DLQWHUHVRZDQLD(.RPRURZVNLHMVĈUyZQLHİ

podstawowe nazwy

NRORUyZFKURPDW\F]Q\FKWDNLFK jak czer-

ZLHę

, ziel

Hę

İyãþ]ãRWo

oraz barwa niebieska/

EãčNLWQD

E. Komorowska,

5]ĈG]Lþ VLč MDN V]DUD JčĤ F]\OL R ]QDF]HQLDFK Z\UDİHę

]NRPSRQHQWHPV]DURĤFLZMč]\NXSRlskim i rosyjskim, Å/LQJXLVWLFD%LGJRVWLDQDµ
2010, nr 7, s. 121

²132.

E. Komorowska,

ǵȓșȮțȩȗ Ȗ ȘȞȎȟțȩȗ ȤȐȓȠ Ȑ ȚȓȠȎȢȜȞȎȣ ȔȖȐȜȑȜ ȝȜșȪ-

ȟȘȜȑȜȖȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȜȐ, [w:] ǾȡȟȟȘȜȓȟșȜȐȜȐȚȖȞȜȐȜȗȘȡșȪȠȡȞȓǾȡȟȟȘȖȗȭȕȩȘ

Ȗ ȞȡȟȟȘȎȭ ȞȓȥȪ ȟȓȑȜȒțȭ ȟȠȎȞȜȓ ² țȜȐȜȓ ² ȕȎȖȚȟȠȐȜȐȎțțȜȓ ǸȜțȑȞȓȟ ǺȓȔȒȡ-

țȎȞȜȒțȜȗǮȟȟȜȤȖȎȤȖȖǽȞȓȝȜȒȎȐȎȠȓșȓȗǾȡȟȟȘȜȑȜȍȕȩȘȎȖǹȖȠȓȞȎȠȡȞȩ

ǿȎțȘȠ-ǽȓȠȓȞȏȡȞȑs. 109²114.

E. Komorowska, A. Szlachta,

1LHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ\]LHORQHMZMč-

zyku polskim i rosyjskim

, [w:] Barwa w

Mč]\NX OLWHUDWXU]H L kulturze IV, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 23

²39; E. Komorowska,

0HWDIRUDZSROVNLPLURV\MVNLPMč]\NXPyZLRQ\P(QDSU]\NãDG]LHPHWDIRU\]LHOHQL),
[w:]

1RUPDLZDULDQFMDZWHRULLLSUDNW\FHMč]\NDURV\MVNLHJRZ NRQIURQWDFML]Mč-

zykiem polskim i niemieckim

, red. K. Janaszek, Szczecin 2003. s. 73

²81.

E. Komorowska,

ǸȜșȜȞȖȟȠȖȘȎ ȔȮșȠȜȑȜ Ȗ ȕȜșȜȠȜȑȜ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȝȜșȪȟȘȜȚ

ȖȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣ ȐȘȜȑțȖȠȖȐțȜȚȝșȎțȓ, [w:] ÅǾȡȟȖȟȠȖȘȎ Ȗ ȟȜȐȞȓȚȓțțȜȟȠȪ

ȍȕȩȘȜȕțȎțȖȓµ2006, nr 4, s. 88²94.

E. Komorowska,

2NRORU]HQLHEDZ]ZLHUFLDGOHZVSyãF]HVQHJRMč]\NDSRls-

kiego i rosyjskiego

, [w:]

ǿșȜȐȜȐȟșȜȐȎȞȓȖȒȖȟȘȡȞȟȓ, ǺȜȟȘȐȎ 2006, s. 113²119;

E. Komorowska, Niebieski/b

ãčkitny ȐȝȜșȪȟȘȜȚȭȕȩȘȓȖȟȖțȖȗ/ȑȜșȡȏȜȗȐȞȡȟȟ-

34 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

:SUDFDFKSRND]DQHVĈNRQRWDFMHVHPDQW\F]QH]DUyZQRZ\

UDİHę]DZLHUDMĈF\FKNRPSRQHQWEDUZy (np. SDWU]HþSU]H]UyİR
we okulary

MDN L NRQRWXMĈF\FK EDUZč np. ogniste spojrzenie,

SãRPLHęXF]Xþ$XWRUNDZ\NRU]\VWXMHZRSLVLHPHWRG\EDGDę

VHPDQW\F]Q\FK L NRJQLW\ZQ\FK NWyUH SR]ZDODMĈ QD SURILOR
wanie charakterystycznych dla opisywanych nazw barw do-
men znaczeniowych, i na tym tle o

SLVXMH VSHF\ILNč ]QDF]H

QLRZĈSRV]F]HJyOQ\FKQD]Z barw.

Barwy zan

DOL]RZDQH ]RVWDã\ w pracach E. Komorowskiej

UyZQLHİZXMčFLXRQRPD]MRORJLF]Q\P3RGVWDZĈDQDOL]\E\ãR

RNUHĤORQH]QDF]HQLHZRNyãNWyUHJRRJQLVNRZDQHE\ã\realizu-

MĈFH JR Z\UDİHQLD NRORU\VW\F]QH 7DNL VSRVyE DQDOL]\ ]QDOD]ã
odzwierciedlenie w pracach takich jak:

-čzykowa paleta barw sta-

QyZ SV\FKRIL]\F]Q\FK F]ãRZLHND

2 XF]XFLDFK Z NRORUDFK Mč]\ND

ǸȜșȜȞȖȟȠȖȘȎșȬȏȐȖȐȞȡȟȟȘȜȚȝȜșȪȟȘȜȚȖȖȟȝȎțȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣ

6]F]HJyOQHPLHMVFHZEDGDQLDFKNRORU\VW\F]Q\FK(.RPR-

rowskiej zajmuje monografia pt. Barwa w

Mč]\NX polskim i rosyj-

skim.

5R]ZDİDQLDVHPDQW\F]QH

0RQRJUDILDVNãDGDVLč]GZyFK

]DVDGQLF]\FK F]čĤFL WHRUHW\F]QHM ]DZLHUDMĈFHM KLVWRULč EDGDę

QDGEDUZĈRGF]DVyZVWDURİ\WQ\FKSU]HJOĈGSROVNLFKLURV\M-

VNLFK EDGDę OLQJZLVW\F]Q\FK Z NUčJX WHPDW\NL EDUZ L SRG-
stawy metodologiczne pracy oraz prak

W\F]QHM REHMPXMĈFHM

leksykalno-semantyczno-kulturowy opis nazw barw w opar-

ȘȜȚȭȕȩȘȓȐ ȟȓȚȎțȠȖȘȜ-ȘȜȑțȖȠȖȐțȜȚȝșȎțȓ, [w:] ǾȡȟȖȟȠȖȘȎȖȟȜȐȞȓȚȓțȜȟȠȪ,
red

Ƕ. ǽ. ǹȩȟȎȘȜȐa, ǿȎțȘȠ-ǽȓȠeȞȏȡȞȑ 2007, s. 170²177.

E. Komorowska, J

čzykowa paleta barw stanyw psychofizycznych czãowieka,

ÅAnnales NeophilologiarumµQUs. 125²134.

E. Komorowska,

2 XF]XFLDFK Z NRORUDFK Mč]\ND, [w:] ǱȞȎțȖ ȟșȜȐȎ.

ǿȏȜȞțȖȘ țȎȡȥțȩȣ ȟȠȎȠȓȗȘ 65²șȓȠȖȬ ȝȞȜȢ. ǰǶǺȜȘȖȓțȘȜ, red Ǻ ǮșȓȘ²

ȟȓȓțȘȜȃǰȎșȪȠȓȞǺǲȬȞȖțȑAȆȡȚȓȗȘȜǺȜȟȘȐȎV²531.

E. Komorowska, P. Wahl,

ǸȜșȜȞȖȟȠȖȘȎ șȬȏȐȖ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ ȝȜșȪȟȘȜȚ

Ȗ ȖȟȝȎțȟȘȜȚ ȭȕȩȘȎȣ, [w:] La lengua y literatura rusas en el espacio educativo
internacional: estado actual y perspectivas

, t. 1, Granada 2007, s. 643

²648.

E. Komorowska, Barwa w

Mč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP5R]ZDİDQLDVHPDQ-

tyczne,

Szczecin 2010.

3U]HJOĈGEDGDę« 35

FLX R IXQNFMRQXMĈFH Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP Z\UDİHQia

Mč]\NRZH $QDOL]D prowadzona jest wielokierunkowo, po-

F]ĈZV]\RGDVSHNWyZNXOWXURZ\Fh barw i ich roli w kulturze

VãRZLDęVNLHM Z V]F]HJyOQRĤFL Z IXQNFML OHF]QLF]HM PDJLF]QHM

L PLãRVQHM 6ãRZLDQ SRSU]H] DQDOL]č nazw barw z punktu
widzenia metodologii semantyczno-kognitywnej z wykorzys-
taniem teorii

SURWRW\SyZLSURILORZDQLDJG]LHRPyZLRno na-

zwy barw achromatycznych i chromatycznych,

Dİ GR DQDOL]

o charakterze podsu

PRZXMĈF\P Z NUčJDFK WHPDW\F]Q\FK

%DUZ\ F]ãRZLHND, %DUZ\ PLãRĤFL i %DUZ\ İycia Z Mč]\NX SROVNLP
i rosyjskim

3U]\MčFLH WDNLHM PHWRGRORJLL SR]ZROLãR DXWRUFH QD

wielokrotne analizowanie

OHNVHPyZRGQRV]ĈF\FKVLčdo barw

i wyra

İHę metaforycznych, w ]ZLĈ]kach frazeologicznych,

] UyİQ\FK SXQNWyZ ZLG]HQLD FR VWZRU]\ãR SRGVWDZ\ GR
wielostronnej semantyczno-kulturowej charakterystyki tego

Z\FLQNDVãRwnictwa ZMč]\NXSROVNLPL rosyjskim.

Nazwy barwy niebieskiej

VWDã\ VLč SU]HGPLRWHP ]DLQWHUH

sowania D. Stanulewicz

V]F]HJyOQLHZPRQRJUDILLSWColour,

Culture and Language: Blue in Polish

NWyUDSU]edstawia lekse-

my z tego pola

QDWOHLQQ\FKQD]ZEDUZZ\VWčSXMĈF\FKZSRO

V]F]\ĮQLH. Ponadto badaczka ta rozpatrXMH VãRZQLFWZR EDUZ

] UyİQ\FK SXQNWyZZLG]HQLD 7DNQD SU]\NãDGRPDZLD SUR

EOHPSU]HNãDGXQD]ZEDUZDQJLHOVNLFKQDMč]\NSROVNL

. Au-

UNDSRND]XMHUyİQHVWUDWHJLHVWRVRZDQHSU]H]WãXPDF]\GR

NWyU\FK PLčG]\ LQQ\PL QDOHİĈ SRPLQLčFLH nazwy koloru,
pozostawienie nazwy koloru

ZRU\JLQDOHWãXPDF]HQLHRSLVR

we,

D WDNİH WãXPDF]HQLH GRVãRZQH .RORU\ D QD]Z\ JDWXQNyZ

SWDNyZ HXURSHMVNLFK to W\WXã kolejnego DUW\NXãX ' 6WDQXOH

D. Stanulewicz, Colour, Culture and Language: Blue in Polish,

*GDęVN

2009.

D. Stanulewicz,

7ãXPaczenie nazw NRORUyZQDMč]\NSROVNL, [w:] 3U]HNãDGD

MĈFQLHSU]HNãDGDOQH II: 0DWHULDã\],,0LčG]\QDURGRZHM.RQIHUHQFML7UDQVODWRU\F]
nej

*GDęVNUHG2.XELęVND:.XELęVNL*GDęVNV²238.

36 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

wicz

. Autorka

UR]SDWUXMH ]DUyZQR ]DLVWQLHQLH EDUZ SRGVWD

wowych, jak i

QLHSRGVWDZRZ\FK Z QD]ZDFK SWDNyZ =DVWD

QDZLDMĈFD MHVW ² jej zdaniem ² QLHREHFQRĤþ leksemu niebieski.
Zamiast niego

Xİ\ZDQH VĈ VãRZD RGQRV]ĈFH VLč GR odcieni

tego koloru, np. modry,

EãčNLWQ\, lazurowy, siny itd. W innej pra-

cy, pt. Blue in English and Polish, a

XWRUND SRUyZQXMH polskie

nazwy barw niebieskich (m.in. niebieski, granatowy,

EãčNLWQ\

i siny) z ich angielskimi odpowiednikami (m.in. blue, navy
blue

)

Natomiast

UH]XOWDW\ EDGDę SV\FKRORJLF]QHM LVWRWQRĤFL

nazw barw dla

Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\Na polskiego opisane zosta-

ã\ w artykule Psychological salience of Polish color terms

=DJDGQLHQLH SURILORZDQLD ]QDF]Hę nazw barw ]QDOD]ãR VLč

ZNUčJX]DLQWHUHVRZDęD. Stanulewicz w kolejnym artykule,
pt. Imagery and studying colour terms

Ponadto badaczka ta, na

podstawie analizy

Z\QLNyZ ankiety GRW\F]ĈFej palety barw

niebieskich: niebieskiej

EãčNLWQHj, lazurowej, modrej i sinej,

SRND]XMHZMDNLVSRVyEUHVSRQGHQFL RNUHĤODMĈWHNRORU\

W kolejnych pracach b

DGDF]ND]DMPXMHVLčprototypowymi

odniesieniami

V]HĤFLX podstawowych nazw barw: ELDã\Fzar-

D. Stanulewicz,

.RORU\ D QD]Z\ JDWXQNyZ SWDNyZ europeMVNLFK Z Mč]\NX

polskim

>Z@Å6ãRZDVãRZDVãRZDµZNRPXQLNDFMLMč]\NRZHM II, red. M. Grab-

VND*GDęVNV²186.

D. Stanulewicz, Blue in English and Polish, [w:] Europa der Sprachen:

Sprachkompetenz

² Mehrsprachigkeit ² Translation: Akten des 35. Linguistischen

Kolloquiums in Innsbruck 2000

. Teil I: Sprache und Gesellschaft, red. L. N. Zy-

batow, Frankfurt am Main 2003, s. 213

²222.

D. Stanulewicz, Psychological salience of Polish color terms, [w:] Linguistik

International:

)HVWVFKULIWIU+HLQrich Weber, UHG:.UVFKQHU55DSS/HQ

gerich 2006, s. 147

²156.

D. Stanulewicz, Imagery and studying colour terms, [w:] Imagery in Lan-

guage: Festschrift in Honour of Professor Ronald W. Langacker

, red. B. Lewan-

dowska-Tomaszczyk, A. Kwiatkowska, Frankfurt am Main 2004, s. 787

²799.

D. Stanulewicz, On using componential analysis in investigating colour vo-

cabulary: Features of selected Polish words for blue

, [w:] Linguistic Insights: Stud-

ies on Languages

, red. I. de la Cruz Cabanillas, C. Tejedor Marti

QH] $OFDOi

2014, s. 70

²83.

3U]HJOĈGEDGDę« 37

Q\F]HUZRQ\]LHORQ\İyãW\i niebieski

DWDNİH nazwami barw:

UyİRZ\

oraz fioletowy

. Spojrzenie na

VãRZQLFWZRbarw w as-

SHNFLH ]DSRİ\F]Hę ]QDMGXMH odzwierciedlenie w innym arty-
kule D. Stanulewicz. Autorka przedstaw

LD SU]\NãDG\ z nas-

WčSXMĈF\FK Mč]\NyZ: polskiego, kaszubskiego XNUDLęVNLego,
walijskiego

LMDSRęVNLego, SRGNUHĤODMĈF ]ãRİRQRĤþSURFHVX]D-

SRİ\F]Hę NWyU\ PRİH GRW\F]\þ grup nazw ]DUyZQR pod-
stawowych, jak i niepodstawowych. Pon

DGWR ÅSURFHVRZL

WHPX PRJĈ WRZDU]\V]\þ ]PLDQ\ VHPDQW\F]QH ]DZčİHQLH
znaczenia

>«@ lub jego poszerzenie >«@SU]HVXQLčFLDZJUX-

pie nazw podstawowych

>«@ oraz wyparcie nazw rodzimych

z tej grupy

>«@, D WDNİH SRZVWDQLH F]čĤFLRZHJR OXE FDãNR-

ZLWHJRSRGZyMQHJRV\VWHPXQD]w barwµ

1DOHİ\WHİ WXSU]\ZRãDþinne badania VãRZQLFWZD barw, opi-

sane,

PLčG]\LQQ\PLZSUDFDFK(.RPRURZVNLHML'6WDQXOH-

wicz: Frazeologizmy z nazwami barw we

ZVSyãF]HVQHMSROV]F]\ĮQLH²

badania ankietow

oraz Psychologiczne znaczenie polskich i uk-

UDLęVNLFKQD]Zbarw ² SRUyZQDQLHZ\QLNyZEDGDęWHVWRZ\FK

D. Stanulewicz,

=UyİQLFRZDQLHUHJLRQDOQHSURWRW\SRZ\FKRGQLHVLHęV]HĤFLX

SRGVWDZRZ\FK QD]ZEDUZ ZMč]\NXSROVNLP (ELDã\, czarny, czerwony, zielony,

İyãW\, niebieski) ² nDWOHSRUyZQDZF]\PZ\EUDQ\FKMč]\NyZVãRZLDęVNLFKLJHU²
m

DęVNLFKÅ%LXOHW\Q3ROVNLHJR7RZDU]\VWZD-č]\NR]QDZF]HJRµ2006, nr 62,

s. 201

²213.

D. Stanulewicz,

%DUZDUyİRZDZMč]\NXSROVNLP, [w:] :NUčJXVãRZDred.

į.R]LFND-Borysowska, J. Misiukajtis, Szczecin 2008, s. 226²235.

D. Stanulewicz, Barwa fioletowa

Z Mč]\NX SROVNLP, [w:] : NUčJX NRORUX

przestrzeni i czasu

, red. E. Komorowska, Szczecin 2009, s. 281

²299.

D. Stanulewicz,

6ãRZQLFWZREDUZDNRQWDNW\PLčG]\Mč]\NRZH, [w:] :VFKyG

²=DFKyG-č]\NURVyjski i literatura w perspektywie kulturowej, red. G. Nefagina,

6ãXSVNV

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Frazeologizmy z nazwami barw we

ZVSyãF]HVQHMSROV]F]\ĮQLH² badania ankietowe, [w:] -č]\NNXOWXUDLĤZLDWURĤOLQ,

.VLčJD SDPLĈWNRZD RILDURwana Profesor Halinie Chodurskiej, red. E. Komorow-
ska, D. Stanulewicz, Szczecin 2010, s. 159

²172.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Psychologiczne znaczenie polskich i uk-

UDLęVNLFK QD]Z EDUZ ² SRUyZQDQLH Z\QLNyZ EDGDę WHVWRZ\FK, [w:] -č]\N,

38 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

W artykule I. Pietrzyk pt.

.RQRWDFMHQD]ZEDUZZMč]\NX5R

VMDQL3RODNyZ

zaprezent

RZDQH]RVWDã\Z\QLNLHNVSHU\PHQWX

DVRFMDF\MQHJR NWyU\ PLDã QD FHOX RNUHĤOHQLH SRGRELHęVWZ

L UyİQLF Z Mč]\NRZ\P REUD]LH ĤZLDWD 3RODNyZ L 5RVMDQ SR
przez ustalenie odpowiednich konotacji

SRV]F]HJyOQ\FKnazw

NRORUyZL]ZLĈ]DQHJR]QLPi Mč]\NDV\PEolicznego.

,QQ\P ] DVSHNWyZ EDGDQLD EDUZ Z Mč]\NR]QDZVWZLH VĈ

UR]ZDİDQLD GLDFKURQLF]QH 7DN QD SU]\NãDG $ 0DİXOLV-Fry-
del rozpatruje pocho

G]HQLHLHZROXFMč]QDF]HęOHNVHPyZQD

]\ZDMĈF\FKNRORUniebieski oraz QLHELHVNĈ EDUZčRF]XZMč]\ku
rosyjskim

. Przedstawione an

DOL]\ SRND]XMĈ QLHMHGQROLWRĤþ

]QDF]Hę NRORU\VW\F]Q\FK OHNVHPX ȑȜșȡȏȜȗ NWyU\ Z UyİQ\FK
tekstach rozumiany jest

]DUyZQR MDNR OHNVem barwy niebie-

skiej i jej odcieni, jak i koloru popielatego, ciemnoszarego czy

ZQLHNWyU\FKUHJLRQDFK5RVML² QDZHWİyãWHJR

Badanie nazw barw w

Mč]\Nu polskim w aspekcie konfron-

WDFML]QD]ZDPLEDUZZMč]\NXFKRUZDFNLPSURZDG]Ĉ13LQ
tar

Lþ L ( .RPRURZVNa

. Natomiast polskimi i chorwackimi

IUD]HRORJL]PDPL]QD]ZDPLEDUZ]DMčãDVLč$3OXWD

. Autor-

WRİVDPRĤþ i komuQLNDFMDPLčG]\NXOWXURZD. .VLčJDSDPLĈWNRZDRILDURZDQD'RNtor

%RİHQLH=LQNLHZLF]-Tomanek, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin
2010, s. 138

²154.

I. Pietrzyk,

.RQRWDFMHQD]ZEDUZZMč]\NX5RVMDQL3RODNyZ, [w:] R. Ga-

warkiewicz, I. Pietrzyk, B. Rodziewicz,

3ROVNLVãRZQLNDVRFMDF\MQ\]VXSOHPHQ

tem

, Szczecin 2008, s. 261

²277.

$ 0DİXOLV-Frydel, 2 SRFKRG]HQLX L HZROXFML ]QDF]Hę OHNVHPyZ QD]\ZD²

MĈF\FKNRORUQLHELHVNLRUD]QLHELHVNĈEDUZčRF]XZMč]\NXURV\MVNLP [w:] :NUčJX
koloru, przestrzeni i czasu

, red. E. Komorowska, Szczecin 2009, s. 207

²219.

N. Pin

WDULþ ( Komorowska, Zelenilo u metaforici poljskoga i hrvatskoga

govornoga jezyka

Å5LMHĀÿDVRSLV]DVODYHQVNXILORORJLMXµ, dog. 16, sv. 1, Rijeka

2010, s. 64

² 1D WHPDW EDUZ Z Mč]\NX FKRUZDFNLP SDWU] WHİ 0LOND ,YLþ

(

2]HOHQRPNRQMX1RYLOLQJYLVWLĀNL ogledi, Beograd 1995).

A. Pluta,

)UD]HRORJL]P\ NRPSDUDW\ZQH ] QD]ZDPL EDUZ ZMč]\NX SROVNLP

i chorwackim

, [w:]

ģZLDW6ãRZLDQZMč]\NXLNXOWXU]H VII: -č]\NR]QDZVWZR, red.

E. Komorowska, D. Dziadosz, Szczecin 2006, s. 225

²228; A. Pluta, W jakim ko-

lor

]HSDWU]\P\QDĤZLDW"3RVWU]HJDQLHĤZLDWDSRSU]H]IUD]HRORJL]P\]NRPSRQHQ-

3U]HJOĈGEDGDę« 39

ND ]DV\JQDOL]RZDãD SRGRELHęVWZD L UyİQLFH Z VSRVRELH SR

UyZQ\ZDQLDNRORUyZZGZyFK]DVDGQLF]\FKJUXSDFKIUD]HR

ORJL]PyZ]EDUZDPLDFKURPDW\F]Q\PLELHOĈLF]HUQLĈ) i fra-

]HRORJL]PyZz barwami chromatycznymi (İyãFLĈ i F]HUZLHQLĈ).

Badania w zakresie barw niepodstawowych na szerokim tle

SRUyZQDZF]\P Mč]\NyZ VãRZLDęVNLFK SURZDG]L , %MHODMH
wa

&HOHPDQDOL]\SRUyZQDZF]HMMHVWSUyEDVFDOHQLDERJDWH

JR PDWHULDãX L RSLVDQLD JR ZHGãXJ ]DãRİRQ\FK NU\WHULyZ

DZV]F]HJyOQRĤFLZVND]DQLH]QDF]HęW\FKQD]ZRUD]ZãDĤFL

Z\FK LP ]DNUHVyZ SU]HGVWDZienie relacji, w jakie wchoG]Ĉ

SRV]F]HJyOQH QLHSRGVWDZRZH QD]Z\ EDUZ ] RGSRZLHGQLmi

SRGVWDZRZ\PLQD]ZDPLEDUZZNDİG\P]SRUyZQ\ZDQ\FK
j

č]\NyZDWDNİHXVWDOHQLHLRSLVZ]RUFyZPRW\ZXMĈF\FKQie-

podstawowe nazwy barw.

Wybrane nazwy barw w as

SHNFLHSRUyZQDZF]\PSROVNR-

DQJLHOVNLPVWDã\VLčSU]HdmioWHPVWXGLyZw pracy zbiorowej

SRG UHGDNFMĈ 2. 0RãF]DQRZHM

. W zagadnienie wprowadza

DUW\NXã 2. MoãF]DQRZHM QD WHPDW NODV\ILNDFML nazw barw

Z Mč]\NR]QDZVWZLH i DQDOL]\ VNãDGQLNRZHM $UW\NXã ]DZLHUD

SU]\NãDGRZĈ analizč nazw barwy czarnej: angielskiego lekse-
mu black, rosyjskiego leksemu

ȥȮȞțȩȗ L DãWDMVNLHJR leksemu

kara

:SRV]F]HJyOQ\FKDUW\NXãDFKRPDZLDQHVĈSRUyZQDZ

F]R QDVWčSXMĈFH nazwy barw: EUĈ]RZy i brown

, niebieski

WDPLQDPDWHULDOHMč]\NDFKRUZDFNLHJR, [w:] ģZLDW6ãRZLDQZMč]\NXLNXOWXU]HVIII:

-č]\NR]QDZVWZR/Hksykologia. Frazeologia, red. E. Komorowska, A. Krzanows-
ka, Szczecin 2007, s. 214

²218.

I. Bjelajewa,

1LHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZZMč]\NXSROVNLPF]HVNLPURV\MV-

NLPLXNUDLęVNLP, Warszawa 2005.

Linguistics across Culture

UHG20RãF]DQRZDSzczecin 2003.

2 0RãF]DQRZD General remarks on colour-terms used in common and

proper naming (with special reference to the English

black, Russian

FK·RUQ\M and

Altai

kara), [w:] Linguistics across Culture

UHG20RãF]DQRZD6]F]HFLQ,

s. 19

²38.

.'UXPLęVNLThe sub-field of the English brown and the Polish EUĈ]RZ\

(physical characteristics

), [w:] Linguistics across Culture

UHG 2 0RãF]DQRZD

40 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

i blue

, czarny

i black

, purpurowy

i purple

, czerwony

i red

SRPDUDęF]RZy i orange

oraz

UyİRZy i pink

Analiza nazw

EDUZ SU]HELHJD ZHGãXJ PHWRGRORJLF]QHJR Z]RUFD HW\PROR
gia barwy, ich

ãĈF]OLZRĤþ Z Mč]\NX DQJLHOVNLP RUD] Z\]QD

F]HQLHSyO semantycznych konotacji nazwy danej barwy ZMč-
zyku angielskim w

SRUyZQDQLX]Mč]\NLHPSROVNLP

VãRZQLFWZie barwach Z XMčFLX SRUyZQDZF]\P traktuje

UyZQLHİSUDFD03ãRPLęVNLHMSWFarben und Sprache. Deutsche
und polnische Farbenzeichnungen aus kontrastiver Sicht

. Autorka

sygnalizuje funkcjon

RZDQLHQD]ZEDUZZNRQIURQWDFMLMč]\NR-

wej polsko-niemieckiej z punktu widzenia ich miejsca w struk-

WXU]H]GDQLDZDULDQWyZGHU\ZDF\MQ\FKIUD]HRORJLLLVHPDn-

W\NL $XWRUND ]DXZDİD GXİH SRGRELHęVWZD PLčG]\ Mč]\NDPL

Z ]DNUHVLH VHPDQW\NL UyİQLFH ]DĤ REHMPXMĈ VWUXNWXUč Z\UD

]yZLDVSHNW\GHU\ZDF\MQH

Szczecin 2003, s. 39

²60; R. Niewiarowicz, Colour-terms in English and Polish:

the sub-field of the English

brown and Polish

EUĈ]RZ\ [w:] Linguistics across

Culture

UHG20RãF]DQRZD6]F]ecin 2003, s. 113²130.

$,ZLęVNDColour-terms in English and Polish: Lexical Relationship within

the sub-field of the English

blue and the Polish niebieski, [w:] Linguistics across

Culture

, red.

20RãF]DQRZD6]F]HFLQV²80.

G. Mielcarek, Semantic aspects of the English basic colour-term black and

Polish

czarny, [w:] Linguistics across Culture

UHG 2 0RãF]DQRZD 6]F]HFLQ

2003, s. 81

²94.

' 0LNRãDMF]\N Colour-terms in English and Polish (the sub-field of the

English

purple and the Polish purpurowy), [w:] Linguistics across Culture, red.

20RãF]DQRZD6]F]HFLQV²112.

$ 7HUHĤ The sub-field of the English red and the Polish czerwony (the

componential analysis of

red and czerwony), [w:] Linguistics across Culture, red.

20Rãczanowa, Szczecin 2003, s. 131²144.

( :\UčELDN The sub-field of the English orange and the Polish poma-

UDęF]RZ\>Z@ Linguistics across CultureUHG20RãF]DQRZD6]F]HFLQ
s. 145

²160.

M. Zalewska, Different approaches to colour study, [w:] Linguistics across

Culture

, red. O. Mo

ãF]DQRZD6]F]HFLQV²174.

0 3ãRPLęVND Farben und Sprache. Deutsche und polnische Farbbezeich-

nungen aus kontrastiver Sicht

, Frankfurt Am Main, 2003.

3U]HJOĈGEDGDę« 41

Etnolingwistyczne

]DĤVSRMU]HQLHQDRGFLHQLHczerni w fito-

QLPDFKQDZVFKRG]LH6ãRZLDęV]F]\]Q\ ]RVWDãRSU]edstawione
w pracy H. Chodurskiej

$XWRUNDĤOHG]ĈFPRW\ZDFMčQD]HZ

QLF]ĈURĤOLQZ\UyİQLDMDNRNRPSRQHQW\motywacyjne: owoce
(

F]DUQ\NRU]Hę, czerniceSRV]F]HJyOQHF]čĤFLGHV\JQDWXȥȓȞțȜ-

ȝȎșȘȎ) czy SURFHVVXV]HQLDZWUDNFLHNWyUHJRURĤOLQ\SU]\ELH

UDMĈFLHPQ\NRORr (ȥȮȞțȎȭ ȠȞȎȐȎ) itd. Z zaprezentowanej przez

+&KRGXUVNĈNRQIURQWDFMLILWRQLPyZ]NRORU\VW\NĈ]LyãMDNLP

MH SU]\SRU]ĈGNRZDQR Z\QLND QLH]ELFLH İH ÅZ Fzasie, gdy

NV]WDãWRZDãD VLč WHUPLQRORJLD ERWDQLF]QD SU]\PLRWQLN czarny
(niger, schwarz,

ȥȮȞțȩȗF]čĤFLHMXİ\ZDQ\E\ãMHGQDNw znacze-

QLX ¶FLHPQ\· FR Z ĤZLHFLH URĤOLQ VSURZDG]D VLč GR FLHPQR-/
brudnoczerwonego, fioletowego i ciemniejszych odcieni ziele-
ni

2EVHUZDFMH ]DĤ aXWRUNL QD WHPDW VSRVREyZ Z\NRU]\

VWDQLD ]Lyã Z PDJLL L GHPRQRORJLL SRND]XMĈ LFK G]LDãanie
ochronne (

ȥȓȞțȓȤ), lecznicze systemu nerwowego (ȥȓȞțȓȤ),

hipochondrii (

ȥȮȞțȩȗ ȘȜȞȓțȪ) czy oGVWUDV]DMĈFH ]ãH PRFH

(

ȥȓȞțȜȏȩșȪ) i ]DİHJQXMĈFHXURNLȥȓȞțȜȕȭȏȓțțȖȘ) itd.

:XMčFLXVHPDQW\F]QR-kulturowym VãRZQLFWZREDUZana-

lizuje A. Wierzbicka, k

WyUDMHGHQ ]UR]G]LDãyZNVLĈİNL Seman-

tyka. Jednostki elementarne i uniwersalne

SRĤZLčFD ]QDF]HQLX

nazw kol

RUyZMDNRRGUčEQHMNDWHJRULLLSRVWXOXMHSU]HVXQLčFLH

EDGDę QDG ÅXQLZHUVDOLDPL NRORU\VW\F]Q\PL QD ÅXQLZHUVDOLD

ZLG]HQLDµNWyUHWRMHM]GDQLHPGHF\GXMĈRSDWrzeniu na ko-

ORU3U]HGPLRWHPRSLVXVWDMĈVLčPLčG]\LQQ\PLQD]Z\NROR
r

yZ: czarny i ELDã\ w odniesLHQLXGRSRMčþciemny i jasny; niebie-

ski

Z Mč]\NX SROVNLP DQJLHOVNLP URV\MVNLP MDSRęVNLP L WDM

H. Chodurska,

2GFLHQLHF]HUQLZQD]ZDFKURĤOLQQDZVFKRG]LH6ãRZLDęV]-

czyzny,

[w:] W k

UčJXNRORUXSU]HVWU]HQLLF]DVX, red. E. Komorowska, Szczecin

2009, s. 46

²58.

7DPİH, s. 51.

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne,

SU]HNã

$ *ãD] . .RUİ\N 5 7RNDUVNL Lublin 2006, s. 323²367. 1DOHİ\ WX]D]QD

F]\þİHto 57RNDUVNLSU]HãRİ\ãUR]G]LDãSRĤZLčFRQ\VãRZQLFWZXEDUZ

42 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

skim; czerwony i

İyãW\; D WDNİH QD]Z\ NRORUyZ PLHV]DQ\FK

:LHU]ELFNDZSRGVXPRZDQLXVZRLFKUR]ZDİDęQDGNROR

rem

SRGNUHĤOD ÅİH Mč]\N ZLG]HQLD ]DNRU]HQLRQ\ jest w ludz-

NLPGRĤZLDGF]HQLXDSRGVWDZRZ\SXQNWRGQLHVLHQLDVWDQRZLĈ

XQLZHUVDOQ\U\WPMDVQRĤFLGQLDLFLHPQRĤFLQRF\RUD]JãyZQH
wizualnie wyraziste, aspekty

OXG]NLHJRĤURGRZLVNDQDWXUDOQH

JRQLHERVãRęFHURĤOLQQRĤþRJLHęPRU]HQDJD]LHPLDL]LHPLD

SRNU\WDĤQLHJLHPµ

,ZãDĤQLHZLG]HQLHW\FKHOHPHQWyZZSR

V]F]HJyOQ\FKNXOWXUDFKNV]WDãWXMHZLG]HQLHNRORUyZ

W 2008 roku

XND]DãD VLč PRQRJUDILD ( %DG\dy pt. ģZLDW

barw

² ĤZLDW]QDF]HęZMč]\NXSRH]ML=ELJQLHZD+HUEHUWD

. Mono-

grafia ta

ĤZLDGF]\ R zacieraniu VLč ZVSyãF]HĤQLH JUDQLF PLč

dzy badaniami literaturoznawczymi i lingwistycznymi. Warto

SRGNUHĤOLþİHMXİRGSRF]ĈWNXEDGDęQDGEDUZĈUyZQROHJOH
ze studiami nad

VãRZQLFWZHP barwami w lingwistyce poja-

ZLDã\ VLč SUDFH OLWHUDWXUR]QDZF]H RPDZLDMĈFH UROč EDUZ

ZWZyUF]RĤFLSRV]F]HJyOQ\FKSLVDU]\LSRHWyZF]\HSRNLOLWH
rackiej. Warto tu przypom

QLHþMHV]F]HUD] DUW\NXãz 1932 roku

6 6NZDUF]\ęVNLHM

Z NWyU\FK autorka dotyka zagadnienia

semantyki barw

100

. Przedmiotem zainteresowania literaturo-

]QDZFyZ, D WDNİH wielu Mč]\NR]QDZFyZ VWDãD VLč WZyUF]RĤþ
licznych wybitnych

SUR]DLNyZ L SRHWyZ PLčG]\ LQQ\PL

-6ãRZDFNLHJR

101

, A. Mickiewicza

102

:ã5H\PRQWD

103

, C. Nor-

7DPİH, s. 367.

E. Badyda,

ģZLDWEDUZ² ĤZLDW]QDF]Hę.

66NZDUF]\ęVND:DUWRĤþWUHĤFLRZDNRORUyZ«

100

6NZDUF]\ęVNDSRND]DãDİHÅQLHXZ]JOčGQLHQLHVHPDQW\F]QHM ewo-

OXFMLQD]ZEDUZMDNDGRNRQXMHVLčZMč]\NXPRİHSURZDG]LþGRQLHSRUR

]XPLHęLQWHUSUHWDF\MQ\FKZSU]\SDGNXJG\DNWLQWHUSUHWDFMLXWZRUXG]LHOL

RGPRPHQWXMHJRSRZVWDQLD]QDF]Q\XSã\ZF]DVXµ. Patrz: E. Badyda, ģZLDW
barw

² ĤZLDW]QDF]Hę«, s. 28.

101

S. Sk

ZDUF]\ęVND(ZROXFMDREUD]yZX6ãRZDFNLHJR/ZyZ

102

S. Witkiewicz, Mickiewicz jako kolorysta, Warszawa 1947.

103

' %LHęNRZVND 2 VãRZQLFWZLH ] ]DNUHVX QD]Z NRORUyZ Z SRZLHĤFL :ãD-

G\VãDZD5H\PontaÅ3UDFH3RORQLVW\F]QHµnr XXXVI, s. 247²252.

3U]HJOĈGEDGDę« 43

wida

104

, B. Prusa oraz

6W įHURPVNLHJR

105

, H. Sienkiewicza

106

J. Kasprowicza

107

i innych.

1.2.

3U]HJOĈGEDGDę]]DNUHVXEDUZ

ZMč]\NR]QDZVWZLHUXV\F\VW\F]Q\P

Podobnie jak w

Mč]\NR]QDZVWZLHSROVNLPZMč]\NR]QDZVWZLH

UXV\F\VW\F]Q\P EDGDQLD QDG OHNVHPDPL EDUZ UR]SRF]čWH

]RVWDã\ Z ODWDFK . XX wieku

108

: URNX XND]XMH VLč

PRQRJUDILD * +HUQH Z Mč]\NXQLHPLHFNLPQD WHPDW QD]HZ-
nictwa

EDUZZMč]\NDFKVãRZLDęVNLFK

109

. Autor przyjmuje his-

toryczno-

HW\PRORJLF]QĈPHWRGRORJLčRSLVXPDWHULDãXEDdaw-

czego. W licznych pracach teg

R RNUHVX PLčG]\ LQQ\PL

W. A. Moskowicza

110

oraz N. F. Pieliewinej

111

, przedstawione

VĈQDPDWHULDOHUyİQ\FKMč]\NyZZW\PURV\MVNLHJREDGDQLD

SyO VHPDQW\F]Q\FK EDUw. 1DOHİ\ WHİ WX GRGDþ İH Rpisem

VãRZQictwa EDUZ Z Mč]\Nach VãRZLDęVNLFK, V]F]HJyOQLH
rosyjskim i

EXãJDUVNLP, zajmuje VLč P. M. Hill

112

104

7HOHİ\ęVND1D]Z\EDUZZWZyUF]RĤFL&\SULDQD1RUZLGD, Warszawa 1994.

105

M. Czachorowska,

:\REUDĮQLDSLVDUVND%ROHVãDZD3UXVDL6WHIDQDįHURPV-

NLHJRQDSU]\NãDG]LHVãRZQLFWZDtopograficznego i nazw barw, Bydgoszcz 2006.

106

K. Widerman, Sienkiewicz

² kolorysta czy rysownik? Å3RUDGQLN-č]\NR²

Z\µnr 9, s. 520²526.

107

$'ĈEURZVND6\PEROLNDEDUZLĤZLDWãDZÅ+\PQDFKµ-DQD.DVSURZLF]D,

Bydgoszcz 2002.

108

Podobnie jak w przypadku poprzedniego podrozdzia

ãX, przy przygo-

towaniu tego pod

UR]G]LDãX Z\NRU]\VWDQR WUHĤFL ] SUDF\: E. Komorowska,

%DUZDZMč]\NXSROVNLP«, NWyUH]RVWDã\SRV]HU]RQHRQRZHSUDFH

109

G. Herne, Die Slawischen Farbenbenennungen, Uppsala 1954.

110

ǰ ǮǺȜȟȘȜȐȖȥȀȖȝȜșȜȑȖȭȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȑȜȝȜșȭ, [w:] ǽȞȜȏșȓȚȩȢȜȞ-

ȚȎșȖȕȎȤȖȖȟȓȚȎțȠȖȘȖȭȕȩȘȎȀȓȕȖȟȩȒȜȘșȎȒȜȐǺȜȟȘȐa 1964.

111

ǻ Ȃ ǽȓșȓȐȖțȎ ǿȠȖșȖȟȠȖȥȓȟȘȖȗ ȎțȎșȖȕ ȣȡȒȜȔȓȟȠȐȓțțȜȑȜ ȠȓȘȟȠȎ,

ǹȓțȖțȑȞȎȒ

112

P. M. Hill,

'LH)DUEZ|UWHUGHUUXVVLVFKHQXQGbulgarischen Schriftsprache

der Gegenwart. Versuch einer Klassifikation und einer strukturell-semantischen
Analyse

, Amsterdam 1972.

44 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

W latach 50. i 60. oraz

QDSRF]ĈWNXODWXX wieku poja-

ZLDMĈVLčSUDFH]NWyU\FKZLčNV]RĤþNRQFHQWUXMHVLč na prob-

OHPDW\FHUROLEDUZZWZyUF]RĤFLRNUHĤORQHJRSLVDU]D

113

. Przy-

NãDGRZR SRZVWDMĈDUW\NXã\ dotyc]ĈFe: barwy niebieskiej LEãč-
kitnej w poezji S. Jesienina

114

, czerwieni w poezji Majakows-

kiego

115

i w prozie Gorkiego

F]\WHİİyãþw utworach Kuprina

itd. Niekiedy przedmiotem opisu jest barwa w aspekcie kon-

IURQWDW\ZQ\P Z WZyUF]RĤFL GZyFK SLVDU]\ QS X , S. Ku-
likowej,

NWyUD SRUyZQXMH NRORU\VW\Nč XWZRUyZ . G. Pau-

stowskiego i M. M. Priszwina

116

W pracach lingwistycznych tego okresu analiza barw pro-

wadzona jest nie

ZV]HURNLPSODQLHOHF]ZLĈİHVLč]RSLVHP

SRV]F]HJyOQ\FK nazw barw. Autorzy przyjPXMĈ KLVWRU\F]QĈ

PHWRGč LQWHUSUHWDFML ]MDZLVN Mč]\NR-wych. W takim duchu
pisze E. M. Isserlin na temat historii leksemu

ȘȞȎȟțȩȗ

117

, M. A.

113

.ROHMQH ODWD SU]\QLRVã\ UyZQLHİ V]HUHJ SUDF QD WHPDW EDUZ Z WZyU-

F]RĤFL SRV]F]HJyOQ\FK SLVDU]\ 6Ĉ to, mičdzy innymi, prace Ƕ ǻ ǹȡȘȪȭ-

țȓțȘȜ ȄȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȭ ȝȞȖȞȜȒțȩȣ ȭȐșȓțȖȗ Ȑ ȝȞȜȖȕȐȓȒȓțȖȭȣ ǻȎȏȜȘȜȐȎ,

ǿȠȞȡȠȡȞȎ ȠȓȘȟȠȎ Ȗ ȟȓȚȎțȠȖȘȎ ȭȕȩȘȜȐȩȣ ȓȒȖțȖȤ, red ǻ Ǳ ǯȎȏȓțȘȜ

ǸȎșȖțȖțȑȞȎȒ s. 71²81; Ȍ Ǯ ǸȎȞȠȎȦȜȐȎ, ȂȡțȘȤȖȜțȎșȪțȜ-ȟȓȚȎțȠȖ-

ȥȓȟȘȜȓȤȐȓȠȜ-ȟȐȓȠȜȐȜȓȝȜșȓȐșȖȞȖȘȓ ǶǿȓȐȓȞțȖțȎDȐȠȘȎțȒȒȖȟǯȎȞțȎȡș
2004;

ǿ ǰ ȆȎȞȚȎȞ, ǰȕȎȖȚȜȒȓȗȟȠȐȖȓ șȓȘȟȖȘȜ-ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȖȣ ȝȜșȓȗ ȤȐȓȠȎ

ȖȟȐȓȠȎȐșȖȞȖȘȓǯǹ ǽȎȟȠȓȞțȎȘȎDȐȠȘȎțȒȒȖȟǺȜȟȘȐȎ

114

ǾǰǮșȖȚȝȖȓȐȎȃȡȒȜȔȓȟȠȐȓțțȜ-ȖȕȜȏȞȎȕȖȠȓșȪțȎȭȞȜșȪȟȖțȓȑȜȖȑȜșȡ-

ȏȜȑȜȤȐȓȠȜȐȐȝȜȫȕȖȖǿǳȟȓțȖțȎ, ȁȥȕȎȝǸȎșȖțȖțȑȎȒȟȘȜȑȜȡțȖ-ȐȓȞȟȖȠȓȠȎ

Ȑȩȝs. 18²31.

115

ǹ Ǻ ȅȖȟȠȘȜȐȎ ǸȞȎȟțȩȗ Ȑ ȝȜȫȠȖȥȓȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ ǰ ǰ ǺȎȭȘȜȐȟȘȜȑȜ,

ÅȀȞȡȒȩȝȜȞȡȟȟȘȜȚȡȭȕȩȘȡµȁȥȕȎȝǹȓțȖțȑȞȎȒȑȜȟȝȓȒȖțȟȠȖȠȡȠȎȖȚ

ǱȓȞȤȓțȎnr 324, s. 202²230.

116

ǶǿǸȡșȖȘȜȐȎǿȓȚȎțȠȖȘȜ²ȟȠȖșȖȟȠȖȥȓȟȘȎȭȣȎȞȎȘȠȓȞȖȟȠȖȘȎȎȠȞȖ-

ȏȡȠȖȐțȩȣȖȚȓțțȩȣȟȜȥȓȠȎțȖȗ (ǻȎȚȎȠȓȞȖȎșȓȟȐȓȠȜȐȩȣȖȤȐȓȠȜȐȩȣȝȞȖșȎȑȎ-

ȠȓșȪțȩȣȐȝȞȜȖȕȐȓȒȓțȖȭȣǸ ǱǽȎȡȟȠȜȐȟȘȜȑȜȖǺǺǽȞȖȦȐȖțȎDȐȠȘȎțȒ

ȒȖȟǹȓțȖțȑȞȎȒ

117

ǶǺǶȟȟȓȞșȖțǶȟȠȜȞȖȭȟșȜȐȎȘȞȎȟțȩȗÅǾȡȟȟȘȖȗȭȕȩȘȐȦȘȜșȓµ

1951, nr 3, 85

²89.

3U]HJOĈGEDGDę« 45

Maliutina

² na temat leksemu ȏȓșȩȗ

118

]DĤM. A. Surowcewa ²

leksemu

ȟȖțȖȗ

119

itd.

W latach 70. wzrasta zainteresowanie opisem nie poszcze-

JyOQ\FK NRORUyZ OHF] XMčFLHP FDãRĤFLRZ\P WM JDP\ EDUZ
Nadal dominuje historyczny punkt widzenia. M. A. Surow-
cewa

120

SLV]HRKLVWRU\F]Q\PUR]ZRMXZ\UD]yZ]NRPSRQHQ-

tem barwy w okresie od XI

²XV wieku. Natomiast L. M. Gra-

nowska

121

VNXSLDVZRMĈXZDJčQDSU]\PLRWQLNRZ\FKRNUHĤOH-

QLDFKEDUZZMč]\NX;9,,²;;ZLHNX1DMSHãQLHM]DJDGQLHQLH
h

LVWRULLEDUZZMč]\NXURV\MVNLPUR]SDWU]RQH]RVWDãRZPRQR-

grafii: N. B. Bachiliny

122

. N. B. Bachilina rozpatruje nazwy

EDUZZXMčFLXKLVWRU\F]Q\PRGRNUHVXSLHUZV]\FK]DE\WNyw

GR NRęFD ;9,, ZLHNX D SU]\ QLHNWyU\FK JUXSDFK QD]Z GOD

NWyU\FKKLVWRU\F]QH]PLDQ\QLHGRNRQDã\VLčGR;9,,ZLHNX

SU]HQRVLUR]ZDİDQLDOLQJZLVW\F]QHGRZVSyãF]HVQRĤFL0DWH-

ULDãEDGDZF]\VWDQRZLĈSU]HGHZV]\VWNLPSU]\PLRWQLNLQDzy-

ZDMĈFH EDUZ\ DOH UyZQLHİ SU]\ HJ]HPSOLILNDFji, w celu sze-
rokiego przedstawienia konotacji barwy, pojawi

DMĈ VLč LQQH

IRUP\ U]HF]RZQLNRZH SU]\VãyZNRZH F]\ F]DVRZQLNRZH

$QDOL]DPDWHULDãXMč]\NRZHJRprzebiega w trzech aspektach:
etymologicznym, semantycznym i konotacyjnym. Monografia

VNãDGDVLč]GZyFKF]čĤFLSLHUZV]Ĉ]QLFKVWDQRZLRSLVQD]Z
barw w zabytka

FK SLĤPLHQQLFWZD ;,²;,, QDVWčSQLH ;9,,

wieku, a okres XI

²;9ZLHNXLOXVWURZDQ\MHVWSRUyZQDZF]\PL

118

Ǻ Ǯ ǺȎșȬȠȖțȎ Ǹ ȖȟȠȜȞȖȖ ȟșȜȐȎ ȏȓșȩȗ Ȑ ȒȞȓȐțȓȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ țȎ

ȚȎȠȓȞȖȎșȓ șȓȠȜȝȖȟȓȗ XI²XIII ȐȐ ȁȥ ȕȎȝȖȟȖ ǸȖȦȖțȓȐȟȘȜȑȜ ȑȜȟȡȒȎȞȟ-

ȠȐȓțțȜȑȜȡțȖȐȓȞȟȖȠȓȠȎW Ȑȩȝ 1962.

119

ǺǮǿȡȞȜȐȤȓȐȎǸȖȟȠȜȞȖȖȟșȜȐȎȟȖțȖȗȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓȁȥȕȎȝȖȟȖ

ǸȖȦȖțȓȐȟȘȜȑȜȑȜȟȡȒȎȞȟȠȐȓțțȜȑȜȡțȖȐȓȞȟȖȠȓȠȎW

120

Ǻ Ǯ ǿȡȞȜȐȤȓȐȎ Ǹ ȖȟȠȜȞȖȖ ȤȐȓȠȜȐȩȣ ȕțȎȥȓțȖȗ Ȑ ȒȞȓȐțȓȞȡȟȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȓ XI²XVI ȐȐDȐȠȘȎțȒȒȖȟǺȜȟȘȐȎ

121

ǹ Ǻ ǱȞȎțȜȐȟȘȎȭ, ǽȞȖșȎȑȎȠȓșȪțȩȓ ȜȏȜȕțȎȥȎȬȧȖȓ ȤȐȓȠ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȓXVII²XX ȐȐDȐȠȘȎțȒȒȖȟǺȜȟȘȐȎ

122

ǻǯǯȎȣȖșȖțȎ ǶȟȠȜȞȖȭȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓ, ǺȜȟȘȐȎ

1975.

46 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

WDEHODPLGUXJĈ]DĤWZRU]ĈDQDOL]\KLVWRULLQD]ZSRV]F]HJyO-
nych barw, taki

FK MDN F]HUZRQD QLHELHVND EUĈ]RZD SRPD-

UDęF]RZDoraz fioletowa. 3U]HĤOHG]HQLHKistorii nazw barw poz-
wala a

XWRUFH QD VIRUPXãRZDQLH ZQLRVNyZ RJyOQ\FK A mia-

nowicie, N. B.

%DFKLOLQD ]DXZDİD İH QLHZĈWSOLZLH MXİ RG

SRF]ĈWNyZSLĤPLHQQLFWZDPRİQDPyZLþRLstnieniu pewnych
podstawowych nazw

EDUZ GR NWyU\FK Z SRF]ĈWNDFK SLĤ-

PLHQQLFWZD QDOHİĈ OHNVHP\ RGQRV]ĈFH VLč GR QDVWčSXMĈF\FK
barw

ELDãD F]DUQD İyãWD L ]LHORQD 3RQDGWR SURFHV ]PLDQ

KLVWRU\F]Q\FK Z REUčELH QD]Z EDUZ, zdaniem autorki, jest

]ãRİRQ\ L SU]HELHJDã QLHMHGQROLFLH RG ]Dniku pewnych nazw

NRORUyZ SRSU]H] ZLHORNLHUXQNRZH VHPDQtyczne i derywa-

F\MQH SU]HNV]WDãFHQLD QD]Z WZRrzenie szereJyZ V\QRQL-
micznych nazw barw, ich

SRZLĈ]DQLH] RNUHĤlonymi obiekta-

mi itd

Dİ SR ]DFKRZDQLH historycznych nazw kolRUyZ :D-

ORUHP PRQRJUDILL RSUyF] V\JQDOL]RZDQ\FK DQDOL] VĈ LQWHU-

SUHWDFMHOLQJZLVW\F]QHZ\EUDQ\FKQLHEčGĈF\FKSU]HGPLRWHP
zainteresowania w innych pracach o tej tematyce, archai-

F]Q\FK OHNVHPyZ WDNLFK MDN ȞȒȓȠȪ, ȞȒȓȠȪȟȭ o znaczeniu

¶F]HUZLHQLHþ RVWUR Z\UyİQLDþ VLč F]HUZLHQLĈ· sãyZ charak-

WHU\VW\F]Q\FKGODWHNVWyZUHOLJLMQ\FK

Statystyczne badania nad nazwami barw w aspekcie po-

UyZQDZF]\PF]WHUHFKMč]\NyZSROVNLHJRURV\MVNLHJRXNUD

LęVNLHJRLF]HVNLHJRSRGMĈãURV\MVNLOLQJZLVWD:0RVNRZLF]
Wyniki bada

ę przedstawiã w monografii: ǿȠȎȠȖȟȠȖȘȎ Ȗȟȓ-

ȚȎțȠȖȘȎ ǼȝȩȠ ȟȠȎȠȖȟȠȖȥȓȟȘȜȑȜ ȎțȎșȖȕȎ ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȑȜ

ȝȜșȭ

123

$XWRU SRGMĈã SUyEč XVWDOHQLD VWUXNWXU\ SyO OHNV\NDO

Q\FK EDUZ ]D SRPRFĈ PHWRG\ statystycznej. W. Moskowicz

]EXGRZDãWUyMSR]LRPRZ\SRG]LDãSyOQD]ZEDUZ na podsta-

ZLH DQDOL]\ DNW\ZQRĤFL SRV]F]HJyOQ\FK QD]Z EDUZ Z\]QD
czonej za

SRPRFĈF]WHUHFKF]\QQLNyZOLF]E\QRPLQDW\ZQ\FK

123

ǰ ǺȜȟȘȜȐȖȥ ǿȠȎȠȖȟȠȖȘȎ Ȗ ȟȓȚȎțȠȖȘȎ ǼȝȩȠ ȟȠȎȠȖȟȠȖȥȓȟȘȜȑȜ

ȎțȎșȖȕȎȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȑȜȝȜșȭǺȜȟȘȐȎ

3U]HJOĈGEDGDę« 47

IXQNFML GDQHM QD]Z\ OLF]E\ GHU\ZDWyZ L NRQVWUXNFML ]ãRİR
nych,

XWZRU]RQ\FKRGGDQHMQD]Z\OLF]E\IUD]HPyZZNWy

U\FK GDQD QD]ZD Z\VWčSXMH 2FHQD ZSã\ZX SRV]F]HJyOQ\FK

F]\QQLNyZ QD DNW\ZQRĤþ QD]Z EDUZ VWDãD VLč SXQNWHP Z\M

ĤFLRZ\PZDQDOL]LHVHPDQW\F]QHMEarw. W konkluzji W. Mo-

VNRZLF] SU]\]QDMH İH G\VWU\EXF\MQH EDGDQLD QLH VĈ Z\VWDU

F]DMĈFHGRV]F]HJyãRZHJRRSLVXVHPDQW\NLEDUZ

3UyEč VWUXkturalnego RSLVX SROD QD]Z EDUZ Z Mč]\NX UR

V\MVNLP SRGHMPXMH į 6RNRãRZVND

124

. Autorka przyjmuje za

SXQNW Z\MĤFLD IL]\F]QĈ LQWHUSUHWDFMč SRMčFLD EDUwa i na tej
podstawie buduje leksykalno-semantyczne pola nazw barw

MDNRV\VWHP]ZãDĤFLZĈPXZHZQčWU]QĈKLHUDUFKLĈ

3V\FKROLQJZLVW\F]QH SRGHMĤFLH GR VHPDQW\NL QD]Z EDUZ

prezentuje R. Frumkina

125

. Podstawowe nazwy barw i ich od-

cieni

]RVWDã\XV\VWHPDW\]RZDQH Z SRVWDFL W]ZEORNyZ]QD

czeniowych z centrami podstawowych nazw barw. Autorka

Z\ND]XMH ÅFLĈJãRĤþµ W\FK ÅEORNyZµ ]DUyZQR Z VSHNWUXP

IL]\F]Q\PMDNLVHPDQW\F]Q\]ZLĈ]HNPLčG]\SRV]F]HJylny-

PL SRGVWDZRZ\PL QD]ZDPL EDUZ 3RGVWDZĈ tworzenia blo-

NyZE\ãHNVSHU\PHQWSV\FKROLQJZLVW\F]Q\]URG]LP\PLXİ\W-

NRZQLNDPLMč]\NDURV\MVNLHJR

.ROHMQĈ SUDFĈ ] ]DNUHVX SV\FKROLQJZLstyki barw jest mo-

nografia A. P. Wasilewicza pt.

ǶȟȟșȓȒȜȐȎțȖȓ șȓȘȟȖȘȖ Ȑ ȝȟȖȣȜ-

șȖțȑȐȖȟȠȖȥȓȟȘȜȚ ȫȘȟȝȓȞȖȚȓțȠȓ

126

. Stanowi ona podsumowa-

nie prowadzonych przez autora wieloletnich ekspe

U\PHQWyZ

SV\FKROLQJZLVW\F]Q\FK QDG QD]ZDPL EDUZ 0DWHULDã EDGDZ
czy pracy tworz

ĈQD]Z\EDUZDİZSLčWQDVWXMč]\NDFKĤZLDWD

ZZLčNV]RĤFLQDOHİĈF\FKGRRGPLHQQ\FKURG]LQMč]\NRZ\FK

124

Ǵ ǿȜȘȜșȜȐȟȘȎȭ ǿȖȟȠȓȚȎ Ȑ șȓȘȟȖȥȓȟȘȜȗ ȟȓȚȎțȠȖȘȓ ǮțȎșȖȕ ȟȓȚȎț-

ȠȖȥȓȟȘȜȗȟȠȞȡȘȠȡȞȩȟșȜȐȎǸȖȓȐ

125

Ǿ ȂȞȡȚȘȖțȎ ȄȐȓȠ ȟȚȩȟș ȟȣȜȒȟȠȐȜ ǮȟȝȓȘȠȩ ȝȟȖȣȜșȖțȑȐȖȟȠȖ-

ȥȓȟȘȜȑȜȎțȎșȖȕȎǺȜȟȘȐȎ

126

Ǯ ǽ ǰȎȟȖșȓȐȖȥ ǶȟȟșȓȒȜȐȎțȖȓ șȓȘȟȖȘȖ Ȑ ȝȟȖȣȜșȖțȑȐȖȟȠȖȥȓȟȘȜȚ

ȫȘȟȝȓȞȖȚȓțȠȓ, ǺȜȟȘȐȎ

48 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

W rezultacie eksperymentu, A. P. Wasilewicz otrzymuje ze-
staw podstawowych na

]Z EDUZ Z DQDOL]RZDQ\FK Mč]\NDFK

Jest on prawie taki sam, jak u Berlina i Kaya

127

² WZRU]Ĉ JR

nazwy

QDVWčSXMĈF\FK EDUZ F]DUQD ELDãD F]HUZRQD İyãWD

]LHORQDQLHELHVNDEUĈ]RZDV]DUDILROHWRZDSRPDUDęF]RZD

-HG\QĈUyİQLFĈ MHVWEUDNZQLPEDUZ\UyİRZHM

R. W. Alimpijewa w monografii pt.

ǿȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȎȭ ȕțȎȥȖ-

ȚȜȟȠȪ ȟșȜȐȎ Ȗ ȟȠȞȡȘȠȡȞȎ șȓȘȟȖȘȜ-ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȗ ȑȞȡȝȝȩ

128

UR]SDWUXMHJUXSčSU]\PLRWQLNRZ\FKQD]ZNRORUyZZMč]\NX
rosyjskim. Autorka buduje leksykalno-

VHPDQW\F]QĈ JUXSč

przy

PLRWQLNyZEDUZMDNRV\VWHPZ]DMHPQ\FKUHODFMLGRPLQX

MĈFHMnazwy czerwieni, z innymi przymiotnikami koloru (ȏȎȑ-

ȞȜȐȩȗ, ȞȜȕȜȐȩȗ, ȝȡȞȝȡȞțȩȗ itd.NWyUHZFKRG]Ĉ]QLĈZVLHþ]H

Z]JOčGXQDRNUHĤORQĈFHFKčWDNĈMDNQSZ\UD]LVWRĤþ ton bar-
wy czy nasycenie. Hie

UDUFKLF]QRĤþ HOHPHQWyZ V\VWHPX Z\

]QDF]DVHPDQW\NDLRWRF]HQLHSR]DMč]\NRZHNWyUH ÅGRSUHF\

]RZXMHµ ]QDF]HQLH SU]\PLRWQLNyZ L XPLHV]F]D MH Z RNUHĤOR
nych miejscach sieci czerwieni.

Nazwy b

DUZZV]HURNLPVSHNWUXPMč]\NyZLQGRHXURSej-

skich

]RVWDã\ przeanalizowane w wydanej w 2007 roku mono-

grafii pod red. A. P. Wasiliewicza

129

0RQRJUDILDG]LHOLVLčQD

WU]\ F]čĤFL SLHUZsza F]čĤþ VWDQRZL RJyOQH ZSURZDG]HQLH
w

WHPDW\Nč, druga F]čĤþprezentuje nazwy barw ZMč]\NDFK

martwych,

ZĤUyGNWyU\FK]QDOD]ã\VLč: sanskryt

130

ãDFLęVNL

131

127

B. Berlin, P. Kay, Basic Color

7HUPV«

128

ǾǰǮșȖȚȝȖȓȐȎǿȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȎȭȕțȎȥȖȚȜȟȠȪȟșȜȐȎȖȟȠȞȡȘȠȡȞȎșȓȘ-

ȟȖȘȜ-ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȗȑȞȡȝȝȩ, ǹȓțȖțȑȞȎȒ.

129

Ǯ ǽ ǰȎȟȖșȓȐȖȥ red.), ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩ-

ȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, ǺȜȟȘȐȎ

130

Ȍ ǰ ǻȜȞȚȎțȟȘȎȭ ȄȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȭ Ȑ ȟȎțȟȘȞȖȠȓ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜ-

ȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗȖ ȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ ȎțȎșȖȕ,
red

ǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 40²53.

131

Ǯ Ƕ ǿȜșȜȝȜȐ ȄȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȭȐșȎȠȖțȟȘȜȚȭȕȩȘȓ[w:] ǻȎȖȚȓțȜ-

ȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗȖ ȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ ȎțȎșȖȕ,
red

ǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 66²76.

3U]HJOĈGEDGDę« 49

starogrecki

132

, starofrancuski

133

VWDURQLHPLHFNL L VWDURVDNVRę

ski

134

, staroangielski

135

czy

WHİ gocki

136

]DĤ trzecia F]čĤþ pre-

zentuje

DQDOL]č VãRZQLFWZD barw w QDVWčSXMĈF\FK Mč]\NDFK

EXãJDUVNLP

137

, rosyjskim

138

, litewskim

139

DOEDęVNLP

140

ZãR

132

Ȍ ǰ ǻȜȞȚȎțȟȘȎȭ ȄȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȭ Ȑ ȒȞȓȐțȓȑȞȓȥȓȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ [w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ

ȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 54²65.

133

Ȁ Ǯ ǺȖȣȎȗșȜȐȎ ǿȖȟȠȓȚȎ ȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗ Ȑ ȟȠȎȞȜȢȞȎțȤȡȕȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȓ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗ

ȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 77²82.

134

ǻǮǱȎțȖțȎǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȒȞȓȐțȓțȓȚȓȤȘȜȚ ȖȒȞȓȐțȓ-

ȟȎȘȟȜțȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣ [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟ-

ȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 83²100.

135

ȀǰǯȜȥȘȎȞȓȐȎǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȒȞȓȐțȓȎțȑșȖȗȟȘȜȚȭȕȩȘȓ

[w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗ Ȗ ȖȟȠȜȞȖ-

ȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 112²125.

136

ǻ Ǯ ǱȎțȖțȎ ǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȑȜȠȟȘȜȚȭȕȩȘȓȖȐȜȟȠȜȥ-

țȜȑȓȞȚȎțȟȘȜȚ ȎȞȓȎșȓ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ

ǿȖȟȠȓȚțȩȗ Ȗ ȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ ȎțȎșȖȕ, red Ǯ ǽ ǰȎȟȖșȓȐȖȥ ǺȜȟȘȐȎ
s. 101

²111.

137

Ƕ Ǯ ǿȓȒȎȘȜȐȎ ǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥețȖȗȐȏȜșȑȎȞȟȘȜȚȭȕȩȘȓ, [w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ

ȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 185²197.

138

ǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥȋȠȖȚȜșȜȑȖȭȤȐȓȠȜțȎȖȚȓțȜȐȎțȖȗȘȎȘȕȓȞȘȎșȜțȎȤȖȜ-

țȎșȪțȜ-ȘȡșȪȠȡȞțȜȑȜ ȟȜȕțȎțȖȭ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ

ȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, red Ǯ ǽ ǰȎȟȖșȓȐȖȥ ǺȜȟȘȐȎ
2007, s. 9

² ǳ ǰ ǾȎȣȖșȖțȎ Ǽ ȟȓȚȎțȠȖȘȓ ȝȞȖșȎȑȎȠȓșȪțȩȣ ȤȐȓȠȎ, [w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ

ȎțȎșȖȕ, red Ǯ ǽ ǰȎȟȖșȓȐȖȥ ǺȜȟȘȐȎ s. 29² ǰ Ǳ ǸȡșȪȝȖțȎ

ǿȖȟȠȓȚȎ ȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗ ȞȡȟȟȘȜȑȜ ȭȕȩȘȎ Ȑ ȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȜȚ ȜȟȐȓȧȓțȖȖ, [w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ

ȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥ ǺȜȟȘȐȎs. 126²184.

139

ǺǰǵȎȐȪȭșȜȐȎȄȐȓȠȜțȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȐșȖȠȜȐȟȘȜȚȭȕȩȘȓ, [w:] ǻȎȖȚȓ-

țȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ,
red

ǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 198²228.

140

Ǯ Ȍ ǾȡȟȎȘȜȐ Ǹ ȜȝȖȟȎțȖȬ ȟȖȟȠȓȚȩ ȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗ Ȑ ȎșȏȎțȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȓ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟ-

ȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 267²278.

50 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

skim

141

8ZDJDDXWRUyZNRQFHQWUXMHVLč przede wszystkim na

zagadnieniach etymologii nazw

EDUZ RNUHĤOHQLu semantyki

konkretnych nazw koloru i przedstawieniu systemu nazw

NRORUyZZSRV]F]HJyOQ\FKMč]\NDFK

2 EDUZDFK Z Mč]\NX URV\MVNLP SLV]Ĉ Z PRQRJUDILL WU]\

osoby: A. P. Wasilewicz

142

, E. W. Rachilina

143

oraz W. G. Kul-

pina

144

. A.

3:DVLOHZLF]SURZDG]LDQDOL]čHW\PRORJLLZ\EUD

nych leksem

yZ QD]\ZDMĈF\FK EDUZ\ GR NWyU\FK QDOHİĈ ȘȜ-

ȞȖȥțȓȐȩȗ, ȜȞȎțȔȓȐȩȗ, ȝȡȞȝȡȞțȩȗ oraz ȟȖțȖȗ i ȑȜșȡȏȜȗ. Z kolei
E. W. Rachilina koncentruje swoj

Ĉ XZDJčQDVHPDQW\FHURV\M

skich p

U]\PLRWQLNyZQD]\ZDMĈF\FKNRORU]DĤ W. G. Kulpina

V\VWHPDW\]XMHQD]Z\EDUZZMč]\NX rRV\MVNLPSRGZ]JOčGHP
historycznym. Na temat nazw

EDUZZMč]\NDFKVãRZLDęVNLFK

LQQ\FKQLİMč]\NURV\MVNL Z\SRZLDGDVLčMHG\QLH, A. Sedako-
wa

145

-č]\NR]QDZF]\QL EDGD PDWHULDã Mč]\ND EXãJDUVNLHJo.

Praca oparta jest przede wszystkim na danych leksykograficz-
ny

FK UyİQ\FK REV]DUyZ Mč]\ND WãXPDF]HQLRZ\FK HWQRJUD

ILF]Q\FK VãRZQLND LPLRQ L QD]ZLVN X]XSHãQLRQ\FK R GDQH

IRONORU\VW\F]QHHWQRJUDILF]QHEčGĈFHUH]XOWDWHPQDXNRZ\ch

HNVSHG\FML : FHOX SRUyZQDę L ]JãčELHQLD VHPDQW\NL OHNVH

PyZ naz\ZDMĈF\FKEDUZ\, autorkDVLčJDUyZQLHİGRVãRZQL

NyZ Mč]\NyZ SRãXGQLRZRVãRZLDęVNLFK VHUEVNLHJR FKRUZDF

NLHJRF]\PDFHGRęVNLHJR

W roku 2002 troje badaczy

² A. P. Wasilewicz, S. N. Kuz-

niecowa oraz S. S. Miszczenko

² wydaje ǸȎȠȎșȜȑ țȎȕȐȎțȖȗ

141

ǶǶȅȓșȩȦȓȐȎǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȖȠȎșȪȭțȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎ, [w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ

ȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 243²266.

142

ǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥȋȠȖȚȜșȜȑȖȭȤȐȓȠȜțȎȖȚȓțȜȐȎțȖȗ...

143

ǳǰǾȎȣȖșȖțȎǼȟȓȚȎțȠȖȘȓ...

144

ǰǱǸȡșȪȝȖțȎǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗ...

145

ǶǮǿȓȒȎȘȜȐȎǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥețȖȗȐȏȜșȑȎȞȟȘȜȚ...

3U]HJOĈGEDGDę« 51

ȤȐȓȠȎ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ

146

. Katalog ten z

DZLHUD SRZ\İHM

QD]Z NRORUyZ L SRãĈF]Hę Z\UD]RZ\FK NRQRWXMĈF\FK NRORU

DWDNİHQD]ZNRORUyZRG;,, do ;;ZLHNXNWyUHZ\V]ã\MXİ

] Xİ\FLa. Do publikacji GRãĈF]RQ\ MHVW VXSOHPHQW Z IRUPLH

WDEOLFNRORU\VW\F]Q\FKRGQRV]ĈF\FKVLčGRRPDZianych barw.

W 2005 roku ci sami autorzy

Z\GDMĈPRQRJUDILčpt. ȄȐȓȠ

Ȗ țȎȕȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ

147

NWyUDVNãDGDVLč]GZyFK

]DVDGQLF]\FK F]čĤFL3LHUZV]D ]QLFK ]DZLHUD DUW\NXã\QD WH
mat roli, historii rozwo

MX]QDF]HęLMč]\NRZHMIXQNFMLZ\UD]yZ

QD]\ZDMĈF\FK NRORU\ GUXJD ]DĤ MHVW X]XSHãnionym katalo-

JLHPQD]ZNRORUyZ

7U]HED WXWDM SRGNUHĤOLþ İH QDMSHãQLHMV]Ĉ PRQRJUDILĈ Z Mč

zyku rosyjskim na temat barw jest praca W. G. Kulpiny pt.

ǹȖțȑȐȖȟȠȖȘȎ ȤȐȓȠȎ

148

Autorka rozpatruje pola znaczeniowe

EDUZZMč]\NX URV\MVNLP Z SRUyZQDQLX ]Mč]\NLHP SROVNLP
z punktu widzenia socjolingwistyki, lingwokulturologii, aksjo-

ORJLL F]\ ÅĤZLDWyZ PHQWDOQ\FKµ .DİGHPX ] metodologicz-

Q\FK VSRMU]Hę : G. Kulpina SU]\SRU]ĈGNRZXMH wybranĈ
grup

č QD]ZEDUZ7DNQDSU]\NãDGVRFMROLQJZLVW\F]QHDVSHN

ty r

R]SDWUXMHQDSU]\NãDG]LHNRORU\VW\F]Q\FKRNUHĤOHęIL]\F]

HJR Z\JOĈGX F]ãRZLHND ]DĤ lingwokulturowe stereotypy ²

w oparciu o wyrazy okr

HĤODMĈFH NRORU ZãRVyZ D SU]\ RSLVLH

ÅIHQRPHQyZOLQJZRNXOWXURZ\FKµNRQFHQWUXMHVLčQDRNUHĤOH
niach barw oczu itd. Autorka

]ZUDFDUyZQLHİXZDJčQDobiek-

ty naturalne oraz

DUWHIDNW\SLV]ĈFPLčG]\LQQ\PLRNRORUDFK

SURGXNWyZİ\ZQRĤFLRwych, o kolorach flory i fauny, o kolo-

U]H Z SROLW\FH F]\ NRORU]H Z ĤURGRZLVNX HWQLcznym, gdzie

Z\UyİQLDHWQRSULRU\WHW\LHWQRVWHUHRW\S\-HVWWR QLHZĈWSOLZLH

146

ǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǿǻǸȡȕțȓȤȜȐȎǿǿǺȖȧȓțȘȜ ǸȎȠȎșȜȑțȎȕȐȎ-

țȖȗȤȐȓȠȎȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓ, ǺȜȟȘȐȎ

147

ǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǿǻǸȡȕțȓȤȜȐȎǿǿǺȖȧȓțȘȜ ȄȐȓȠȖțȎȕȐȎțȖȭ

ȤȐȓȠȎȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓǺȜȟȘȐȎ

148

ǰǱǸȡșȪȝȖțȎǹȖțȑȐȖȟȠȖȘȎȤȐȓȠȎ. ȀȓȞȚȖțȩȤȐȓȠȎȐȝȜșȪȟȘȜȚȖȞȡȟ-

ȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣǺȜȟȘȐȎ

52 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

QDMEDUG]LHM Z\F]HUSXMĈFD ZVSyãF]Hsna praca z zakresu VãRZ
nictwa

EDUZ Z Mč]\NX URV\MVNLP GRW\NDMĈFD ]DJDGQLHQLD

funkcjonowania barw w

NRQWHNĤFLH VSRãHF]Q\P, psycholo-

gicznym i kulturowym.

Leksykalno-semantyczne uwarunkowania przymiotnika

ȔȮșȠȩȗ (İyãW\ZMč]\NXURV\MVNLPRPDZLD0 G. Sleskina

149

$QDOL]D SURZDG]RQD MHVW Z QDVWčSXMĈF\FK DVSHNWDFK HW\PR
logii przymiotnika

ȔȮșȠȩȗ, jego struktury leksykalno-seman-

tycznej oraz

V\PEROLNLZRSDUFLXRWHNVW\OLWHUDWXU\SLčNQHM

Semantyczne pole nazw ba

UZ Z XMčFLX PHWRGRORJLLKLVWR

ryczno-

SRUyZQDZF]HM VWDMH VLč SU]HGPLRWHP RSLVX S. W. Kezi-

150

NWyUDEXGXMHSROD]PLDQVHPDQW\F]Q\FKOHNVHPyZEDUZ

ZMč]\NXURV\MVNLPQDWOHMč]\NyZLQGRHXURSHMVNLFK

:]DNUHVLHEDUZSURZDG]RQHVĈUyZQLHİEDGDQLDSRUyZ

ZF]HMč]\NyZI tDNQDSU]\NãDGSRUyZQDQLDURV\MVNR-chor-

ZDFNLH Z ]DNUHVLH NRORUyZ SURZDG]L $ +UQMDN

151

3U]HĤOH

dzenie rosyjskich i chorwa

FNLFK IUD]HRORJL]PyZ ]DZLHUDMĈ

cych nazwy kolor

yZ pozwala aXWRUFH QD VIRUPXãRZDQLH

ZQLRVNXRJyOQHJRDPLDQRZLFLHİHZURsyjskiej i chorwackiej

IUD]HRORJLL MDNR NRPSRQHQW\ NRORUyZ GRPLQXMĈ nazwy pod-
stawowe, takie jak: czarny,

ELDã\, czerwony, zielony, ]ãRWy, rza-

dziej

QLHELHVNLUyİRZ\czy İyãW\1DMZLčNV]ĈF]čVWRWOLZRĤFLĈ]DĤ

Z\VWčSRZDQLDZ RE\GZX Mč]\NDFKFKDUDNWHU\]XMĈ VLč kolory
achromatyczne:

F]DUQ\LELDã\a z punktu widzenia struktury

]DĤSU]HZDİDMĈIUD]HRORJL]P\MDNRGZXNRPSRQHQWRZHSRãĈ
czenia wyraz

RZH]NWyU\FKMHGHQMHVWQD]ZĈEDUZ\

149

Ǻ Ǳ ǿșȓȕȘȖțȎ ǿȓȚȎțȠȖȘȎ Ȗ ȟȖȚȐȜșȖȘȎ ȝȞȖșȎȑȎȠȓșȪțȜȑȜ ȔȮșȠȩȗ

Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ Ȑ ȟȓȚȎȟȖȜșȜȑȖȥȓȟȘȜȚ Ȗ ȜțȜȚȎȟȖȜșȜȑȖȥȓȟȘȜȚ ȎȟȝȓȘȠȎȣ DȐȠ

ȘȎțȒȒȖȟ ǳȘȎȠȓȞȖțȏȡȞȑ

150

ǿ ǰ ǸȓȕȖțȎ ǿȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȓȝȜșȓȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓ

ȒȖȎȣȞȜțȖȥȓȟȘȖȗ ȎȟȝȓȘȠ ȎȐȠ ȒȖȟ țȎ ȟȜȖȟȘȎțȖȓ ȡȥ ȟȠ ȒȜȘȠȜȞȎ ȢȖ-

șȜșȜȑȖȥȓȟȘȖȣțȎȡȘ, ǽȓțȕȎ2005.

151

A. Hrnjak, Frazemi s bojom kao komponentom (na materijalu hrvatskih

i ruskih frazema)

, komputeropis, Zagreb 2005.

3U]HJOĈGEDGDę« 53

%DGDQLD SRUyZQDZF]H URV\MVNR-DQJLHOVNLH ]QDMGXMĈ PLč

dzy innymi, odzwierciedlenie, w monografii J. A. Reszetniko-
wej

152

czy I. W. Makiejenko

153

. W pracy J. A. Reszetnikowej

PDWHULDãEDGDZF]\VWDQRZLĈZ\UDİHQLD]QD]ZDPLEDrw, eks-
cerpowane z rosyjskich i angielskich prac leksykograficznych,

MDN UyZQLHİ WHNVWyZ KLVWRU\F]Q\FK 3U]\MčWR GLDFKURQLF]QĈ

PHWRGč RSLVX VHPDQW\NL EDUZ ] XZ]JOčGQLHQLHP DVSHNWyZ
antropocentrycznych, etnokulturowych, socjokulturowych i po-
litycznych. W pracy I. W. Makiejenko

VãRZQLNL UyZQLHİ VWD

QRZLĈ SRGVWDZčPDWHULDãRZĈNWyUDZ]ERJDFRQD]RVWDãDRWHN-
sty z literatury ros

\MVNLHMLDQJORDPHU\NDęVNLHMOLWHUDWXU\SLčN

QHM$XWRUNDSRV]XNXMHZSRUyZQDZF]\PPDWHULDOHGHU\ZD
cyjnym, jak i semantycznym, tego, co uniwersalne i tego, co

FKDUDNWHU\VW\F]QHGODW\FKMč]\NyZLNXOWXU.

2 SRUyZQDQLH NRORU\VW\F]QHJR REUD]X ĤZLDWD Z ĤZLDGR

PRĤFLMč]\NRZHM5RVMDQL)LQyZSRNXVLãDVLč N. S. Bratcziko-
wa

154

$XWRUND SU]\MčãD NRJQLW\ZQĈ PHWRGč RSLVX EXGXMĈF

WU]\SR]LRPRZ\ PRGHO Mč]\ND EDUZ QD NWyU\ VNãDGD VLč SR
ziom werbalno-semantyczny, kognitywny i motywacyjny.

%DGDQLDEDUZSURZDG]RQHE\ã\ZUDPDFKQDVWčSXMĈF\FKVIHU
konceptualnych: wody, ziemi, powietrza,

RJQLD F]ãRZLHND

]ZLHU]ĈWFRZUH]XOWDFLHSR]ZROLãRQDVNRQVWUXRZDQLHPRGHOL

SRUyZQDZF]\FKZREUčELHZ\UyİQLRQ\FKNRQFHSWyZ

152

ǳ Ǯ ǾȓȦȓȠțȖȘȜȐȎ ǻȎȤȖȜțȎșȪțȜ-ȘȡșȪȠȡȞțȩȗȘȜȚȝȜțȓțȠȟȓȚȎțȠȖȘȖ

ȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ Ȗ ȎțȑșȖȗȟȘȜȚ ȭȕȩȘȎȣ Ȑ ȒȖȎȣȞȜțȖȖ DȐȠ ȘȎțȒ

ȒȖȟǿȎȞȎȠȜȐs. 2²22.

153

Ǻ Ƕ ǺȎȘȓȓțȘȜ ǿȓȚȎțȠȖȘȎ ȟȐȓȠȎ Ȑ ȞȎȕțȜȟȠȞȡȘȠȡȞțȩȣ ȭȕȩȘȎȣ

ȡțȖȐȓȞȟȎșȪțȜȓȖțȎȤȖȜțȎșȪțȜȓDȐȠȘȎțȒȒȖȟǿȎȞȎȠȜȐs. 2²21.

154

ǻ ǿ ǯȞȎȠȥȖȘȜȐȎ, ȄȐȓȠȜȐȎȭ ȘȎȞȠȖțȎ ȚȖȞȎ Ȑ ȢȖțȟȘȜȚ Ȗ ȞȡȟȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȜȐȜȚȟȜȕțȎțȖȖ, aȐȠȒȜȘȒȖȟǺȜȟȘȐȎ

54 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

1.3. Perspektywy badawcze z zakresu nazw barw

ZVSyãF]HVQ\PMč]\NR]QDZVWZLH

3UREOHPDW\NDEDUZVWDãDVLčZRVWDWQLFKODWDch przedmiotem
opisu wielu nauk. Barwa rozpatrywana jest z punktu widze-
nia

SV\FKRORJLL V]WXNL PDODUVWZD F]\ Mčzykoznawstwa. Pro-

EOHPDW\NĈ EDUZ Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP QD WOH LQQ\FK

Mč]\NyZLQGRHXURSHMVNLFK]SXQNWXZLG]HQLDMč]yka i kultury
najszerzej

ZRVWDWQLFKG]LHVLčFLXODWDFK]DMPXMĈVLčWDF\Mč]\

koznawcy jak: D. Chudyk

155

, A. Dyszak

156

, I. A. Gierasimien-

157

, E. Komorowska

158

, A. Narloch

159

, D. Stanulewicz

160

i wie-

lu innych. Badania

SURZDG]RQHVĈ]DUyZQRQDJUXQFLHMHGQHJR

Mč]\ND MDk i w konfrontacji Mč]\NRZHM

161

. Analiza

VãRZQLFWZD

EDUZ SURZDG]RQD MHVW Z UyİQ\P XMčFLX PHWRGRORJLF]Q\P

155

M.in. D. Chudyk, Rosyjskie i polskie konstrukcje por

yZQDZF]H]SU]\PLRW-

nikami

QD]\ZDMĈF\PLEDUZčQLHELHVNĈ, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]H

III, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2012, s. 71

²86.

156

M.in. A. S. Dyszak,

-č]\NRZHZ\UDİHQLD]MDZLVNMDVQRĤFLLFLHPQRĤFL, Byd-

goszcz 2010; A. S. Dyszak, Uwagi o

GHILQLFMDFKSU]\PLRWQLNyZZ\UDİDMĈF\FKNR-

ORU\ZVãRZQLNDFKMč]\NDSROVNLHJR, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIII,
red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2012, s. 11

²24.

157

ǶAǱeȞaȟȖȚȓțȘo, ǿȓȚȎțȠȖȘȎȞȡȟȟȘȖȣȤȐȓȠȜoȏoȕțȎȥȓȖȖȗǱoȞșoȐȘa

2010.

158

M.in. E. Komorowska,

%DUZDZMč]\NXSROVNLP«

159

M.in. A. Narloch,

ȄȐȓȠȜoȏoȕțȎȥȓțȖȭ Ȑ ȝȜșȪȟȘȜȚ Ȗ ȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȎȣ

ǿȠȞȡȘȠȡȞțȜ-ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȖȓ ȠȓȞȚȖțȜșȜȑȖȥȓȟȘȖȓ Ȗ ȘȜȑțȖȠȖȐțȩȓ ȎȟȝȓȘȠȩ,
Pozna

160

M.in. D. Stanulewicz, Colour, Culture and

/DQJXDJH«

161

Patrz: E. Komorowska,

6WDQ EDGDę QDG SDOHWĈ EDUZ Z Mč]\NR]QDZVWZLH

SRORQLVW\F]Q\P L UXV\F\VW\F]Q\P QD WOH DQDORJLF]Q\FK EDGDę Z LQQ\FK Mč]\NDFK

VãRZLDęVNLFK, [w:] BDUZDZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP5R]ZDİDQLDVHPDQW\F]QH,
Szczecin 2010, s. 17

²39. Zob. WDNİHD. Chudyk, Rosyjskie i polskie konstrukcje

SRUyZQDZF]H]SU]\PLRWQLNDPLQD]\ZDMĈF\PLEDUZč«; E. Komorowska, D. Sta-
nulewicz, Psychologiczne znaczenie polskich i

XNUDLęVNLFK«; D. Stanulewicz, The

Polish and Kashubian colour lexicons: Basic and non-basic terms

, [w:] New Insights

into Slavic Linguistics

UHG - :LWNRĤ 6 -DZRUVNL )UDQNIXUW DP 0DLQ

s. 357

²373.

3U]HJOĈGEDGDę« 55

i zakresie badawczym,

SRF]ĈZV]\ GR EDGDę KLVWRU\F]Q\FK

dialektalnych, poprzez leksykalno-semantyczne i pragmatycz-

QH Dİ SR DQDOL]č nazw barw z punktu widzenia kognitywi-
zmu.

1DGDO SURZDG]L VLč EDGDQLD NRUSXVRZH Xİ\FLD nazw

EDUZ]HV]F]HJyOQ\PXZ]JOčGQLHQLHPLFKIUHNZHQFMLZWHN
stach,

DWDNİHãĈF]OLZRĤFL

.RQW\QXRZDQHVĈEDGDQLD]ZLĈ]NyZIUD]HRORJLF]Q\FK]D

ZLHUDMĈF\FKQD]Z\EDUZL]ZLĈ]DQ\FK]QLPLPHWDIRUAnaliza
metaforyki nazw barw w pracach E. Komorowskiej prowa-
dzona jest zwykle w aspekcie konfrontacji

Mč]\NyZ VãRZLDę

skich z innymi

Mč]\NDPL VãRZLDęVNLPL D WDNİH JHUPDęVNLPL

F]\ URPDęVNLPL, np. polsko-chorwackiej (Zelenilo u metaforici
poljskoga i hrvatskoga govornoga jezyka

162

), polsko-

KLV]SDęVNLHM

(Kolor

ELDã\blanco ZHZVSyãF]HVQ\PMč]\NXKLV]SDęVNLPZNRQ

IURQWDFML]Mč]\NLHPSROVNLP

163

), polsko-rosyjskiej (

:\NãDGQLNLEDU-

Z\ZMč]\NXSROVNLm i rosyjskim ² SUyEDSRGVXPRZDQLD

164

), polsko-

norweskiej (Barwa czarna w j

č]\NXSROVNLPLQRUZHVNLP$VSHNW

konfrontatywny

165

) czy polsko-rosyjsko-norweskiej (Barwa

ELDãD

Z Mč]\NX SROVNLP URV\MVNLP L QRUZHVNLP ² analiza semantyczno-
kognitywna

166

) oraz polsko-rosyjsko-

KLV]SDęVNLHM Konceptuali-

162

E. Komorowska, N.

3LQWDULþZelenilo u metafoULFL«

163

E. Komorowska, B. Kosik-Szwejkowska, Kolor

ELDã\/blanco ZHZVSyã²

]HVQ\PMč]\NXKLV]SDęVNLPZNRQIURQWDFML]Mč]\NLHPSROVNLP, [w:] %DUZDZMč]\-

ku, literaturze i kulturze

VII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin

2016, s. 85

²94.

164

E. Komorowska,

:\NãDGQLNLEDUZ\ZMč]\NXSROVNLm i rosyjskim ² SUyED

podsumowania

, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H VI, red. E. Ko²

morowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2015, s. 27

²37.

165

E. Komorowska,

%DUZDF]DUQDZMč]\NXSROVNLPLQRUZHVNLP$VSHNWNRQ

frontatywny,

[w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIX, red. E. Komorowska,

D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 83

²97.

166

E. Komorowska, E. Jarvoll

²Nilsen, %DUZDELDãDZMč]\NXSROVNLPURV\M²

skim i norweskim

² analiza semantyczno-kognitywna, [w:] Barwa ZMč]\NX OLWH-

raturze i kulturze

VII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2016,

s. 63

²84.

56 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

]DFMD FLHPQHM VWURQ\ İ\FLD w wyraİHniach ] QD]ZĈ EDUZ\ F]DUQHM
i

NRQRWXMĈF\FKF]HUę ZMč]\NXSROVNLPURV\MVNLPLKLV]SDęVNLP

167

)

itd.

1DOHİ\WHİWXRGQRWRZDþ]DLQWHUHVRZDQLHpolskich badaczy

OHNV\NRQDPLEDUZZUyİQ\FKMč]\NDFKF]čVWR]SHUVSHNW\Z\

SRUyZQDZF]HM 3U]\NãDGRZR VãRZQLFWZHP EDUZ Z Mč]\NDFK

JHUPDęVNLFK ]DMPXMĈ VLč PLQ - 6]F]čN

168

i A. Uberman

169

Z Mč]\NDFK URPDęVNLFK m.in. 0 %DUDQ L 0 6]HIOLęVND-Ba-

ran

170

, M. Z. Dankowski

171

oraz E. Stala

172

Ponadto b

DGDQLDVSRVREXSRVWU]HJDQLDNRORUyZZJUXSDFK

PLčG]\QDURGRZ\FKSURZDG]RQHVĈV]F]HJyOQLHSU]H]'6WD

QXOHZLF]MDNUyZQLHİZ]HVSROHMč]\NR]QDZFyZ'6WDQXOH
wicz, E.

.RPRURZVNĈL$3DZãRZVNLHJR

173

oraz przez innych

167

E. Komorowska, B. Kosik-Szwejkowska, Konceptualizacja ciemnej strony

İ\FLDZZ\UDİHQLDFK]QD]ZĈEDUZ\F]DUQHMLNRQRWXMĈF\FKF]HUęZMč]\NXSROVNLP
ros

\MVNLP L KLV]SDęVNim, [w:] %DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H IX, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 57

²82.

168

M.in. J.

6]F]čN 2 V\PEROLF]QHM IXQNFML EDUZ Z Mč]\NX L NXOWXU]H ²

niemiecko-

SROVNLH VWXGLXP SRUyZQDZF]H, [w:] %DUZD Z Mč]yku, literaturze i kul-

turze

I, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2010, s. 93

²106.

169

M.in. A. Uberman, Contrastive metaphorics of colour

² representations of

red in English and Slovak

, [w:] Links and Connections

UHG 0 1RYiNRYi

'8KUtNRYi $%|KPHURYi%UDWLVODYDV²110; A. Uberman, Contras-
tive semantic chromatosemy:

The case study of blue, [w:] Galicia Studies in Lan-

guage with Historical Semantics Foregrounded

, red. G. A. Kleparski, J.

:HVyã

M. G

yUHFND-6PROLęVND, &KHãP 2014, s. 105²115.

170

M.in. M. Baran,

06]HIOLęVND-Baran, /DYLHHQURVH(OOp[LFRFKURPiWLFR

HQHVSDxRO\HQIUDQFpV, Madrid 2018.

171

M.in. M. Z. Dankowski,

1D]Z\EDUZZWRSRQLPLL$PHU\NLâDFLęVNLHM² na

SU]\NãDG]LH Argentyny, [w:] %DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOturze VIII, red.
E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2017, s. 53

²62.

172

M.in. E. Stala,

3ROH OHNV\NDOQH EDUZ\ F]HUZRQHM Z Mč]\NX KLV]SDęVNLP ²

studium diachroniczne,

[w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H I, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2010, s. 51

²62; E. Stala, Los nombres

GHORVFRORUHVHQHOHVSDxRO de los siglos XVI-XVII, Alicante 2011.

173

' 6WDQXOHZLF] ( .RPRURZVND $ 3DZãRZVNL Axiological aspects of

Polish colour vocabulary: A study of associations

, [w:] Colour Studies: A Broad

3U]HJOĈGEDGDę« 57

bad

DF]\ D LFK Z\QLNL SXEOLNRZDQH VĈ PLQ Z VHULL Barwa

Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H, pod red. E. Komorowskiej
i D. Stanulewicz (tomy I

²IX)

174

ģZLDW6ãRZLDQZMč]\NXLNXOWX

rze

175

czy

.RPXQLNDFMD PLčG]\OXG]ND /HNV\ND 6HPDQW\ND 3rag-

matyka

176

. Cykliczne wieloautorskie monografie

%DUZDZMč]\

ku, literaturze i kulturze

, pod red. E. Komorowskiej i D. Stanu-

lewicz, wydawane od 2010 roku,

SURSRQXMĈ wieloaspektowy

opis barw.

3UH]HQWXMĈRQH barwy w Mč]\Nach i kulturach ĤZLD

Spectrum

, red. W. Anderson, C. P. Biggam, C. Hough, C. Kay, Amsterdam

Philadelphia 2014, s. 258

²273.

174

M.in.:

0*LHUF]\ęVND-Kolas, Pozytywne i negatywne asocjacje z kolorami,

[w:]

%DUZD ZMč]\NX OLWHUDWXU]HL NXOWXU]H VII, red. E. Komorowska, D. Sta²

nulewicz, Szczecin 2016, s. 275

²289; B. Kosik-Szwejkowska, Nazwy barwy

F]DUQHM ZH ZVSyãF]HVQ\P Mč]\NX KLV]SDęVNLP, [w:] %DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H
i kulturze

V, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2014, s. 73

²82;

D. Stanulewicz, Jaki

HJR NRORUX MHVW V]F]čĤFLH" :\QLNL EDGDę DQNLHWRZ\FK, [w:]

%DUZDZMč]\NXOiteraturze i kulturze III, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,
Szczecin 2012, s. 123

²130.

175

M.in.: E. Dmochowska, Black in English fixed phrases and compounds,

[w:]

ģZLDW 6ãRZLDQ Z Mč]\NX L NXOWXU]H XV. :\EUDQH ]DJDGQLHQLD ] Mč]\NyZ

OLWHUDWXULNXOWXUVãRZLDęVNLFKLJHUPDęVNLFK, red. D. Dziadosz, A. Krzanowska,
Szczecin 2016, s. 82

²94; J. Michalak, %DUZ\ L EODVNL ĤZLĈW\QL FKU]HĤFLMDęVNLHM

w nurcie kognitywizmu

, [w:]

ģZLDW 6ãRZLDQ Z Mč]\NX L NXOWXU]H VII: Kulturo-

znawstwo, historia

, red. E. Komorowska, A. Krzanowska, Szczecin 2006,

s. 133

²136; A. Pluta, :MDNLPNRORU]HSDWU]\P\QDĤZLDW"² 3RVWU]HJDQLHĤZLDWD

SRSU]H] IUD]HRORJL]P\ ] NRPSRQHQWDPL QD PDWHULDOH Mč]\ND FKRUZDFNLHJR, [w:]

ģZLDW6ãRZLDQZMč]\NXLNXOWXU]HVIII: -č]\NR]QDZVWZR/HNV\NRORJLD)UDzeologia,
red. E. Komorowska, A. Krzanowska, Szczecin 2007, s. 214

²218; M. Poni-

kowska,

2 NRORU]H QLHELHVNLP Z Mč]\NX SROVNLP, [w:] ģZLDW 6ãRZLDQ Z Mč]\NX

kulturze V:

-č]\NR]QDZVtwo, red. E. Komorowska, A. Krzanowska, Szczecin

2004, s. 184

²189; O. SegedD % 5RELy %XGLxR 5HODFLyQ HQWUH HO FRORU \ ORV

VHQWLPLHQWRVHQODIUDVHRORJtDGHORV LGLRPDVHVSDxRO\SRODFR, [w:] ģZLDW6ãRZLDQ

ZMč]\NXLNXOWXU]H X. -č]\NR]QDZVWZR:\EUDQHzagadnienia z leksyki i morfologii

Mč]\NyZ HXURSHMVNLFK, red. E. Komorowska, A. Krzanowska, Szczecin 2009,
s. 188

²195.

176

M.in.: S. Aksenova,

ǵțȎȥȓțȖȓȏȓșȜȑȜ ȐȞȡȟȟȘȜȗȘȡșȪȠȡȞȓ, [w:] Komu²

nikacja mi

čdzyludzka. Leksyka. Semantyka. Pragmatyka III, red. E. Komorowska,

..RQG]LRãD²Pich, A. Ochrymowicz, Szczecin 2012, s. 26²31.

58 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

WDF]čVWRZXMčFiu SRUyZQDZF]ymMDNUyZQLHİSRND]XMĈEDU-

Zč LQWHUG\VF\SOLQDUQie, QD SU]\NãDG z perspektywy lingwi-
stycznej, kulturowej, literaturoznawczej, psychologicznej, mar-
ketingowej, politycznej, socjologicznej czy medycznej

177

itd.

1DOHİ\VLčVSRG]LHZDþİHZVSyãF]HVQHEDGDQLDQDGVãRZ

nictwem barw

EčGĈQDGDOSRGĈİDþZNLHUXQNXLQWHUG\VF\SOL

QDUQ\P SU]HGH ZV]\VWNLP Mč]\NR]QDZF]R-kulturowym oraz

Mč]\NR]QDZF]R-ps\FKRORJLF]Q\P]XZ]JOčGQLHQLHPperspek-
tywy komparatystycznej.

177

Patrz m.in.: J. Drzazgowska, M. Golubiewski, Portugalskie idiomy

z nazwami czerni (

preto, negro) i bieli (branco) i ich polskie ekwiwalenty, [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]e VII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,
Szczecin 2016, s. 147

²158; D. Gonigroszek, Wykorzystanie barw w medycynie ²

aspekty psychologiczne i kulturowe

, [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HVII,

red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2016, s. 263

²273; M. Har-

PDFLęVND 0 .R]ãRZVNL /HNV\NRQ EDUZ X RVyE GRWNQLčW\FK DID]MĈ QLHSã\QQĈ,
[w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HV, red. E. Komorowska, D. Stanu-

lewicz, Szczecin 2014, s. 111

²124; B. Kosik-Szwejkowska, O formach i two-

rzeniu nazw ba

UZZMč]\NXKLV]SDęVNLP, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXO-

turze

VI, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2015, s. 55

²68; J. Le-

man,

%DUZD F]HUZRQD Z SRZLHĤFL $OHNVDQGUD 0DMNRZVNLHJR įsFp L SU]LJzGs

5HPVD [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNulturze IV, red. E. Komorowska,
D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 151

²160; D. Orsson, ,GHQW\ILNDFMD NRORUyZ

w polityce. Badania ankietowe w Polsce i w Niemczech

, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX

literaturze i kulturze

V, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2014,

s. 247

²258; E. Rogowska-Cybulska, 2 QD]ZDFK NRORUyZ Z etymologiach

XGRZ\FKSROVNLFKQD]ZPLHMVFRZRĤFL, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]H

III, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2012, s. 25

²39; O. So-

NRãRZVND Obrazowanie koloru D NRQZHQFMH Mč]\NRZH, [w:] %DUZD Z Mč]\NX
literaturze i kulturze

II, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2011,

s. 79

²91; Wu Lan, 2]QDF]HQLXEDUZFKURPDW\F]Q\FKZNXOWXU]HFKLęVNLHM, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H VIII, red. E. Komorowska, D. Stanu-
lewicz, Szczecin 2017, s. 151

²169; J. Zakrzewska, Sakura i Hello Kitty ² UyİRZH

V\PEROH NXOWXU\ MDSRęVNLHM, [w:] %DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H VI, red.
E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2015, s. 165

²195.

2. PODSTAWOWE I NIEPODSTAWOWE NAZWY

%$5::-Č=<.832/6.,0,526<-6KIM

Celem tego

UR]G]LDãX MHVW RPyZLHQLH NODV\ILNDFML QD]Z EDUZ

ZSROVNLPLURV\MVNLP]HZ]JOčGXQDLFKSV\FKRORJLF]QH]na-

F]HQLHGODXİ\WNRZQLNyZW\FKMč]\NyZ

2.1. Podstawowe i niepodstawowe nazwy barw

ZHGãXJ%. Berlina i P. Kaya

$XWRU]\ SU]HãRPRZHM monografii Basic Color Terms: Their
Universality and Evolution

² B. Berlin i P. Kay ² XZDİDMĈ İH

LVWQLHMH MHGHQDĤFLH SRdstawowych nazw barw

=ELyU WHQ VWD

QRZLĈOHNVHP\NWyU\Pw Mč]\NXSROVNLPRGSRZLDGDMĈQDVWč

SXMĈFHSU]\PLRWQLNL biDã\, czarny, czerwony, zielony, İyãW\, nie-
bieski

EUĈ]RZ\, fioletowy, SRPDUDęF]RZ\, UyİRZ\ i szary. Z histo-

U\F]QHJR SXQNWX ZLG]HQLD VãRZD WH SRMDZLDMĈ VLč Z GDQ\P

Mč]\NX Z RNUHĤORQ\P SRU]ĈGNX ]RE U\VXQHN QDMSLHUZ

RNUHĤOHQLD ELHOL L F]HUQL OXE WHİ Uaczej barw jasnych i ciem-

Q\FK SRWHP F]HUZLHQL ]LHOHQL L İyãFL OXE RGZURWQLH İyãFL

L]LHOHQLEãčNLWXLEUĈ]XRUD]QDNRęFX² ZMXİNROHMQRĤFLGR
wolnej

² VãRZDQD]\ZDMĈFHILROHWUyİRUDQİLV]DURĤþ

B. Berlin i P.

.D\SU]HDQDOL]RZDOLVãRZQLFWZREDUZZMč

zykach i

]DXZDİ\OL İH Mč]\NL WH ]QDMGXMĈ VLčQD UyİQ\FK HWD

DFK UR]ZRMX OHNV\NRQX NRORUyZ QLHNWyUH Mč]\NL PDMĈ W\ONR

dwie podsta

ZRZHQD]Z\RGQRV]ĈFHVLčGRELHOLMDVQRĤFLLF]HU

ni/

FLHPQRĤFLLQQH² trzy, jeszcze inne ² F]WHU\LWG-HGQDNİH

B. Berlin, P. Kay, Basic Color Terms: Their Universality and Evolution, Ber-

keley 1969.

60 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

IDNWİHZMč]\NXXİ\ZDVLčGZyFKWU]HFKOXEczterech nazw

SRGVWDZRZ\FK ZFDOH QLH PXVL R]QDF]Dþ İH Xİ\WNRZQLF\

WHJRMč]\ND]QDMĈW\ONRGZLHWU]\OXEF]WHU\QD]Z\NRORUyZ

PRJĈ RQL Xİ\ZDþ ZLčFHM VãyZ RGQRV]ĈF\FK VLč GR EDUw, nie

EčGĈWRMHGQDNQD]Z\SRGVWDZRZH

Rysunek 1:

Ewolucyjny cykl leksykonu barw

ZHGãXJ%. Berlina i P. Kaya

ĭUyGãR RSUDF QD SRGVW B. Berlin, P. Kay, Basic Color
Terms: Their Universality and Evolution

, Berkeley 1969, s. 4.

B. Berlin i P.

.D\SU]HGVWDZLDMĈF\NOHZROXF\MQ\QD]ZEDUZZXNãDG]LH

SR]LRP\P8NãDGSLRQRZ\F\NOXHZROXF\MQHJR]DVWRVRZDQRPLQZ pracy:
D. Stanulewicz, Is the Polish term for blue a typical basic colour term? [w:]
Cognitive Linguistics Today

, red. B. Lewandowska-Tomaszczyk, K. Turewicz,

Frankfurt am Main 2002, s. 418.

3RGVWDZRZHLQLHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ« 61

3UHF\]XMĈFF]\PMHVW ÅSRGVWDZRZDQD]ZDEDUZ\µB. Ber-

lin i P. Kay pod

DMĈ F]WHU\ JãyZQH NU\WHULD NWyUH PXVL RQD

VSHãQLDþ

(i) jej

]QDF]HQLHQLHMHVWVXPĈ]QDF]HęMHMF]čĤFLQSSU]\PLRW

niki niebieskawozielony i

MDVQRSRPDUDęF]RZ\ tego kryterium

QLHVSHãQLDMĈ

(ii)

QLHRGQRVLVLčGRRGFLHQLLQQHMEDUZ\QSSU]\PLRWQLNL sele-
dynowy

i malachitowy

QD]\ZDMĈRGFLHQLHEDUZ\]LHORQHM

(iii)

MHMXİ\FLHQLHRJUDQLF]DVLčGRRSLVXZĈVNLHJR]ELRUX przed-

PLRWyZQSVãRZDrudy i blond QLHVSHãQLDMĈWHJRNU\WHULXP

SRQLHZDİXİ\ZDVLčich QDRJyãGRRSLVXNRORUXZãRVyZWR
pierwsze

WDNİHGRRSLVXXPDV]F]HQLD]ZLHU]ĈW

(iv)

MHVW SV\FKRORJLF]QLH LVWRWQD GOD Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND NWy
rzy

² poproszeni o podanie nazw barw ² Z\PLHQLDMĈQD]Z\

SRGVWDZRZH ZSLHUZV]HMNROHMQRĤFLQSVãRZa amarantowy,
ultramaryna

, sjena palona i khaki

QLHVSHãQLDMĈWHJRkryterium,

SRQLHZDİ U]DGNR VLč LFK Xİ\ZD L Z ]ZLĈ]NX ] W\P QLH VĈ

Z\PLHQLDQHQDSRF]ĈWNX

B. Berlin i P. Kay

Z\PLHQLDMĈUyZQLHİF]WHU\GRGDWNRZHZD

UXQNLNWyUHGRW\F]ĈSRWHQFMDãXG\VWU\EXF\MQHJRSRFKRG]HQLD

RG QD]Z SU]HGPLRWyZ Z]JOčGQLH QRZ\FK ]DSRİ\F]Hę RUD]

]ãRİRQRĤFLPRUIRORJLF]QHj nazw barw

3RGVWDZRZH QD]Z\ EDUZ SRG]LHOLþ PRİQD QD SU\PDUQH

QD]\ZDMĈFHSLerwsze V]HĤþEDUZZMč]\NXSROVNLPVĈWRbia-

ã\, czarny, czerwony, zielony, İyãW\ i niebieskiLVHNXQGDUQHNWyUH

VĈ RNUHĤOHQLDPL SR]RVWDã\FK SLčFLX EDUZ EUĈ]RZ\, fioletowy,

SRPDUDęF]RZ\, UyİRZ\ i szary)

B. Berlin, P. Kay,

%DVLF&RORU7HUPV«, s. 6.

7DPİHV²7.

P. Kay, C. K. McDaniel, The linguistic significance of the meanings of basic

color terms

Å/DQJXDJHµ QU V ]RE WDNİH * * &RUEHWW

I. R. L. Davies, Establishing basic color terms: Measures and techniques, [w:] Color

62 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Monografia Basic Colour Terms

SRF]ĈWNRZR SU]\MčWD HQWX

zjastyczni

HE\ZDãDNU\W\NRZDQD]HZ]JOčGXQDLJQRURZDQLH

VSHF\ILNLNXOWXULMč]\NyZQLHLQGRHXURSHMVNLFKDWDNİH]SR
wodu niej

HGQROLW\FKEDGDę:]ZLĈ]NX]W\PLDWDNİHLQQ\PL

uwagami krytycznymi, B. Berlin i P.

.D\ ZUD] ]H ZVSyãSUD

cownikami

² L. Maffi i W. Merrifieldem ² przeprowadzili no-

ZHEDGDQLD]QDQHSRGQD]ZĈThe World Color Survey

. Wyniki

W\FK EDGDę SR]ZROLã\ EDGDF]RP Qa zmodyfikowanie przed-

VWDZLRQHJR SRZ\İHM cyklu ewolucyjnego 3U]\MčWR WHİ LQQH

]DãRİHQLD QS İH QD]ZD NRORUX V]DUHJR PRİH SU]\ãĈF]\þ VLč
do

OHNV\NRQXEDUZ]QDF]QLHZF]HĤQLHMQLİSRF]ĈWNRZRXZD

İDQR

-HGQDNWU]HED]DXZDİ\þİHB. Berlin i P. .D\MXİZUR

ku 1969 dostarcz

\OLMč]\NR]QDZFRPLDQWURSRORJRPWHUPLQR

ORJLL XPRİOLZLDMĈFHM LP G\VNXVMč R VãRZQLFWZLH barw Z Uyİ

Q\FKMč]\Nach.

Categories in Thought and Language

, red. C. L. Hardin, L. Maffi, Cambridge

1997, s. 198.

Zob. P. Kay, B. Berlin, L. Maffi, W. Merrifield, Color naming across lan-

guages

, [w:] Color Categories in Thought and Language, red. C. L. Hardin,

L. Maffi, Cambridge 1997, s. 21

²56; P. Kay, B. Berlin, L. Maffi, W. Merrifield,

The World Color Survey

, Stanford 2009; P. Kay, B. Berlin, W. Merrifield, Bi-

ocultural implications of systems of color naming

Å-RXUQDORI/LQJXLVWLF$QWKUR

SRORJ\µQUV²25; P. Kay, L. Maffi, Color appearance and the emer-
gence and evolution of basic color lexicons

Å$PHULFDQ$QWKURSRORJLVWµQU

101, s. 743

²760; P. Kay, L. Maffi, Colour terms, [w:] The World Atlas of Language

Structures

, red. M. Haspelmath, M. S. Dryer, D. Gil, B. Comrie, Oxford 2005,

s. 534

²545.

=RE WDNİH 5 7RNDUVNL Semant\ND EDUZ ZH ZVSyãF]HVQHM SROV]F]\ĮQLH,

wyd. II, Lublin 2004, s. 20, przypis nr

1D]Z\EDUZ\V]DUHMF]čVWRVĈZ\UD-

zami pochodzenia rodzimego (np. polski szary

F]\WHİZDOLMVNLllwyd), czym

VLč UyİQLĈ RG LQQ\FK podstawowych sekundarnych nazw barw, kWyUH VĈ

SU]HZDİQLH ]DSRİ\F]HQLDPL QS Z Mč]\NX polskim fioletowy, UyİRZ\ i po-
ma

UDęF]RZ\).

3RGVWDZRZHLQLHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ« 63

7HVWEDGDMĈF\SV\FKRORJLF]QH]QDF]HQLHQD]ZEDUZ

-DNMXİZ\İHMZVSRPQLDã\ĤP\MHGQ\P]NU\WHULyZNWyUHPX

VLVSHãQLDþSodstawowa nazwa barwy, jest jej psychologiczna

LVWRWQRĤþ GOD Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND %DGDF]H PRJĈ VWRVRZDþ

GZDURG]DMHWHVWyZVãXİĈFHGRVSUDZG]HQLDNWyUHVãRZDRG

QRV]ĈFH VLč GREDUZQDOHİ\ ]DOLF]\þ GR ]ELRUXQD]Z SRGVWD
wowych (czyli tych psychologicznie wa

İQ\FK WHVW\ EHKD

wioralne i testy lingwistyczne. W tej pracy przedstawimy wy-
niki popularnego testu behawioralnego, poleg

DMĈFHJRQDX]\

VNDQLX RNUHĤOHę NRORUyZ RG EDGDQ\FK RVyE SRGF]DV SLčFLX
minut (ang. elicitation list task

7HVWWHQRSLHUDVLčQDSU]HNR

QDQLXİHXİ\WNRZQLF\GDQHJRMč]\NDZ\PLHQLDMĈSRGVWDZR
we nazwy barw

² F]\OLWHGODVLHELHQDMZDİQLHMV]H² w pierw-

szej ko

OHMQRĤFL7HVWXWHJRXİ\ZDOLZHZVSRPQLDQ\FKMXİED

daniach B. Berlin i P.

.D\RUD]LFKZVSyãSUDFRZQLF\

. Jest on

stosunkowo prosty: pro

ZDG]ĈF\ SURVL EDGDQH RVRE\ E\

ZFLĈJXSLčFLXPLQXWZ\PLHQLã\]QDQHVRELHQD]Z\NRORUyZ
G. Morgan i G.

&RUEHWWEDGDMĈFrosyjskie nazwy barw zapro-

SRQRZDOL]PRG\ILNRZDQĈZHUVMčWHVWXZ NWyUHMXF]HVWQLF\SR

NDİGHMPLQXFLHSRGNUHĤODMĈSRGDQHZ\UD]\LNRQW\QXXMĈZ\
pisywanie dalszych pod spodem

7D ZHUVMD XPRİOLZLD REOL

F]HQLHZ\QLNyZRVREQRGODNDİGHMPLQXW\

7HQ SLčFLRPLQXWRZ\ WHVW ]DVWRVRZDão wielu badaczy zaj-

PXMĈF\FK VLč VãRZQLFWZHP EDUZ Z UyİQ\FK Mč]\NDFK ]RE
tabela nr

ZW\PMč]\NDFKVãRZLDęVNLFK]ob. tabela nr 2).

B. Berlin, P. Kay,

%DVLF &RORXU 7HUPV«; P. Kay, B. Berlin, L. Maffi,

W. Merrifield, Color naming... O wykorzystanym przez tych i innych badaczy

WHĤFLHSLV]HPLQ8Sutrop w artykule List task and a cognitive salience index,

Å)LHOG0HWKRGVµ2001, nr 13/3, s. 263²276.

G. Morgan, G. Corbett, Russian colour term salience

Å5XVVLDQ Linguis-

WLFVµQUV²141.

64 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Tabela 1:

Wybrane badania

Z\NRU]\VWXMĈFHSLčFLRPLQXWRZ\

(

OXENUyWV]\WHVW VãXİĈF\GRRNUHĤOHQLDLVWRWQRĤFLSV\FKRORJLF]QHM

nazw barw

-č]\N

Liczba

XF]HVWQLNyZ

Data

publikacji

Badacze

UyİQHMč]\NL ]UyİQLFRZDQD

1969

B. Berlin, P. Kay

UyİQHMč]\NL

po 25 na

Mč]\N

1997,

2009

P. Kay, B. Berlin, L. Maffi,
W. Merrifield

angielski

1995

I. Davis, G. Corbett

arabski

200

2011

A. S. Al-Rasheed,
H. H. Al-Sharif, M. J. Thabit,
N. S. Al-Mohimeed,
I. R. L. Davies

ILęVNL

2007

8XVNOD

francuski

2006

I. Forbes

turecki

2011

.5lWVHS

ZčJLHUVNL

2007

08XVNOD86XWURS

ĭUyGãRRSUDFZãDsne.

B. Berlin, P. Kay,

%DVLF&RORXU7HUPV«

P. Kay, B. Berlin, L. Maffi, W. Merrifield,

&RORU QDPLQJ«; P. Kay,

B. Berlin, L. Maffi, W. Merrifield,

7KH:RUOG&RORU«

I. Davies, G. Corbett, A practical field method for identifying probable basic

colour terms,

ÅLanguages of the World 1995, nr 9/1, s. 25²36.

A. S. Al-Rasheed, H. H. Al-Sharif, M. J. Thabit, N. S. Al-Mohimeed,

I. R. L. Davies, Basic colour terms of Arabic, [w:] New Directions in Colour Stud-
ies

, red. C. P. Biggam, C. Hough, C. J. Kay, D. R. Simmons, Amsterdam

Philadelphia 2011, s. 53

²58.

8XVNODThe basic colour terms of Finnish, ÅSKY Journal of Linguis-

tics

µQUV367²397.

I. Forbes, Age-related differences in the basic colour vocabulary of French,

[w:] Progress in Colour Studies I: Language and Culture, red. C. P. Biggam,
C. J. Kay, Amsterdam

² Philadelphia 2006, s. 101²109.

.5lWVHSPreliminary research on Turkish basic colour terms with an empha-

sis on blue

, [w:] New Directions in Colour Studies, red. C. P. Biggam, C. Hough,

C. J. Kay, D. R. Simmons, Amsterdam

² Philadelphia 2011, s. 133²145.

08XVNOD86XWURSPreliminary study of basic colour terms in Modern

Hungarian

Å/LQJXLVWLFD8UDOLFDµQUV²123.

3RGVWDZRZHLQLHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ« 65

Tabela 2:

:\EUDQHEDGDQLDMč]\NyZVãRZLDęVNLFK

Z\NRU]\VWXMĈFHSLčFLRPLQXWRZ\WHVW VãXİĈF\

GRRNUHĤOHQLDLVWRWQRĤFLSV\chologicznej nazw barw

-č]\N

Liczba

XF]HVWQLNyZ

Data

publikacji

Badacze

ELDãRUXVNL

2001

A. Hippisley

czeski

2008

08XVNOD

GROQRãXİ\FNL

2006

A. Hippisley, I. Davies

JyUQRãXİ\FNL

2006

A. Hippisley, I. Davies

kaszubski

2017

D. Stanulewicz

polski

100

2009

D. Stanulewicz

rosyjski

1989

G. Morgan, G. Corbett

XNUDLęVNL

2001

A. Hippisley

ĭryGãRRSUDFZãDVQH

A. Hippisley, Basic BLUE in East Slavonic

Å/LQJXLVWLFVµQU9/1,

s. 151

²179.

M. U

XVNOD The basic colour terms of Czech Å7UDPHVµ QU

s. 3

²28; ]REWDNİH08XVNOD Terms for red in Central Europe: An areal phe-

nomenon in Hungarian and Czech

, [w:] New Directions in Colour Studies, red.

C. P. Biggam, C. Hough, C. J. Kay, D. R. Simmons, Amsterdam

² Philadelphia

2011, s. 147

²156.

A. Hippisley, I. Davies, Evolution of secondary colours: Evidence from

Sorbian

, [w:] Progress in Colour Studies I: Language and Culture, red. C. P. Big-

gam, C. J. Kay, Amsterdam

² Philadelphia 2006, s. 127²142.

7DPİH

D. Stanulewicz,

3z]ZsIDUZyZZNDV]sEVF]LPMm]sNL MLFKSV\FKzORJLF]Q{

Sã{WQRWD / 1D]Z\ EDUZ Z Mč]\NX NDV]XEVNLP L LFK SV\FKRORJLF]QD LVWRWQRĤþ,

Å%LXOHWLQ 5DG]s]Qs .DV]sEVF]pJz -m]sND %LXOHW\Q 5DG\ -č]\ND .DV]XE

VNLHJRµ V 12²121 [wersja kasz.], 252² >ZHUVMD SRO@ =RE WDNİH
D. Stanulewicz,

6ãRZQLFWZREDUZZMč]\NXNDV]XEVNim ² SUyEDXVWDOHQLD]ELRUX

nazw podstawowych

Å$FWD &DVVXELDQDµ 2009, nr 11, s. 128²140; D. Stanu²

lewicz,

$ 3DZãRZVNL Kashubian colour vocabulary, [w:] Directions in Colour

Studies

, red. C. P. Biggam, C. Hough, C. J. Kay, D. R. Simmons, Amsterdam

Philadelphia 2011, s. 105

²119.

D. Stanulewicz, Colour, Culture and Language: Blue in Polish

*GDęVN

2009, s. 249

²282.

G. Morgan, G. Corbett, Russian

FRORXUWHUP«

A. Hippisley,

%DVLF%/8(«

66 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

1DOHİ\RGQRWRZDþİHQLH]DZV]HZEDGDQLDFKW\FKEUDQR

SRGXZDJčUyZQĈOLF]EčNRELHWLPčİF]\]QQS$. Hippisley

SU]HSURZDG]Lã WHVW ZĤUyG Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND XNUDLę

VNLHJR]NWyU\FKW\ONRMHGHQE\ãPčİF]\]QĈ

SRGREQLHE\ãR

w przypadku wspomnianego badania rosyjskiego leksykonu
barw przeprowadzonego przez G. Morgana i G. Corbetta

ZĤUyGXF]HVWQLNyZ ZLčNV]RĤþ (26 RVyEVWDQRZLã\NRELHW\

7U]HEDWHİWXZ\MDĤQLþLİF]DVDPLEDGDF]HSU]HSURZDG]DMĈ

WHQWHVWZF]DVLHNUyWV]\PQLİSLčþPLQXWQSSRGF]DVGZyFK

PLQXWMDNWRPLDãRPLHMVFHZSU]\SDGNXXİ\WNRZQLNyZMč]\
ka arabskiego

Jak wynika z danych przytoczonych w tabelach nr 1 i 2,

OLF]ED UHVSRQGHQWyZ ZDKD VLč RG Z SU]\SDGNX GROQRãX

İ\FNLHJR L JyUQRãXİ\FNLHJR GR Z SU]\padku arabskie-

JR 3RQLİHM SU]HGVWDZLP\ EDGDQLD SU]HSURZDG]RQH ZĤUyG

Xİ\WNRZQLNyZMč]\NDSROVNLHJRLURV\MVNLHJR

2.3. Psychologiczn

DLVWRWQRĤþQD]ZEDUZ

GODXİ\WNRZQLNyZMč]\NDSROVNLHJR

-DNVXJHUXMĈZ\QLNLZVSRPQLDQHJRZ\İHMEDGDQLD]REWDEH
la nr 3)

SU]HSURZDG]RQHJRZĤUyGRVyE² 50 kobiet i 50

PčİF]\]Q PLHV]NDMĈF\FK Z UyİQ\FK UHJLRQDFK 3ROVNL ² dla

Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND SROVNLHJR QDMZDİQLHMV]H psychologicz-
nie

U]HF]\ZLĤFLHVĈnazwy barw Z\PLHQLRQHQDSRF]ĈWNXWHJR

UR]G]LDãX. :V]\VWNLH WH VãRZD ]RVWDã\ SRGDQH Z SLHUwszej

PLQXFLH EDGDQLD SU]H] SRQDG XF]HVWQLNyZ EDGDQLD ]DĤ

ZFDã\PEDGDQLXSU]H]SRQDG Na obu listach rankingo-

Z\FK]DMčã\SLHUZV]HMHGHQDĤFLHPLHMVF

A. Hippisley,

%DVLF%/8(«

PİHV

A. S. Al-Rasheed, H. H. Al-Sharif, M. J. Thabit, N. S. Al-Mohimeed,

I. R. L. Davies,

%DVLFFRORXUWHUPV«

D. Stanulewicz

&RORXU&XOWXUHDQG/DQJXDJH«, s. 249²282.

3RGVWDZRZHLQLHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ« 67

Tabela 3:

Wyniki testu dla pierwszej minuty i 5 minut

² lista rankingowa naMF]čĤFLHMSRGDZDQ\FKQD]ZEDUZ

SU]H]Xİ\WNRZQLNyZMč]\NDSROVNLHJR

Pierwsza minuta

3LčþPLQXW FDã\WHVW

LF\

SRGD

MĈ

)

LF\

SRGD

MĈ

)

İyãW\

²3

zielony

İyãW\

niebieski

SRPDUDęF]RZ\

ELDã\

²5

ELDã\

czerwony

czarny

czerwony

SRPDUDęF]RZ\

niebieski

fioletowy

szary

EUĈ]RZ\

fioletowy

²11

UyİRZ\

²11

EUĈ]RZ\

szary

UyİRZ\

ãčNLWQ\

EãčNLWQ\

granatowy

EHİRZ\

srebrny

Bordowy

EHİRZ\

seledynowy

]ãRW\

ãRW\

bordowy

Srebrny

seledynowy

turkusowy

purpurowy

kremowy

ĭUyGãR'6WDQXOHZLF]Colour, Culture and Language: Blue in Polish*GDęVN
2009, s. 251, 253.

68 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

/LVW\ UDQNLQJRZH QLH VĈ MHGQDN GRNãDGQ\P RGZ]RURZD

niem cyklu ewolucyjnego B. Berlina i P.

.D\DJG\İVãRZDRG

QRV]ĈFH VLč GR ELHOL L F]HUQL QLH ]DMPXMĈ GZyFK SLHUZV]\FK

PLHMVFNWyUHWRSU]\SDGã\QD]ZRP]LHOHQLLİyãFL-HİHOLFKRG]L

R QDMZDİQLHMV]H QD]Z\ QLHSRGVWDZRZH QD L SR]\FML
upl

DVRZDã\ VLč RGSRZLHdnio EãčNLWQ\ i granatowy, a na dal-

szych pozycjach

EHİRZ\, bordowy, seledynowy, purpurowy, kre-

mowy

i turkusowy

MDNUyZQLHİ]ãRW\ i srebrny:ĤUyGWHMJUXS\

V]F]HJyOQH PLHMVFH ]DMPXMH EãčNLWQ\ NWyU\ V\WXXMH VLč QD SR
graniczu nazw podstawowych i niepodstawowych, o czym

ĤZLDGF]ĈWHİLQQHIDNW\QSXİ\ZDQLHU]HF]RZQLNDEãčNLW, a nie

QLHELHVNRĤþ

2.4.

3V\FKRORJLF]QDLVWRWQRĤþQD]ZEDUZ

GODXİ\WNRZQLNyZMč]\NDURV\MVNLHJR

-DN MXİ ZF]HĤQLHM ZVSRPQLDã\ĤP\ Z W\P UR]G]LDOH EDGDQLD

ZĤUyG URG]LP\FKXİ\WNRZQLNyZMč]\ND URV\MVNLHJR SU]H
prowadzili G. Morgan i G. Corbett (zob. tabela nr 4). Badanie

PLDãRPLHMVFHZ0RVNZLHLREMčãR² MDNMXİZ\İHMZVSRPQLDã\

ĤP\² RVyENRELHWLPčİF]\]Q

= SHZQRĤFLĈ SU]\FLĈJD XZDJč Z\VRND SR]\FMD GZyFK

nazw barwy niebieskiej

² ȑȜșȡȏȜȗ ¶MDVQRQLHELHVNL· L ȟȖțȖȗ

¶FLHPQRQLHELHVNL· ² w pierwszej minucie ten pierwszy leksem

SRGDãR EDGDQ\FK D GUXJL ² 7 1LH]DOHİQLH RG Z\QL

NyZ WHJR EDGDQLD wielu badaczy (m.in. G. Corbett i I. Da-
vies

, A. Hippisley

, E. Komorowska

, G. V. Paramei

, a tak-

:LčFHMROHNVHPDFKEãčNLWQ\ i niebieskiDWDNİHRVSRNUHZQLRQ\FK]QLPi

VãRZDFKLLQQ\FKRNUHĤOHniach barwy niebieskiej w: D. Stanulewicz, Colour,
Culture and Language..

G. Morgan, G. Corbett,

5XVVLDQFRORXUWHUP«

G. G. Corbett, I. R. L. Davies,

(VWDEOLVKLQJEDVLFFRORUWHUPV«

A. Hippisley,

%DVLF%/8(«

3RGVWDZRZHLQLHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ« 69

İH$. Wierzbicka

VĈG]LİHw rosyjskim mamy do czynienia

z dwunastoma, nie jedenastoma, podstawowymi nazwami
barw

SRQLHZDİZW\PMč]\NXZ\UDĮQLHZ\VWčSXMĈGZDSV\

FKRORJLF]QLHLVWRWQHVãRZDRGQRV]ĈFHVLčGREDUZ\QLHELHVNLHM

:UDFDMĈF do wszystkich barw wymienionych przez uczest-

QLNyZEDGDQLD G. Morgana i G. Corbetta, po pierwszej minu-

FLH QD SLHUZV]\FK G]LHVLčFLX PLHMVFDFK Z UDQNLQJX ]QDOD]ã\

VLčQD]Z\XZDİDQH]DSRGVWDZRZHZW\PGZLHZVSRPQLDQH
nazwy barwy niebieskiej), natomiast nazw

\ UyİX L V]DURĤFL

]DMčã\odpowiednio miejsca 13²14 i 16²17. NatoPLDVWSRSLčFLX

PLQXWDFK ZV]\VWNLH GZDQDĤFLH QD]Z EDUZ ² podane przez

SRQDGLQIRUPDWRUyZ² w\VWčSXMHQDSLHUZV]\FKGZXQD
stu miejscach.

:URNXSU]HSURZDG]Lã\ĤP\SLčFLRPLQXWRZHbadanie

testowe

ZĤUyG RVyE URV\MVNRMč]\F]Q\FK NRELHW i 12

PčİF]\]Q ] %LDãRUXVL, Rosji i Ukrainy). Wyniki tego badania
przedstawiamy w tabeli nr 5.

E. Komorowska,

2 NRORU]HQLHED Z]ZLHUFLDGOH ZVSyãF]HVQHJR Mč]\ND SRO

skiego i rosyjskiego

, [w:]

ǿșȜȐȜ Ȑ ȟșȜȐȎȞȓ Ȗ ȒȖȟȘȡȞȟȓ: ǿȏȜȞțȖȘ țȎȡȥțȩȣ ȟȠȎȠȓȗ

Ș 50-șȓȠȖȬ ȃȎȞȞȩǰȎșȪȠȓȞȎ, red. ǰǺǺȜȘȖȓțȘȜǺǮșȓȘȟȓȓțȘȜǺȜȟȘȐȎ
2006, s. 113

²119; E. Komorowska, Niebieski/bãčkitny Ȑ ȝȜșȪȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ Ȗ ȟȖ-

țȖȗ/ȑȜșȡȏȜȗ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ Ȑ ȟȓȚȎțȠȖȘȜ-ȘȜȑțȖȠȖȐțȜȚ ȝșȎțȓ, [w:] ǾȡȟȖȟ-

ȠȖȘȎ Ȗ ȟȜȐȞȓȚȓțțȜȟȠȪ ǺȎȠȓȞȖȎșȩ X ȚȓȔȒȡțȎȞȜȒțȜȗ țȎȡȥțȜ-ȝȞȎȘȠȖȥȓȟȘȜȗ

ȘȜțȢȓȞȓțȤȖȖ ²28 ȜȘȠȭȏȞȭ ȀȜȚ ǹȖțȑȐȜȘȡșȪȠȡȞȜșȜȑȖȭ Ȗ ȚȓȔ-

ȘȡșȪȠȡȞțȎȭ ȘȜȚȚȡțȖȘȎȤȖȭ, red Ƕ ǽ ǹȩȟȎȘȜȐȎ ǿȎțȘȠ-ǽȓȠȓȞȏȡȞȑ
s. 170

²177; E. Komorowska, Barwa w jčzyku polskim i rosyjskim. 5R]ZDİDQLD

semantyczne

, Szczecin 2010, s. 156

²165.

G. V. Paramei, Singing the Russian blues: An argument for culturally basic

color terms

Å&URVV-Cultural Research: The Journal of Comparative Social

6WXGLHVµQUV²38.

A. Wierzbicka, Semantics: Primes and Universals, Oxford

² New York

1996.

70 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Tabela 4:

Wyniki testu dla pierwszej minuty i

SLčFLX minut

² OLVWDUDQNLQJRZDQDMF]čĤFLHMSRGDZDQ\FKQD]ZEDUZ

SU]H]Xİ\WNRZQLNyZMč]\NDURV\MVNLHJR
(badanie G. Morgana i G. Corbetta)

Pierwsza minuta

3LčþPLQXW

LF\

SRGD

MĈ

)

LF\

SRGD

MĈ

)

ȑȜșȡȏȜȗ

ȘȞȎȟțȩȗ

100

ȕȓșȮțȩȗ

²3

ȕȓșȮțȩȗ

²4

ȘȞȎȟțȩȗ

ȥȮȞțȩȗ

ȟȖțȖȗ

²5

ȑȜșȡȏȜȗ

²6

ȥȮȞțȩȗ

ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ

ȔȮșȠȩȗ

²8

ȏȓșȩȗ

ȢȖoșȓȠoȐȩȗ

ȟȖțȖȗ

opa

țȔȓȐȩȗ

opa

țȔȓȐȩȗ

ȏȓșȩȗ

²11

ȔȮșȠȩȗ

ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ

ȢȖoșȓȠoȐȩȗ

²12

ȏȜȞȒȜȐȩȗ

cep

ȩȗ

ȏȓȔȓȐȩȗ

ȕoȐȩȗ

²14

ȕoȐȩȗ

ȏȓȔȓȐȩȗ

ȟȖȞȓțȓȐȩȗ

ȚȎșȖțȜȐȩȗ

ȟȎșȎȠȜȐȩȗ

²17

cep

ȩȗ

ȏȜȞȒȜȐȩȗ

ȟȎșȎȠȜȐȩȗ

ȟȖȞȓțȓȐȩȗ

²19

Ȏșȩȗ

șȖșȜȐȩȗ

ȚȜȞȟȘȜȐȜȒțȩȗ

șȖșȜȐȩȗ

ĭUyGãRG. Morgan, G. Corbett, Russian colour term salienceÅ5XVVLDQ/LQJXLV

WLFVµQUV²129.

3RGVWDZRZHLQLHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ« 71

Tabela 5:

Wyniki testu dla pierwszej minuty i

SLčFLX minut

² OLVWDUDQNLQJRZDQDMF]čĤFLHMSRGDZDQ\FKQD]ZEDUZ

SU]H]Xİ\WNRZQLNyZMč]\NDURV\Mskiego

Pierwsza minuta

3LčþPLQXW

LF\

SRGD

MĈ

)

LF\

SRGD

MĈ

)

ȘȞȎȟțȩȗ

²5

ȏȓșȩȗ

100

ȟȖțȖȗ

ȥȮȞțȩȗ

100

ȕȓșȮțȩȗ

ȘȞȎȟțȩȗ

100

ȏȓșȩȗ

opa

țȔȓȐȩȗ

100

²6

ȥȮȞțȩȗ

cep

ȩȗ

100

ȔȮșȠȩȗ

²8

ȟȖțȖȗ

cep

ȩȗ

ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ

²10

ȢȖoșȓȠoȐȩȗ

ȕoȐȩȗ

opa

țȔȓȐȩȗ

ȢȖoșȓȠoȐȩȗ

ȑȜșȡȏȜȗ

²11

ȑȜșȡȏȜȗ

²12

ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ

ȕȓșȮțȩȗ

ȕoȐȩȗ

ȔȮșȠȩȗ

ȏȖȞȬȕȜȐȩȗ

ȕȜșȜȠȜȗ

ȟȎșȎȠȜȐȩȗ

²15

ȟȓȞȓȏȞȭțȩȗ

²17

ȚȎșȖțȜȐȩȗ

ȏȜȞȒȜȐȩȗ

ȏȓȔȓȐȩȗ

²17

ȏȖȞȬȕȜȐȩȗ

ȏȜȞȒȜȐȩȗ

ȟȎșȎȠȜȐȩȗ

Ȏșȩȗ

ȚȎșȖțȜȐȩȗ

ȏȓȔȓȐȩȗ

ȏȞȜțȕȜȐȩȗ

ĭUyGãRRSUDFZãDVQH

72 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

1DV]HEDGDQLHZ\ND]DãRİH]DUyZQRSRSLHUZV]HMPLQXFLH

MDN L SR SLčFLX PLQXWDFK SLHUZV]\FK GZDQDĤFLH QD]Z EDUZ

] GUXJLHJR UDQNLQJX REHMPXMĈFHJR FDã\ F]DV ] EDGDQLD
G. Morgana i G. Corbetta

UyZQLHİ zajmuje pierwsze dwana-

ĤFLHPLHMVc. W cLĈJXSLčFLXPLQXWSRGDãRMHSRQDGXF]HVW

QLNyZ EDGDQLD3RQDGWR QDV]H EDGDQLH SRWZLHUG]LãR İH RELH

QD]Z\EDUZ\QLHELHVNLHMVĈSV\FKRORJLF]QLHLVWRWQHGODXİ\W

NRZQLNyZMč]\NDURV\MVNLHJROHF]ZRGZURWQHMNROHMQRĤFLQLİ
w badaniu G. Morgana i G. Corbetta:

ȟȖțȖȗ, ȑȜșȡȏȜȗ.

= SU]HGVWDZLRQ\FK SRZ\İHM EDGDę Z\QLND İH GOD Xİ\W

NRZQLNyZ Mč]\ND URV\MVNLHJR SV\FKRORJLF]QLH ZDİQH VĈ QD

VWčSXMĈFe niepodstawowe nazwy barw: ȟȖȞȓțȓȐȩȗ ¶OLOLRZ\

E]RZ\· ȚȎșȖțȜȐȩȗ ¶PDOLQRZ\· ȟȎșȎȠȜȐȩȗ ¶MDVQR]LHORQ\·

Ȏșȩȗ¶V]NDUãDWQ\·, șȖșȜȐȩȗ¶OLOLRZ\· ȏȓȔȓȐȩȗ ¶EHİRZ\· ȏȜȞȒȜ-

Ȑȩȗ¶ERUGRZ\· L ȚȜȞȟȘȜȐȜȒțȩȗ¶PRUVNL· MDN UyZQLHİ ȕȜșȜȠȜȗ

¶]ãRW\·ȟȓȞȓȏȞȭțȩȗVUHEUQ\·ȏȖȞȬȕȜȐȩȗ¶WXUNXVRZ\· oraz ȏȞȜț-

ȕȜȐȩȗ¶EUĈ]RZ\·

2.5.

3V\FKRORJLF]QDLVWRWQRĤþQazw barw

ZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP

² podsumowanie

3RGVXPXMP\ GRW\FKF]DVRZH UR]ZDİDQLD R SRGVWDZRZ\FK
i niepodstawowych nazwach barw w polskim i rosyjskim. Dla

Xİ\WNRZQLNyZREXMč]\NyZQD]Z\EDUZFKURPDW\F]Q\FKVĈ
psychologicznie istotniejsze od nazw bieli i czerni, a tym bar-

G]LHMV]DURĤFi ² FRXZLGDF]QLDVLčZZ\QLNDch pierwszej minu-
ty testu. Takie traktowanie barw chromatycznych potwierdza-

MĈ UyZQLHİ LQQH EDGDQLD QS Dnkieta przeprowadzona przez
M.

*LHUF]\ęVNĈ-.RODVGRW\F]ĈFDSURWRW\SRZ\FKNRORUyZ

0*LHUF]\ęVND-Kolas, Najbardziej prototypowe kolory ² opinie wybranych

grup zawodowych i wiekowych (sprawozdanie z projektu badawczego)

, [w:] Barwa

ZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szcze-
cin 2013, s. 123

²130.

3RGVWDZRZHLQLHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ« 73

-HİHOLFKRG]LRQDMZDİQLHMV]HQD]Z\ niepodstawowe, nale-

İĈ GR QLFK Z REX Mč]\NDFK QD]Z\ RGFLHQL F]HUZLHQL İyãFL

LEãčNLWXDWDNİHEUĈ]X]REWDEHODQU2F]\ZLĤFLHQLHNWyUH

]QD]ZPRİQDE\ãRE\]DNODV\ILNRZDþGRGZyFKSyOQSOHN
semy turkusowy i jego rosyjski odpowiednik

ȏȖȞȬȕȜȐȩȗ, jak

UyZQLHİȚȜȞȟȘȜȐȜȒțȩȗPRİQD]DOLF]\þ]DUyZQRGRSRODEãčNL
tu, jak i zieleni

W zestawieniu podstawowych i niepodstawowych nazw

barw

Z WDEHOL QU EUDNXMH QD]Z RGFLHQL F]HUQL RUD] UyİX

RUDQİXLV]DURĤFL² co nie dziwi w przypadku czerni. Jak zau-

ZDİD(. Badyda w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie: Czy

F]HUę PRİHE\þPQLHMOXEEDUG]LHMF]DUQD"

ÅZnaczenie tego lek-

semu

² w rozumieniu kwalitatywnym ² PDZ\UDĮQHFHQWUXP

L VNUDMQLH ]UHGXNRZDQH SHU\IHULDµ

L NRQNOXGXMH Å.ategoria

znaczeniowa barwy czarnej, w

VSRVyE GOD Mč]\ND UDF]HM PDãR

W\SRZ\PDZ\UDĮQLH]DNUHĤORQHJUDQLFHMHVW]ZDUWDQLHGDMH

VLčGRVWU]HFZQLHMSDVyZSU]HMĤFLRZ\FK]DNUHVyZ]DFKRG]Ĉ

F\FKQDNDWHJRULHLQQ\FKQD]ZEDUZ1DMNUyFHMPyZLĈFczar-
ny

to czarny

Zob. m.in.: I. Bjelajeva,

1LHSRGVWDZRZH QD]Z\ EDUZ\ ]LHORQHM Z Mč]\NX

polskim, czeskim, rosyjskim

LXNUDLęVNLP, [w:] 6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM

1D]Z\ EDUZ QD]Z\ Z\PLDUyZ SUHG\NDW\ PHQWDOQH F]čĤþ , UHG 5. Grzegor-
czykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 93

²104; E. Komorowska,

A. Szlachta,

1LHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ\]LHORQHMZMč]\NXSROVNLPL rosyjskim,

[w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIV, red. E. Komorowska, D. Stanu-

lewicz, Szczecin 2013, s. 23

²39; D. Stanulewicz, .DPLHęLNRORU%DUZDWXUNX-

VRZDZMč]\NXSolskim, [w:] ,PLRQDMč]\NRZHMNRPXQLNDFMLF]\OLGHPDNLMDİRZDQLH

VHQVyZKsLčJDMXELOHXV]RZDGHG\NRZDQDSURIHVRU0DUFHOLQLH*UDEVNLHM, red. K. Wo-
jan,

į6ãDGNLHZLF]$+DX.:ĈGRãRZVND-/HVQHU*GDęVNV²315.

E. Badyda, Czy

F]HUę PRİH E\þ PQiej lub bardziej czarna? [w:] Barwa

Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H VIII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,
Szczecin, 2017, s. 11

²20.

7DPİHs. 20.

7DPİH

74 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Tabela 6:

Podstawowe i najistotniejsze niepodstawowe nazwy barw

ZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP

Pole

Polski

Rosyjski

pods

BIEL

ELDã\

srebrny

ȏȓșȩȗ

ȟȓȞȓȏȞȭțȩȗ

&=(5Ę

czarny

ᅀ

ȥȮȞțȩȗ

ᅀ

&=(5:,(Ę czerwony

bordowy
purpurowy

ȘȞȎȟțȩȗ

ȚȎșȖțȜȐȩȗ

Ȏșȩȗ

ȏȜȞȒȜȐȩȗ

=,(/(Ę

zielony

seledynowy

ȕȓșȮțȩȗ

ȟȎșȎȠȜȐȩȗ

įÐâý

İyãW\

]ãRW\
kremowy

ȔȮșȠȩȗ

ȕȜșȜȠȜȗ

%âČ.,7

niebieski

EãčNLWQ\
granatowy
turkusowy

ȟȖțȖȗ

ȑȜșȡȏȜȗ

ȚȜȞȟȘȜȐȜȒțȩȗ

ȏȖȞȬȕȜȐȩȗ

%5ć=

EUĈ]RZ\

EHİRZ\

ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ

ȏȓȔȓȐȩȗ

ȏȞȜțȕȜȐȩȗ

FIOLET

fioletowy

ᅀ

ȢȖoșȓȠoȐȩȗ ȟȖȞȓțȓȐȩȗ

șȖșȜȐȩȗ

5Ðį

UyİRZ\

ᅀ

ȕoȐȩȗ

ᅀ

25$1į

SRPDUDęF]RZ\

ᅀ

opa

țȔȓȐȩȗ

ᅀ

6=$52ģý

szary

ᅀ

cep

ȩȗ

ᅀ

ĭUyGãRRSUDFZãDVQHQDSRGVWG. Morgan, G. Corbett, Russian colour term
salience

Å5XVVLDQ/LQJXLVWLFVµQr 13, s. 128²129; D. Stanulewicz, Colour,

Culture and Language: Blue in Polish

*GDęVNs. 251, 253.

0RİQD VLč ]DVWDQRZLþ F]\ SRGREQH Z\MDĤQLHQLH PRİH E\þ
u

İ\WHGRZ\MDĤQLHQLDEUDNXSRSXODUQ\FKQD]ZRGFLHQLV]DUR

ĤFL&KRFLDİNRORUWHQPRİHPLHþUyİQe odcienie, postrzegany
jest

² SU]H] VZRMĈ EOLVNRĤþ GR F]HUQL ² MDNR SU]\JQčELDMĈF\

3RGVWDZRZHLQLHSRGVWDZRZHQD]Z\EDUZ« 75

D WDNİH jako nieatrakcyjny i nijaki

7D QLMDNRĤþ V]DURĤFL E\þ

PRİHMHVWSRZRGHPSRVWU]HJDQLDMHMMDNRZ]JOčGQLHMHGQROLWHM

LNRQVHNZHQWQHJREUDNXSRSXODUQ\FKRNUHĤOHęMHj odcieni.

1DWRPLDVWZSU]\SDGNXRNUHĤOHęUyİXLRUDQİXPDP\GR

G\VSR]\FMLSHZLHQ]ELyUQD]ZRGFLHQLSU]HZDİQLHSRFKRG]Ĉ
cych od nazw

RELHNWyZ QDWXUDOQ\FK L Xİ\ZDQych do opisu

Z\EUDQ\FKNODVRELHNWyZQSbrzoskwiniowa cera, brzoskwinio-
wy

SRGNãDG. Te metoQLPLF]QHQD]Z\VWRVRZDQHVĈSU]H]NRELH

W\F]čVWRGRUDĮQLHVWĈGPRİHLFKQLHREHFQRĤþSRĤUyGSRSX
larnych niepodstawowych nazw barw. Jak

]DXZDİD.. Hand-

NH ÅNRELHW\ SRVãXJXMĈ VLč SRWRF]QLH ]QDQ\PL WDNİH SU]H]

ZLčNV]ĈF]čĤþ PčİF]\]Q QD]ZDPL NRORUyZ DOHSRnadto po-

VãXJXMĈ VLč QD]ZDPL EDUG]R ZLHOX RGFLHQL QD]Z SRGVWDZR

Z\FKNWyUHQDRJyãQLHVĈ]QDQHPčİF]\]QRPµ

-HG\QĈ UyİQLFĈ Z ]ELRUDFK niepodstawowych nazw barw

MHVW REHFQRĤþ GZyFK URV\MVNLFK QD]Z RGFLHQL NRORUX ILROHWR
wego (

ȟȖȞȓțȓȐȩȗ i șȖșȜȐȩȗ) i brak icK RGSRZLHGQLNyZ OXE

QD]ZLQQ\FKRGFLHQLWHMEDUZ\QDSROVNLHMOLĤFLH1D]Z\RG
cieni fioletu w polskim to m.in. bzowy,

ILRãNRZ\, lawendowy,

liliowy

ĤOLZNRZ\

0RİHLGODSROVNLHJR² ale nie rosyjskiego ²

SU]\WRF]\þPRİQDSRGREQHZ\WãXPDF]HQLHjak w przypadku

EUDNXLVWRWQ\FKQD]ZRGFLHQLUyİXLRUDQİX

3RGVXPRZXMĈFOHNV\NRQ\EDUZZSROVNLPLURV\MVNLPSRG

Z]JOčGHP LVWRWQRĤFL SV\FKRORJLF]QHM VĈ GR VLHELH SRGREQH

5yİQLMHOLF]EDSRGVWDZRZ\FKQD]ZEDUZ ² odpowiednio je-

Zob. m.in. A. Mozolewska, Colour terms and emotions in English and

Polish

Å%H\RQG PhiloORJ\µ QU V ²98; D. Stanulewicz, I. Berger,

2 XQLZHUVDOQRĤFL VNRMDU]Hę ] EDUZDPL $VRFMDFMH ] V]DURĤFLĈ EUĈ]HP fioletem,

UyİHPLRUDQİHP, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HVIII, red. E. Komo²
rowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2017, s. 85

²87.

K. Handke,

-č]\NDGHWHUPLQDQW\SãFL, [w:] -č]\ND.XOWXUD 9. 3ãHþZMč]\NX

i kulturze

, red. J. Anusiewicz, K. Hand

NH:URFãDZV

D. Stanulewicz,

%DUZD ILROHWRZD Z Mč]\NX SROVNLP, [w:] : NUčJX NRORUX

przestrzeni i czasu

, red. E. Komorowska, Szczecin 2010, s. 281

²299.

76 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

GHQDĤFLH L GZDQDĤFLH ² jako İH X]QDMH VLč Lİ Z URV\MVNLP VĈ

GZLH ZDİQH GOD Xİ\WNRZQLNyZ QD]Z\ NRORUX QLHELHVNLHJR

ȟȖțȖȗ i ȑȜșȡȏȜȗ-HGQDNGODXİ\WNRZQLNyZ SROVNLHJR EãčNLtny
i granatowy

VĈWDNİHLVWRWQHDEãčNLWQ\ PRİHQDZHWE\þXZDİD

Q\ ]D QD]Zč ÅSyãSRGVWDZRZĈµ ,QQĈ UyİQLFĈ MHVt brak istot-

Q\FKGODXİ\WNRZQLNyZMč]\ND polskiego nazw odcieni barwy
fioletowej

² FKRFLDİVãRZQLNLRGQRWRZXMĈOHNVHP\]WHJRSROD

NWyUHVĈXİ\Zane, np. liliowy i ILRãNRZ\.

1D NRQLHF QDOHİ\ WHİ GRGDþ İH SV\FKRORJLF]QH ]QDF]HQLH

QD]Z EDUZ PRİQD EDGDþ SU]\ SRPRF\ LQQ\FK QDU]čG]L QS

Z\NRU]\VWXMĈFPDWHULDãSRFKRG]ĈF\]korpusyZ Mč]\NRZych,
jak to robi w swoich pracach A.

3DZãRZVNL

. Badania korpu-

VRZHPRJĈSRWZLHUG]LþZ\QLNLEDGDęWHVWRZ\FKGRVWDUF]DMĈF

GDQ\FK GRW\F]ĈF\FK F]čVWRĤFL Xİ\FLD SRV]F]HJyOQ\FK QD]Z
barw

Z UHSUH]HQWDW\ZQ\FK ]ELRUDFK WHNVWyZ SLVDQ\FK L Py

wionych

=REPLQ$3DZãRZVNLThe quantitative approach in cultural anthropol-

ogy: Application of linguistic corpora in the analysis of basic color terms

ÅJournal

of Quantitative Linguistics

µQU6/3, s. 222²234; A. PawãRZVNL Struktura

LORĤFLRZDSRODOHNV\NDOQHJRQD]ZNRORUyZÅ3RORQLFDµ, nr 22²23, s. 93²116;
A.

3DZãRZVNL Quantitative linguistics in the study of colour terminology:

A research report

, [w:] Progress in Colour Studies I: Language and Culture, red.

C. P. Biggam, C. J. Kay, Amsterdam

² Philadelphia 2006, s. 37²55. Zob. takİH

D. Stanulewicz,

$ 3DZãRZVNL Colour and ideology: The word for RED in the

Polish press, 1945

²1954, [w:] Progress in Colour Studies: Cognition, Language and

Beyond

, red. L. W. MacDonald, C. P. Biggam, G. V. Paramei, Amsterdam

Philadelphia 2018, s. 241

²267.

Zob. m.in. D. Stanulewicz

&RORXU&XOWXUHDQG/DQJXDJH«, s. 257²264.

.21&(378$/,=$&-$%$5::8-Č&,8

.2*1,7<:1(-7(25,,352727<3Ð:

3.1.

7HRULDSURWRW\SyZZOLQJZLVW\FH

: G]LHG]LQLH EDGDę VHPDQW\F]Q\FK SU]HãRPRZH ]QDF]HQLH

PLDãDQRZDSURSR]\FMD]ZLĈ]DQD]RGPLHQQ\PUR]XPLHQLHP
struktur konceptualnych.

3 âR]RZVNL ]DXZDİD: ÅW miejsce

ZDUXQNyZNRQLHF]Q\FKLZ\VWDUF]DMĈF\FKQRZDPHWRda pro-
po

QXMH ]DVDGč SRGRELHęVWZD URG]LQQHJR

>«@ ZHGOH NWyUHM

SRPLčG]\]QDF]HQLDPLVãyZQLHLVWQLHMĈİDGQHV]W\ZQHJUDQL

FHMHGQR]QDF]QLHZ\W\F]DMĈFHNRQLHFMHGQHJR]QDF]HQLDLSR

F]ĈWHNGUXJLHJR7RFR]QDF]HQLD]EOLİDOXERGGDODWRUyİQ\

VWRSLHęistniejĈFHJRSRPLčG]\QLPLSRGRELHęVWZDµ

:Mč]\NR]QDZVWZLHNRJQLW\ZQ\P Z\UyİQLDVLčdwa pod-

stawowe aspekty kategoryzacji, badane przez E. Rosch

6ĈWR

SRGVWDZRZRĤþ KLHUDUFKLF]QD L SURWRW\SRZH HIHNW\ NDWHJRU\
zacji

3RGVWDZRZRĤþKLHUDUFKLF]QD]ZLĈ]DQDMHVW] SRG]LDãem

na kategorie

QDGU]čGQHSRGVWDZRZHLSRGU]čGQH-HĤOLSU]H

DQDOL]XMHP\GZLHJUXS\Z\UD]yZ: ssak, pies, Z\İHã oraz komu-

QLNRZDþVLč, PyZLþ, PDPURWDþ, to ² jak pisze R. Kalisz ² ÅZ\UD]\

ĤURGNRZHPDMĈV]F]HJyOQHZãDĤFLZRĤFLZ\QLNDMĈFH]IDNWXİH

Por. L. Wittgenstein, Philosophical Investigations, New York 1953.

3 âR]RZVNL Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej? [w:] Pod-

stawy gramatyki kognitywnej

, red. H. Kardela, Warszawa 1994, s. 243

²244.

E. Rosch, Human categorization, [w:] Advances in Cross-cultural Psychology

1, red. N. Warren, New York 1977, s. 1

²72.

R. Kalisz, Teoretyczn

H SRGVWDZ\ Mč]\NR]QDZVWZD NRJQLW\ZQHJR, [w:] Pod-

stawy gramatyki kognitywnej

, red. H. Kardela, Warszawa 1994, s. 67.

78 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

stan

RZLĈ SRGVWDZRZ\ W\S NDWHJRU\]DFMLµ

-č]\NR]QDZF\

VWDZLDMĈKLSRWH]čLİNDWHJRULHSRGVWDZRZHVĈUyZQH schema-

WRP SRMčFLRZ\m

'UXJLP ZVSRPQLDQ\P Z\İHM aspektem

NDWHJRU\]DFML VĈ SURWRW\SRZH HIHNW\ NWyUH Z\QLNDMĈ ] ÅQLH

UyZQHJRVWRSQLDSU]\QDOHİQRĤFL]MDZLVNGRGDQHMNDWHJRULLµ

-DN ]DXZDİD *+DEUDMVND SRMčFLH SURWRW\SXQLH ]DZV]H jest
jednoznaczne. S

ãRZR prototyp pochodzi z greckiego: ǑǒǟǕǐǓ

¶SLHUZs]\·¶QDMGDZQLHMV]\·¶JãyZQ\· i ǕǞǑǐǓ¶IRUPD·¶PRGHO·.
Ma

RQR GZD SRGVWDZRZH ]QDF]HQLD RGQRWRZDQH Z VãRZni-

kach:

ÅSLHUZV]\HJ]HPSODU]QRZR]DSURMHNWRZDQHJRZ\UREXµ

ÅQDMZF]HĤQLHMV]\ Z]yU F]HJRĤ QD SRGVWDZLH NWyUHJR FRĤ VLč

WZRU]\NWyU\VLčQDĤODGXMHµ

W literaturze lingwistycznej spotykane jest zazwyczaj

SRMčFLH

prototypu,

ÅNWyU\ na poziomie reprezentacji mentalnej stano-

wi amalgamat cech najlepszego reprezentanta danej katego-

ULLµ

. Jest

Åon idealnym odwzorowaniem tego, co kategoria ma

prze

GVWDZLDþ² QLH]PLHQQ\PMĈGUHPNDWHJRULLµ² jak ]DXZDİD

3âR]RZVNL

,QQ\PLVãRZ\SURWRW\Szawiera cechy koniecz-

ne, by dany egzemplarz uznany

]RVWDã]DW\SRZ\Å.XUDPD

ZLHOH FHFK REOLJDWRU\MQ\FK SRVLDGD G]LyE SLyUD Z\GDMH
d

ĮZLčNLcharakterystyczne dla ptaka, znosi jaja, nie jest jednak

ptakiem prototypowym, bo nie ma jednej z istotnych cech,

7DPİH7DNİHZ5.DOLV]:.XELęVNL'ZDG]LHĤFLDODWMč]\NR]QDZVWZD

kognitywnego w USA i w Polsce

² SUyEDELODQVX, [w:] -č]\NR]QDZVWZR kognitywne.

:\EyUWHNVWyZUHG:.XELęVNL5.DOLV](0RGU]ejewska, GGDęVN
s. 11.

5.DOLV]:.XELęVNL'ZDG]LHĤFLDODWMč]\NR]QDZVWZD«V

7DPİHV

G. Habrajska,

1DNãDQLDQLH SHUVZD]MDL PDQLSXODFMDMč]\NRZD Å$FWD 8QL-

versitas Lodziensis. Folia Litt

HUDULD3RORQLFDµQUV²126.

3âozowski, Czym jest prototyp«, s. 245.

7DPİH

Konceptualizacja barw

« 79

NWyUH SU]\SLVXMH VLč RELHNWRZL W\SRZHPX 3URWRW\S PRİQD

ZVND]DþG]LčNLZLHG]\RU]HF]\ZLVWRĤFLZ\Sã\ZDMĈFHM]RJOĈ

GXQDXNRZHJRµ² pisze G. Habrajska

. E. Coseriu za

XZDİDİH

w semantyce prototyp to mentalna, konkretna reprezentacja
klasy zjawisk

OXESU]HGPLRWyZVWĈGbLHU]HVLčprotRW\SÅSWD

NDµ² MDVNyãNDZUyEHORU]Hã itp. Schematycznie klasč danych

SU]HGPLRWyZPRİQDSU]HGVWDZLþ za pomoFĈU\Vunku

. Nale-

İ\WXSRGNUHĤOLþİHSURWRW\S\² ]DZV]H]ZLĈ]DQH]RJOĈGHP

U]HF]\ZLVWRĤFL² powstajĈ ZĤZLDGRPRĤFL LPRJĈ E\þ przesu-
ni

čWe ZSRGĤZLDGRPRĤþ

Na dynamiczne znaczenie prototyp

XZQDZLĈ]DQLXGRSUDF

E. Rosch

]ZUDFD XZDJč 3 âR]RZVNL RSLVXMĈF struNWXUč ZH

ZQčWU]QĈSURWRW\SX. SNãDGDMĈVLčQDQLĈdwa poziomy: zawie-
rania i segmentacji, np. kategoria

3,(6 Z\VWĈSL QD SR]LRPLH

pods

WDZRZ\PSRPLčG]\-$01,.,(0 F]\:<įâ(0na po-

]LRPLHSRGU]čGQ\P a SSAKIEM QDSR]LRPLHQDGU]čGQ\Plub

SRMDZLVLčQDpoziomie podstawowym razem z takimi katego-
riami jak

.270<6=.2Ę

3.2. Prototypowe odniesienia nazw barw

R. Tokarski

² RGPLHQQLH QLİ $ :Lerzbicka ² traktuje SRMčFLD

ÅSURWRW\SµLÅZ]RU]HFµMDNRWRİVDPH2PDZLDMĈFnazwy barw

EDGDF] WHQ PyZL ZLčF R ÅSURWRW\SRZ\ch, czyli najlepszych

LNXOWXURZRZ\HNVSRQRZDQ\FKZDİQ\FKZ]RUFDFKEDUZµOXE

RÅSURWRW\SDFK-Z]RUFDFKµ

. Zdaniem A. Wierzbickiej w ana-

G. Habrajska,

1DNãDQLDQLHSHUVZD]MD«, s. 92.

E. Coseriu,

6HPiQWLFDHVWUXFWXUDO\VHPiQWLFDFRJQLWLYD, [w:] &ROOHFFLyHome-

natges.

3URIHVRU)UDQFLVFR0DUVi-RUQDGDVGH)LORORJtD, Barcelona 1990, s. 243.

J. Tambor, Stereotyp i prototyp w znaczeniach

WHUPLQyZ Å3RVWVFULSWXP

RORQLVW\F]QHµQUV

1DWHQWHPDWSDWU]3âR]RZVNLCzym jest prototyp«, s. 246²254.

R. Tokarski, Semantyka barw we

ZVSyãF]HVQHMSROV]F]\ĮQLH, wyd. II, Lublin

2004, s. 21

²23.

80 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

lizie semantycznej jest miejsce

]DUyZQR GOD SURWRW\SyZ jak

L Z]RUFyZ ² jedne nie wykluczaMĈ drugich

. Prototyp

X]QDþ

PRİQD]a poznawczy punkt odniesienia

:LHU]ELFND ]DSURSRQRZDãD QDVWčSXMĈFĈ HNVSOLNDFMč ND

WHJRULL SURWRW\SX VĈ WR RELHNW\ R NWyU\FK P\ĤOL VLč MDNR R«

czyli: takie jak

«podobne do«QSSURWRW\SNRORUXzielonego

stanowi trawa

² Åkolor zielony to taki, o kWyU\P VLčP\ĤOLMDNR

R NRORU]H WUDZ\µ Åkolor zielony jest jak kolor trawyµ Åkolor
zielony

jest podobny do koloru trawy

µ; prototyp koloru niebie-

skiego

stanowi niebo

² Åkolor niebieski WRWDNLNWyU\MHVWMDNNo-

ORU QLHEDµ Åkolor niebieski jest podobny do NRORUX QLHEDµ).

$ :LHU]ELFND SLV]H GDOHM İH ÅZ\REUDİDMĈF VRELH LVWRW\ WHJR

URG]DMXOXG]LHSRZLHG]LHOLE\RQLFKWHU]HF]\«µ

. E. Rosch

rozpatruje prototypy nazw

EDUZZQDVWčSXMĈF\VSRVyE

ÅF]HUZRQ\µ² krew,

ÅQLHELHVNLµ² kolor pogodnego nieba,

ÅİyãW\µ² NRORUNDQDUNyZ

]DĤQDVWčSQLHrozszerza VWUHI\FKURPDW\F]QHSU]H]F]čĤFLRZH

SRGRELHęVWZDQLHRNUHĤODMĈF GRNãDGQ\FKJUDQLFQDSU]\NãDG

ÅPLčG]\F]HUZRQ\PLSRPDUDęF]RZ\Pµ, ÅPLčG]\QLHELHVNLP

L ]LHORQ\P F]\ PLčG]\ ]LHORQ\P L İyãW\Pµ itd.

. E. Coseriu

RGQRV]ĈF WHRULč SURWRW\SyZ GR EDUZ RNUHĤOD czerwieę jako

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne,

SU]HNã

$ *ãD] . .RUİ\N 5 7RNDUVNL Lublin 2006, s. 179. 5R]G]LDã SRĤZLčFRQ\

VãRZQLFWZXEDUZSU]HãRİ\ã57RNDUVNL

G. Kleiber, Semantyka prototypu. Kategorie i znaczenie leksykalne,

SU]HNã

B. Ligara,

.UDNyZV

A. Wierzbicka,

-č]\N ² XP\Vã ² kultura, UHG - %DUWPLęVNL Warszawa

1999, s. 409.

5R]G]LDãSRĤZLčFRQ\VãRZQLFWZXEDUZSU]HãRİ\ã57RNDUVNL

7DPİH

5R]ZDİDQLD (5RVFKRPyZLRQHZ(&RVHULXSemantica estructural...,

s. 242.

Konceptualizacja barw

« 81

kolor krwi

. A. Wierzbicka

VãRZD zielony i niebieski definiuje

QDVWčSXMĈFR

zielony

² NRORURNWyU\P VLčP\ĤOLMDNRRNRORU]HWUDZ\

niebieski

² NRORURNWyU\P VLčP\ĤOLMDNRRNRORU]HQLHED

C. Goddard do

GHILQLFMLNRORUX]DSURSRQRZDãGRGDQLH like ¶tak

jak, taki jak, podobny do

. Ob

MDĤQLHQLDnazw NRORUyZPRJĈ

SU]\MĈþQDVWčSXMĈFĈfoUPč:

X jest zielone

² kolor X-a jest jak kolor trawy

X jest niebieskie

² kolor X-a jest jak kolor nieba

A. Wierzbicka przytacza

UyZQLHİZĈWSOLZRĤFL R. Jackendoffa:

ÅMHĤOL]LQWHUSUHWRZDQHMIRUP\©czerwonyª XVXQLHVLč]QDF]QLN
kolor

Fyİpozostanie dRGDOV]HMDQDOL]\"-DNPRİQDXFKZ\FLþ

VHQVF]HUZLHQLZRGHUZDQLXRGXNãDGXNRORUyZ"µ

We wnioskach

GRW\F]ĈF\FKSURWRW\Syw A. Wierzbicka wy-

MDĤQLDİHQLHRVWURĤþPRİQD UyZQLHİ]DXZDİ\þZVNãDGQLNDFK
semantycznych.

Å(OHPHQW\ Z URG]DMX ¶WDNL, jak NRORU WUDZ\·

ZSRMčFLX¶]LHORQ\·VĈU]HF]\ZLĤFLHQLHRVWUHDRG]ZLHUFLHGOD

WRUHIHUHQF\MQDQLHRNUHĤORQRĤþVãyZZNWyU\FK]QDF]HQLu wy-

VWčSXMĈRZHFHFK\µ

7DPİHV

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«, s. 192.

C. Goddard, Issues in Natural Semantic Metalanguage,

Å&XDGHUQL GL

VHPiQWLFDµ QU V²64; za: A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki ele-
mentarne

«, s. 192.

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«, s. 193.

R. Jackendoff, Semantics and Cognition, Cambridge, Mass. 1983, s. 113;

cyt. za: A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«, s. 193.

7DPİHV

82 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

3.2.1. Barwy achromatyczne

3.2.1.1.

%DUZDELDãD

W hierarchii nazw barw B. Berlina i P. Kaya white i black

ZĤUyG

SRGVWDZRZ\FK QD]Z NRORUyZ ]DMPXMĈ SR]\FMH QDMZ\İV]H

A. Wierzbicka definiuje

DQJLHOVNĈ QD]Zč EDUZ\ ELDãHM white

ZQDVWčSXMĈF\VSRVyE

X jest white

HNVSOLNDFMDF]čĤFLRZD

LHG\OXG]LHZLG]ĈSHZQHU]HF]\PyZLĈR nich: to jest white

X jest taki
w

SHZQ\PF]DVLHF]DVDPLOXG]LHPRJĈZLG]LHþZLHOHU]HF]\

RQDQLHELHMHVWVãRęFH

LHG\NWRĤZLG]LWDNLHU]HF]\MDN ;PRİHP\ĤOHþRW\P

A. Wierzbicka proponuje

UyZQLHİ rozszerzenie tej definicji:

X jest white.

HNVSOLNDFMDF]čĤFLRZD

w pewnych

PLHMVFDFKOXG]LHPRJĈZLG]LHþZLHOHUyİQ\FKU]HF]\

LHG\NWRĤZLG]LWDNLHU]HF]\MDN;PRİHP\ĤOHþRW\P

Badaczka ta za

XZDİDİHZSU]\SDGNX angielskiegoDWDNİH

innych

Mč]\NyZZNWyU\FKLVWQLHMH odpowiednik angielskiego

white

ĤQLHİQ\ NUDMREUD] MHVW Sunktem referencyjnym, jako

ZãDĤFLZRĤþ ÅNROHNW\ZQHM SDPLčFL Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND DQ
gielskiego

µ, obecnym w uniwersum semantycznym, o czym

ĤZLDGF]\ SRZLĈ]DQLH SU]\PLRWQLND white ]H ĤQLHJLHP np.
snow-white

¶ĤQLHİQRELDã\·Snow White ¶.UyOHZQDģQLHİND· czy

WHİ White Christmas ¶%LDãH %RİH 1DURG]HQLH·

. Biel

² ZHGãXJ

R. Tokarski, Semantyka barw

«, wyd. II, s. 36.

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«, s. 340.

7DPİHV

Konceptualizacja barw

« 83

L. Wittgensteina

² jest postrzegana jako QDMMDĤQLHMV]a z barw:

ÅMDĤQLHMV]D RG ZV]HONLHM LQQHM EDUZ\ PDWHULDãRZHMµ

NWyUD

ÅXVXZDFLHPQRĤþµ

FRPRİQD]LQWHUSUHWRZDþUyİQLFĈPLčG]\

GQLHPLQRFĈMHİHli noc jest czarna, a G]LHęNRQWUDVWXMH]QRFĈ,
to

ELDã\MHVWSU]HFLZLHęVWZHP czarnego.

Konotacje prototypowe bieli

]HĤniegLHPSRWZLHUG]DMĈZMč

zyku polskim i rosyjskim prace leksykograficzne, w tym pol-

VNLHLURV\MVNLHVãRZQLNLDVRFMDF\MQH

1DSU]\NãDG przymiot-

nik

ELDã\ w 6ãRZQLNX Mč]\ND SROVNLHJR pod red. M. Szymczaka

HNVSOLNRZDQ\ MHVW MDNR ÅPDMĈF\ EDUZč ZãDĤFLZĈ ĤQLHJRwi,
mleku (np.

RĤOHSLDMĈFRELDã\ĤQLHJµ

; podobnie w

,QQ\PVãRZQL

NXMč]\ND polskiego, ZNWyU\PELDã\ RNUHĤODQ\MHVWMDNRÅFRĤFR
jest

ELDãHPDNRORUĤQLHJXlub mlekaµ

. Natomiast w

6ãRZniku

Mč]\ND polskiego pod red. W. 'RURV]HZVNLHJRSRMDZLDVLčSU]H
ciwstawienie bieli i czerni, gdzie leksem

ELDã\definiowany jest

QDVWčSXMĈFR ÅPDMĈF\ EDUZč SU]HFLZQĈ GR czarnej ZãDĤFLZĈ

ĤQLHJRZL POHNX LWS EDUG]R MDVQ\µ

. Opozycja ta

XZ]JOčG

niona zost

DãD w 6ãRZQLNXZVSyãF]HVQHJRMč]\NDSROVNLHJR pod red.

B. Dunaja, gdzie

ELDã\ jest ÅWDNLMDNĤZLHİ\ĤQLHJprzeciwstaw-

ny do czarnego; bardzo jasny (np.

ELDãDNRV]XODELDã\REUXV, [...]

ELDã\MDNNUHGDµ

-DNZLGDþ] przytoczonych GHILQLFMLVãRZQL

kowych,

Z Mč]\NX SROVNLP RSUyF] DVRFMDFML ]H ĤQLHJLHP,

POHNLHPLMDVQRĤFLĈSRMDZLDMĈVLčskojarzenia antonimiczne

F]HUQLĈ.

L. Wittgenstein, Uwagi o barwach

SU]HNã % %DUDQ :DUszawa 2014

SUZGUV]REWDNİHV3RU$:LHU]ELFNDSemantyka. Jednostki
elementarne...

, s. 341.

L. Wittgenstein,

8ZDJL«, cyt. za: A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki ele-

mentarne

«, s. 341.

Por. E. Komorowska,

%DUZDZMč]\NXSROVNLP LURV\MVNLP5R]ZDİDQLDVH

mantyczne,

Szczecin 2010, s. 84.

6ãRZQLNMč]\Na polskiego, red. M. Szymczak, Warszawa 1978, s. 155.

,QQ\VãRZQLNMč]\NDSROVNLHJRUHG0%DęNR:DUV]DZDW1, s. 90.

6ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958, t. 1, s. 478.

6ãRZQLNZVSyãF]HVQHJRMč]\NDSROVNLHJR, red. B. Dunaj, Krakyw 1996, s. 55.

84 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Skojarzenia danej barwy z obiektami i zjawiskami odzwier-

FLHGODMĈVLčZNRQVWUXNFMDFKSRUyZQDZF]\FK6ãRZR ELDã\ wy-

VWčSXMHZQDVWčSXMĈF\FK SRUyZQDQLDch: ELDã\MDNDODEDVWHU, ELDã\

MDNJRãĈE, ELDã\MDNOLOLa, ELDã\MDNãDEčGĮ, ELDã\MDNPDUPXU, ELDã\MDN

SãyWQR itp.

: Mč]\NX URV\MVNLP SURWRW\Sowym odniesieniem nazwy

koloru

ELDãHJR jest ryZQLHİ ĤQLHJ. Podobnie GHILQLXMĈ MĈ ǿșȜ-

ȐȎȞȪ ȞȡȟȟȘȜȑȜ ȭȕȩȘȎ

ȀȜșȘȜȐȩȗ ȟșȜȐȎȞȪ ȞȡȟȟȘȜȑȜ ȭȕȩȘȎ

ÅȤȐȓȠ

ȟțȓȑȎ ȖșȖ ȚȓșȎµ ¶NRORUĤQLHJXOXENUHG\·, a ǿșȜȐȎȞȪ ȞȡȟȟȘȜȑȜ

ȭȕȩȘȎ Ȑ ȥȓȠȩȞeȣ ȠȜȚȎȣ jako kolor: ÅȤȐȓȠȎ ȟțȓȑȎ, ȚȜșȜȘȎ,

ȚȓșȎµ

WDNZLčF]HNVSOLNDFMĈrozszeU]RQĈo kolor mleka. Ta-

NLH NRQRWDFMH SRWZLHUG]DMĈ MDN UyZQLHİ MH UR]V]HU]DMĈ, wyra-

İHQLDSRUyZQDZF]HW\SXȏȓșȩȗ ȘȎȘ ȟțȓȑ, ȏȓșȩȗ ȘȎȘ Țȓș, ȏȓșȩȗ

ȘȎȘ ȚȜșȜȘȜ, ȏȓșȩȗ ȘȎȘ ȝșȎȠȜȘ, ȏȓșȩȗ ȘȎȘ ȟȚȓȞȠȪ oraz ȏȓșȩȗ ȘȎȘ

ȟȠȓțȎ.

Przedstawione interpretacje

NRUHOXMĈ ] Z\QLkami ekspery-

mentu, w

NWyU\m uczestniczyli respondenci z Polski i Rosji,

zawartymi w

3ROVNLPVãRZQLNXDVRFMDF\MQ\P

, gdzie

ĤQLHJ poda-

wany jest jako podstawowe skojarzenie z kolorem

ELDã\P.

ǾȡȟȟȘȖȗ ȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗ ȟșȜȐȎȞȪ UyZQLHİ QD SLHUZV]\P PLHM
scu podaje asocjacje koloru

ELDãHJR ze ĤQLHJLHP

5HDVXPXMĈF PRİQD VWZLHUG]Lþ İH SRUyZQDQLH prototypo-

Z\FKRGQLHVLHęQD]Z koloru ELDãego ZMč]\NXSROVNLPLURV\M
skim wykazu

MH LFK SHãQH SRGRELHęVWZR *ãyZQ\P SXQNWHP

ǿǶǼȔȓȑȜȐǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎ ǺȜȟȘȐȎs. 43.

ǿǶǼȔȓȑȜȐǻȌȆȐȓȒȜȐȎ ȀȜșȘȜȐȩȗȟșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎǺȜȟȘ-

ȐȎs. 43.

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣȠȜȚȎȣred. ǮǽǳȐȑȓțȪȓȐȎ, wyd. III,

ǺȜȟȘȐȎ 1988 t. 1, s. 78.

I. Pietrzyk,

.RQRWDFMH QD]Z EDUZ Z Mč]\NX 5RVMDQ L 3RODNyZ, [w:]

R. Gawarkiewicz, I. Pietrzyk, B. Rodziewicz,

3ROVNLVãRZQLNDVRFMDF\MQ\]VXS-

lementem

, Szczecin 2008, s. 264.

Ȍ ǻǸȎȞȎȡșȜȐǱ Ǯ ȅȓȞȘȎȟȜȐȎǻ ǰȁȢȖȚȤȓȐȎȌ ǮǿȜȞȜȘȖț

ǳ Ȃ ȀȎȞȎȟȜȐ ǾȡȟȟȘȖȗȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗȟșȜȐȎȞȪ, t. 1, ǼȠȟȠȖȚȡșȎȘȞȓȎȘȤȖȖ,
wyd. II,

ǺȜȟȘȐȎs. 51.

Konceptualizacja barw

« 85

odniesienia jest

ĤQLHJ FR SRWZLHUG]DMĈ GHILQLFMH VãRwnikowe

OHNVHPyZQD]\ZDMĈF\FK tč barwč

3.2.1.2. Barwa czarna

:HGãXJR. Steinera, F]HUęLFLHPQRĤþVWDQRZLĈ MHGQRĤþ

. Po-

QDGWR F]HUę symbolizuje to, co jest nieruchome, nieaktywne,

EH]ZãDGQHRERMčWQHmartwe i QLHİ\ZH

. A. Wierzbicka zau-

ZDİD İH VWUXNWura semantyczna angielskiego black ¶F]DUQ\·
i white

¶ELDã\· SRZLĈ]DQD MHVW ] przyswajaniem tych nazw

SU]H] RVWHQVMč SRQDGWR ãĈF]Ĉ VLč RQH ] SRMčFLDPL ¶FLHPQR·

L¶MDVQR·

/LQJZLVWNDSURSRQXMHUR]XPLHQLHF]HUQLQDVWčSXMĈ

co:

X jest black. (eksplikacja cz

čĤFLRZD

LHG\OXG]LHZLG]ĈSHZQHU]HF]\PyZLĈRQLFKWRMHVWblack

X jest taki
w pewnym czasie (czasami) ludzie nie

PRJĈQLFZLG]LHþ

RQDQLHELHQLHPDVãRęFD

LHG\NWRĤZLG]LWDNLHU]HF]\MDN;PRİHP\ĤOHþRW\P

&LHNDZHİHEDGDQLDSURWRW\SyZZMč]\NXKLV]SDęVNLPSRWZLHUG]DMĈ

prototypy nazwy bieli

² ĤQLHJ L POHNR : GHILQLFMDFK w VãRZQLNach tego

Mč]\ND SRMDZLDVLčUyZQLHİRGQLHVLHQLHELHOLGRĤZLDWãDVãRQHF]QHJRF]HJR
brakuje

ZGHILQLFMDFKVãRZQLNRZ\FKMč]\NDSROVNLHJRLURV\MVNLHJRW Mč]\-

NXKLV]SDęVNLPnie ma WHİRGQLHVLHęELHli do przeciwstawnej jej czerni, co
jest charakterystyczne dla definicji bi

HOL ]DUyZQR Z Mč]\NX SROVNLP MDN

i rosyjskim. Zob. B. Kosik-Szwejkowska,

%DUZDZMč]\NXKLV]SDęVNLP$VSHNW

semantyczno-kulturowy

, komputeropis, Szczecin 2018; E. Komorowska, B. Ko-

sik-Szwejkowska, Barwa

ELDãDEODQFR ZH ZVSyãF]HVQ\P Mč]\NX KLV]SDęVNLP

NRQIURQWDFML]Mč]\NLHPSROVNLP, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HVII,

red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2016, s. 85

²94.

R. Steiner, Nature des couleurs,

*HQqYH 1978, s. 22.

7DPİH, s. 25.

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«, s. 339.

7DPİH

86 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

1DOHİ\ WX ]DXZDİ\þ Lİ HNVSOLNDFMD ta nie ]DNãDGD İH OXG]LH

P\ĤOĈ R QRF\ MDNR R F]\PĤ F]DUQ\P Z WDNL VDP VSRVyE jak

PRİQDP\ĤOHþnp. RZčJOXMDNRRF]\PĤ czarnym. Nie sugeru-
je

UyZQLHİLİF]DUQHSU]HGPLRW\koniecznie NRMDU]ĈVLč]FLHP-

QRĤFLĈ nocy.

:SROVNLFKĮUyGãDFKleksykograficznych leksem czarny de-

finiowany jest przede wszystkim jako kolor

ZčJODLVDG]\. Na

SU]\NãDd w 6ãRZQLNXMč]\NDSROVNLHJR pod red. M. Szymczaka
leksem ten ma

QDVWčSXMĈFĈ HNVSOLNDFMč ÅPDMĈF\ EDUZč ZãD

ĤFLZĈ ZčJORZL, sadzyµ

; podobnie w

,QQ\P VãRZQLNX Mč]\ND

polskiego

pod red.

0%DęNRJG]LHczarny definiowany jest jako

ÅFRĤMHVWF]DUQH[...] ma kolor ZčJODµ

ÅMHĤOLFRĤMHVW czarne jak

VPRãDlub MDNZčJLHOWRMHVWFDãNLHPF]DUQHµ

DWDNİH w 6ãRZ

QLNX W\VLčF\ SRWU]HEQ\FK VãyZ pod red. J. Bralczyka, gdzie
kolor czarny to kolor

ÅPDMĈF\EDUZčQDMFLHPQLHMV]Ĉ]HZV]\VW

NLFKZãDĤFLZĈZčJOowi i sadzyµ

6ãRZQLNX Mč]\ND polskiego pod red. W. Doroszewskiego

leksem czarny

GHILQLRZDQ\MHVWMDNRÅPDMĈF\EDUZčSU]HFLZQĈ

ELDãHM ZãDĤFLZĈ ZčJORZL VDG]\µ

; podobnie w

6ãRwniku

ZVSyãF]HVQHJRMč]\NDSROVNLHJR pod red. B. Dunaja, gdzie akcent

SRVWDZLRQ\ ]RVWDã QD SU]HFLZVWDZQRĤþ bieli i czerni ² czarny

HNVSOLNRZDQ\MHVWMDNRÅNRORUSU]HFLZVWDZQ\GRELDãHJR, taki
jak barwa sadzy

. Potwierdzeniem

VNRMDU]Hę]NRORUHPF]DU-

nym s

ĈZ\UDİHQLDSRUyZQDZF]HW\SXF]DUQ\MDNZčJLel, czarny

MDNVPRãD, czarny jak kruk, czarny jak sadza itd.

:Mč]\NXURV\MVkim za prototyp nazwy koloru ȥȮȞțȩȗ uwa-

İDQHVĈWDNMDNZMč]\NXSROVNLPZčJLHOi sadza. ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟ-

6ãRZQLNMč]\ND..., red. M. Szymczak, s. 328.

Inny

VãRZQLN«, Warszawa 2000, s. 215.

7DPİH.

6ãRZQLNW\VLčF\SRWU]HEQ\FKVãyZ red. J. Bralczyk, Warszawa 2005, s. 100.

6ãRZQLNMč]\ND..., red. W. Doroszewski, t. 1, Warszawa 1958, s. 1098.

ãownik wspyãczesnego..., s. 140.

Konceptualizacja barw

« 87

ȘȜȑȜ ȭȕȩȘȎ

ǿșȜȐȎȞȪ ȞȡȟȟȘȜȑȜ ȭȕȩȘȎ Ȑ ȥȓȠȩȞeȣ ȠȜȚȎȣ

defi-

niuje ten leksem jako

ÅȤȐȓȠ ȟȎȔȖ ȡȑșȭ; ȝȞȜȠȖȐȜȝȜșȜȔțȜȓ

ȏȓșȩȗµ

. Potwierdzeniem i rozszerzeniem konotacji s

Ĉwyra-

İenia porywnawcze: ȥȮȞțȩȗ ȘȎȘ ȟȚȜșȪ, ȥȮȞțȩȗ ȘȎȘ ȐȜȞȜț,

ȥȮȞțȩȗȘȎȘțȜȥȪ, ȥȮȞțȩȗȘȎȘȟȎȔȎ, ȥȮȞțȩȗȘȎȘȡȑȜșȪ

Na podstawie definicji

]DZDUW\FKZHZVSyãF]HVQ\FKVãRZ

QLNDFK Mč]\ND SROVNLHJR L URV\MVNLHJR PRİQD VWZLHUG]Lþ İH
widoczna jest

]ELHİQRĤþ ] RGQLHVLHQLHP F]HUQL GR ZčJOD VD

G]\LVPRã\ W obu EDGDQ\FKMč]\NDFKZ\UDĮQLH]D]QDF]DVLč
tendencja negatywnych konotacji nazw tej barwy.

3.2.1.3. Barwa szara

A. Wierzbicka definiuje

DQJLHOVNĈ QD]Zč EDUZ\ szarej, grey,

ZãĈF]DMĈFZMHMRSLV GZLHEDUZ\VNãDGRZH

X jest grey

NWRĤPRİHP\ĤOHþRUzeczach podobnych do X: to jest

SRGREQHGRF]HJRĤF]DUQHJR

UyZQRF]HĤQLHNWRĤmoİHP\ĤOHþWRMHVWSRGREQHGRF]HJRĤ

ELDãHJR

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎ«s. 809.

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣt. 1, s. 78.

Na podstawie analiz

\ KLV]SDęVNLFK SUDF OHNV\NRJUDILF]Q\FK PRİQD

VWZLHUG]LþİHnegro ¶F]DUQ\· ZMč]\NXKLV]SDęVNLPHNVSOLNRZDQ\MHVWMDNR

EUDNĤZLDWãDNRORUZčJODOXEZORWXGRWXQHOXRUD]ZRGQLHVLHniu do okre-

ĤODQLD UDV\ F]DUQHM =RE % .RVLN-Szwejkowska, %DUZD Z Mč]\NX KLV]SDę

VNLP«; E. Komorowska, B. Kosik-Szwejkowska, Konceptualizacja ciemnej

VWURQ\İ\FLDZZ\UDİHniach z QD]ZĈbarwy czarnej i NRQRWXMĈF\FKF]HUęZMč]\NX
polskim, rosyjskim i hiszpa

ęVNLP %DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H IX, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 57

²82.

Cyt. za: E. Komorowska,

%DUZDZMč]\NX«, s. 87²88.

A. Wierzbicka, The meaning of color terms: Semantics, culture, and cogni-

tion

Å&RJQLWLYH/LQJXLVWLFVµQUVF\W]D57RNDUVNLSeman-

W\NDEDUZ«, wyd. II, s. 59.

88 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

6]DURĤþ QDOHİ\ GR barw mieszanych i definicja jej nazwy

zazwyczaj przedstawia

MĈ jako rezultat zmieszania koloru bia-

ãHJR z czarnym 7DNĈ HNVSOLNDFMč VSRW\NDP\ Z 6ãRZQLNX

ZVSyãF]HVQHJRMč]\NDSROVNLHJR pod red. %'XQDMDÅVWDQRZLĈF\

PLHV]DQLQč NRORUX ELDãHJR z czarnym PDMĈF\ WDNL NRORU SR

SLHODW\FLHPQRVLZ\µ

czy w

6ãRZQiku jč]\NDSROVNLHJR pod red.

06]\PF]DNDÅEčGĈF\PLHV]DQLQĈELDãHJR]F]DUQ\P; ciem-

QRVLZ\ FLHPQRSRSLHODW\µ

. Podobnie definiowany jest lek-

sem szary w

6ãRZQLNX W\VLčF\ VãyZ pod red. J. Bralczyka:

ÅNRORU EčGĈF\ PLHV]DQLQĈ ELDãHJR ] czarnymµ

. Nadto s

ãRZ

nik ten

ZSURZDG]D LQQH GRRNUHĤOHQLH NRORUX szarego jako

ÅNRORUXQLHPDMĈFHJRRGSRZLHGQLHMLORĤFLĤZLDWãD, nLHGRĤZLH
tlonego

. Definiowanie takie

]ZLĈ]DQHMHVW] tzw. preferencjĈ

semantyczn

]JRGQLH ] NWyUĈ Z SDU]H DQWRQLPLF]QHM MHGHQ

]F]ãRQyZMHVWSreferowany, np. dobry w parze dobry²]ã\, GXİ\
w parze

GXİ\²PDã\, PĈGU\ w parze PĈGU\²JãXSL i w odniesieniu

do kolorystyki

² ELDã\ w parze ELDã\²czarny &]ãRQ SLHUZV]\

MHVW]Z\NOHF]ãRQHPGRGDWQLPDF]ãRQGUXJLXMHPQ\P2SLH

UDMĈF VLč QD SUHIHUHQFML VHPDQW\F]QHM PRİQD SRGMĈþ SUyEč

]EXGRZDQLD VNDOL LQWHQV\ZQRĤFL FHFK\ QD NWyUHM NRORU szary
zajm

LHPLHMVFHPLčG]\ELHOĈ a F]HUQLĈ i eksplikowDQ\E\þPR

İH SU]\ SRPRF\ F]ãRQX SUHIHURZDQHJR V]DURĤþ ² ÅNRORU QD
skali

ELDãR-czarnej, pozbawiony bieliµ

&LHNDZĈLQWHUSUHWDFMčnazwy barwy szarej wprowadza Inny

VãRZQLN Mč]\NDSROVNLHJR SRGUHG0%DęNR, gdzie szary ekspli-

6ãRZQLNZVSyãF]HVQHJR..., s. 1085.

6ãRZQLNMč]\ND, red. M. Szymczak, s. 395.

6ãRZQLNW\VLčF\..., s. 811.

7DPİHV

Patrz: J. Lyons, Semantyka, p

U]HNã$:HLQVEHUJWarszawa 1984, t. 1,

s. 267; Ju. D. Apresjan, Semantyk

D OHNV\NDOQD 6\QRQLPLF]QH ĤURGNL Mč]\ND,

SU]HNã=.R]ãRZVND$0DUNRZVNL :URFãDZ, s. 92.

Patrz: Ju. D. Apresjan,

6HPDQW\NDOHNV\NDOQD«, s. 92; E. Komorowska,

Analiza semantyczno-

SUDJPDW\F]QD SU]\VãyZND ȟȜȐȟȓȚ QD PDWHULDOH Mč]\ND UR-

syjskiego)

, Szczecin 1992, s. 22

²23.

Konceptualizacja barw

« 89

kowany jest

QDVWčSXMĈFR ÅFRĤ, co jest szare, ma kolor desz-

czowych chmur lub

SRSLRãXµ6ãRZQLNWHQGDOHMV\WXXMH kolor

szary

SRPLčG]\ELHOĈ i F]HUQLĈ: ÅNRORUszary PRİHPLHþRGFLHę

od prawie

ELDãHJR do prawie czarnegoµ

Podobne definicje nazwy koloru szarego,

ȟȓȞȩȗ, VSRWNDþ

PRİQD Z rosyjskich SUDFDFK OHNV\NRJUDILF]Q\FK Z NWyU\FK

LQWHUSUHWRZDQ\MHVWRQMDNRÅȤȐȓȠȎ ȝȓȝșa, ȒȩȚȎµ ·NRORUXSR

SLRãXG\PX·

OXEÅȤȐȓȠȎ ȝȓȝșa, ȤȐȓȠȎ, ȝȜșȡȥȎȬȧȓȑȜȟȭ ȝȞȖ

ȟȚȓȦȓțȖȖ ȥȮȞțȜȑȜ ȟ ȏȓșȩȚµ

Przy definicjach nazw bieli i czerni

ZDUWR SRGNUHĤOLþ İH

RSUyF] asocjacji dla bieli ² ĤQLHJX a dla czerni ² ZčJOD, sadzy
czy

VPRã\, w definicjach ² MDNMXİZF]HĤQLHMSLVDã\ĤP\² syg-

nalizowana

MHVW QLHNLHG\ LFK SU]HFLZVWDZQRĤþ NRORU\VW\F]QD

&]čVWR ERZLHP ELDã\ HNVSOLNRZDQ\ MHVW MDNR SU]HFLZLHęVWZR
czarnego

, a czarny

ELDãHJRFR]QDNRPLFLHRGGDMĈQLHNWyUHGHIL

QLFMH VãRZQLNRZH Z VãRZQLNX pod red. W. Doroszewskiego

ELDã\ÅPDMĈF\EDUZč SU]HFLZQĈ do F]DUQHMµ

, w s

ãRZQLNX pod

red. B. Dunaja

² ELDã\ jako kolor Åprzeciwstawny do czarne-

JRµ

czy w

3ROVNLPVãRZQLNXDVRFMDF\Mnym, gdzie: ELDã\ ² czarny:

ZVND]Dę

i czarny

² ELDã\: 128 ZVND]Dę

. Takie antoni-

PLF]QHRNUHĤODQLHNRORUyZVXJHUXMHLch wzaMHPQĈVHPDQW\F]

QĈSU]HFLZVWDZQRĤþZãĈF]OLZRĤFLWRWHİGODSRWU]HEQLQLHMV]HM

DQDOL]\ ZãDĤFLZ\P Z\GDMH VLč ZVSyOQH UR]SDWU]HQLH Noloru

ELDãHJR z czarnym RUD]Z\QLNDMĈF\P]LFK]PLHV]DQLDszarym.

Inny s

ãownik..., s. 739.

ǿ. Ƕ. ǼȔȓȑȜȐ, ǻ. Ȍ. ȆȐȓȒȜȐȎ, ȀȜșȘoȐȩȗcșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜ«, s. 714.

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣ, s. 82.

6ãRZQLNZVSyãczesnego..., s. 35.

7DPİH.

R. Gawarkiewicz, I. Pietrzyk, B. Rodziewicz,

3ROVNLVãRZQLNDVRFMDF\MQ\

z suplementem

, Szczecin 2008, s. 103.

7DPİHV

90 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Na podstawie eksplikacji

]DZDUW\FK ZH ZVSyãF]HVQych

VãownikaFKMč]\NDSROVNLHJRL rosyjskiego

PRİQDVWZLHUG]Lþ

İHSURWRW\Sowym odniesieniem nazw barwy szarej MHVWSRSLyã,

SRQDGWRV]DURĤþPRİHE\þNRQFHSWXDlizowana jako mieszanka

EDUZ\ELDãHM]F]DUQĈ

3.2.2. Barwy chromatyczne

3.2.2.1. Barwa czerwona

Nazwa barwy czerwonej ma dwa prototypowe odniesienia:
krew i

RJLHę $ :LHU]ELFND SURSRQXMH QDVWčSXMĈFĈ GHILQLFMč

angielskiej nazwy tej barwy, leksemu red:

X jest red

JG\NWRĤZLG]LU]HF]\SRGREQHGR;PRİHP\ĤOHþRogniu

JG\NWRĤZLG]LU]HF]\SRGREQH GR;PRİHP\ĤOHþRNUZL

HGãXJ 5 6WHLQHUa czerwieę SRZLĈ]DQD jest ze zdrowiem

L FKRUREĈ

3RWZLHUG]HQLHP WHM WH]\ VĈ EDGDQLD SU]Hprowa-

G]RQH SU]H] ( .RPRURZVNĈ NWyUD przedstawia funkcjono-
wanie przymiotnika czerwony w kontekstach

GRW\F]ĈF\FK za-

UyZQR zdrowia, jak i choroby, np. czerwona rozpalona twarz,
czerwone

FLDãRRGJRUĈF]NL, czerwone (niezdrowe) wypieki na twarzy,

zdrowa czerwi

HęQDWZDU]\

3RUyZQXMĈFSURWRW\S\QD]Z\EDUZ\gris ZMč]\NXKLV]SDęVNLP]szary

ȟȓȞȩȗ Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP ]DXZDİ\þ PRİQD SRGRELHęVWZR

Z]DNUHVLHW\FKSURWRW\SyZQDWRPLDVWEUDNMHVWZMč]\NXKLV]SDęVNLPRG
niesienia koloru szarego do dymu czy do koloru deszczowych chmur. Zob.
B. Kosik-Szwejkowska,

%DUZDZMč]\NXKLV]SDęVNLP«

E. Komorowska, Barwa w

Mč]\NX«V

A. Wierzbicka,

7KHPHDQLQJRIFRORUWHUPV«, s. 127, cyt. za: R. Tokarski,

Semantyka barw

«wyd. II, s. 82.

R. Steiner, Nature des couleurs, s. 145.

E. Komorowska,

%DUZDZMč]\NX« s. 179²180.

Konceptualizacja barw

« 91

W polskich pracach leksykograficznych leksem czerwony in-

terpretowany bywa

SRSU]H] SURWRW\S NUZL ÅPDMĈF\ Nolor

krwi

EDUZčLQWHQV\ZQLHUXPLDQĈQDV\FRQĈµ

ȟzy WHİÅEčGĈF\

NRORUXSLHUZV]HJRSDVPDWčF]\koloru krwi]DUXPLHQLRQ\µ

Podobnie je

VW Z VãRZQLNDFK Mč]\ND URV\MVNLHJR JG]LH QD]Zč

barwy

F]HUZRQHM GHILQLXMH VLč MDNR ÅȤȐȓȠȎ ȘȞȜȐȖ, ȟȝȓșȩȣ

ȭȑȜȒ ȕȓȚșȭțȖȘȖ, ȭȞȘȜȑȜ ȤȐȓȠȘȎ ȚȎȘȎµ

F]\ÅȖȚȓȬȧȖȗ ȜȘ-

ȞȎȟȘȡ ȜȒțȜȑȜ Ȗȕ ȜȟțȜȐțȩȣ ȤȐȓȠȜȐ ȟȝȓȘȠȞȎ, ȖȒȡȧȓȑȜ ȝȓȞȓȒ

ȜȞȎțȔȓȐȩȚ, ȤȐȓȠȎ ȘȞȜȐȖµ

. W

VãRZQLNRZ\FK HNsplikacjach

nazw barwy czerwonej

ZMč]\NXURV\MVNLPZRGUyİQLHQLXRG

Mč]\NDSROVNLHJRSRMDZLDVLčSRUyZQDQLHGRGRMU]Dã\Fh owo-

FyZ SR]LRPNL L LQWHQV\ZQHJR NRORUX PDNyZ 1LHZĈWSOLZLH

UR]V]HU]HQLHPSURWRW\SyZczerwieni EčGĈLGODMč]\NDSROVNie-
go i rosyjskiego czerwone maki.

NXOWXU]HVãRZLDęVNLHMkrew (a zarazem jej kolor) kojarzo-

QR ] İ\FLHP ]ZãDV]F]D aktywnym D WDNİH ] Hmocjami.

:VSyãF]HVQH SRĤZLDGF]HQLD Z Mč]\NX UyZQLHİ XZLGDF]QLDMĈ

WHQ]ZLĈ]HNF]ãRZLHN]NUZLLNRĤFL, F]ãRZLHNSHãQRNrwisty, ZLč]\
krwi

NLHURZDþVLčJãRVHPNUZL, NUHZZNLPĤNLSL / wrze / pulsuje,

NUHZ QDSã\QčãD GR WZDU]\; ȝȜșțȜȘȞȜȐțȩȗ ȥȓșȜȐȓȘ, ȘȞȜȐțȩȓ ȡȕȩ,

Ȑ ȘȞȜȐȖ, ȘȞȜȐȪ ȜȠ ȘȞȜȐȖ, ȟȓȞȒȤȓ ȘȞȜȐȪȬ ȜȏșȖȐȎȓȠȟȭ itd.

2JLHęi jego barwa NRMDU]ĈVLč]LQWHQV\ZQRĤFLĈXF]Xþ, co

znajduje odzwiercie

GOHQLH Z Z\UDİHQLDFK takich jak: SãRQĈþ

PLãRĤFLĈ / QLHQDZLĤFLĈ / gniewem, VWDQĈþ Z RJQLX VSUDZ, ognie

PRJĈ XGHU]\þ F]ãRZLekowi na twarz, PRİQD U]XFDþ RJQLVWH

VSRMU]HQLD ZSDĤþ Z İ\ZLRã XF]XFLD, SãRQĈþ PLãRĤFLĈ, EXFKDþ

PLãRĤFLĈ, UR]SDODþPLãRĤþ / QLHQDZLĤþ; ȝșȎȚȓțțȩȗ¼ȑȜȞȭȧȖȗ ȐȕȑșȭȒ,

șȖȤȜ ȝȩșȎȓȠ¼ȑȜȞȖȠ, ȧȮȘȖ ȝȩșȎȬȠ ¼ȑȜȞȭȠ, ȑȡȏȩ ȝȩșȎȬȠ ¼ȑȜȞȭȠ
itd.

6ãRZQLNZVSyãF]HVQHJR, s. 144.

6ãRZQLNMč]\NDred. M. Szymczak, s. 337.

ǿ. Ƕ. ǼȔȓȑȜȐ, ǻ. Ȍ. ȆȐȓȒȜȐȎ, ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎ«s. 303.

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣ, s. 122.

92 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

1DSRGVWDZLHHNVSOLNDFMLVãRZQLNyZSROVNLFKLURV\MVNLFK]a-

XZDİDVLčSRGRELHęVWZDZRGQLHVLHQLXnazwy barwy czerwo-
nej do krwi i ognia

: Mč]\NX URV\MVNLP QDGWR SRMDZLD VLč

dodatkowa konotacja z kolorem

GRMU]Dã\FKRZRFyZSR]LRPNL

3.2.2.2. Barwa

İyãWD

$:LHU]ELFNDRNUHĤODangielVNĈQD]ZčNRORUXİyãWHJRyellow,

SRGDMĈFSRQLİV]ĈGHILQLFMč

X jest yellow

JG\NWRĤZLG]LU]HF]\SRGREQHGR;PRİHP\ĤOHþR VãRęFX
w

SHZQ\PF]DVLHOXG]LHPRJĈZLG]LHþZV]\VWNR

JG\NWRĤZLG]LU]HF]\SRGREQHGR;PRİHP\ĤOHþR czasie

tego rodzaju

R. S

WHLQHU GRZRG]L İH İyãW\ RGQRVL VLč GR SURPLHQLRZDQLD

Dodaje

UyZQLHİİHİyãW\QLHPRİHE\þRJUDQLF]RQ\L]DPNQLč

ty konturami:

ÅQLHPRİliwe jHVW ] UDFML ZHZQčWU]QHM QDWXU\

]DP\NDQLHJRZNRQWXUDFK2QFKFHSURPLHQLRZDþµ

0DWHULDã OHNV\NRJUDILF]Q\ Mč]\Na polskiego rozszerza in-

terpretacje prototypowe o konotacje z

İyãFLĈ wiosennych kwia-

WyZNDF]HęFyZLİRQNLOLQLHNLHG\]F\WU\QĈVãRPĈ F]\İyãW
kiem jaja kurzego

FRSRGNUHĤODMĈQDVWčSXMĈFHZ\UDİHQLDSR

3RUyZQXMĈFSURWRW\S\QD]Z\EDUZ\F]HUZRQHMZMč]\NXSROVNLPLUR

syjskim z prototypami rojo

¶F]HUZRQ\· Z Mč]\NX KLV]SDęVNLP ]DXZDİD VLč

SRGRELHęVWZRZRGQLHVLHQLXGRWDNLFKRELHNWyZMDNNUHZGRMU]Dã\SRPL

GRUNRORUPDNyZNRORUZãRVyZRUR]SDORQHMMDVQRĤFLNRORUX]ãRWDBrakuje
natomiast konotacji z ogniem. Zob. B. Kosik-Szwejkowska,

%DUZDZMč]\NX

his

]SDęVNLP«

E. Komorowska, Barwa

ZMč]\NX«V²119.

Wierzbicka, The m

HDQLQJRIFRORUWHUPV«, s. 127, za: R. Tokarski, Seman-

tyka barw

«wyd. II, s. 95.

R. Steiner, Nature des couleurs, s. 33.

3RGREQĈ LQWHUSUHWDFMč ]QDMGXMHP\ Z SUDF\ * -DYRUVNLHM GRW\F]ĈFHM

PDWHULDãXMč]\NDXNUDLęVNLHJR:SUDZG]LHGHILQLFMHVãRZQLNRZH nie odno-

Konceptualizacja barw

« 93

UyZQDZF]H İyãW\ MDN İyãWNRMDMD NXU]HJR, İyãW\ MDN Nanarek, İyãW\
jak cytryna

İyãW\MDNVãRPD]Z\NOHRZãRVDFK, İyãW\MDNNDF]HęFH,

İyãW\MDNİRQNLOHitd. 3U]\NãDGRZR w ,QQ\PVãRZQLNXMč]\NDSRO
skiego

SRGUHG0%DęNRleksem İyãW\definiowany jest QDVWč

SXMĈFRÅFRĤFRMHVWİyãWHPDNRORUF\WU\Q\OXEİyãWNDMDMHNµ

a w

6ãRZQLNXZVSyãF]HVQHJRMč]\NDSROVNLHJR pod red. B. Dunaja

İyãW\ HNVSOLNRZDQ\MHVWQDVWčSXMĈFRÅMDVQ\FLHSã\NRORU zbli-

İRQ\ GR EDUZ\ İyãWND F\WU\Q\ MDVNUyZ Z ZLGPLH VãRQHF]

Q\P ]QDMGXMH VLč PLčG]\ SRPDUDęF]RZ\P D ]LHORQ\P İyãW\
jak

F\WU\QDµ

-DNZLGDþMč]\NR]QDZF\]JRGQLHRGQRV]ĈNRORU

İyãW\ GRİyãWNDMDMDNXU]HJRF\WU\Q\F]\NZLDWyZNDF]HęFyZ

MDVNUyZLWS

Natomiast prototypowym odniesieniem nazwy barwy

]ãRWy

MHVW]ãRWRMDNRNUXV]HFWRWHİleksem ten definiowany jest jako:

ÅPDMĈF\ EDUZč SU]\SRPLQDMĈFĈ EDUZč ]ãRWD İyãWRSRPDUDę

F]RZĈ ] VLOQ\P SRã\VNLHPµ

1DOHİ\ MHGQDN SRGNUHĤOLþ İH

ÅSU]\PLRWQLNWHQ]ãRW\) zachowuje swoje pierwotne etymolo-

JLF]QH ]QDF]HQLH ¶]ãRFLVW\ R VLOQ\P SRã\VNX· NWyUH GRpiero

ZWyUQLH PRW\ZXMH VLč U]HF]RZQLNiem ]ãRWR ¶PDMĈF\P EDUZč

]ãRWD· np. ]ãRW\SLHUĤFLRQHN]ãRW\EXUV]W\Q]ãRWDMHVLHęµ

V]ĈEDUZ\İyãWHMEH]SRĤUHGQLRGRVãRęFDDOHRNUHĤODMĈMĈMDNRÅPDMĈF\NRORU

]ãRWD İyãWND D WDNİH VãRęFD L VãRQHF]QLNyZµ * -DYRUVND O podstawowych

QD]ZDFK EDUZ Z Mč]\NX XNUDLęVNLP (PDWHULDã\ GR EDGDę SRUyZQDZF]\FK), [w:]
Studia z semantyki por

yZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\

mentalne,

cz. I, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000,

s. 32)

-DN]DXZDİD*-DYRUVNDÅRGHVãDQLHGRİyãWNDMDMDSUzy nazwie barwy

İyãWHM MHVW WDXWRORJLĈ >«@ ]DWHP GR UROL SURWRW\SX WHM QD]Z\ >«@ PRJã\E\

SUHWHQGRZDþNZLDWVãRQHF]QLNDL]ãRWRµ*-DYRUVND8NUDLęVNLHQD]Z\EDUZ

ȔȜȐȠȖȗ i ȕȜșȜȠȖȗ ĤZLDWQDWXU\ L ĤZLat namalowany, [w:] Studia z semantyki

SRUyZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQH cz. II, red.
R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003, s. 124).

,QQ\VãRZQLN, t. 2, s. 1416.

6ãRZQLNZVSyãF]HVQHJR, s. 1390.

7DPİH, s. 1365.

. 'ãXJRV]-Kurczabowa 6ãRZQLN HW\PRORJLF]Q\ Mč]\ND SROVNLHJR, War-

szawa 2005, s. 547.

94 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Co ciekawe jednak,

EDUZč]ãRWĈMDNZVSRPQLDQR ZLĈİHVLč

]HVãRęFHPNWyUHMHVWSURWRW\SHPnazwy koloru İyãtego ² co

Z\QLND]EDGDęVNRMDU]Hę]NRORUDPL

1DOHİ\WXSU]\ZRãDþ

LVWRWQĈ UyİQLFč PLčG]\ EDUZĈ İyãWĈ D ]ãRWĈ GRW\F]ĈFĈ jednej

FHFK\W]ZEODVNX=ãRWĈ barwčPRİQDWUDNWRZDþMDNR barwč

İyãWĈ z blaskiem NWyU\ MHVW SRZLĈ]DQ\ ] promieniowaniem

VãRQHF]nymĤZLeceniem VãRęFD, co Z\MDĤQLDREHFQRĤþZMč]\

NXZ\UDİHę w rodzaju: ]ãRWHVãRęFH, ]ãRWHSURPLHQLHVãRęFD, ]ãRW\

EODVNVãRęFD itd.

: Mč]\NX URV\MVNLP SURWRW\Sowym odniesieniem nazwy

NRORUXİyãWHJRMHVWUyZQLHİVãRęFH]NWyU\PWDNİH QDMF]čĤFLHM

ãĈF]\ VLč NRORU ]ãRW\ QS ȕȜșȜȠȜȓ ȟȜșțȤȓ, ȕȜșȜȠȩȓ ȟȜșțȓȥțȩȓ

șȡȥȖ itd.

0DWHULDã OHNV\NRJUDILF]Q\ Mč]\ND URV\MVNLHJR LQWHUSUHWXMH

prototypowe

RGQLHVLHQLD QD]Z\ İyãFL podobnie jak to ma

PLHMVFH Z Mč]\NX SROVNLP ZVND]XMĈF QD İyãWNR MDMD NXU]HJR,

DOH UyZQLHİ UR]V]HU]D MH R ¶İyãW\ SLDVHN· F]\ ¶İyãWH MHVLHQQH

OLĤFLH·ÅȤȐȓȠȎ ȭȖȥțȜȑȜ ȔȓșȠȘȎ; ȤȐȓȠȎ ȝȓȟȘȎ; ȔȓșȠȩȓ șȖȟȠȪȭ ²

ȜȟȓțțȖȓµ

:ãDĤFLZ\Mč]\NRZHPXREUD]RZLĤZLDWDDQWURSR

centryzm konotuje, zdaniem I. V. Rachiliny i G. Kastovej, na-
zwy barwy

İyãWej QHJDW\ZQLHMDNR¶İyãWĈMHVLHQQĈSU]\URGčF]\

FKRUREOLZ\Z\JOĈG·6ãRęFHPRİH]DĤIXQNFMRQRZDþMDNRSUR
totyp

QD]Z\EDUZ\]ãRWHMPDMĈFHM² ZRGUyİQLHQLXRGİyãFL²

konotacje pozytywne

%DGDQLD ãĈF]OLZRĤFL nazw EDUZ\ İyãWHM L ]ãRWHM Z Mč]\NX

SROVNLPLURV\MVNLPSR]ZROLã\(.RPRURZVNLHMQDVIRUPXãR
wanie

ZQLRVNyZQDWXU\RJyOQHMBadaczka zDXZDİDİHÅ%DU

İyãWD / ȔȮșȠȎȭ NRQRWXMH SU]HZDİQLH FHFK\ QHJDW\ZQH ²

%DGDQLDWHSU]HGVWDZLRQHVĈZURzdziale czwartym.

ǿ. Ƕ. ǼȔȓȑȜȐ, ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜ«, s. 176.

G. Kustova, E. Rachilina, O nazwach barw

ȕȓșȮțȩȗ i ȔȮșȠȩȗ ZMč]\NX

rosyjskim,

[w:]

6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\EDUZ1D]Z\Z\PLDUyZ

Predykaty mentalne

, cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, War

szawa 2003, s. 33.

Konceptualizacja barw

« 95

SU]HPLMDQLD]DPLHUDQLDMHVLHQQHMSU]\URG\VWDURĤFLRVyb, sta-
rz

HQLD VLč SU]HGPLRWyZSRİyãNãHOLĤFLH / ȝȜȔȓșȠȓȐȦȖȓ șȖȟȠȪȭ;

SRİyãNãH WZDU]H / ȝȜȔȓșȠȓȐȦȖȓ șȖȤȎ) F]\ FKRUREč PLHþ İyãWH
papiery;

ȔȮșȠȩȗ ȏȖșȓȠ). Pozytywna İyãþ to İyãþ wiosennych

NZLDWyZİRQNLOLNDF]HęFyZİyãþXNZLHFRQ\FKãĈNİyãWHZLR
senne kwiaty

ȔȮșȠȩȓ ȐȓȟȓțțȖȓ ȤȐȓȠȩ, İyãþ ãĈN / ȔȓșȠȖȕțȎ

șȡȑȜȐRUD]LQWHQV\ZQDİyãþSãRGyZSU]\URG\İyãWHJUXV]NL /

ĤOLZNL; ȔȮșȠȩȓ ȑȞȡȦȖ / ȟșȖȐȩ itd.). Barwa İyãWD w SRãĈF]HQLX
ze

]ãRWĈ konotuje ]DĤFHFK\SR]\W\ZQHZNUčJXUDGRĤFLİyãW\

VãRQHF]Q\EODVN/ ȔȮșȠȩȗ ȏșȓȟȘ ȟȜșțȤȎ)µ

: RGUyİQLHQLX RG İyãFL NRQRWXMĈFHM SU]HZDİQLH ER QLH

]DZV]HFHFK\QHJDW\ZQHEDUZD]ãRWDQLHVLHFHFK\SR]\W\w-

QH ZLĈİĈF VLč ]H V]F]čĤFLHP VãRQHF]QH GQL / chwile / minuty;

ȟȜșțȓȥțȩȓ ȒțȖ / ȚȜȚȓțȠȩ / ȚȖțȡȠȩ), UDGRĤFLĈSRJRGĈ ducha
(

VãRQHF]QD WZarz / ȟȜșțȓȥțȜȓ șȖȤȜ), GREURFLĈ ]ãRWH VHUFH /

ȕȜșȜȠȜȓ ȟȓȞȒȤȓ) İ\F]OLZRĤFLĈ F]ãRZLHNQDZDJč]ãRWD, przepy-
chem lata (z

ãRWHãDQ\]Eyİ/ ȕȜșȜȠȩȓ ȣșȓȏȎ), XURGĈ]ãRWHEã\V]

F]ĈFH Z VãRęFX ZãRV\ / ȕȜșȜȠȩȓ, ȏșȓȟȠɹȧȖȓ țȎ ȟȜșțȤȓ, ȐȜșȜȟȩ)
wypoczynkiem (

]ãRWHSUomienie VãRęFD/ ȕȜșȜȠȩȓ șȡȥȖ ȟȜșțȤȎ),

Cyt. za E. Komorowska,

%DUZD Z Mč]\NX« V ²169. 6HPDQW\NĈ

i symboli

NĈSU]\PLRWQLNDȔȮșȠȩȗ ZMč]\NXURV\MVNLP]DMPXMHVLč V]F]HJy

ãRZR M. G. Slezkina (Ǻ. Ǳ. ǿșȓȕȘȖțȎ, ǿȓȚȎțȠȖȘȎ Ȗ ȟȖȚȐȜșȖȘȎ ȝȞȖșȎȑȎȠȓșȪ-

țȜȑȜ ȔȮșȠȩȗ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ (Ȑ ȟȓȚȎȟȖȜșȜȑȖȥȓȟȘȜȚ Ȗ ȜțȜȚȎȟȖȜșȜȑȖȥȓȟȘȜȚ

ȎȟȝȓȘȠȎȣ), aȐȠ. ȘȎț. țȎȡȘ, ǳȘȎȠȓȞȖțȏȡȞȑ 2005). Autorka ta VZRMĈ DQDOL]Ĉ
potwierdza wnioski niniejszej pracy o negatywnej konceptualizacji przy-
miotnika

ȔȮșȠȩȗ Z Mč]\NX URV\MVNLP MDN UyZQLHİ sygQDOL]XMĈF LQQĈ UROč

jasnej

İyãFL3RUyZQXMHİyãþFLHPQĈ]QRFĈDMDVQĈ]GQLHP3RQDGWRbadacz-

ka ta

VLčJDGRURV\MVNLHMOLWHUDWXU\SLčNQHM. W\UyİQLDMĈFV\PEROLF]QHNRPSR-

nenty znaczenia przymiotnika

ȔȮșȠȩȗ SRGNUHĤODMHJRQHJDW\ZQHNRQRWDFMH

.RORU İyãW\ Vymbolizuje: (1) smutek PLHV]F]DęVWZo oraz QLFRĤþ (w utwo-
rach M. Gorkiego, A. I. Kuprina, W. Aksionowa); (

SU]\JQčELHQLe, strach

przed tragicznymi wydarzeniami, zmian

č UR]ãĈNč oraz QLHEH]SLHF]HęVWZo

(w utworach M.

$ %XãKDNRZD / N. 7RãVWRMD $ A. Achmatowej); (3)

ĤPLHUþ, zniszczenie, chorobč VWDURĤþ, sytuacjč EH] Z\MĤFLD Z XWZRUDFK
L.

17RãVWRMD$/HZNLQD:3LHOHZLQD zmiančL zdradč (w utworach

$%XãKDNRZD

96 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

XPLHMčWQRĤFLDPL ]ãRWHUčFH/ȕȜșȜȠȩȓ ȞȡȘȖ ] ZãDG]Ĉ L GRVWR-
j

HęVWZHP ]ãRWHEHUão / ȕȜșȜȠoɣ ȟȘȖȝȓȠȞ) czy wreszcie bogac-

twem wiedzy i intelektu (

]ãRWHP\ĤOL / ȕȜșȜȠȩȓ ȚȩȟșȖµ

:DUWR SRUyZQDþ SURWRW\S\ nazw EDUZ\ İyãWHM Z Mč]\NX

polskim i rosyjskim z odniesieniami przymiotnika amarillo

¶İyãW\· ZMč]\NXKLV]SDęVNLP%DGDQLDSU]HSURZDGzone przez
B. Kosik-Szwejkowsk

Ĉ wykazuMĈSRGRELHęVWZRw tych trzech

Mč]\NDFKw odniesieniu do koloru İyãWNDMDMDLF\WU\Q\

. Brak

jest

QDWRPLDVWZSROVNLPLURV\MVNLPRGQLHVLHęGRNRORUX]ãRWD.

: Mč]\NX SROVNLPL Uosyjskim kojarzenie QD]ZİyãFL ze VãRę
cem

Z\GDMH VLč QLHNZHVWLRQRZDQe

, a brakuje takiego skoja-

rzenia

Z Mč]\NX KLV]SDęVNLP : Mč]\NX SROVNLP Z\VWčSXMH

jeszcze konotacja z kwiatami:

NDF]HęFami L İRQNLOami, oraz

VãRPĈ² czego QLH]DXZDİDVLčZMč]\NXKLV]SDęVNLP

3.2.2.3. Barwa zielona

A. Wierzbicka definiuje angielski przymiotnik green

¶]LHORQ\·,

RGQRV]ĈFgo GRURĤOLQQRĤFL

X jest green =

ZSHZQ\FKPLHMVFDFKU]HF]\Z\UDVWDMĈ z ziemi

JG\NWRĤZLG]LU]HF]\SRGREQHGR;PRİHP\ĤOHþ

o rzeczach tego rodzaju

Podobnie interpretuje

]LHOHę R. Tokarski

DWDNİHZLHOXLQQ\FK

badaczy

² MDNR EDUZč ]ZLĈ]DQĈ ] IORUĈ. =LHOHę MHVW NRORUHP

E. Komorowska,

%DUZDZMč]\NXSROVNLP«V²169.

B. Kosik-Szwejkowska,

%DUZDZMč]\NXKLV]SDęVNLP«

E. Komorowska, Barwa

ZMč]\NX« s. 136.

7DPİH, s. 134²135.

A. Wierzbicka,

7KHPHDQLQJRIFRORUWHUPV«, s. 117, za: R. Tokarski, Se-

mantyka barw

«, wyd. II, s. 128.

R. Tokarski, Semantyka barw

«, wyd. II, s. 128.

Konceptualizacja barw

« 97

QLHRGãĈF]QLH WRZDU]\V]ĈF\P F]ãRZLHNRZL w RWDF]DMĈcej go

SU]\URG]LH GU]HZD NU]HZ\ ODV\ URĤOLQ\ WUDZD VĈ NRORUX

]LHORQHJR6WĈGEDUZD]LHORQD² MDN]DXZDİDMĈ$:LHU]Eicka
i R. Tokarski

² konceptualizowana jest z UHJXã\ SRSU]H] URĤ-

OLQQRĤþ.

PHWDMč]\NX VHPDQW\NL NRPSRQHQWRZHM $ :LHU]ELFNLHM

eksplik

DF\MQDF]ĈVWND¶U]HF]\Z\UDVWDMĈFH]]LHPL·RGSRZLDGD

RNUHĤleniom: URĤOLQD URĤOLQQRĤþ -DN ĤFLĤOH NRORU zielony ]ZLĈ-
zan

\ MHVW ] SRMčFLHP ÅZHJHWDFMLµ GRZRG]L IDNW İH Z ZLHOX

HXURSHMVNLFK Mč]\NDFK QD]ZD NRORUX ZLĈİH VLč ] SRMčFLHP

ÅURĤQLčFLDµ: w angielskim green spokrewnione z grow ¶URVQĈþ·,
w niemieckim

JUQ ze VWDURJHUPDęVNLHJR JU| w znaczeniu

¶URVQĈþ· VWDURQRUG\FNie groem ãDFLęVNLH viridis ² viror

100

. Tak

ZLčF QLHZĈWSOLZLH PRİQD znowu PyZLþ R SURWRW\SRZRĤFL

ĤZLDWDSU]\URG\GODnazw koloru zielonego.

LĈ]HN nazw EDUZ\ ]LHORQHM ] SURWRW\SRZĈ UHIHUHQFMĈ

ĤZLDWD URĤOLQ

101

Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP SRWZLHUG]DMĈ

eksplikacje s

ãRZQLNRZH : 6ãRZQLNXMč]\ND polskiego pod red.

M. Szymczaka leksem zielony

RNUHĤODQ\ MHVW MDNR ÅPDMĈF\

EDUZč ĤZLHİHM WUDZyµ

102

]DĤ Z 6ãowQLNX ZVSyãF]HVQHJR Mč]\ND

polskiego

pod red. B.

'XQDMD ]QDMGXMHP\ GHILQLFMH RGQRV]ĈFH

]LHOHę GR SU]\URG\ Å ]LHOHę WUawy [...] ]LHORQH URĤOLQ\

100

R. Gross,

'ODF]HJRF]HUZLHęMHVWEDUZĈPLãRĤFL, SU]HNã$3RUčEVND:DU-

szawa 1990, s. 168.

101

=ZLĈ]HN WHQ SRWZLHUG]D HW\PRORJLD OHNVHPX zielony Z Mč]\NX

SROVNLP Å]LHOHę, zielonawy, uroELHQLH SUDVãRZiaęVNLH FHUN EXãJ VãRZHę
serb. zelen, od ziele, zbiorowego do *

]LHãR, ]LRãR (cerk. zelije, serb. zelje; na

GDZQHM5XVLLR¶WUXFLĮQLH·]LyãNR; zielnik; zimozielonURĤOLQD>@:FHUNMHVW
i zlak

¶]LRãR·] SLHUZRWQHJR ]RãN. Pierwotne ]LRãR X6ãRZLDQ G]LĤ U]DGNLH

JãyZQLHXQDVDOHLWXZOLF]ELHPQRJLHj. Nazwana ]LHOHęod ]Lyã, ale ]LRãD od
koloru

İyãWR-zielonegoREXEDUZGDZQLHMQLHUR]UyİQLDQRX6ãRZLDQQLHPD

MXİ ĤODGX SR WHM GDZQHM QD]ZLH ]DVWĈSLRQHM SU]H] İyãW\, ale na LiWZLH VĈ

MHV]F]H MHM ĤODG\ İDODV ¶UXG\· QDV]H ]RãD), p.) İLãDV ¶VLZ\·µ ($ %UFNQHU

6ãRZQLNHW\PRORJLF]Q\Mč]\NDSROVNLHJR, Warszawa 1927, s. 653).

102

6ãRZQLNMč]\ND«UHG06]\PF]DNWV. 1017.

98 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

WUDZ\NU]HZ\GU]HZDWHUHQ\SRNU\WHW\PLURĤOLQDPLWDNİH

]LHORQH F]čĤFL URĤOLQ %XMQD VRF]\VWD ]LHOHę =LHOHę miejskaµ

103

,QQ\PVãRZQLNXMč]\NDSROVNLHJR pod red. 0%DęNRSRMDZLD

VLčQDVWčSXMĈFDGHILQLFMDVãRZD zielony: ÅFRĤco jest zielone, ma

NRORU WUDZ\ OXE ĤZLHİ\FK OLĤFLµ QS 6DG]DZND SRNU\WD E\ãD

]LHORQĈU]čVĈ[...] ]LHORQHãĈNLµ

104

W rosyjskich pracach leksykograficznych nazwa koloru

zielonego,

ȕȓșȮțȩȗ, eksplikowana MHVW QDVWčSXMĈFR Z VãRZQL

kach S. I.

2İHJRZD

105

oraz S.

,2İHJRZDL1 Ju. Szwedowej

106

ÅȤȐȓȠȎ ȠȞȎȐȩ, șȖȟȠȐȩµ. PodobnĈ GHILQLFMč ]QDMGXMHP\

ZVãRZQLNXSRGUHG$ P. Jewgieniewej, gdzie leksem ȕȓșȮțȩȗ

RNUHĤODQ\MHVWMDNRÅȤȐȓȠȎ ȠȞȎȐȩ, ȕȓșȓțȖµ

107

7UDZ\OLĤFL

3ROVNLPVãRZQLNXDVRFMDF\MQ\P

108

przy skojarzeniach z zie-

OHQLĈ Z\QLNLUHDNFMLVHPDQW\F]Q\FKRND]Dã\VLčEDUG]RSRGRE-
ne: potwierdzaj

Ĉ one leksykograficzny obszar semantyczny:

¶SUzyroda ze ZV]\VWNLPL PRİOLZ\PL MHM IRUPDPL· %DGDQLD

DVRFMDF\MQHZ\ND]Dã\İHZRE\GZXMč]\NDFK ² polskim i ro-
syjskim

² te same reakcje FKDUDNWHU\]XMHQDMZLčNV]DF]čVWRWOL-

ZRĤþUyİQLFDGRW\F]\MHG\QLHLFKKLHUDUFKL]DFML7DNZLčFdla
rosyjskiego

NROHMQRĤþRND]DãD VLčQDVWčSXMĈFDșȓȟ, șȖȟȠ, ȠȞȎȐȎ,

a dla polskiego na pierwszym miejscu stawiano

WUDZč, a do-

SLHURQDVWčSQLHlas i OLĤFLH

109

Skojarzenia barwy zielonej

] SU]\URGĈ Z\GDMĈ VLč PLHþ

uniwersalny charakter.

: LQQ\FK Mč]\NDFK UyZQLHİ PRİHP\

PyZLþRprzyrodzie jako prototypowym odniesieniu dla nazw
koloru zielonego

DWDNİH konceptualizacji tego koloru poprzez

103

6ãRZQLNZVSyãF]HVQHJR..., s. 1359.

104

,QQ\VãRZQLk..., t. 2, s. 1343.

105

ǿ. Ƕ. ǼȔȓȑȜȐ, ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜ., s. 213.

106

ǿ ǶǼȔȓȑȜȐǻ ȌȆȐȓȒȜȐȎ, ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘa«, s. 228.

107

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣȠȜȚȎȣ«t. 1, s. 606.

108

R. Gawarkiewicz, I. Pietrzyk, B. Rodziewicz,

3ROVNL VãRZQLN DVRFMDFyj-

«, s. 271.

109

I. Pietrzyk, Konotacje..., s. 272.

Konceptualizacja barw

« 99

ĤZLHİĈURĤOLQQRĤþWUDZčF]\]LHORQHOLĤFLH7DNMHVWQDSU]\NãDG

ZMč]\NXXNUDLęVNLPȕȓșȓțȖȗ ¶WUDZDOLĤFLHGU]HZDNU]HZ\·

110

;

litewskim, gdzie

çROř WR¶WUDZD]LHOHę·DQDZHWZ Mč]\NXEski-

PRVyZivijuk ¶zielony· pochodzi od ivik ¶WUDZD·

111

itd.

Podstawowa nazwa barwy zielony (

MDN UyZQLHİ ]LHOHę) po-

chodzi od ziele /

]LRãR, co VXJHUXMH]ZLĈ]HNNRORUX]URĤOLQQR

ĤFLĈZHJHWDFMĈQDWRPLDVWVãRZHP zielHę metonimicznie okre-

ĤODQD jest URĤOLQQRĤþ Z RJyOH SRU EXMQD]LHOHę, ]LHOHę miejska,

]LHOHęODVyZLSDUNyZ)

112

,FKRþVDma barwa poZVWDMH]SRãĈF]H

QLDEDUZ\QLHELHVNLHMEãčNLWXLİyãWHM

113

, to

² jak pisze Ryszard

Tokarski

² Å]QDF]HQLHVãRZDQLHRGZRãXMHVLčGREDUZQLHELH

VNLHMLİyãWHMOHF]PRGHORZDQHMHVWSU]H]SURWRW\powe odnie-

VLHQLHGRĤZLDWDURĤOLQµ

114

:HGãXJ6ãRZQLNDVymboli :ã. Kopa-

OLęVNLHJR ]LHOHę jest przede wszystkim kojarzRQD ] SU]\URGĈ

V\PEROL]XMHMHGQDN]DUyZQRURĤOLQQRĤþ ZLRVHQQĈEXG]ĈFĈVLč

GRİ\FLDMDNL]DPLHUDMĈFĈMHVLHQQĈIORUčUR]NãDGL]JQLOL]Qč

115

(inne jest nasycenie tej

EDUZ\ZSRV]F]HJyOQ\FKSRUDFKroku).

$QDORJLF]QLH]LHOHęNRMDU]RQDMHVWZLčF]PãRGRĤFLĈLĤZLHİR

ĤFLĈDOHWDNİH² PHODQFKROLĈSU]HPLMDQLHPVWDURĤFLĈLĤPLHU

FLĈ5yZQLHİ5 7RNDUVNL]ZUDFDXZDJčQDGZRMDNLHNRQRWDFMH
nazwy barwy zielonej

² ÅFLHSãRZLRVQ\LFKãyGFLHQLDµ

116

110

ǿșȜȐțȖȘ ȡȘȞȎwțȟȪȘȜwȚȜȐȖ, redǥǸǯȳșȜȒȳȒǱǺǱțȎȠȬȘȀǸȅȓȞ-

ȠȜȞȖȕȪȘȎǸȖiȐ 1972, t. 3, s. 355.

111

R. Tokarski,

6HPDQW\NDEDUZ«, wyd. II, s. 128.

112

Zob. E. Komorowska, A. Szlachta, Niepodstawowe nazwy barwy zielonej

ZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP, [w:] %DUZDZMč]\NXOLteraturze i kulturze IV, red.
E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 23

²39.

113

:HZVSyãF]HVQ\PMč]\NXURV\MVNLPQD]ZDXİ\ZDQDMHVW]QLHRJUDQL-

F]RQĈ ãĈF]OLZRĤFLĈ MXİ Z ;, ZLHNX (W\PRORJLF]QLH ZHGãXJ Vasmera)
nazwa pochodzi od staroindyjskiego

VãRZD ]QDF]ĈFHJR ¶]ãRWR· FR Z SHãQL

ãĈF]\VLč]KLSRWH]ĈİHSRF]ĈWNRZRZMč]\NXSRMDZLãRVLčVãRZRQD]\ZDMĈFH

UyZQRF]HĤQLHİyãWHL]LHORQHRGFLHQLHNROoru.

114

R. Tokarski, Semanty

NDEDUZ«, wyd. II, s. 128.

115

:.RSDOLęVNL6ãRZQLNV\PEROL, Warszawa 1990, s. 492.

116

R. Tokarski, Semantyka barw..., wyd. II, s. 126.

100 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Badania sk

RMDU]Hę]QD]ZDPLEDUZSU]HSURZDG]RQHSU]H]

D. Stanulewicz

SRWZLHUG]DMĈ URĤOLQQRĤþ ² trawč OLĤFLH ODV

przyrod

č, wiosnč ² jako prototypowe odniesienie nazwy bar-

wy zielonej

117

5yZQLHİ Z LQQ\FK EDGDQLDFK UHVSRQGHQFL

ZLĈİĈ OHNVHP zielony ] URĤOLQQRĤFLĈ QS 57% ankietowanych
u

]XSHãQLãRSRUyZQDQLHzieloQ\MDN« VãRZHPtrawaDVãR-

wem

OLĤþ

118

-DN SRND]XMĈ EDGDQLD % .RVLN-Szwejkowskiej, w Mč]\NX

KLV]SDęVNLP prototypowym odniesieniem nazwy barwy zie-
lonej, verde

SRGREQLH MDN Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP MHVt

ĤZLDWURĤOLQ ² ĤZLHİDWUDZD i listowie, a ponadto szmaragd

119

3.2.2.4. Barwa niebieska

(5RVFKGHILQLXMHEDUZčQLHELHVNĈ jako ¶NROor pogodnego nie-

ED·

120

0 3DVWRXUHDX SRGNUHĤOD ]ZLĈ]HN EDUZ\ QLHELHVNLHM

]ZRGĈLFKãRGHP]LPQHP

121

A. Wierzbicka definiuje blue

¶niebieski· w Mč]\Nu angielskim

ZVSRVyEQDVWčSXMĈF\

X jest blue. =
a)

F]DVDPLOXG]LHPRJĈZLG]LHþQDGVREĈVãRęFHQDQLHELH

NLHG\NWRĤZLG]LWDNLHU]HF]\MDN;PRİHP\ĤOHþRQLHELH

w takim czasie

117

D. Stanulewicz,

SURWRW\SRZ\FKRGQLHVLHęV]HĤFLXSRGVWDZRZ\FKQD]ZEDUZ

ZMč]\NX SROVNLP (ELDã\, czarny, czerwony, zielony, İyãW\, niebieski) ² na tle

SRUyZQDZF]\P Z\EUDQ\FKMč]\NyZVãRZLDęVNLFK L JHUPDęVNLFK ÅBiuletyn Pols-

NLHJR 7RZDU]\VWZD -č]\NR]QDZF]HJRµ 2006, nr 62, s. 205; D. Stanulewicz,
Colour, Culture and Language: Blue in Polish

*GDęVN s. 294²295.

118

D. Stanulewicz,

&RORXU&XOWXUHDQG/DQJXDJH«, s. 193.

119

B. Kosik-Szwejkowska, Ba

UZDZMč]\NXKLV]SDęVNLP«

120

5R]ZDİDQLD(5RVFKSU]HGVWDZLRQHZE. Coseriu, 6HPiQWLFDHVWUXFWX-

UDO\VHPiQWLFDFRJQLWLYD, s. 242.

121

M. Pastoureau, Diccionario de los colores, Barcelona 2009, s. 41, za:

B. Kosik-Szwejkowska,

%DUZDZMč]\NXKLV]SDęVNLP«

Konceptualizacja barw

« 101

ZSHZQ\FKPLHMVFDFKMHVWGXİREDUG]RGXİHj) wody

QLHGODWHJRİHOXG]LHFRĤURELOLZW\FKPLHMVFDFK

NLHG\OXG]LHVĈGDOHNRRGW\FKPLHMVFPRJĈZLG]LHþWčZRGč

NLHG\NWRĤZLG]i rzeczy takie MDN;PRİHP\ĤOHþRW\P

122

-DN SRND]XMH SRZ\İV]D GHILQLFMD, A. Wierzbicka odnosi blue

ZSLHUZV]HMF]čĤFLGefinicji do nieba, w GUXJLHM]DĤGRZRG\

Z definicji

VãRZQLNRZ\FKZ\QLNDMHGQR]QDF]QLHİHSURWR

typowym odniesieniem leksemu niebieski

MHVW Z Mč]\NX SRO

skim niebo, np. w

6ãRZQLNXMč]\NDSROVNLHJR pod red. W. Doro-

szewskiego

]QDMG]LHP\ GHILQLFMč ÅPDMĈF\ EDUZč SRJRGQHJR

QLHED NZLDWyZ OQXµ

123

, podobnie w

6ãRZQLNXMč]\NDSROVNLHJR

pod red. M. Szymczaka

124

czy w Innym

VãRZQLNXMč]\NDSROVNLHJR

SRGUHG0%DęNRJG]LHniebieski ÅWRWDNLNWyU\PD]ZLĈ]HN
z niebem [...]

SR]RUQ\PVNOHSLHQLHPNWyUHZLG]LP\QDG]Le-

PLĈ [...] PLHMVFHPSRE\WX%RJDDQLRãyZLGXV]]EDZLRQ\FKµ

125

3RGREQĈGHILQLFMčznajdujemy w 6ãRZQLNXZVSyãF]HVQHJRMč]\ND
polskiego

pod red. B. Dunaja

²ÅPDMĈF\ NRORU EH]chmurnego,

VãRQHF]QHJRQLHED[...] ]ZLĈ]DQ\]QLHEHP² miejscem przeby-
wania Boga, anio

ãDLĤZLčW\FKµ

126

-DNZLGDþEDUZDQLHELHVND

EH]VSU]HF]QLHãĈF]RQDMHVW]QLHEHPDOHQLHEHPUR]XPLDQ\P
dwojako: z jednej strony jako firmament niebieski, z drugiej

]DĤVWURQ\jako miejsce SU]HE\ZDQLD%RJDLĤZLčW\FK Pierwsze
znaczenie

MHVWUyZQLHİ]QDF]HQiem przymiotnika EãčNLWQ\ÅFRĤ

FRMHVWEãčNLWQHPDNRORUMDVQRQLHELHVNLWDNLMDNNRORUSRJRG

QHJRQLHEDµ

127

122

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«, s. 346.

123

6ãRZQLNMč]\ND«, red. W. Doroszewski, 1962, t. 5, s. 12.

124

6ãRZQLNMč]\ND«UHGM. Szymczak, t. 2, s. 321.

125

,QQ\Vãownik..., t. 1, s. 978.

126

6ãRZQLNZVSyãF]HVQHJR, s. 586.

127

Inny

VãRZQLN..., t. 1, s. 978.

102 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

6LčJDMĈF QDWRPLDVW GR polVNLHJR VãRZQLND DVRFMDF\MQHJR

128

znajdujemy dla koloru niebieskiego

RSUyF]nieba UyZQLHİVNR

MDU]HQLD ] U]HNĈ / ZRGĈ RUD] RFzami. Takie stanowisko po-

WZLHUG]DMĈ UyZQLHİ EDGDQLD GRW\F]ĈFH VNRMDU]Hę ] QD]ZDPL

EDUZSU]HSURZDG]RQHSU]H]'6WDQXOHZLF]NWyUDXZDİDİH

V]F]HJyOQLHZ7UyMPLHĤFLHZ\QLNLZ\UDĮQLHZVND]XMĈQDGZD
prototypy

² QLHERLZRGč

129

. Tego typu konotacje potwierdzaj

SROVNLH SRãĈF]HQLD ] NRPSRQHQWDPL niebieski i EãčNLWQy typu:

QLHELHVNDZVWčJDZRG\, EãčNLWU]HNL, QLHELHVNLHĮUyGHãNR, EãčNLWQD WRę
wody

, niebieskie oczy,

EãčNLW RF]X LWG 7RWHİ QLHZĈWSOLZLH SU]\

leksemach niebieski i

EãčNLWQ\ PRİQDPyZLþ]DUyZQRRSURWR

typie nieba, jak i wody oraz oczu.

Potwierdzeniem rozszerzonych prototyp

yZGODniebieskiego

EãčNLWQHJR VĈ WHNVW\ OLWHUDFNLH Z NWyU\FK RSUyF] SURWRW\SX

nieba zauwa

İDVLčUyZQLHİSRZLĈ]DQLDW\FKNRORUyZ]ZRGĈ

7UXGQR MHVW Z VSRVyE MHGQR]QDF]Q\ PyZLþ R ZVSyOQ\P

prototypowym odniesieniu nazw barwy niebieskiej

GODMč]\ND

SROVNLHJRLURV\MVNLHJRJG\İQLHPDPLčG]\QLPLSHãQHMDGH

NZDWQRĤFL semantycznej, odpowiednik polskiej nazwy barwy
niebieski

² ȟȖțȖȗ ² eksplikowany jest bowiem w Mč]\NXURV\M

VNLP MDNR ÅȖȚȓȬȧȖȗ ȜȘȞȎȟȘȡ ȜȒțȜȑȜ Ȗȕ ȜȟțȜȐțȩȣ ȤȐȓȠȜȐ

ȟȝȓȘȠȞȎ ² ȟȞȓȒțȓȑȜ ȚȓȔȒȡ ȑȜșȡȏȩȚ Ȗ ȢȖȜșȓȠȜȐȩȚ; ȤȐȓȠȎ

ȤȐȓȠȘȜȐ ȐȎȟȖșȪȘȎµ

130

, czyli

NRORUSRĤUHGQLPLčG]\EãčNLWQ\P

a fioletowym,

D SU]\ R]QDF]DQLX MHJR SURWRW\SX PyZL VLč

o barwie kwiatka

² chabru.

Podobnie brak jest p

HãQHM DGHNZDWQRĤFL NRORU\VW\F]QHM

PLčG]\ leksemem EãčNLWQy Z Mč]\NX SROVNLP L leksemem

ȑȜșȡȏȜȗ w Mč]\NX URV\MVNLP. ǱȜșȡȏȜȗ interpretowany jest jako

ÅȖȚȓȬȧȖȗ ȜȘȞȎȟȘȡ ȜȒțȜȑȜ Ȗȕ ȜȟțȜȐțȩȣ ȤȐȓȠȜȐ ȟȝȓȘȠȞȎ ²

128

R. Gawarkiewicz, I. Pietrzyk, B. Rodziewicz,

3ROVNL VãRZQLN DVRFMDF\M

«, s. 105, 159.

129

D. Stanulewicz,

=UyİQLFRZDQLHUHJLRQDOQH«, s. 208, 210.

130

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣ«, s. 96.

Konceptualizacja barw

« 103

ȟȞȓȒțȓȑȜ ȚȓȔȒȡ ȕȓșȮțȩȚ Ȗ ȟȖțȖȚ ȤȐȓȠȎ ȭȟțȜȑȜ țȓȏȎ [...],

ȟȐȓȠșȜ-ȟȖțȖȗ ȤȐȓȠȎ țȓȕȎȏȡȒȘȖµ

131

7DN ZLčF MHVW WR NRORU

MDVQRQLHELHVNLOXESRĤUHGQLPLčG]\]LHlonym i rosyjskim nie-
bieskim, wskutek czego prototypowym odniesieniem dla tego
przymiotnika

VWDMHVLčMDVQHQLHEo lub niezapominajka.

6]F]HJyãRZHEDGDQLDVNRMDU]Hę]nazwami koloUyZ ȟȖțȖȗ

ȑȜșȡȏȜȗ Z Mč]\NX URV\MVNLP SU]HSURZDG]RQH SU]H] K. 0LĤ-

cierewicz

132

Z\ND]Dã\ İH VSRĤUyG analizowanych nazw czte-

rech odcieni niebieskiego:

ȟȖțȖȗ, ȑȜșȡȏȜȗ, șȎȕȡȞțȩȗ i ȏȖȞȬȕȜ-

ȐȩȗQDMZLčNV]ĈOLF]EĈDVRFMDFMLFLHV]\VLčNRORUȑȜșȡȏȜȗ (137),

QDVWčSQLHșȎȕȡȞțȩȗ (94), a po nim ȟȖțȖȗ (89) i ȏȖȞȬȕȜȐȩȗ (88),

NWyUHFKDUDNWHU\]XMH]EOLİRQDOLF]EDDVRFMDFML3U]\RNUHĤODQiu

UHIHUHQFML RND]DãR VLč İH QDMF]čVWV]H GOD leksemu ȑȜșȡȏȜȗ VĈ
trzy skojarzenia: niebo, oczy oraz woda / morze. Pod wzg

Oč

GHP F]čVWRWOLZRĤFL ]GHF\GRZDQH GRPLQXMH QLHER QD

VWčSQLH RF]y (33) i woda / PRU]H SR]RVWDãH VNRMDU]HQLD

PLDã\FKDUDNWHUVSRUDG\F]Q\7RWHİSURWRW\SHPQD]Z\NRORUX

ȑȜșȡȏȜȗ MHVW QLHER 3U]\ RNUHĤOeniu koloru ȟȖțȖȗ Z\VWĈSLã\

UyZQLHİWU]\SRGVWDZRwe referencje, takie same jak dla nazwy
koloru

ȑȜșȡȏȜȗ, lecz w odmiHQQHM F]čVWRWOLZRĤFL L NROHMQRĤFL

oczy

(42), woda / morze (35), niebo

7RWHİSURWRW\SRZHGOD

ȟȖțȖȗ ZMč]\NXURV\MVNLPVĈRF]\LZRGD / PRU]HQLHER]DĤ

]QDMGXMH VLč QD SR]\FML WU]HFLHM ,QWHUHVXMĈFH Z\GDMH VLč ]DV\

131

ǿǶǼȔȓȑȜȐǻȌȆȐȓȒȜȐȎǿșȜȐȎȞȪ«, s. 137.

132

%DGDQLD DVRFMDF\MQH ]ZLĈ]DQH ] RGFLHQLDPL NRORUX niebieskiego prze-

SURZDG]RQH]RVWDã\ZF]DVLHSRE\WX.0LĤFLHUHZLF]² autorki pracy magi-
sterskiej (przygotowywanej pod kierunkiem E. Komorowskiej)

² na stypen-

GLXP QDXNRZ\P Z 5RV\MVNLP 8QLZHUV\WHFLH 3Dęstwowym im. I. Kanta

Z .DOLQLQJUDG]LH : SUDF\ ]DZDUWH ]RVWDã\ Z\QLNL DQNLHW SU]HSURZDG]R

Q\FK ZĤUyG WDPWHMV]\FK VWXGHQWyZ $QNLHWRZDQL RGSRZLDGDOL QD S\WDQLH
Jakie skojarzenie wyw

RãXMHX3DęVWZDNRORUQLHELHVNLWXUNXVRZ\OD]XURZ\LJUD

natowy

? Ankietowaniu

SRGGDQL ]RVWDOL VWXGHQFL , L ,, URNX VWXGLyZ ILOROR

gicznych. K.

0LĤFLHUHZLF] 3DOHWD NRORUX QLHED Z URV\MVNLP Mč]\NX PyZLRQ\P,

6]F]HFLQSUDFD]QDMGXMHVLčZDUFKLZXPSUDF magisterskich Uniwersy-

WHWX6]F]HFLęVNLHJR

104 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

gnalizowanie niepodstawowych nazw ko

ORUyZ șȎȕȡȞțȩȗ

ȏȖȞȬȕȜȐȩȗ. ǹȎȕȡȞțȩȗ (polski odpowiednik ² lazurowy) prze-

de wszystkim

ãĈF]RQ\ MHVW ] EU]HJLHP L ZRGĈ / morzem

(14).

ǯȖȞȬȕȜȐȩȗ ]DĤSROVNLRGSRZLHGQLN² turkusowy) ma dwa

prototypy:

ZRGč / morze (22) oraz NDPLHę turkus (16).

:UDFDMĈF GR Mč]\ND SROVNLHJR PRİQD VWZLHUG]Lþ İH ]D

UyZQRniebieski, jak i EãčNLWQ\PDMĈMHGHQSRGVWDZRZ\SURWRW\S

² prototyp pogodnego nieba, poszerzony o prototyp wody i oczu.

Natomiast w rosyjskich pracach leksykograficznych dla

obydwu nazw barw przyw

RãXMH VLč SURWRW\S\ NZLDWyZ FKD

bru czy niezapominajki i jedynie przy kolorze

ȑȜșȡȏȜȗ pojawia

VLčWXSRZLĈ]DQLH]QLHEHP1DXZDJč]DVãXJXMHMHGQDNIDNW

İHSU]\SRãĈF]HQLDFKW\FKQD]ZNRORUyZ]Lnnymi leksemami

F]čVWR Z\VWčSXMH OHNVHP R ]QDF]HQLX ¶niebR·, w znaczeniu
firmamentu, a nie jako siedziby Boga. Konotacje z firmamen-
tem niebieskim

PRJĈ ĤZLDGF]\þ QLHMDNR R ZWyUQ\P SURWRW\

SLH QLHED UyZQLHİ Z Mč]\NX URV\MVNLP SRU ȟȖțȓȐȎ țȓȏȎ, țȓȏȜ

ȟȖțȓȓitd. Ponadto EDGDQLDSURWRW\SyZGODMč]\NDURV\MVNLHJR
potwierd

]Lã\GODQD]Z\ȑȜșȡȏȜȗ ² niebo, a dla nazwy ȟȖțȖȗ ²

ZRGč / morze, jak wskazDã\QDLQQ\ jeszcze jego prototyp ² oczy.

3RPLPR İH QLH PD SHãQHM DGHNZDWQRĤFL NRORU\VW\F]QHM

PLčG]\SROVNLPleksemem niebieski a rosyjskim ȟȖțȖȗ, DWDNİH
polskim leksemem

EãčNLWQ\ a rosyjskim ȑȜșȡȏȜȗ, to jednak, na

SRGVWDZLH EDGDę DVRFMDF\MQ\FK PRİQD PyZLþ R SRGRELHę

VWZLHLFKSURWRW\SyZGRNWyU\FKQDOHİĈQLebo, woda i oczy.

3RUyZQXMĈFSURWRW\S\EDUZ\QLHELHVNLȟȖțȖȗ i EãčNLWQ\/

ȑȜșȡȏȜȗ GOD Mč]\ND SROVNLHJR L URV\MVNLego z prototypem blue

ZMč]\NXDQJLHOVNLP]DXZDİDVLč]JRGQRĤþ]SURWRW\SHPQLH
ba i

ZRG\QLHPDQDWRPLDVW]JRGQRĤFL]RGQLHVLHQLHPGRNR

loru oc

]XFRMHVWFKDUDNWHU\VW\F]QHGODMč]\NDSROVNLHJRLUR

syjskiego.

=DXZDİP\ WHİ İH SURWRW\SRZ\PL RGQLHVLHQLDPL nazwy

barwy niebieskiej azul

ZMč]\NXKLV]SDęVNLPVĈniebo i woda,

podobnie jak w j

č]\NXSROVNLPLURV\MVNLP6WĈGWDNLHZ\UD

Konceptualizacja barw

« 105

İHQLDZMč]\NXKLV]SDęVNLPcielo azul ¶QLHELHVNLHQLHER·RFpD
no azul

¶QLHELHVNLRFHDQ· mar azul ¶QLHELHVNLHPRU]H·:Mč]\NX

KLV]SDęVNLP QLH SRMDZLDMĈ VLč QDWRPLDVW RGQLHVLHQLD azul do

NZLDWyZDQLGRRF]XNWyUHZ\VWčSXMĈZSROVNLFKLURV\MVNLFK
pracach leksykograficznych

133

%DUZDEUĈ]RZD

A. Wierzbicka definiuje angielski przymiotnik brown

¶EUĈ]R

\· QDVWčSXMĈFR

X jest brown =

NLHG\NWRĤZLG]LU]HF]\WDNLHMDN;, PRİHP\ĤOHþR]LHPLJUXQFLH
w pewnym

F]DVLHF]DVDPLOXG]LHPRJĈZLG]LHþEDUG]RPDãR

NLHG\NWRĤZLG]LU]HF]\WDNLHMDN;PRİHP\ĤOHþRW\P

134

6ãRZQLNSRGUHd. W. DoroszewVNLHJRSRGDMHQDVWčSXMĈFHGH
finicje przymiotnika

EUĈ]RZ\ Å]URELRQ\ ] EUĈ]Xµ SU]HQR

ĤQLH ÅSRVĈJRZ\ PDUWZ\ QLHUHDOQ\µ ÅEDUZ\ EUĈ]X EUX

QDWQ\µ

135

1RZ\VãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR pod red. B. Dunaja de-

finiuje ten leksem

SRGREQLHÅZ\NRQDQ\]EUĈ]XµF]\OLVWR

SXPLHG]L]F\QĈOXELQQ\PLPHWDODPLµÅPDMĈF\NRORUWDNL

MDN EUĈ]µ

136

. Nazwa barwy

EUĈ]RZHM jest ZLčF metonimiczna:

drugie znaczenie, po

ZLĈ]DQH]EDUZĈMHVWZWyUQHZVWRVXQNX

do pierwszego.

S. A. Kuzniecow w wielkim

VãRZQLNX Mč]\Na rosyjskiego

eksplikuje leksem

ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ ¶EUĈ]RZ\· MDNRÅȤȐȓȠȎ ȘȜȞȖȤȩ

ȖșȖ ȔȎȞȓțȜȑȜ ȘȜȢȓ; ȠȮȚțȩȗ ȏȡȞȜ-ȔȮșȠȩȗ ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ

133

B. Kosik-Szwejkowska, Barwa

ZMč]\NXKLV]SDęVNLP«

134

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«V

135

6ãRZQLN Mč]\ND SROVNLHJR, red. W. Doroszewski, CD-rom, Warszawa

1997 (prwdr. 1958

²1969).

136

Nowy

VãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR, red. B. Dunaj, Kalisz 2007 (prwdr. War-

szawa 2005), s. 44.

106 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

ȘȎȞȎțȒȎȦȘȜȞȖȥțȓȐȩȗȢșȜȚȎȟȠȓȞµ

137

. Dane leksykograficz-

ne dla

Mč]\Na rosyjskiego Z\UDĮQLHM ZVND]XMĈ QD mieszany

charakter

EDUZ\EUĈ]RZHjF]\OLSRãĈF]HQLDbarwy burej (bru-

natnej)

]İyãFLĈRUD]NRMDU]Ĉ MĈ z kolorem cynamonu i palonej

kawy.

:LHU]ELFND SLV]H İH ÅEUĈ]RZ\ SRGREQLH MDN ¶UyİRZ\·

¶SRPDUDęF]RZ\· ¶V]DU\· L ¶ILROHWRZ\· UyZQLHİ WUDNWXMH VLč QD
og

yãMDNRÅNRORU]ãRİRQ\µ² mieszankč NRORUXİyãWHJRLF]DU

QHJR F]\ WHİ İyãWHJR L F]DUQHJR ] GRGDWNLHP F]HUZLHQL ² tj.,

Z NRQVHNZHQFML PLHV]DQNL SRPDUDęF]RZHJR ] F]DUQ\Pµ

138

7DNZLčFNRORUEUĈ]RZ\VWDQRZLPLHV]DQNčUyİQ\FKNRORUyZ

-:HVWSKDOXWU]\PXMHİHÅNRORUEUĈ]RZ\MHVWRGPLDQĈNRloru

FLHPQRİyãWHJRµ

139

7H]čWčSRGZDİDL:LWWJHQVWHLQWZLHUG]ĈF

İH ÅEUĈ]RZ\ MHVW SU]HGH ZV]\VWNLP NRORUHP SRZLHU]FKQL WM
nie ma takiej

U]HF]\MDNF]\VW\EUĈ]OHF]W\ONREUĈ]EUXGQ\µ

140

$:LHU]ELFNDSU]\FK\ODVLčGRRFHQ\EDUZ\EUĈ]RZHMSU]H]
L. Wittg

HQVWHLQD]DXZDİDMĈFİHÅEUĈ]RZ\LİyãW\VĈSRVWU]H

JDQH MDNR RGPLHQQH NRORU\ D QLH MDNR UyİQH RGPLDQ\ WHJR

VDPHJR NRORUX SRQLHZDİ VĈ onH SRGĤZLDGRPLH ZLĈ]DQH

]UyİQ\PLSURWRW\SDPLRLOHİyãW\MHVWSU]HGHZV]\VWNLPNROR

UHPVãRęFDMDVQ\FLHSã\LĤZLHFĈF\RW\OHEUĈ]RZ\MHVWSU]H

GH ZV]\VWNLP NRORUHP]LHPLµ

141

-HĤOL Z UR]XPLHQLX L. Witt-

JHQVWHLQD EUĈ]RZ\ MHVWNRORUHP SRZLHU]FKQL WR SRMčcie ¶EUĈ
zowy

· ]QDMGXMHVZyMSURWRW\Sw powierzchni ziemi

142

137

ǯȜșȪȦȜȗȠȜșȘȜȐȩȗȟșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎ, redǿǮǸȡȕțȓȤȜȐǺȜȟȘ-

ȐȎ 2000, s. 457; por. ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣ«, t. 4, s. 104.

138

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

« s. 264.

139

J. Westphal, Colour: Some Philosophical Problems from Wittgenstein, Ox-

ford 1987, s. 44, za: A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

« s. 365.

140

L. Wittgenstein,

%HPHUNXQJHQEHU)DUEHQ / Remarks on Colour, Oxford

1977, s. 25, cyt. za: A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«V365.

141

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«, s. 365²366.

142

7DPİH

Konceptualizacja barw

« 107

57RNDUVNLQDWRPLDVWXZDİDİHEUĈ]RZ\ÅQLHMHVWNRORUHP

HPLµ

143

: ]HEUDQ\P SU]H] QLHJR SU]\NãDGDFK SRHW\FNLFK

EDUZDWD]ZLĈ]DQDMHVWUDF]HM]]DPLHUDMĈFĈMHVLHQQĈSU]\URGĈ
Na

SRGVWDZLH EDGDę przeprowadzonych przez E. Teodoro-

wicz-Hellman

144

ZĤUyG QDVWRODWNyZ Z ZLHNX -14 lat) oraz

D. Stanulewicz

145

ZĤUyG RVyE GRURVã\FK Z NWyU\FK respon-

denci podawali odpowiednio obiekty

PDMĈFH dane kolory

VNRMDU]HQLD]NRORUDPLDWDNİHX]XSHãQLDOLSRUyZQDQLHEUĈ

]RZ\MDN«PRİQDZ\VQXþSHZQHZQLRVNLGRW\F]ĈFHSURWRW\

SRZ\FK RGQLHVLHę OHNVHPX EUĈ]RZ\. Respondenci przede
wszystkim

ãĈF]\OLNRORUEUĈ]RZ\]SQLDPLGU]HZ

146

. Jak wyni-

ND ] W\FK EDGDę QDMEDUG]LHM SRpularnym obiektem kojarzo-

Q\P ] EUĈ]HP MHVW GU]HZR MHJR NRUD L JDãč]LH QD GUXJLP
miejscu w tym rankingu znajduje

VLč]LHPLa, JOHEDEãRWRDQD

trzecim

² jesienna przyroda, jesiHQQHOLĤFLH:\QLNLWHSR]ZD

ODMĈ]DSURSRQRZDþGZDSURWRW\SRZHRGQLHVLHQLDGOD nazwy

EUĈ]RZ\ ² GU]HZR NRUD L ]LHPLč RERN SURSRQRZDQHj przez
R.

7RNDUVNLHJR]DPLHUDMĈFHMSU]\URG\ Inne badania potwier-

G]DMĈ İH SURWRW\SRZ\PL RGQLHVLHQLDPL GOD QD]Z EUĈ]X

ZUyİQ\FKMč]\NDFKPRJĈE\þGU]HZRMHVLHęLSU]\URGDRUD]

]LHPLDOXEEãRWR

147

:\QLNLEDGDęGRW\F]ĈF\FKZDUWRĤFLRZDQLD EDUZZVND]XMĈ

İH GOD Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND SROVNLHJR EUĈ] MHVW QDMEDUG]LHM

QHXWUDOQĈEDUZĈ

148

. W tym badaniu respondenci podali pozy-

143

R. Tokarski, Semantyka barw

«wyd. II, s. 140.

144

E. Teodorowicz-Hellman,

7HRULDSURWRW\SyZDQD]Z\EDUZw Mč]\NXSRO

skim i szwedzkim. Obrazy konceptualne nazw barw a ich eksplikacj

H Mč]\NRZH,

Å3RORQLFDµQUV 89.

145

D. Stanulewicz, Colour, Culture and Language

«V 306²307.

146

7DPİHV

147

D. Stanulewicz, I. Berger,

2 XQLZHUVDOQRĤFL VNRMDU]Hę ] Earwami. Asoc-

MDFMH]V]DURĤFLĈEUĈ]HPILROHWHPUyİHPLRUDQİHP, [w:] BarZDZMč]\NXOLWHUDWX-
rze i kulturze

VIII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2017, s. 87.

148

D. Stanulewicz, E. Komorowska,

$ 3DZãRZVNL Axiological aspects of

Polish colour vocabulary: A study of associations

, [w:] Colour Studies: A Broad

108 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

tywne, neutralne i negatywne skojarzenia z wybranymi na-
zwami barw. Tyle samo

XF]HVWQLNyZ EDGDQLD (54%) PLDãR

pozytywne i negatywne skojarzenia z

EUĈ]HP

3.2.2.6. Barwa fioletowa

Kolor fioletowy,

D WDNİH UyİRZ\ L SRPDUDęF]RZ\, QDOHİĈ GR

W]Z NRORUyZ PLHV]DQ\FK WDUWR ]DXZDİ\þ İH Z tych kolo-
rach

MHGHQVNãDGQLNSRMčFLRZ\MHVW]D]Z\F]DMEDUG]LHMZ\UD]L

VW\ QLİ GUXJL :HGãXJ $ :LHU]ELFNLHM kolor ryİRZ\ (pink)

Z\GDMHVLčEOLİV]\UDF]HMEDUZLHF]HUZRQHM(red) QLİELDãHM(white),
kolor fioletowy

² kolorowi niebieskiemu (blue) QLİF]HUZRQHPX

(red) itd.

149

A. Wierzbicka opisuje angielski leksem purple

¶fioletow\·

ZQDVWčSXMĈF\VSRVyE

X jest purple

¶ILROHWRZ\·. =

NWRĤPRİHP\ĤOHþRU]HF]DFKWDNLFKMDN;WRMHVWSRGREQH

GRF]HJRĤQLHELHVNLHJR

MHGQRF]HĤQLHNWRĤPRİHP\ĤOHþWRMHVWSRGREQH

F]HJRĤF]HUZRQHJR

150

0DWHULDãOHNV\NRJUDILF]Q\GHILQLXMHEDUZčILROHWRZĈMDNREDU

ZčPLHV]DQĈNWyUDÅSRZVWDãD]H]PLHV]DQLDF]HUZLHQLLEãčNL

WXµ

151

. W

1RZ\PVãRZQLNX Mč]\NDSROVNLHJR pod red. B. Dunaja

fiolet

WRÅEDUZDQDMNUyWV]HJRSDVPDWčF]\VĈVLDGXMĈFD]QLHELH

VNĈSRZVWDãD]H]PLHV]DQLDF]HUZLHQLLEãčNLWXµ

152

. Natomiast

6ãRZQLNXMč]\NDSROVNLHJR pod red. 0%DęNo barwa fioletowa

Spectrum

, red. W. Anderson, C. P. Biggam, C. Hough, C. Kay, Amsterdam

Philadelphia 2014, s. 264.

149

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«V²363.

150

7DPİHV

151

6ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR, red. M. Szymczak, t. 1. s. 590.

152

Nowy s

ãRZQLN«, s. 139.

Konceptualizacja barw

« 109

ZLĈ]DQD MHVW ] URĤOLQDPL L NZLDWDPL ÅNRORU ZU]RVX OXE ILRã

NyZµ

153

6ãRZQLNL Mč]\ND URV\MVNLHJR GHILQLXMĈ leksem ȢȖoșȓȠoȐȩȗ

QDVWčSXMĈFR ÅȤȐȓȠȎ ȢȖȎșȘȖ, ȟȖțȖȗ ȟ ȘȞȎȟțȜȐȎȠȩȚ ȜȠȠȓț-

ȘȜȚ, șȖșȜȐȩȗµ

154

¶NRORUX ILRãND QLHELHVNL ] RGFLHQLHP F]HU

wonaw

\POLOLRZ\·:sãRZQLNXMč]\NDURV\MVNLHJRZF]WHUHFK

tomach

EDUZD ILROHWRZD HNVSOLNRZDQD MHVW MDNR ÅȟȖțȖȗ

ȟ ȘȞȎȟțȜȐȎȠȩȚ ȜȠȠȓțȘȜȚ ȠȮȚțȜ-șȖșȜȐȩȗµ ¶QLHELHVNL ] RG
cieniem czerwonawym, ciemnoliliowy

155

Jak p

RND]XMĈSROVNLHLURV\MVNLHdefinicje VãRZQLNRZH, bar-

ZD ILROHWRZD ZLĈ]DQD MHVW ] PLHV]DQNĈ GZyFK NRORUyZ: nie-
bieskiego

EĈGĮ EãčNLWQHJR ] F]HUZRQ\P L ãĈF]RQD MHVW ] ILRã-

DPLZRE\GZXMč]\NDFKRUD]NRORUHPZU]RVXZMč]\NXSRO

skim.

7RWHİ ]D SURWRW\SRZH RGQLHVLHQLH nazw fioletu PRİQD

X]QDþILRãHNFRVXJHUXMĈ]DUyZQRGDQHOHNV\NRJUDILF]ne, jak
i etymologia. Przymiotnik fioletowy bowiem pochodzi

² po-

dobnie jak nazwa kwiatu fi

RãHN ² RG ãDFLęVNLHJR VãRZD viola

ÅILRãHNEDUZDILRãNRZDOHZNRQLDµ

156

=ZLĈ]HN ILROHWX ] ILRãNLHP SRWZLHUG]DMĈ EDGDQLD SURWRW\

powych o

GQLHVLHęQD]ZEDUZSU]HSURZDG]RQHSU]H](7HR

dorowicz-Hellman

157

i D. Stanulewicz

158

. W demonstracyjnej

wersji sieciowej Ko

USXVX -č]\ND 3ROVNLHJR 3:1 MXİ QLHGR

VWčSQHM SRĤUyGRELHNWyZQDWXUDOQ\FKWRZãDĤQLHURĤOLQ\SU]H-

ZDİQLHNZLDW\VĈQDMF]čĤFLHMRSLV\Zane przez fioletowy

159

153

6ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJRUHG0%DęNR:DUV]DZDWV

154

ǯȜșȪȦȜȗȠȜșȘȜȐȩȗȟșȜȐȎȞȪ«, s. 1424.

155

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣ«, t. 4, s. 567.

156

A. Br

FNQHU6ãRZQLNHW\PRORJLF]Q\«, s. 122; 6ãRZQLNãDFLęVNR-polski, we-

GãXJVãRwnika Hermana Mengego i Henryka Kopii, oprac. K. Kumaniecki, wyd.
X, Warszawa 1977, s. 539.

157

E. Teodorowicz-Hellman,

7HRULDSURWRW\SyZDQD]Z\EDUZ«, s. 90.

158

D. Stanulewicz, Colour, Culture and Language

« s. 304, 306.

159

D. Stanulewicz, Barwa fioletowa w

Mč]\NXSROVNLP, [w:] :NUčJXkoloru,

przestrzeni i czasu

, red. E. Komorowska, Szczecin 2010, s. 281

²299.

110 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Badania asocjacyjne

GRW\F]ĈFH EDUZ\ ILROHWRZHM ZĤUyG

QDVWROHWQLFK LQIRUPDWRUyZ Z\ND]Dã\ skojarzenia tej barwy
z

ILRãNDPLLĤOLZNDPL (22%)

160

. Takie same odpowiedzi

SDGã\ZLQQ\PbadaniuZNWyU\PUHVSRQGHQFLNRELHWL

PčİF]\]Q X]XSHãQLDOL SRUyZQDQLD ]DZLHUDMĈFe nazwy barw:

ILROHWRZ\MDNILRãNL (27%), ILROHWRZ\MDNĤOLZND (17%)

161

5yZQLHİ

Z DQNLHFLH EDGDMĈFHM VNRMDU]HQLD ] QD]ZDPL EDUZ DQNLHWč

Z\SHãQLDãR UHVSRQGHQWyZ ] F]WHUHFK UyİQ\FK UHJLRQyZ

3ROVNL QDMF]čĤFLHM SRGDZDQĈ RGSRZLHG]LĈ ZĤUyG SRMčþ NRQ

NUHWQ\FKE\ãILRãHN i inne kwiaty o fioletowej barwie (31% po-
danych odpowiedzi)

162

3.2.2.7

%DUZDUyİRZD

$ :LHU]ELFND SU]HGVWDZLD QDVWčSXMĈFĈ HNVSOLNDFMč OHNVHPX
pink

NWyU\MHVWDQJLHOVNĈQD]ZĈNRORUXUyİRZHJR:

X jest pink

¶UyİRZ\·. =

NWRĤPRİHP\ĤOHþRU]HF]DFKSRGREQ\FKGR;WRMHVWSRGREQH

GRF]HJRĤF]HUZRQHJR

MHGQRF]HĤQLH NWRĤPRİHP\ĤOHþ to jest podobne

GRF]HJRĤELDãHJR

163

3ROVNLH GDQH OHNV\NRJUDILF]QH HNVSOLNXMĈ EDUZč UyİRZĈ MDNR

PLHV]DQNčNRORU\VW\F]QĈQS 6ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR pod red.
M.

6]\PF]DND SRGDMH QDVWčSXMĈFĈ GHILQLFMč SU]\PLRWQLND Uy

İRZ\ÅPDMĈF\EDUZčF]HUZRQĈ] GXİĈGRPLHV]NĈELDãHMOHNNR

F]HUZRQDZ\]DUXPLHQLRQ\UXPLDQ\µ

164

%DUZDUyİRZDXZD

160

E. Teodorowicz-Hellman,

7HRULDSURWRW\SyZDQD]Z\EDUZ« s. 90.

161

D. Stanulewicz, Colour, Culture and Language

« s. 304; D. Stanulewicz,

Barwa fioletowa

«V 286.

162

D. Stanulewicz, Colour, Culture and Language

«, s. 306.

163

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«V

164

6ãRZQLNMč]\ND«, red. M. Szymczak, t. 3, s. 98.

Konceptualizacja barw

« 111

İDQD]DWHPE\ZD]DNRORUPLHV]DQ\PHODQİF]HUZLHQLi bieli.
Nowy s

ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR pod red. B. 'XQDMDSRWZLHUG]DWč

GHILQLFMč ÅPDMĈF\ NRORU F]HUZRQ\ ] GRGDWNLHP GXİHM LORĤFL

NRORUXELDãHJR, czerwonawy; rumiany, zarumienionyµ

165

Podobnie nazwa barwy

ȞȜȕȜȐȩȗ eksplikowana MHVWZVãRZ

QLNDFKMč]\NDURV\MVNLHJRÅȤȐȓȠȎ țȓȒȜȕȞȓșȜȗ ȚȭȘȜȠȖ ȎȞȏȡȕȎ,

ȤȐȓȠȘȜȐ ȭȏșȜțȖ, ȏȓșȩȗ ȟ ȘȞȎȟțȜȐȎȠȩȚ ȜȠȠȓțȘȜȚµ ¶NRORUX

QLHGRMU]DãHJR PLĈİszu arbu]D NZLDWNyZ MDEãRQL ELDã\ ] RG

FLHQLHPF]HUZRQDZ\P·QSȞȜȕȜȐȎȭ ȕȎȞȭ, ȞȜȕȜȐȩȓ ȧȓȥȘȖ (ȞȡȚȭ-

țȩȓ), ȞȜȕȜȐȩȓ ȝȓȞȪȭ ȢșȎȚȖțȑȜ ¶UyİRZD]RU]D UyİRZHUXPLane)
policzki,

UyİRZHSLyUDIODPLQJD·. 6ãRZQLN6 ,2İHJRZDSRGD

MHQDVWčSXMĈFĈGHILQLFMčnazwy NRORUXUyİRZego: 1. ÅȏșȓȒțȜ-

ȘȞȎȟțȩȗµ ¶EODGRF]HUZRQ\· Åȟ șȖȤȜȚ, ȝȜȘȞȩȠȩȚ ȞȡȚȭț-

ȤȓȚ: ȞȜȕȜȐȎȭ ȜȠ ȟȚȡȧȓțȖȭ ȒȓȐȡȦȘȎµ ¶]WZDU]ĈSRNU\WĈUXPLHę
cem:

UyİRZDUXPLDQD]]DZVW\G]HQLDG]LHZF]\QD·, 3. ÅȕȎȘșȬȥȎ-

ȬȧȖȗ Ȑ ȟȓȏȓ ȠȜșȪȘȜ ȝȞȖȭȠțȜȓ, ȞȎȒȜȟȠțȜȓ, ȟȐȓȠșȜȓ: ȞȜȕȜȐȩȓ

țȎȒȓȔȒȩ, ȞȜȕȜȐȩȓ ȚȓȥȠȩµ ¶PDMĈF\ Z VRELH W\ONR WR FR SU]\
jemne, radosne , jasne:

UyİRZHQDG]LHMHUyİRZHPDU]HQLD·

166

-DN]DXZDİD$:LHU]ELFND, NRORUUyİRZ\MDNRNRORUPLH

V]DQ\Z\GDMHVLčEOLİV]\UDF]HMEDUZLHF]HUZRQHM QLİELDãHM

167

57RNDUVNLVWZLHUG]DİHUyİRZ\ WRÅF]HUZLHęPQLHMLQWHQV\Z

QDµ

168

7H]č Wč SRWZLHUG]DMĈ EDGDQLD ( .RPRURZVNLHM Å6WDQ

zdrowia

]Z\NOHNRMDU]RQ\MHVW]UyİQĈLQWHQV\ZQRĤFLĈNRORUX

F]HUZRQHJR>«@:]QDF]HQLXSRGobnym do czerwonego wy-

VWčSXMHF]čVWRNRORUUyİRZ\µFRSRWZLHUG]DMĈ SU]\NãDGy wy-

UDİHę]DZLHUDMĈF\FKSU]\PLRWQLNUyİRZ\ i spokrewnione z nim
leksemy:

UyİRZD MDN ]RU]D, UyİRZ\ od mrozu, UyİRZLXWND FHUD,

dziewczyna zar

yİRZLRQDMDNNZLDWMDEãRQL

169

165

1RZ\VãRZQLN«V

166

ǿ. Ƕ. ǼȔȓȑȜȐ, ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜ., s. 629.

167

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«V²363.

168

R. Tokarski, Semantyka barw

«Z\G,,V157.

169

E. Komorowska,

-č]\NRZDSDOHWDEDUZVWDQyZSV\FKRIL]\F]Q\FKF]ãRZLeka,

Å$QQDOHV1HRSKLORORJLDUXPµQU, s. 127.

112 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Powstaje pytanie, co jest prototypem nazwy

EDUZ\UyİRZHM

'DQHHW\PRORJLF]QHSRWZLHUG]DMĈSRFKRG]enie przymiotnika

UyİRZ\RGQD]Z\NZLDWXUyİD

170

. W przypadku leksemu

UyİR

PRİQD ]DWHP PyZLþ R Z]JOčGQ\P SXQNFLH RGQLHVLHQLD

MDNLPVĈUyİRZHNZLDW\

3RQDGWREDGDQLD]DVREyZ.RUSXVX-č]\ND3ROVNLHJR3:1

171

Z\ND]XMĈ Lİ QDMF]čVWV]\PL QDWXUDOQ\PL RELHNWDPL Rpisywa-
nymi przez przymiotnik

UyİRZ\ VĈ ZãDĤQLH URĤOLQ\ JãyZQLH

NZLDW\ 'DQH NRUSXVRZH PRJĈ UyZQLHİ SRVãXİ\þ MDNR DUJX
ment za uznaniem

UyİRZ\FKNZLDWyZ]DSURWRW\SRZHRGQLH

sienie przymiotnika

UyİRZ\.

Kolejne badania

GRW\F]ĈFH ZLHOX Mč]\NyZ, przedstawione

przez D. Stanulewicz i I. Berger, nie tylko

SRWZLHUG]DMĈDVRFMD

FMH EDUZ\ UyİRZHM ] UyİĈ DOH WDNİH ] odczuciami takimi jak:

PLãRĤþ i F]XãRĤþ UDGRĤþ i optymizm MDN UyZQLHİ skojarzenia

]ZLĈ]DQH]SLčNQem i G]LHFLęVWZHP

172

. Przymiotnik

UyİRZ\ na

RJyã PD pozytywne konotacje, co Z\ND]XMĈ UyZQLHİ Z\QLNL

EDGDę GRW\F]ĈF\FK VNRMDU]Hę QD]Z EDrw z emocjami, prze-
prowadzonych przez A.

0R]ROHZVNĈ

173

&KRFLDİQDOHİ\WXWHİ

ZVSRPQLHþRW\PLİZ\UDİHQLHUyİRZ\MDNSURVLDF]HN ² jak traf-

QLH]DXZDİD E. Komorowska ² w odniHVLHQLXGRPčİF]\]Q\

PDZ\GĮZLčNUDF]HMSHMRUDW\ZQ\

174

170

%UFNQHU, 6ãRZQLNetymologiczny«, s. 466.

171

U]HSURZDG]RQD ]RVWDãD DQDOL]D GHPRQVWUDF\MQHM ZHUVML VLHFLRZHM

korpusu

MXİ QLHGRVWčSQHM =RE ' 6WDQXOHZLF] %DUZD UyİRZD Z Mč]\NX

polskim

, [w:]

: NUčJX VãRZD UHG į .R]LFND-Borysowska, J. Misiukajtis,

Szczecin 2008, s. 226

²235.

172

Patrz szerzej na ten temat: D. Stanulewicz, I. Berger,

2XQLZHUVDOQRĤFL

VNRMDU]Hę]EDUZDPL$VRFMDFMH]V]DURĤFLĈ«, s. 89²90.

173

A. Mozolewska, Colour terms and emotions in English and Polish

Å%H

yond

3KLORORJ\µQUs. 95.

174

E. Komorowska,

-čzykowa paleta barw«V 128.

Konceptualizacja barw

« 113

3.2.2.8

%DUZDSRPDUDęF]RZa

A. Wierzbicka proponuje

QDVWčSXMĈFĈ HNVSOLNDFMč angielskiej

nazwy barwy orange

¶SRPDUDęF]RZ\·:

X jest orange

¶SRPDUDęF]RZ\· =

NWRĤPRİHP\ĤOHþRU]HF]DFKSRGREQ\FKGR; to jest podobne

GRF]HJRĤİyãWHJR

MHGQRF]HĤQLH NWRĤPRİHP\ĤOHþWRMHVWSRGREQH

GRF]HJRĤF]HUZRQHJR

175

'HILQLFMH VãRZQLNRZH RGQRV]Ĉ przymiotnik SRPDUDęF]RZ\ do

GU]HZDRZRFXF]\NRORUXSRPDUDęF]\QSVãRZQLNSRGUHG
B. Dunaja: 1.

Å]ZLĈ]DQ\ ] GU]HZHP SRPDUDęF]\µ 2. Åodno-

V]ĈF\ VLč GR RZRFX SRPDUDęczy; wykonany, zrobiony, wy-

SURGXNRZDQ\ ] WHJR RZRFXµ 3. ÅPDMĈF\ VPDN SRGREQ\ GR
smaku o

ZRFyZSRPDUDęF]\µ4. ÅPDMĈF\NRORURZRFXSRPD

UDęF]\µ

176

6ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJRSRGUHGDNFMĈ0. Szymczaka

podaje podobne

REMDĤQLHQLDÅRGQRV]ĈF\VLčGRSRPDUDęF]\

² GU]HZDRGQRV]ĈF\VLčGRSRPDUDęF]\² RZRFXPDMĈF\

EDUZč RZRFyZ SRPDUDęF]\ İyãWy z czerwonym zabarwie-

QLHPµ

177

5RV\MVNLH SUDFH OHNV\NRJUDILF]QH HNVSOLNXMĈ QD]Zč barwy

ȜȞȎțȔȓȐȩȗ ¶SRPDUDęF]RZ\· QDVWčSXMĈFR ÅȔȓșȠȩȗ ȟ ȘȞȎȟ-

țȜȐȎȠȩȚ ȜȠȠȓțȘȜȚ, ȤȐȓȠȎ ȎȝȓșȪȟȖțȎµ

178

¶İyãW\ ] F]HUZRQD

Z\P RGFLHQLHP NRORUX SRPDUDęF]\· 6 $ .X]QLHFRZ defi-

QLXMH MĈ jako: ÅȖȚȓȬȧȖȗ ȜȘȞȎȟȘȡ ȜȒțȜȑȜ Ȗȕ ȜȟțȜȐțȩȣ

ȤȐȓȠȜȐȟȝȓȘȠȞȎ² ȟȞȓȒțȓȑȜȚȓȔȒȡȘȞȎȟțȩȚȖȔȮșȠȩȚȤȐȓȠȎ

ȎȝȓșȪȟȖțȎµ, czyli ¶PDMĈF\ EDUZč MHGQHJR ] SRGVWDZRZ\FK

175

A. Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne

«, s. 363.

176

1RZ\VãRZQLN«V

177

6ãRZQLNMč]\ND«, red. M. Szymczak, t. 2, s. 792.

178

ǿ. Ƕ. ǼȔȓȑȜȐ, ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜ., s. 417.

114 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

kolo

UyZ VSHNWUXP ĤUHGQLHJR PLčG]\ F]HUZRQ\P L İyãW\P

NRORUXSRPDUDęF]\·

179

Jak wynika danych leksykograficznych,

]DUyZQRZMč]\NX

polskim, jak i rosyjskim nazwa barwy

SRPDUDęF]RZej SRZLĈ

zana jest z kolorem owocu

SRPDUDęF]\W RE\GZXMč]\NDFK

NRORU SRPDUDęF]RZ\ RSLV\ZDQ\ MHVW MDNR NRORU PLHV]DQ\

İyãW\]F]HUZRQ\P]GRPLQDFMĈİyãFL

Respondenci poproszeni o

SRGDQLH VNRMDU]Hę ] QD]ZDPL

EDUZQDMF]čĤFLHMZ\PLHQLDMĈGODEDUZ\SRPDUDęF]RZHM owoc

SRPDUDęF]y RUD] VRN SRPDUDęF]RZ\ D WDNİH mandarynki).

)DNW WHQ QLH G]LZL JG\ ZHĮPLHP\ SRG XZDJč SRFKRG]HQLH
przymiotnika

SRPDUDęF]RZ\ %DGDQLD DVRFMDF\MQH V\JQDOL]XMĈ

UyZQLHİLQQHSURWRW\S\, takie MDNVãRęFH]DFKyGVãRęFDLFLH

SãR

180

:VSRPQLDQHZF]HĤQLHM badania przeprowadzone przez

D. Stanulewicz i I. Berger

SRWZLHUG]DMĈowoc SRPDUDęF]y jako

prototypowe odniesienie nazw

EDUZ\SRPDUDęF]RZHM ZUyİ

Q\FKMč]\NDch

181

179

ǯȜșȪȦȜȗȠȜșȘȜȐȩȗȟșȜȐȎȞȪ«, s. 723.

180

D. Stanulewicz, Colour, Culture and Language

« s. 307. :DUWRSRUyZ

QDþSURWRW\S\EDUZ\SRPDUDęF]RZHMZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP]Mč]\

NLHPKLV]SDęVNLPLRND]XMHVLčİHPRİQDPyZLþRSRGRELHęVWZLH:Mč]\NX

KLV]SDęVNLP SURWRW\SHPEDUZ\ SRPDUDęF]RZHM MHVW ] MHdnej strony owoc

SRPDUDęF]\ ] GUXJLHM ]DĤ ĤZLDWãR. R. Grabarska, D. Stanulewicz, Leksem
naranja

¶SRPDUDęF]DSRPDUDęF]RZ\·ZNXEDęVNLHMRGPLDQLHMč]\NDKLV]SDęVNLHJR

² badania korpusowe, [w:] %DUZD ZMč]\NX OLWHUDWXU]HL NXOWXU]H VIII, Szczecin
2017, s. 35

² =RE WDNİH ' 6WDQXOHZLF] 0 6PHQWHN O uİ\FLX OHNVHPX

SRPDUDęF]RZ\ w polskiej prozie ² badania korpusowe, [w:] %DUZD Z Mč]\NX
literaturze i kulturze

VIII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2017,

s. 119

²137.

181

D. Stanulewicz, I. Berger,

2XQLZHUVDOQRĤFLVNRMDU]Hę]EDUZDPL. Asocja-

FMH]V]DURĤFLĈ«, s. 90²91.

Konceptualizacja barw

« 115

3.3. Podsumowanie

W rozdziale tym

VNRQFHQWURZDã\ĤP\ VLč QD SURWRW\SRZ\FK

odniesieniach

SRGVWDZRZ\FK QD]Z EDUZ Z Mč]\NX SROVNLP

i rosyjskim,

JãyZQLH QD GHILQLFMDFK SRGDQ\FK SU]H] ĮUyGãD

leksykograficzne.

1DOHİ\ WX ]D]QDF]\þ İH Z ZLHOX SU]\SDG

kach prototypowe odniesienia zawarte w polskich i rosyjskich

VãRZQLNach VĈ]ELHİQHQSĤQLHJGODQD]ZEDUZ\ELDãHMNUHZ
dla nazw barwy czerwonej czy niebo dla nazw barwy niebie-
skiej. Trzeba

WHİWXSRGNUHĤOLþİHSU]\QD]ZDFKEDUZPLHV]D

nych

V]DURĤFL ILROHWX UyİX L RUDQİX D WDNİH przy nazwach

bieli i czerni,

DXWRU]\VãRZQLNyZRGZRãXMĈVLčGRLQQ\FKEDUZ

Nieraz p

U]\ZRãDã\ĤP\Ztym rozdziale badania nad skoja-

rzeniami z barwami

² ZQDVWčSQ\PUR]G]LDOHVNRQIURQWXMHP\

te badania z prototypowymi odniesieniami nazw barw zasu-
gerowany

PLSU]H]VãRZQLNL

4. SKOJARZENIA Z BARWAMI

A PROTOTYPOWE ODNIESIENIA ICH NAZW

32'$1(:ĭ5Ð'â$&+/(.6<.2*5$),&=1YCH

6NRMDU]HQLDPL ] EDUZDPL ]DMPLHP\ VLč GRNãDGQLHM Z innym

WRPLHSU]HGVWDZLDMĈFV]HU]HMQDV]Hnajnowsze badania, a tak-

İHEDGDQLDLQQ\FKMč]\NR]QDZFyZ TXWDMFKFLDã\E\ĤP\]DV\

JQDOL]RZDþ NZHVWLč korelacji VNRMDU]Hę ] EDUZDPL ] SURWRW\
powymi odniesieniami ich nazw

SRGDQ\PLZVãRZQLNDFK.

4.1. Skojarzenia z barwami

² NUyWNLSU]HJOĈGEDGDę

3U]\SRPQLMP\ İH ZHGãXJ %. Berlina i P. Kaya podstawowe

QD]Z\EDUZWROHNVHP\RGQRV]ĈFHVLčGRQDVWčSXMĈF\FKMHGH

QDVWXNRORUyZELDã\F]DUQ\F]HUZRQ\]LHORQ\İyãW\niebie-

VNLEUĈ]RZ\ILROHWRZ\SRPDUDęF]RZ\UyİRZ\LV]DU\

. Na

SRF]ĈWNX SU]\SRPQLMP\ İH DVRFMDFMDPL ] W\PL MDN UyZQLHİ
z innymi) b

DUZDPL ]DMPRZDOL VLč OLF]QL Mč]\NR]QDZF\ L SV\

FKRORG]\QLHU]DGNRZSHUVSHNW\ZLHSRUyZQDZF]HM1DSU]\

NãDG (. Teodorowicz-HeOOPDQ ]EDGDãD VNRMDU]HQLD ] W\PL

EDUZDPL ZĤUyG QDVWRODWNyZ Z 3ROVFH L 6]ZHFML

, natomiast

0R]ROHZVND SU]HSURZDG]LãD DQNLHWč QD WHPDW HPRFML ãĈ

czonych z tymi kolorami

SU]H] GRURVã\FK Xİ\WNRZQLNyZ Mč

zyka polskiego i angielskiego

. Z kolei D. Gonigros

]HNEDGDãD

B. Berlin, P. Kay, Basic Color Terms: Their Universality and Evolution,

Berkeley 1969.

E. Teodorowicz-Hellman,

7HRULDSURWRW\SyZDQD]Z\EDUZZMč]\NXSROV-

kim i szwedzkim. Obraz

\NRQFHSWXDOQHQD]ZEDUZDLFKHNVSOLNDFMHMč]\NRZHÅ3R-

ORQLFDµQUV²91.

A. Mozolewska, Colour terms and emotions in English and Polish

Å%H\RQG

3KLORORJ\µQU 7, s. 77²102. 1DOHİ\WXSU]\SRPQLHþİHRSRZLĈ]DQLDFK

Skojarzenia z barwami a prototypowe odniesienia

« 117

DVRFMDFMH ] EDUZĈ F]DUQĈ X -DSRęF]\NyZ L 6]ZHGyZ

]DĤ

3LHWU]\N ]DMčãD VLč VNRMDU]eniami z barwami podanymi

SU]H] Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND SROVNLHJR L URV\MVNLHJR

. Asocja-

FMDPLSRGDQ\PLSU]H]W\FKGUXJLFK]DMčã\VLčUyZQLHİ'. Sta-
nulewicz i E. Komorowska

$VRFMDFMH]NRORUDPLZĤUyGRVyE

SRVãXJXMĈF\FK VLč UyİQ\PL Mč]\NDPL ]DPLHV]NXMĈF\FK UyİQH

NRQW\QHQW\ EDGDãD $. Szlachta

MDN UyZQLHİ '. Stanulewicz

NRORUyZ L LFK QD]Z ] HPRFMDPL Z UyİQ\FK Mč]\NDFK ² polskim, rosyjskim,
angielskim i arabskim

² SLVDOL WDNİH LQQL EDGDF]H PLQ ( *yUVND -č]\N

DUDEVNLZ\UDİDQLHHPRFML]ZLĈ]DQ\FK]EDUZĈSU]HVWU]HQLĈLF]DVHP, [w:] :NUčJX
koloru, przestrzeni i czasu

, red. E. Komorowska, Szczecin 2010, s. 135

²144;

E. Komorowska,

-č]\NRZDSDOHWDEDUZVWDQyZSV\FKRIL]\F]Q\FKF]ãRZLHND, Å$Q

QDOHV1HRSKLORORJLDUXPµQU 2, s. 125²134; E. Komorowska, O uczuciach
w ko

²ORUDFK Mč]\ND, [w:] ǱȞȎțȖ ȟșȜȐȎ ǿȏȜȞțȖȘ țȎȡȥțȩȣ ȟȠȎȠȓȗ Ș -șȓȠȖȬ

ȝȞȜȢ ǰ Ǻ ǺȜȘȖȓțȘȜ UHG ȃ ǰȎșȪȠȓȞ Ǻ ǮșȓȘȟȓȓțȘȜ ǺȜȟȘȐȎ
s. 524

²531; D. Stanulewicz, Nazwy barwy czerwonej a emocje w polskiej prozie ²

badanie korpusowe

, [w:]

(PRFMH Z Mč]\NDcK L NXOWXUDFK ĤZLDWD, red. E. Komor-

owska, A. Szlachta, Szczecin 2016, s. 359

²380; 76]F]\JãRZVNDA short Eng-

lish

²Polish contrastive analysis of the relationship between the continuum of colours

and the continuum of emotions

Å/LQJXLVWLFD6LOHVLDQDµ, nr 24, s. 89²107.

D. Gonigroszek,

&]HUęZMč]\NXMDSRęVNLPLV]ZHG]NLP² DQDOL]DZ\QLNyZ

badania ankietowego

, [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIV, red. E. Ko-

morowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 61

²67.

I. Pietrzyk, Konotacje nazw bar

ZZMč]\NX 5RVMDQ L 3RODNyZ, [w:] R. Ga-

warkiewicz, I. Pietrzyk, B. Rodziewicz,

3ROVNL VãRZQLN DVRFMDF\MQ\ ] VXS-

lementem

, Szczecin 2008, s. 261

²277.

D. Stanulewicz, E. Komorowska,

:DUWRĤFLRZDQLH EDUZ SU]H] Xİ\WNRZ-

QLNyZ Mč]\ND URV\MVNiego ² aspekty iloĤFLRZH EDGDQLD ZVWčSQHJR, [w:] Barwa

Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H IX, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,
Szczecin 2018, s. 139

²152; D. Stanulewicz, E. Komorowska, :DUWRĤFLRZDQLH

EDUZ SU]H] Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND URV\MVNLHJR ² ulubione kolory i skojarzenia

EDGDQLHZVWčSQH, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIX, red. E. Komo-
rowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 153

²174.

A. Szlachta, Postrzeganie barw

² EDGDQLDDQNLHWRZH SU]HSURZDG]RQHZĤUyG

XF]HVWQLNyZ /HWQLHM 6]NRã\ -č]\ND L .XOWXU\ 3ROVkiej w Szczecinie (2017), [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIX, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,
Szczecin 2018, s. 101

²122; A. Szlachta, Prototypowe odniesienia nazw barw (na

SU]\NãDG]LHEDGDęDQNLHWRZ\FKSURZDG]RQ\FKZĤURGRZLVNXZLHORMč]\F]Qym), [w:]

118 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

i I. Berger

. Pierwsza z

QLFK ]DMčãD VLč WDNİH VNRMDU]HQLDPL

z polskimi nazwam

LEDUZJãyZQLe w poszukiwaniu prototy-

SRZ\FKRGQLHVLHęLFKQD]Z

² NWyUHWRSU]HGVWDZLP\Ztrze-

ciej

F]čĤFLWHJRUR]G]LDãX

-HİHOLFKRG]LRZDUWRĤFLXMĈFHVNRMDU]HQLD]NRORUDPLZĤUyG

Xİ\WNRZQLNyZ Mč]\ND SROVNLHJR EDGDQLD DQNLHWRZH przepro-

ZDG]LãD0. *LHUF]\ęVND-Kolas

DWDNİHDXWRUNLWHMPRQRJUDILL

ZHZVSyãSUDF\]$. 3DZãRZVNLP

:EDGDQLDFKMDNRERGĮFDPRİQDXİ\þQLHEDUZDLQQ\FK

SRMčþ 5HVSRQGHQFL SRGDMĈ Z WDNLP SU]\SDGNX NRORU\ NWyUH

VLč ] QLPL NRMDU]Ĉ 7DNLH EDGDQLD SURZDGzi PLčG]\ LQQ\PL
J.

/ 0RUWRQ ]H ZVSyãpracownikami na stronie internetowej

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIX, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,
Szczecin 2018, s. 123

²137.

D. Stanulewicz, I. Berger,

2XQLZHUVDOQRĤFLVNRMDU]Hę]EDUZDPL$VRFMDFMH

] V]DURĤFLĈ EUĈ]HP ILROHWHP UyİHP L RUDQİHP, [w:] %DUZD Z Mčzyku, literaturze
i kulturze

VIII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2017, s. 77

²92;

D. Stanulewicz, I. Berger,

2 XQLZHUVDOQRĤFL VNRMDU]Hę ] EDUZDPL $VRFMDFMH

] ELHOĈF]HUQLĈF]HUZLHQLĈ ]LHOHQLĈ İyãFLĈ LEãčNLWem SUDFD SU]\MčWD GR GUXNX
w tomie zbiorowym pt.

0LčG]\NXOWXURZ\ G\VNXUV ILORORJLF]Q\ pod red.

J. Wasiluk,

0*LHUF]\ęVNLHM-Kolas i G. Lisowskiej. Tom ten ZNUyWFH(w roku

2019)

PD VLč XND]Dþ QDNãDGHP :\GDZQLFWZD 1DXNRZHJR $NDGHPLL 3R-

morskiej w

6ãXSVNX

D. Stanulewicz,

=UyİQLFRZDQLHUHJLRQDOQHSURWRW\SRZ\FKRGQLHVLHęV]HĤFLX

SRGVWDZRZ\FK QD]ZEDUZ ZMčzyku polskim ELDã\, czarny, czerwony, zielony,

İyãW\, niebieski) ² QDWOHSRUyZQDZF]\PZ\EUDQ\FKMč]\NyZVãRZLDęVNLFKLJHU

PDęVNLFKÅ%LXOHW\Q3ROVNLHJR7RZDU]\VWZD-č]\NR]QDZF]HJRµQU
s. 199

²211; D. Stanulewicz, Colour, Culture and Language: Blue in Polish,

*GDęVNV²324.

0 *LHUF]\ęVND-Kolas, Pozytywne i negatywne asocjacje z kolorami, [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXlturze VII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,
Szczecin 2016, s. 275

²289.

D. Stanulewicz, E. Komorowska, A.

3DZãRZVNL Axiological aspects of

Polish colour vocabulary: A study of associations

, [w:] Colour Studies: A Broad

Spectrum

, red. W. Anderson, C. P. Biggam, C. Hough, C. Kay, Amsterdam

Philadelphia 2014, s. 258

²272.

Skojarzenia z barwami a prototypowe odniesienia

« 119

Colorcom

3U]\SRPQLHþWXPRİQDLQQHEDGDQLDWHJRW\SX²

np. M.

-DVNXOVND S\WDãD PãRG]LHİ OLFHDOQĈ R NRORU\ NRMDU]ĈFH

VLč ] ZROQRĤFLĈ

D MHGQD ] DXWRUHN WHM SUDF\ GRURVãH RVRE\

REDUZ\SRZLĈ]DQH]HV]F]čĤFLHPSHFKHPitp.

4.2.

5RG]DMHVNRMDU]Hę]EDUZDPL

$VRFMDFMH ] EDUZDPL PRİQD NODV\ILNRZDþ QD NLOND UyİQ\ch

VSRVREyZ:DUW\NXOH]DW\ãRZDQ\PColor associations O. Dmi-

WULHYD Z\UyİQLDQDVWčSXMĈFH JUXS\ VNRMDU]Hę NWyUH PRJĈ VLč

NU]\İRZDþ]HVREĈ

uniwersalne i sytuacyjne,

konkretne i abstrakcyjne,

materialne, sensoryczne i emocjonalne

W badaniach ankietowyc

K UHVSRQGHQFL VWRVXQNRZR F]čVWR

poda

MĈ VNRMDU]HQLD XQLZHUVDOQH 7DNLPL VNRMDU]HQLDPL VĈ QD

SU]\NãDGRZRFHSRPDUDęF]\SRZLĈ]DQH]NRORUHPSRPDUDę
czowym lub ziem

LD]EUĈ]HPDQLHER]EãčNLWHPNa skojarze-

QLD V\WXDF\MQH ZSã\ZDMĈ LQG\ZLGXDOQH GRĤZLDGF]HQLD Qp.
kiedy

ILROHW ZLĈİH VLč ] XOXELRQĈ EDUZĈ XEUDę 6NRMDU]HQLD

PRJĈ E\þ UyZQLHİ NRQNUHWQH OXE DEVWUDNF\MQH :ĤUyG W\FK

SLHUZV]\FK]QDMGĈVLčQDSU]\NãDGF]HNRODGDNRMDU]RQD]EUĈ

]HP D ZĤUyG W\FK GUXJLFK ² QXGD SRZLĈ]DQD ] V]DURĤFLĈ

J. L. Morton, Global Color Survey, Colorcom, https://www.colorcom/

global-color-survey,

GRVWčS

M. Jaskulska,

.RORUZROQRĤFLZHGãXJPãRG]LHİ\:\QLNLEDGDęDQNLHWRZ\FK,

[w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNulturze V, red. E. Komorowska, D. Stanu-

lewicz, Szczecin 2014, s. 259

²267.

D. Stanulewicz,

-DNLHJR NRORUX MHVW V]F]čĤFLH" :\QLNL EDGDę DQNLHWRZ\FK,

[w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIII, red. E. Komorowska, D. Stanu-

lewicz, Szczecin 2012, s. 131

²143.

O. Dmitrieva, Color associations, Color Matters, https://www.color

matters. com/media/pdf/Color_Associations.pdf, s. 2

²GRVWčS

120 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

3U]HMGĮP\ GR WU]HFLHJR SRG]LDãX DVRFMDFML ] EDUZDPL 3U]\

NãDGHPVNRMDU]HQLDPDWHULDOQHJR]RUDQİHPMHVWZVSRPQLDQD

ZF]HĤQLHMSRPDUDęF]DVNRMDU]HQLDVHQVRU\F]QHJR] WĈEDUZĈ

² FLHSãR OXE XSDã D HPRFMRQDOQHJR ² V]F]čĤFLH 'OD QDV]\FK

GDOV]\FKWXUR]ZDİDęLVWRWQHMHVWWRİHXQLZHUVDOQe konkretne
(materialne)

VNRMDU]HQLDQLHU]DGNRE\ZDMĈSURWRW\SRZ\PLRG

niesieniami nazw

EDUZ,WDNĤQLHJMHVWSURWRW\SHPGODQD]Z

bieli

ZčJLHOGODQD]Zczerni, krew dla nazw czerwieni, trawa

dla nazw zieleni, niebo dla nazw barwy niebieskiej, a owoc
poma

UDęF]\GODQD]ZRUDQİX

UyİQLDP\MHV]F]HLQQHJUXS\DVRFMDFML]EDUZDPLWDNİH

NU]\İXMĈFH VLč ² RF]\ZLĤFLH UyZQLHİ ] Z\İHM Z\PLHQLRQ\PL

JUXSDPLVNRMDU]Hę]Dproponowanymi przez O. 'PLWULHYĈ

skojarzenia pozytywne, neutralne i negatywne

;

skojarzenia barZ]HOHPHQWDPLMč]\NDLHOHPHQWDPLU]HF]\ZL

VWRĤFLSR]DMč]\NRZHM

;

VNRMDU]HQLD]ZLĈ]DQH]QDWXUĈLVNRMDU]HQLD]ZLĈ]DQH]NXOWX

UĈ FR ZLĈİH VLč WDNİH ] SRG]LDãem skojarzenia typu obiekty
naturalne i sztuczne)

;

VNRMDU]HQLDZDUWRĤFLXMĈFHLskojarzenia niewaUWRĤFLXMĈFH

M.in. R. Tokarski,

6HPDQW\NDEDUZZHZVSyãF]HVQHMSROV]F]\ĮQLH, wyd. II,

Lublin 2004; E. Teodorowicz-Hellman,

7HRULD SURWRW\SyZ D QD]Z\ EDUZ«;

K. Waszakowa, Struktura znaczeniowa

SRGVWDZRZ\FKEDUZ=DãRİHQLDRSLVXSR-

UyZQDZF]HJR, [w:] 6WXGLD ] VHPDQW\NL SRUyZQDZF]HM Nazwy barw, nazwy wy-

PLDUyZ SUHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. I, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa,
Warszawa 2000, s. 59

²72; E. Komorowska, %DUZDZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNim.

5R]ZDİDQLDVHPDQW\F]QH, Szczecin 2010; D. Stanulewicz, Colour, Culture and

/DQJXDJH«, s. 283²324.

'6WDQXOHZLF](.RPRURZVND$3DZãRZVNL$[LRORJLFDODVSHFWV«

7DPİH ' Stanulewicz, I. Berger, D. Stanulewicz, I. Berger, O uni-

ZHUVDOQRĤFL VNRMDU]Hę ] EDUZDPL $VRFMDFMH ] V]DURĤFLĈ«; D. Stanulewicz,
I. Berger,

2XQLZHUVDOQRĤFLVNRMDU]Hę]EDUZDPL$VRFMDFMH]ELHOĈ«

D. Stanulewicz, E. Komorowska,

:DUWRĤFLRZDQLH EDUZ SU]H] Xİ\WNRZ-

QLNyZMč]\NDURV\MVNLHJR² XOXELRQHNRORU\«

7DPİH

Skojarzenia z barwami a prototypowe odniesienia

« 121

1DOHİ\ WX RGQRWRZDþ İH SRG]LDã QD VNRMDU]HQLD SR]\W\ZQH
neutralne i negatywne nie jest

² wbrew pozorom ² uniwersal-

Q\ GOD GDQHM VSRãHF]QRĤFL 2ND]XMH VLč İH MHGQR VNRMDU]HQLH

QSNUHZ]F]HUZLHQLĈPRİHE\þ]DOLF]RQHSU]Hz responden-

WyZGRWU]HFKJUXSZ]DOHİQRĤFLRGWHJRF]\NUHZSRZLĈ]DQD

MHVW]NUZLRGDZVWZHPLUDWRZDQLHPİ\FLDSã\QHPZHZQĈWU]-

XVWURMRZ\P EĈGĮ ] UDQDPL F]\ WHİ ] UR]OHZHP NUZi. Jeden

UHVSRQGHQWPRİHUyZQLHİPLHþZV]\VWNLHWU]\W\S\VNRMDU]Hę
z jednym ko

ORUHPQSSRZLĈİH NRORUİyãW\]HVãRęFHPLNZLD

WDPLDOHWDNİH]FKRUREOLZ\PZ\JOĈGHPWZDU]\1DDVRFMDFMH

]EDUZDPLQLHZĈWSOLZLHZSã\ZDMĈF]\QQLNLMč]\NRZHV]F]H

JyOQLH]ZLĈ]Ni frazeologiczne, np. EãčNLWQDNUHZ, ȑȜșȡȏȎȭ ȘȞȜȐȪ,

SDWU]HþQDĤZLDWSU]H]UyİRwe okulary F]\WHİ niebieski ptak ² takie

L SRGREQH RGSRZLHG]L UHVSRQGHQWyZ QLH VĈ PRW\ZRZDQH

NRORUHPRELHNWyZZ\VWčSXMĈF\FKZU]HF]\ZLVWRĤFLSR]DMč]\

NRZHMFRV]F]HJyOQLHLOXVWUXMHRVWDWQLSU]\NãDG² biblijny nie-
bieski ptak

to ptak na niebie, niekoniecznie koloru niebieskie-

-HİHOLFKRG]L R QDV]Ĉ WU]HFLĈ SURSR]\FMč QLHNLHG\ WUXGQR

RGG]LHOLþ F]\QQLNL NXOWXURZH RG QDWXUDOQ\FK DOH Z OLF]Q\FK

SU]\SDGNDFK DVRFMDFMHZ\UDĮQLH VĈ SRZLĈ]DQH] MHGQ\PL OXE

GUXJLPL 3U]\NãDGDPL VNRMDU]Hę LQVSLURZDQ\FK QDWXUĈ VĈ

ZVSRPQLDQH MXİ SRPDUDęF]H ãĈF]RQH ] RUDQİHP OXE WUDZD

L OLĤFLH ] ]LHOHQLĈ 1DWRPLDVW ZĤUyG VNRMDU]Hę NXOWXURZ\FK

PRİQDZ\PLHQLþHOHJDQFMčSU]\ZRãDQĈSU]H]F]HUęLUyİRZĈ
pante

UčSU]H]Uyİ2VWDWQLSRG]LDã]DZLHUDVNRMDU]HQLDZDUWR

ĤFLXMĈFHGRNWyU\FK]Dliczymy np.: nieprzyjemny, nieestetycz-
ny i niegustowny kolor

Zob. np. D. Stanulewicz, I. Berger,

2XQLZHUVDOQRĤFLVNRMDU]Hę]EDUZDPL

$VRFMDFMH]ELHOĈ«; D. Stanulewicz, I. Berger, 2XQLZHUVDOQRĤFLVNRMDU]Hę]EDU-

ZDPL$VRFMDFMH]V]DURĤFLĈ«, s. 91; D. Stanulewicz, E. Komorowska, :DUWRĤ-

FLRZDQLHEDUZSU]H]Xİ\WNRZQLNyZMčzyka rosyjskiego ² XOXELRQHNRORU\«

7DPİH

122 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

4.3. Skojarzenia z barwami podawane

SU]H]Xİ\WNRZQLNyZMč]\NDSROVNLHJR

-DN MXİ Z\İHM ]DV\JQDOL]RZDã\ĤP\ SU]edstawimy tu wyniki

EDGDęMHGQHM]DXWRUHNNWyUDREMčãDDQNLHWĈRVyEzamiesz-

NXMĈF\FK F]WHU\ ZRMHZyG]WZD SRPRUVNLH ãyG]NLH GROQRĤOĈ
skie i lubelskie

= NDİGHJR ZRMHZyG]WZD NZHVWLRQDULXV]

DQNLHW\Z\SHãQLãRRVyENRELHWLPčİF]\]Q1LHEčG]LHP\
p

U]HGVWDZLDþWXWDMV]F]HJyãRZ\FKZ\QLNyZW\ONR]ELRUF]H

: WDEHOL QU SU]HGVWDZLRQH VĈ SURWRW\SRwe odniesienia

nazw barw, sugerowane przez wyniki ankiety (znak zapytania
oznacza niepewny prototyp).

0RİQDRF]\ZLĤFLH]DVWDQDZLDþVLčFRNZDOLILNXMHGDQHVNo-

jarzenie do uznania je za prototyp: arbitralnie wybrany

SUyJ

SURFHQWRZ\ F]\ WHİ Z\VRNLH PLHMVFH (pierwsze lub drugie)

ZUDQNLQJXSU]\QLVNLPZ\QLNXSURFHQWRZ\PGXİHUyİQLFH

PLčG]\SLHUZV]\PDGUXJLPOXEGUXJLPDWU]HFLPPLHMVFHP
w rankingu (ma to miejsce w przypadku nieba i wody jako

VNRMDU]Hę]QLHELHVNLPZWU]HFKUHJLRQDFKRSUyF]7UyMPLDVWD
n

LHZLHONLH UyİQLFH PLčG]\ SLHUZV]\P D GUXJLP PLHMVFHP QD

OLĤFLHUDQNLQJRZHMQLHERLZRGDZ7UyMPLHĤFLHVWRVXQNRZR

Z\VRNLZ\QLNSURFHQWRZ\ZRGDZ7UyMPLHĤFLH) itp. W tabeli
nr

NU\WHULDWHVĈZ\ZDİRQH² EH]RNUHĤOenia progu procen-

towego. Problemem jest

XVWDOHQLHMHJRZDUWRĤFL

-DN SRND]XMĈ GDQH Z WDEHOL QU ELHO ãĈF]RQD MHVW ]H ĤQLH

JLHPF]HUę]QRFĈLZčJOHPF]HUZLHę]NUZLĈLRJQLHP]LHOHę

] URĤOLQQRĤFLĈ İyãþ ]H VãRęFHP EUĈ] ] GU]HZHP ]LHPLĈ L MH

VLHQQĈSU]\URGĈILROHW]ILRãNDPLLLQQ\PNZLDWDmi o tej bar-

ZLHRUDQİ]RZRFHPSRPDUDęF]\DV]DU\]P\V]ĈL]GHV]

F]HP NWyU\ MHGQDN QLH MHVW SHZQ\P SURWRW\SHP QD]Z\ WHM

EDUZ\ : SU]\SDGNX QD]Z\ UyİX WHİ Pamy dwa niepewne

SURWRW\S\UyİčLĤZLQLč

D. Stanulewicz, Colour, Culture and

/DQJXDJH«, s. 283²324.

Skojarzenia z barwami a prototypowe odniesienia

« 123

Tabela 7:

Skojarzenia z nazwami barw

² podsumowanie Z\QLNyZ

ankiety przeprowadzonej w Polsce

Nazwa barwy

Prototypowe odniesienia

lubelskie

GROQRĤOĈVNLH

ãyG]NLH

pomorskie

ELDã\

ĤQLHJ

czarny

QRFZčJLHO

czerwony

NUHZRJLHę

zielony

URĤOLQQRĤþ

İyãW\

VãRęFH

niebieski

Niebo

niebo, woda

EUĈ]RZ\

drzewo, ziemia, jesienna przyroda

fioletowy

ILRãHNLLQQHILROHWRZHNZLDW\

UyİRZ\

"UyİDLLQQHUyİRZHNZLDW\"ĤZLQLD

SRPDUDęF]RZ\

SRPDUDęF]D

szary

mysz (i in

QH]ZLHU]čWDRV]DU\PIXWU]H"GHV]F]

ĭUyGãRRSUDFQDSRGVWD. Stanulewicz, Colour, Culture and Language: Blue in
Polish

*GDęVNV

=SRGVXPRZDQLDEDGDęSU]HGVWDZLRQHJRZWDEHOL nr 7 wyni-

NDİH PDP\GRF]\QLHQLD]UyİQLFDPLUHJLRQDOQ\PLGRW\F]Ĉ
cymi prototypu w przypadku leksemu niebieski

² w woje-

ZyG]WZLH OXEHOVNLP GROQRĤOĈVNLP L ãyGzkim respondenci

ZVND]XMĈQDQLHERDPLHV]NDęF\ZRMHZyG]WZDSRPRUVNLHJR

ZLG]ĈZ\UDĮQLHGZDSURWRW\S\² niebo i woGč

-HĤOL UR]SDWU]\P\ SURWRW\SRZH RGQLHVLHQLD OHNVHPyZ RG

QRV]ĈF\FKVLčGREDUZ\QLHELHVNLHMZLQQ\FKMč]\NDFK

, zau-

ZDİ\P\İHZSROV]F]\ĮQLHRVyE]DPLHV]NXMĈF\FK:\EU]HİH

0RU]D %DãW\FNLHJR SURWRW\SRZH RGQLHVLHQLD SU]\PLRWQLND
niebieski

VĈ WDNLH MDN Z DQJLHOVNLP L V]ZHG]NLP NWyU\FK WR

Xİ\WNRZQLF\RGGDZQDVĈ]ZLĈ]DQL]PRU]HP1DWRPLDVWGOD

6]F]HJyã\Z'6WDQXOHZLF]&RORXU&XOWXUHDQG/DQJXDJH«, s. 315²321.

K. Waszakowa, Podstawowe nazwy barw i ich prototypowe odniesienia.

Metodol

RJLDRSLVXSRUyZQDZF]HJR, [w:] 6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\

EDUZ QD]Z\ Z\PLDUyZ SUHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. I, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 17

²28.

124 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

PLHV]NDęFyZ ĤURGNRZHM L SRãXGQLRZHM 3ROVNL SURWRW\S Wego

SU]\PLRWQLNDMHVWWDNLVDPMDNZSU]\SDGNXF]HVNLHJRVãRZD

PRGUìRUD]URV\MVNLFKOHNVHPyZȑȜșȡȏȜȗi ȟȖțȖȗ.

4.4. Skojarzenia z barwami podawane

SU]H]Xİ\WNRZQLNyZMč]\NDURV\MVNLHJR

-HİHOLFKRG]LRVNRMDU]HQLD]EDUZDPLSRGDQHSU]H]Xİ\WNRZ

QLNyZMč]\NDURV\MVNLHJRUR]ZDİ\P\ZW\PWRPLHW\ONRED

GDQLDVNRMDU]Hę]ELHOĈF]HUQLĈ]LHOHQLĈİyãFLĈLMDVQ\PEãčNL

WHPSU]HSURZDG]RQHSU]H]-X1.DUDXãRZD-u. A. Sorokina,

-X$7DUDVRZD()8ILPFHZĈ i 1:&]HUNDVRZĈ

. Bada-

QLDWH]RVWDã\SRV]HU]RQe w wersji internetowej o kolejne bar-

Z\F]HUZLHęFLHPQ\EãčNLWLEUĈ]QDWRPLDVWQLHXZ]JOčdnio-

QRVNRMDU]Hę]ILROHWHPUyİHPRUDQİHPLV]DURĤFLĈ

. Ponadto,

Z SU]\SDGNX VãRZQLND ] URNX SU]HEDGDQ\FK ]RVWDãR

SRQDG RVyE QDWRPLDVW Z SU]\SDGNX GRGDQ\FK NRORUyZ
w wersji internetowej

² RNRãRRVyE² FRPRİHWãXPDF]\þ

EUDN GRPLQXMĈF\FK uniwersalnych asocjacji z dwoma kolora-
mi.

Jak pokazuje zestawien

LHEDUZLVNRMDU]HęZWDEHOLQUELHO

ZLĈ]DQDMHVW]HĤQLHJLHP]LHOHę]URĤOLQQRĤFLĈDREDRGcienie

EãčNLWX]QLHEHP² MDNZSU]\SDGNXSROVNLFKDVRFMDFML5yİQLFH

SRMDZLDMĈVLčZDVRFMDFMDFK]İyãFLĈNWyUĈ5RVMDQLHNRMDU]ĈMĈ

]MHVLHQQ\PLOLĤþPLDWDNİH]F]HUQLĈãĈF]RQĈ]NRWHP0RİQD

WXVLč]DVWDQDZLDþF]\F]DUQ\NRWQLHMHVWEDUG]LHMSRZLĈzany

]NXOWXUĈQS]SU]HVĈGDPLOXEWHİ]NRWHP]SRZLHĤFLMistrz

L0DãJRU]DWDM. %XãKDNRZD

Ȍ ǻ ǸȎȞȎȡșȜȐ Ȍ Ǯ ǿȜȞȜȘȖț ǳ Ȃ ȀȎȞȎȟȜȐ ǻ ǰ ȁȢȖȚȤȓȐȎ

ǱǮȅȓȞȘȎȟȜȐȎǾȡȟȟȘȖȗȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗȟșȜȐȎȞȪǸțȖȑȎǽȞȭȚȜȗȟșȜȐȎȞȪ

ȜȠȟȠȖȚȡșȎȘȞȓȎȘȤȖȖǺȜȟȘȐȎ

ǾȡȟȟȘȖȗ ȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗ ȟșȜȐȎȞȪ, http://www.tesaurus.ru/dict/index.

php, dost

čp: 12.01.2018.

Skojarzenia z barwami a prototypowe odniesienia

« 125

Tabela 8:

Skojarzenia z nazwami barw

² podsumowanie wynLNyZ

ankiety przeprowadzonej w Rosji

Nazwa barwy

Prototypowe odniesienia

ȏȓșȩȗ

ĤQLHJ

ȥȮȞțȩȗ

kot

ȘȞȎȟțȩȗ

EUDNGRPLQXMĈF\FKXQLZHUVDOQ\FKDVRFMDFML

ȕȓșȮțȩȗ

URĤOLQQRĤþ

ȔȮșȠȩȗ

OLĤþĤZLDWãR

ȟȖțȖȗ

chmura, niebo

ȑȜșȡȏȜȗ

niebo

ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ

EUDNGRPLQXMĈF\Fh uniwersalnych asocjacji

ĭrydão: oprac. na podstȌǻǸȎȞȎȡșȜȐȌǮǿȜȞȜȘȖțǳȂȀȎȞȎȟȜȐ

ǻǰȁȢȖȚȤȓȐȎǱǮȅȓȞȘȎȟȜȐȎǾȡȟȟȘȖȗȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗȟșȜȐȎȞȪǸțȖȑȎ

ǽȞȭȚȜȗ ȟșȜȐȎȞȪ ȜȠ ȟȠȖȚȡșȎ Ș ȞȓȎȘȤȖȖ ǺȜȟȘȐȎ ǾȡȟȟȘȖȗ ȎȟȟȜȤȖȎ-

ȠȖȐțȩȗȟșȜȐȎȞȪ, http://www.tesaurus.ru/dict/index.php, dostčp: 12.01.2018.

4.5. Skojarzenia a prototypowe odniesienia ich nazw

SRGDQHZVãRZQLNDFK

: UR]G]LDOH WU]HFLP QD SRGVWDZLH DQDOL]\ KDVHã VãRZQLNR

Z\FKZ\RGUčEQLã\ĤP\SURWRW\S\SRGVWDZRZ\FKQD]ZEDUZ
w polskim i rosyjskim. Teraz skonfrontujemy je z uniwersal-

Q\PL NRQNUHWQ\PL VNRMDU]HQLDPL SRGDQ\PL SU]H] Xİ\WNow-

QLNyZW\FKMč]\NyZWDEHOHQUL).

-DN ZLGDþ ] SUH]HQWRZDQ\FK Z WDEHODFK ]HVWDZLHę XQL

ZHUVDOQHDVRFMDFMHSRGDZDQHSU]H]UHVSRQGHQWyZQLH]DZV]H

VLč ]JDG]DMĈ ] Z]RUFDPL ]DZDUW\PL Z GHILQLFMDFK VãRZQLNR
wych nazw barw.

3HãQĈ]JRGQRĤþPRİQD]DREVHUZRZDþSU]\

QDZDFKELHOLĤQLHJ]LHOHQLURĤOLQQRĤþEãčNLWXQLHERRUDQ

İXSRPDUDęF]DQDWRPLDVWSU]\QD]ZLHF]HUQLZMč]\NXUR

V\MVNLPLQD]ZLHEUĈ]XZMč]\NXSROVNLPGHILQLFMHVãRZQLNR

ZHLSRGDQHSU]H]UHVSRQGHQWyZQDMF]čVWV]HVNRMDU]HQLD]X

SHãQLHVLčUR]PLMDMĈ

126 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Tabela 9:

Odniesienia polskich nazw barw

² GHILQLFMHVãRZQLNRZH i GRPLQXMĈFHskojarzenia

Nazwa

barwy

Odniesienia

² GHILQLFMHVãRZQLNRZH

RPLQXMĈFHskojarzenia

ELDã\

Ĥnieg
mleko

MDVQRĤþ

ĤQLHJ

czarny

ZčJLHO
sadza

VPRãD

noc

ZčJLHO

czerwony

krew

RJLHę

zielony

trawa

OLĤFLH

URĤOLQQRĤþ

İyãW\

cytryna

İyãWNR
jaskier

VãRęFH

niebieski

niebo
kwiaty lnu

niebo
(woda)

EUĈ]RZ\

EUĈ]VWRSPHWDOL

drzewo
ziemia
jesienna przyroda

fioletowy

wrzos

ILRãHN

ILRãHN
inne fioletowe kwiaty

UyİRZ\

brak

"UyİD
?in

QHUyİRZHkwiaty

"ĤZLQLD

SRPDUDęF]RZ\ SRPDUDęF]D

SRPDUDęF]D

szary

SRSLyã
chmury deszczowe

mysz
inne szare

]ZLHU]čWD

?deszcz

ĭUyGãRRSUDFQDSRGVWVãRZQLNyZDWDNİHD. Stanulewicz, Colour, Culture
and Language: Blue in Polish

*GDęVNV

Skojarzenia z barwami a prototypowe odniesienia

« 127

Tabela 10:

Odniesienia rosyjskich nazw barw

² GHILQLFMHVãRZQLNRZHLGRPLQXMĈFHskojarzenia

Nazwa

barwy

Odniesienia

² GHILQLFMHVãRZQLNRZH

RPLQXMĈFHskojarzenia

ȏȓșȩȗ

ĤQLHJ
kreda
mleko

ĤQLHJ

ȥȮȞțȩȗ

sadza

ZčJLHO

kot

ȘȞȎȟțȩȗ

krew
poziomka
mak

brak

ȕȓșȮțȩȗ

trawa,

OLĤFLH

URĤOLQQRĤþ

ȔȮșȠȩȗ

İyãWNR
piasek

MHVLHQQHOLĤFLH

OLĤþ

ĤZLDWãR

ȟȖțȖȗ

chaber

niebo

ȑȜșȡȏȜȗ

niebo
niezapominajka

niebo

ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ

cynamon
palona kawa

brak

ȢȖoșȓȠoȐȩȗ ILRãHN

brak

ȕoȐȩȗ

PLĈİV]DUEX]D
kwiat

MDEãRQL

brak

opa

țȔȓȐȩȗ

SRPDUDęF]D

brak

cep

ȩȗ

SRSLyã
dym

brak

ĭUyGãRRSUDFQDSRGVWVãRZQLNyZDWDNİHȌ. ǻ. ǸȎȞȎȡșȜȐ, Ȍ. Ǯ. ǿȜȞȜ-

ȘȖț, ǳ. Ȃ. ȀȎȞȎȟȜȐ, ǻ. ǰ. ȁȢȖȚȤȓȐȎ, Ǳ. Ǯ. ȅȓȞȘȎȟȜȐȎ, ǾȡȟȟȘȖȗ ȎȟȟȜȤȖȎ-

ȠȖȐțȩȗ ȟșȜȐȎȞȪ. ǸțȖȑȎ ǽȞȭȚȜȗȟșȜȐȎȞȪȜȠȟȠȖȚȡșȎȘȞȓȎȘȤȖȖ ǺȜȟȘȐȎ
1994;

ǾȡȟȟȘȖȗȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗȟșȜȐȎȞȪ, http://www.tesaurus.ru/dict/index.

php, dost

čp: 12.01.2018.

=$.2Ę&=(1,(

W pracy tej

SRSU]HGVWDZLHQLXVWDQXEDGDęQDd VãRZQLFWZHm

barw w

Mč]\NX polskim i rosyjskim, RPyZLã\ĤP\ SRNUyWFH

SV\FKRORJLF]QĈLVWRWQRĤþQD]ZEDUZ, zaprezentowDã\ĤP\pro-
totypowe odniesienia nazw barw zawarte w autorytatywnych
VãRZQLNDFKLVNRQIURQWRZDã\ĤP\MH]DVRFMDFMDPLSRGawanymi

SU]H]URG]LP\FKXİ\WNRZQLNyZW\FK Mč]\NyZ.

-HİHOLFKRG]LRSV\FKRORJLF]QĈLVWRWQRĤþEDGDQLD² opisane

w rozdziale drugim

² potwiHUG]Lã\ VWDWXV SRGVWDZRZHM QD

zwy barwy dla jedenastu polskich i dwunastu rosyjskich lek-
VHPyZ=ELRU\WH]DZLHUDMĈQDVWčSXMĈFHSU]\PLRWQLNLSROVNLH

ELDã\, czarny, czerwony, zielony, İyãW\, niebieski, EUĈ]RZ\, fioleto-
wy

SRPDUDęF]RZ\, UyİRZ\, szary oraz rosyjskie ȏȓșȩȗ, ȥȮȞțȩȗ,

ȘȞȎȟțȩȗ, ȕȓșȮțȩȗ, ȔȮșȠȩȗ, ȟȖțȖȗ, ȑȜșȡȏȜȗ, ȘȜȞȖȥțȓȐȩȗ, ȢȖo-

șȓȠoȐȩȗ, poȕoȐȩȗ, opațȔȓȐȩȗ, cepȩȗ. Nasze badania ² podob-
nie jak badania innych

Mč]\NR]QDZFyZ² Z\UDĮQLHSRĤZLDG

F]DMĈ, İHGODXİ\WNRZQLNyZMč]\NDURV\MVNLHJRpsychologicz-
nie wa

İQHVĈ dwie nazwy z pola EãčNLWX ² ȟȖțȖȗ i ȑȜșȡȏȜȗ.

Przeanalizowane w rozdziale trzecim i czwartym definicje

VãRZQLNRZHLVNRMDU]HQLDSRGDQHSU]H]UHVSRQGHQWyw w ba-

GDQLDFK DQNLHWRZ\FK SR]ZDODMĈ QD XVWDOHQLH GRPLQXMĈF\FK

RGQLHVLHę Z\İHM Z\PLHQLRQ\FK QD]Z Earw. Bezspornie dla

QD]Z ELHOL SURWRW\SHP MHVW ĤQLHJ GOD QD]Z ]LHOHQL ² URĤOLQ

QRĤþV]F]HJyOQLHWUDZDLOLĤFLHdla nazw barwy niebieskiej ²
niebo, a dla nazw

RUDQİX² RZRFSRPDUDęF]\. &KRFLDİVãRZ

QLNL WHJR QLH SRWZLHUG]DMĈ PRİQD X]QDþ İH GOD QD]Z İyãFL
prototypowym odniesieniem jest

VãRęFHEĈGĮRJyOQLHĤZLDWãR

Skojarzenia z barwami a prototypowe odniesienia

« 129

3RQDGWR ]DUyZQR VãRZQLNL MDN L UHVSRQGHQFL SRGDMĈ ZLHOH

LQQ\FKRELHNWyZV]F]HJyOQLHW\FKQDWXUDOQ\FKPDMĈF\FKFKD

UDNWHU\VW\F]QHNRORU\GRNWyU\FKRGQRV]ĈVLčEDGDQHVãRZD

7U]HEDWHİ]ZUyFLþ XZDJčQDGHILQLRZDQLH]QDF]HQLDQLH

NWyU\FK QD]Z EDUZ SU]\ SRPRF\ LQQ\FK RNUHĤOHę NRORU\
stycznych. Przy opisie znaczenia nazwy bieli przeciwstawia
VLč MĈ czerni i odwrotnie, a ]QDF]HQLDQD]Z NRORUyZ PLHV]D

Q\FKVĈGHILQLRZDQHSU]H]RGZRãDQLHVLčGRLQQ\FKkolRUyZ.
P

U]\NãDGRZR Uyİowy scharakteryzowany jest jako mieszanka

bieli i czerwieni.

-DN MXİ ]DV\JQDOL]RZDã\ĤP\ QDGDO SURZDG]LP\ EDGDQLD

nad skojarzeniami z barwami i prototypowymi odniesieniami
ich nazw w polskim i rosyjskim

DWDNİHLFKZDUWRĤFLRZDQLHP

SU]H]Xİ\WNRZQLNyZW\FKMč]\NyZ. :\QLNLW\FKEDGDęSU]HG-
stawimy w kolejnej monografii.

BIBLIOGRAFIA

Aksenova S.,

ǵțȎȥȓțȖȓ ȏȓșȜȑȜ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȗ ȘȡșȪȠȡȞȓ, [w:] Komunikacja

čdzyludzka. Leksyka. Semantyka. Pragmatyka III, red. E. Komorows-

ND..RQG]LRãD-Pich, A. Ochrymowicz, Szczecin 2012, s. 26²31.

Al-Rasheed A. S., Al-Sharif H. H., Thabit M. J., Al-Mohimeed N. S.,

Davies I. R. L., Basic colour terms of Arabic, [w:] New Directions in
Colour Studies

, red. C. P. Biggam, C. Hough, C. J. Kay, D. R. Sim-

mons, Amsterdam

² Philadelphia 2011, s. 53²58.

Ampel-Rudolf M., Barwa a kolor

Å3RUDGQLN -č]\NRZ\µ QU

s. 621

²625.

Ampel-Rudolf M.,

.RORU\=EDGDęOHNV\NDOQ\FKLVNãDGQLRZR-semantycz-

Q\FKMč]\NDSROVNLHJR5]HV]yZ

Apresjan Ju. D., Semantyka leksykalna.

6\QRQLPLF]QH ĤURGNL Mč]\ND,

SU]HNã=.R]ãRZVND$0DUNRZVNL:URFãDZ

Badyda E., Czy

F]HUę PRİH E\þ PQLHMOXE EDUG]LHM F]DUQD" [w:] Barwa

ZMč]\NXOLteraturze i kulturze VIII, red. E. Komorowska, D. Stanu-
lewicz, Szczecin, 2017, s. 11

²20.

Badyda E.,

ģZLDWEDUZ² ĤZLDW]QDF]HęZMč]\NXSRH]ML Zbigniewa Her-

berta

*GDęVN

%DUDQ 0 6]HIOLęVND-Baran M., /DYLHHQURVH(OOp[LFRFKURPiWLFRHQ

HVSDxRO\HQIUDQFpV, Madrid 2018.

%LHęNRZVND ' 2 VãRZQLFWZLH ] ]DNUHVX QD]Z NRORUyZ Z SRZLHĤFL :ãD-

G\VãDZD5H\PRQWD, Å3UDFH3RORQLVW\F]QHµnr XXXVI, s. 247²252.

Bjelajeva I.,

1LHSRGVWDZRZH QD]Z\ EDUZ\ ]LHORQHM Z Mč]\NX SROVNLP

czeskim, rosyjskim i ukr

DLęVNLP, [w:] 6WXGLD ] VHPDQW\NL SRUyZ-

QDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQH cz. I,
red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 93

²103.

Bjelajewa I.,

1LHSRGVWDZRZH QD]Z\ EDUZ Z Mč]\NX SROVNLP F]HVNLP

URV\MVNLPLXNUDLęVNLP, Warszawa 2005.

Brent B., Kay P., Basic Color Terms: Their Universality and Evolution,

Berkeley 1969.

Bibliografia 131

Budniak D.,

6WXGLXP NRQIURQWDW\ZQH ãĈF]OLZRĤFL OHNV\NDOQHM URV\MVNLFK

LSROVNLFKOHNVHPyZR]QDF]DMĈF\FKNRORU, Opole 1987.

Chodurska H., Odcienie czerni

Z QD]ZDFK URĤOLQ QD ZVFKRG]LH 6ãR-

ZLDęV]F]\]Q\ [w:] W kUčJXNRORUXSU]HVWU]HQLLF]DVX, red. E. Komo-
rowska, Szczecin 2009, s. 46

²58.

Chudyk D.,

5RV\MVNLHLSROVNLHNRQVWUXNFMHSRUyZQDZF]H]SU]\PLRWQLNDPL

QD]\ZDMĈF\PLEDUZčQLHELHVNĈ, [w:] %DUZDZMč]\ku, literaturze i kultu-
rze

III, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2012, s. 71

²86.

Corbett G. G., Davies I. R. L., Establishing basic color terms: Measures

and techniques

, [w:] Color Categories in Thought and Language, red.

C. L. Hardin, L. Maffi, Cambridge 1997, s. 197

²223.

Coseriu E.,

6HPiQWLFD HVWUXFWXUDO \ VHPiQWLFD FRJQLWLYD, [w:] CollHFFLy

Homenatges.

3URIHVRU)UDQFLVFR0DUVi-RUQDGDVGH)LORORJtD, Barce-

lona 1990, s. 239

²282.

Czachorowska M.,

:\REUDĮQLD SLVDUVND %ROHVãDZD 3UXVD L 6WHIDQD įH-

URPVNLHJR QD SU]\NãDG]LH VãRZQLFWZD WRSRJUDILF]QHJR L QD]Z EDUZ,
Bydgoszcz 2006.

Czerniak A.,

3U]\VãRZLD]NRPSRQHQWHPEDUZ\ZMč]\NXSROVNLPLURV\M

skim. Aspekt leksykalno-semantyczny

, praca magisterska, Uniwersy-

WHW6]F]HFLęVNL.

Dankowski M. Z.,

1D]Z\ EDUZ Z WRSRQLPLL $PHU\NL âDFLęVNLHM ² na

SU]\NãDG]LH$UJHQW\Q\, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDturze i kulturze VIII,
red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2017, s. 53

²62.

Davies I., Corbett G., A practical field method for identifying probable

basic colour terms,

ÅLanguages of the World 1995, nr 9/1, s. 25²36.

'ĈEURZVND $ Symbolika barw L ĤZLDWãD Z Å+\PQDFKµ -DQD .DVSUR-

wicza

, Bydgoszcz 2002.

Dmitrieva O., Color associations, Color Matters, https://www.color

matters.com/media/pdf/Color_Associ

DWLRQVSGIGRVWčS.06.2017.

Dmochowska E., Black in English fixed phrases and compounds, [w:]

ģZLDW6ãRZLDQZMč]\NXLNXOWXU]H XV. :\EUDQH]DJDGQLHQLD]Mč]\NyZ

OLWHUDWXULNXOWXUVãRZLDęVNLFKLJHUPDęVNLFK, red. D. Dziadosz, A. Krza-
nowska, Szczecin 2016, s. 82

²94.

'UXPLęVNL . The sub-field of the English brown and the Polish

EUĈ]RZ\ (physical characteristics), [w:] Linguistics across Culture,

UHG20RãF]DQRZD6]F]HFLQV²60.

132 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Drzazgowska J., Golubiewski M., Portugalskie idiomy z nazwami czerni

(

preto, negro) i bieli (branco) i ich polskie ekwiwalenty, [w:] Barwa

ZMč]\NXOLWHUDWXrze i kulturze VII, red. E. Komorowska, D. Stanu-
lewicz, Szczecin 2016, s. 147

²158.

Dyszak A. S.,

-č]\NRZH Z\UDİHQLD ]MDZLVN MDVQRĤFL L FLHPQRĤFL, Byd-

goszcz 2010.

Dyszak A. S.,

8ZDJL R GHILQLFMDFK SU]\PLRWQLNyZ Z\UDİDMĈF\FK NRORU\

ZVãRZQLNDFKMč]\NDSROVNiego, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLkultu-
rze

III, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2012, s. 11

²24.

Forbes I., Age-related differences in the basic colour vocabulary of French,

[w:] Progress in Colour Studies I: Language and Culture, red. C. P. Big-
gam, C. J. Kay, Amsterdam

² Philadelphia 2006, s. 101²109.

*LHUF]\ęVND-Kolas M., Najbardziej prototypowe kolory ² opinie wy-

branych grup zawodowych i wiekowych (sprawozdanie z projektu
badawczego)

, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H III, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 123

²130.

*LHUF]\ęVND-Kolas M., Pozytywne i negatywne asocjacje z kolorami, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXUze i kulturze VII, red. E. Komorowska,
D. Stanulewicz, Szczecin 2016, s. 275

²289.

Goddard C., Issues in Natural Semantic Metalanguage,

Å&XDGHUQL GL

VHPiQWLFDµQUV²64.

Gonigroszek D.,

&]HUęZMč]\NXMDSRęVNLPLV]ZHG]NLP² analiza Z\QLNyZ

badania ankietowego

, [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIV, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 61

²67.

Gonigroszek D., Wykorzystanie barw w medycynie

² aspekty psycholo-

giczne i kulturowe

, [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]Hi kulturze VII, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2016, s. 263

²273.

*yUVND(-č]\NDUDEVNL Z\UDİDQLHHPRFML]ZLĈ]DQ\FK]EDUZĈSU]HVWU]H

QLĈLF]DVHP, [w:] :NUčJXNRORUXSU]HVWU]HQLLF]DVX, red. E. Komo-
rowska, Szczecin 2010, s. 135

²144.

Grabarska R., Stanulewicz D., Leksem naranja

¶SRPDUDęF]DSRPDUDęF]R

Z\·ZNXEDęVNLHMRGPLDQLHMč]\NDKLV]SDęVNLHJR² badania korpusowe, [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HVIII, Szczecin 2017, s. 35²51.

Gross R.,

'ODF]HJR F]HUZLHę MHVW EDUZĈ PLãRĤFL, przekã $ 3RUčEVND

Warszawa 1990.

Grzegorczykowa R., Waszakowa K.,

2 SURJUDPLH EDGDę SRUyZQDZ

czych w zakresie semantyki leksykalnej

, [w:] Studia z semant

\NLSRUyZ

Bibliografia 133

QDZF]HM 1D]Z\ EDUZ QD]Z\ Z\PLDUyZ SUHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. I,
red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 7

²10.

Grzenia J.,

=DãRİHQLD RSLVX SROD VHPDQW\F]QHJR EDUZ Z Mč]\NX SROVNim,

Å3RUDGQLN-č]\NRZ\µ 1993, nr 4, s. 155²165.

Habrajska G.,

1DNãDQLDQLHSHUVZD]MDLPDQLSXODFMDMč]\NRZDÅ$FWD8QL-

versitas Lodziensis. Folia Litteraria Po

ORQLFDµQUV²126.

Handke K.,

-č]\NDGHWHUPLQDQW\SãFL, [w:] -č]\ND.XOWXUD 9. 3ãHþZMč]\NX

i kulturze

, red.

-$QXVLHZLF].+DQGNH:URFãDZV15²29.

+DUPDFLęVND 0 .R]ãRZVNL 0 /HNV\NRQ EDUZ X RVyE GRWNQLčW\FK

DID]MĈ QLHSã\QQĈ, [w:] %DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H V, red.
E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2014, s. 111

²124.

Herne G., Die Slawischen Farbenbenennungen, Uppsala 1954.
Hill P. M.,

'LH)DUEZ|UWHUGHUUXVVLVFKHQXQGEXOJDULVFKHQ6FKULIWVSUDFKH

der Gegenwart. Versuch einer Klassifikation und einer strukturell-
semantischen Analyse

, Amsterdam 1972.

Hippisley A., Basic BLUE in East Slavonic

Å/LQJXLVWLFVµQU

s. 151

²179.

Hippisley A., Davies I., Evolution of secondary colours: Evidence from

Sorbian

, [w:] Progress in Colour Studies I: Language and Culture, red.

C. P. Biggam, C. J. Kay, Amsterdam

² Philadelphia 2006, s. 127²142.

Hoang thu Oanh,

1D]Z\ EDUZ Z Mč]\NX ZLHtnamskim i polskim, [w:]

6HPDQW\F]QDVWUXNWXUDVãRZQLFWZDLZ\SRZLHG]Lred. R. Grzegorczy-
kowa, Z. Zaron, Warszawa 1997, s. 113

²118.

Hoang thu Oanh, Znaczenia podstawowej nazwy barwy xanh

Z Mč]\NX

wietnamskim

, [w:] Studia z semantyki

SRUyZQDZF]HM. Nazwy barw.

1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\NDW\PHQWDOQH cz. I, red. R. Grzegorczyko-
wa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 125

²136.

Hrnjak A., Frazemi s bojom kao komponentom (na materijalu hrvatskih

i ruskih frazema)

, komputeropis, Zagreb 2005.

,YLþ0., 2]HOHQRPNRQMX1RYLOLQJYLVWLĀNLRJOHGLBeograd 1995.

,ZLęVND$Colour-terms in English and Polish: Lexical Relationship within

the sub-field of the English

blue and the Polish niebieski, [w:] Linguis-

tics across Culture

UHG20RãF]DQRZD6]F]HFLQV²80.

Jackendoff R., Semantics and Cognition, Cambridge, Mass. 1983.
Janus E.,

:\NãDGQLNLLQWHQV\ZQRĤFLFHFK\QDPDWHULDOHSROVNLPLURV\MV-

kim)

:URFãDZ

134 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Jaskulska M.,

.RORU ZROQRĤFL ZHGãXJ PãRG]LHİ\ :\QLNL EDGDę DQNLHWR-

wych

, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]HLNXOWXU]H V, red. E. Komo-

rowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2014, s. 259

²267.

Javorska G.,

2SRGVWDZRZ\FKQD]ZDFKEDUZZMč]\NXXNUDLęVNLP(mate-

ULDã\ GR EDGDę SRUyZQDZF]\FK), [w:] 6WXGLD ] VHPDQW\NL SRUyZQDZ

F]HM1D]Z\EDUZ1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\NDW\PHQWDOQH cz. I, red.
R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 29

²38.

Javorska G., Uk

UDLęVNLH QD]Z\ EDUZ ȔȜȐȠȖȗ i ȕȜșȜȠȖȗ ĤZLDW QDWXU\

L ĤZLDW QDPDORZDQ\, [w:] Studia z VHPDQW\NL SRUyZQDZF]HM. Nazwy

EDUZ1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\NDW\PHQWDOQH cz. II, red. R. Grzegor-
czykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003, s. 123

²133.

Kalisz R., Ku

ELęVNL : 'ZDG]LHĤFLD ODW Mč]\NR]QDZVWZD NRJQLW\ZQHJR

w USA i w Polsce

² SUyEDELODQVX, [w:] -čzykoznawstwo kognitywne.

:\EyU WHNVWyZ UHG : .XELęVNL 5 .DOLV] ( 0RGU]HMHZVND

*GDęVNV7²27.

Kalisz R.,

7HRUHW\F]QHSRGVWDZ\Mč]\NRznawstwa kognitywnego, [w:] Podsta-

wy gramatyki kognitywnej

, red. H. Kardela, Warszawa 1994, s. 65

²76.

Kay P., Berlin B., Maffi L., Merrifield W., The World Color Survey,

Stanford 2009.

Kay P., Berlin B., Maffi L., Merrifield W., Color naming across languages,

[w:] Color Categories in Thought and Language, red. C. L. Hardin,
L. Maffi, Cambridge 1997, s. 21

²56.

Kay P., Berlin B., Merrifield W., Biocultural implications of systems of color

naming

Å-RXUQDORI/LQJXLVWLF$QWKURSRORJ\µQUV²25.

Kay P., Maffi L., Color appearance and the emergence and evolution of basic

color lexicons

Å$PHULFDQ$QWKURSRORJLVWµQUV²760.

Kay P., Maffi L., Colour terms, [w:] The World Atlas of Language Struc-

tures

, red. M. Haspelmath, M. S. Dryer, D. Gil, B. Comrie, Oxford

2005, s. 534

²545.

Kay P., McDaniel C. K., The linguistic significance of the meanings of

basic color terms

Å/DQJXDJHµQUV²646.

Kleiber G., Semantyka prototypu. Kategorie i znaczenie leksykalne,

SU]HNã

B. Ligara,

.UDNyZ

Komorowska E., Analiza semantyczno-

SUDJPDW\F]QDSU]\VãyZNDȟȜȐȟȓȚ

QDPDWHULDOHMč]\NDURV\MVNLHgo), Szczecin 1992.

Bibliografia 135

Komorowska E.,

%DUZDELDãDZMč]\NXSROVNLPL rosyjskim, [w:] Barwa

ZMč]\NXOLWHUDWXU]H i kulturze I, red. E. Komorowska, D. Stanule-
wicz, Szczecin 2010, s. 63

²78.

Komorowska E.,

%DUZD F]DUQD Z Mč]\NX SROVNLP L QRUZHVNLP $VSHNW

konfrontatywny,

[w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H IX, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 83

²97.

Komorowska E., Barwa w

Mč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP5R]ZDİDQLDVHPDQ-

tyczne,

Szczecin 2010.

Komorowska E.,

-č]\NRZDSDOHWDEDUZVWDQyZSV\FKRIL]\F]Q\FKF]ãRZLH

Å$QQDOHV1HRSKLORORJLDUXPµQU 2, s. 125²134.

Komorowska E.,

.RORU\ Z SU]\VãRZLDFK URV\MVNLFK (QD SRGVWDZLH VãRZ-

nika V. I.

'DKODǽȜȟșȜȐȖȤȩ ȞȡȟȟȘȜȑȜțȎȞȜȒȎ), [w:] Ad fontes. .VLčJD

Jubileuszowa ofiarowana Profesor Oldze

70RãF]DQRZHM, red. P. Ka-

PLęVNa, E. Komorowska, Szczecin 2010, s. 150²166.

Komorowska E.,

0HWDIRUD ZSROVNLPLURV\MVNLPMč]\NXPyZLRQ\P (na

SU]\NãDG]LHPHWafory zieleni), [w:] Norma i wariancja w teorii i praktyce

Mč]\NDURV\MVNLHJRZ NRQIURQWDFML]Mčzykiem polskim i niemieckim, red.
K. Janaszek, Szczecin 2003. s. 73

²81.

Komorowska E.,

1LH NDİG\ UR]XPLH FR ELDãD SãHþ XPLH, F]\OL Z NUčJX

SROVNLFKSU]\VãyZz komponentem koloru, [w:] :NUčJXNRORUX, przest-
rzeni

i czasu, red. E. Komorowska, Szczecin 2010, s. 187

²197.

Komorowska E., N

LH WDNL GLDEHã F]DUQ\ MDN JR PDOXMĈ F]\OL SU]\VãRZLD

z komponentem koloru

ZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP, w przygotowaniu.

Komorowska E., Niebieski/b

ãčkitny Ȑ ȝȜșȪȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ Ȗ ȟȖțȖȗ/ȑȜșȡȏȜȗ

ȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓȐȟȓȚȎțȠȖȘȜ-ȘȜȑțȖȠȖȐțȜȚȝșȎțȓ, [w:] ǾȡȟȖȟȠȖȘȎȖȟȜ-

ȐȞȓȚȓțțȜȟȠȪ. Ȁ. 1: ǹȖțȑȐȜȘȡșȪȠȡȞȜșȜȑȖȭ Ȗ ȚȓȔȘȡșȪȠȡȞțȎȭ ȘȜȚȚȡ-

țȖȘȎȤȖȭUHGǶǽǹȩȟȎȘȜȐȎǿȎțȘȠ-ǽȓȠȓȞȏȡȞȑs. 170²177.

Komorowska E.,

2 NRORU]H QLHED Z ]ZLHUFLDGOH ZVSyãF]HVQHJR Mč]\ND

polskiego i rosyjskiego

, [w:]

ǿșȜȐȜ Ȑ ȟșȜȐȎȞȓ Ȗ ȒȖȟȘȡȞȟȓ: ǿȏȜȞțȖȘ

țȎȡȥțȩȣ ȟȠȎȠȓȗ Ș 50-șȓȠȖȬ ȃȎȞȞȩǰȎșȪȠȓȞȎ, red. ǰǺǺȜȘȖȓ-

țȘȜǺǮșȓȘȟȓȓțȘȜǺȜȟȘȐȎs. 113²119.

Komorowska E., O mag

LF]QHM PRF\ EDUZ Z 6ãRZLDęV]F]\ĮQLH, [w:]

3RFKZDãD UyİQRURGQRĤFL Å5RVMD ² P\ĤO VãRZR REUD]µ W. 14, red.

+:DV]NLHOHZLF].UDNyZV²150.

Komorowska E.,

2XF]XFLDFKZNRORUDFKMč]\ND, [w:] ǱȞȎțȖ ȟșȜȐȎ. ǿȏȜȞțȖȘ

țȎȡȥțȩȣ ȟȠȎȠȓȗȘ 65-șȓȠȖȬ ȝȞȜȢ. ǰǶǺȜȘȖȓțȘȜ, redǺǮșȓȘȟȓȓț-

ȘȜȃǰȎșȪȠȓȞǺǲȬȞȖțȑAȆȡȚȓȗȘȜǺȜȟȘȐȎV²531.

136 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Komorowska E.,

5]ĈG]LþVLčMDNV]DUDJčĤF]\OLR]QDF]HQLDFKZ\UDİHę

] NRPSRQHQWHP V]DURĤFL Z Mč]\NX SROVNLP L URV\MVNLP Å/LQJXLVWLFD

%LGJRVWLDQDµQU7, s. 121²132.

Komorowska E.,

:\NãDGQLNLEDUZ\ZMč]\NXSROVNLm i rosyjskim ² SUyED

podsumowania

, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H VI, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2015, s. 27

²37.

Komorowska E.,

ǯȓșȩȓțȜȥȖ ȖȥȮȞțȩȓȒțȖ. O ȘȜșȜȞȖȟȠȖȥȓȟȘȖȣȐȩȞȎ-

ȔȓțȖȭȣȐȝȜșȪȟȘȜȚȖȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣ, [w:] Sãowo i tekst w opisie po-
r

ywnawczym, red. A. Czapiga, Z. Czapiga, Rzeszyw 2010, s. 76²85.

Komorowska E.,

ǵȓșȮțȩȗ Ȗ ȘȞȎȟțȩȗ ȤȐȓȠ Ȑ ȚȓȠȎȢȜȞȎȣ ȔȖȐȜȑȜ

ȝȜșȪȟȘȜȑȜ Ȗ ȞȡȟȟȘȜȑȜ ȭȕȩȘȜȐ, [w:] ǾȡȟȟȘȜȓ ȟșȜȐȜ Ȑ ȚȖȞȜȐȜȗ ȘȡșȪ-

ȠȡȞȓ ǾȡȟȟȘȖȗ ȭȕȩȘ Ȗ ȞȡȟȟȟȘȎȭ ȞȓȥȪ ȟȓȑȜȒțȭ ȟȠȎȞȜȓ ² țȜȐȜȓ ²

ȕȎȖȚȟȠȐȜȐȎțțȜȓ, ǿȎțȘȠ-ǽȓȠȓȞȏȡȞȑs. 109²114.

Komorowska E.,

ǸȜșȜȞȖȟȠȖȘȎȔȮșȠȜȑȜȖȕȜșȜȠȜȑȜȤȐȓȠȎ ȐȝȜșȪȟȘȜȚ

ȖȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣ ȐȘȜȑțȖȠȖȐțȜȚȝșȎțȓ, [w:] ÅǾȡȟȖȟȠȖȘȎȖȟȜȐȞȓ-

ȚȓțțȜȟȠȪȍȕȩȘȜȕțȎțȖȓµ2006, nr 4, s. 88²94.

Komorowska E.,

ǸȜșȜȞȖȟȠȖȘȎȚȓȠȎȢȜȞȖȥȓȟȘȖȣȐȩȞȎȔȓțȖȗȝȜșȪȟȘȜȑȜ

ȭȕȩȘȎȐȘȜȑțȖȠȖȐțȜȚȝșȎțȓ, [w:] Sãowo. Tekst. Czas VI. Nowa frazeo-
logia w nowej Europie

, red. M. Aleksiejenko, W. Mokijenko, H. Wal-

ter, Szczecin

² Greifswald 2002, s. 121²125.

Komorowska E., Jarvoll-Nilsen E.,

%DUZDELDãDZMč]\NXSROVNLPURV\M-

skim i norweskim

² analiza semantyczno-kognitywna, [w:] Barwa

ZMč]\NXOLWHUDWXU]HLkulturze VII, red. E. Komorowska, D. Stanu-
lewicz, Szczecin 2016, s. 63

²84.

Komorowska E., Kosik-Szwejkowska B., Barwa

ELDãDEODQFR we

ZVSyãF]HVQ\P Mč]\NX KLV]SDęVNLP Z NRQIURQWDFML ] Mč]\NLHP SROVNLP,
[w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HVII, red. E. Komorowska,

D. Stanulewicz, Szczecin 2016, s. 85

²94.

Komorowska E., Kosik-Szwejkowska B., Konceptualizacja ciemnej strony

İ\FLDZZ\UDİHQLDFK]QD]ZĈEDUZ\F]DUQHMLNRQRWXMĈF\FKF]HUęZMč]\NX

SROVNLPURV\MVNLPLKLV]SDęVNLP%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]e i kulturze IX,
red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 57

²82.

Komorowska E., Stanulewicz D., Frazeologizmy z nazwami barw we

ZVSyãF]HVQHM SROV]F]\ĮQLH ² badania ankietowe, [w:] -č]\N NXOWXUD

LĤZLDWURĤOLQ. .VLčJDSDPLĈWNRZDRILDURZDQD3Uofesor Halinie Chodurs-
kiej

, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2010, s. 159

²172.

Bibliografia 137

Komorowska E., Stanulewicz D., Psychologiczne znaczenie polskich

LXNUDLęVNLFKQD]ZEDUZ² SRUyZQDQLHZ\QLNyZEDGDęWHNVWRZ\FK, [w:]

-č]\N, WRİVDPRĤþ i komunikacja PLčG]\NXOWXURZD. .VLčJD SDPLĈWNRZD

RILDURZDQD 'RNWRU %RİHQLH =LQNLHZLF]-Tomanek, red. E. Komorow-
ska, D. Stanulewicz, Szczecin 2010, s. 138

²154.

Komorowska E., Szlachta A., Niepodstawowe nazwy barwy zielonej

ZMč]\NXSROVNLPLURV\MVNLP, [w:] Barwa w Mč]\ku, literaturze i kulturze
IV, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 23

²39.

Komorowska E., Wahl P.,

ǸȜșȜȞȖȟȠȖȘȎ șȬȏȐȖ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ ȝȜșȪȟȘȜȚ

Ȗ ȖȟȝȎțȟȘȜȚ ȭȕȩȘȎȣ, [w:] La lengua y literatura rusas en el espacio
educativo internacional: estado actualy perspectivas

, t. 1, Granada

2007, s. 643

²648.

Kosik-Szwejkowska B.,

%DUZDZMč]\NXhiszpaęVNLP$VSHNWVHPDQW\F]

no-kulturowy

, komputeropis, Szczecin 2018.

Kosik-Szwejkowska B.,

1D]Z\ EDUZ\ F]DUQHM ZH ZVSyãF]HVQ\P Mč]\NX

KLV]SDęVNLP, [w:] %DUZDZMčzyku, literaturze i kulturze V, red. E. Ko-
morowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2014, s. 73

²82.

Kosik-Szwejkowska B.,

2 IRUPDFK L WZRU]HQLX QD]Z EDUZ Z Mč]\NX

KLV]SDęVNLP, [w:] %DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H VI, red.
E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2015, s. 55

²68.

Kustova G., Rachilina E., O nazwach barw

ȕȓșȮțȩȗ i ȔȮșȠȩȗ ZMč]\NX

rosyjskim,

[w:]

6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\EDUZ1D]Z\

Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. II, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2003, s. 23

²36.

Leman J.,

%DUZD F]HUZRQD Z SRZLHĤFL $OHNVDQGUD 0DMNRZVNLHJR įsFp

LSU]LJzGs5HPVD>Z@BarZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIV, red.
E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 151

²160.

Linguistics across Culture

, red. O. Molchanova, Szczecin 2003.

Lyons J., Semantyka,

SU]HNã$:HLQVEHUJt. 1, Warszawa 1984.

âR]RZVNL3Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej? [w:] Podstawy

gramatyki kognitywnej

, red. H. Kardela, Warszawa 1994, s. 243

²254.

0DİXOLV-Frydel A., O pochodzeniu i ewolucji ]QDF]HęOHNVHPyZQD]\ZD-

MĈF\FK NRORU QLHELHVNL RUD] QLHELHVNĈ EDUZč RF]X Z Mč]\NX URV\MVNLP
[w:]

: NUčJX NRORUX SU]HVWU]HQL L F]DVX, red. E. Komorowska,

Szczecin 2009, s. 207

²219.

Michalak J.,

%DUZ\ L EODVNL ĤZLĈW\QL FKU]HĤFLMDęVNLHM Z QXUFLH NRJQLW\-

wizmu

, [w:]

ģZLDW6ãRZLDQZMč]\NXLNXOWXU]HVII. Kulturoznawstwo,

138 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

historia

, red. E. Komorowska, A. Krzanowska, Szczecin 2006,

s. 133

²136.

Mielcarek G., Semantic aspects of the English basic colour-term black and

Polish

czarny, [w:] Linguistics across Culture

UHG20RãF]DQRZD

Szczecin 2003, s. 81

²94.

0LNRãDMF]\N ' Colour-terms in English and Polish (the sub-field of the

English

purple and the Polish purpurowy), [w:] Linguistics across

Culture

UHG20RãF]DQRZD6]F]HFLQ s. 95²112.

0LĤFLHUHZLcz K. , 3DOHWD NRORUX QLHED Z URV\MVNLP Mč]\NX PyZLRQ\P,

SUDFDPDJLVWHUVND8QLZHUV\WHW6]F]HFLęVki, Szczecin 2006.

0RãF]DQRZD 2 General remarks on colour-terms used in common and

proper naming (with special reference to the English

black, Russian

FK·RUnyj and Altai kara), [w:] Linguistics across Culture, red.

20RãF]DQRZD6]F]HFLQV²38.

Morgan G., Corbett G., Russian colour term salience

Å5XVVLDQ/LQJXLV

WLFVµQUV²141.

Morton J. L., Global Color Survey, Colorcom, https://www.colorcom.

com/global-color-survey,

GRVWčS

Mozolewska A., Colour terms and emotions in English and Polish

Å%H

yond

3KLORORJ\µQUs. 77²102.

Narloch A.,

ȄȐȓȠȜoȏoȕțȎȥȓțȖȭȐȝȜșȪȟȘȜȚȖȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣǿȠȞȡȘ-

ȠȡȞțȜ-ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȖȓ ȠȓȞȚȖțȜșȜȑȖȥȓȟȘȖȓ Ȗ ȘȜȑțȖȠȖȐțȩȓ ȎȟȝȓȘ-

Ƞȩ, Poznaę

Niewiarowicz R., Colour-terms in English and Polish: The sub-field of the

English

brown and Polish

EUĈ]RZ\ >Z@ Linguistics across Culture,

UHG20RãF]DQRZD6]F]HFLQV²130.

Nowakowska-Kempna I., K

RQFHSWXDOL]DFMD XF]Xþ Z Mč]\NX SROVNLP,

Warszawa 2000.

Orsson D.,

,GHQW\ILNDFMDNRORUyZZSROLW\Fe. Badania ankietowe w Polsce

i w Niemczech

, [w:] Barwa w j

č]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H V, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2014, s. 247

²258.

Paramei G. V., Singing the Russian blues: An argument for culturally

basic color terms

Å&URVV-Cultural Research: The Journal of Com-

SDUDWLYH6RFLDO6WXGLHVµ005, nr 39/1, s. 10²38.

3DZãRZVNL A., Quantitative linguistics in the study of colour terminology:

A research report

, [w:] Progress in Colour Studies I: Language and Cul-

Bibliografia 139

ture

, red. C. P. Biggam, C. J. Kay, Amsterdam

² Philadelphia 2006,

s. 37

²55.

3DZãRZVNL A., 6WUXNWXUDLORĤFLRZDSRODOHNV\NDOQHJRQD]ZNRORUyZÅPo-

ORQLFDµQU 22²23, s. 93²116.

3DZãowski A., The quantitative approach in cultural anthropology: Appli-

cation of linguistic corpora in the analysis of basic color terms

ÅJournal

of Quantitative Linguistics

µQU6/3, s. 222²234.

3HWUXQLĀHYD 9 3DOHWD EDUZ Z Mč]\NX URV\MVNLP R SU]\PLRWnikowych

nazwach barw),

[w:]

6WXGLD ]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\ barw.

1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\NDty mentalne, cz. I, red. R. Grzegorczyko-
wa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 29

²38.

Pietrzyk I.,

.RQRWDFMHQD]ZEDUZZMč]\NX5RVMDQL3RODNyZ, [w:] R. Ga-

warkiewicz, I. Pietrzyk, B. Rodziewicz,

3ROVNLVãRZQLNDVRFMDF\MQ\

z suplementem

, Szczecin 2008, s. 261

²277.

3LQWDULþ1Komorowska E., Zelenilo u metaforici poljskoga i hrvatskoga

govornoga jezyka

Å5LMHĀÿDVRSLV]DVODYHQVNXILORORJLMXµ, dog. 16,

sv. 1, Rijeka 2010, s. 64

²71.

Pluta A.,

: MDNLP NRORU]H SDWU]\P\ QD ĤZLDW" ² 3RVWU]HJDQLH ĤZLDWD

poprzez f

UD]HRORJL]P\ ] NRPSRQHQWDPL QD PDWHULDOH Mč]\ND

chorwackiego

, [w:]

ģZLDW 6ãRZLDQ Z Mč]\NX L NXOWXU]H VIII. -č]\NR-

znawstwo: Leksykologia. Frazeologia

, red. E. Komorowska, A. Krza-

nowska, Szczecin 2007, s. 214

²218.

3ãRPLęVND0Farben und Sprache. Deutsche und polnische Farbbezeich-

nungen aus kontrastiver Sicht

, Frankfurt Am Main, 2003.

Ponikowska M.,

2 NRORU]H QLHELHVNLP Z Mč]\ku polskim, [w:] ģZLDW

6ãRZLDQZ Mčzyku i kulturze V. -č]\NR]QDZVWZR, red. E. Komorowska,
A. Krzanowska, Szczecin 2004, s. 184

²189.

5lWVHS.Preliminary research on Turkish basic colour terms with an em-

phasis on blue

, [w:] New Directions in Colour Studies, red. C. P. Big-

gam, C. Hough, C. J. Kay, D. R. Simmons, Amsterdam

² Philadel-

phia 2011, s. 133

²145.

Rogowska-Cybulska E., O nazwach

NRORUyZ Z HW\PRORJLDFK OXGRZ\FK

SROVNLFKQD]ZPLHMVFRZRĤFL, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]H
III, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2012, s. 25-39.

Rosch E., Human categorization, [w:] Advances in Cross-cultural Psy-

chology

1, red. N. Warren, New York 1977, s. 1

²72.

140 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Schabowska M., Pochodne przymiotniki barwy

Å-č]\N3ROVNLµnr

XL, s. 291

²304.

6HJHGD25RELy%XGLxR%5HODFLyQHQWUH el color y los sentimientos en

ODIUDVHRORJtDGHORVLGLRPDVHVSDxRO\SRODFR, [w:] ģZLDW6ãRZLDQZMč-
zyku i kulturze

-č]\NR]QDZVWZR, red. E. Komorowska, A. Krza-

nowska, Szczecin 2009, s. 188

²195.

6NZDUF]\ęVND6(ZROXFMDREUD]yZX6ãRZDFNLHJR/ZyZ

6NZDUF]\ęVND 6 :DUWRĤþ WUHĤFLRZD NRORUyZ Z URPDQtyzmie a dzisiaj,

Å3DPLčWQLN/LWHUDFNLµ 1932, nr XXIX, s. 233²301.

6RNRãRZVND 2 2EUD]RZDQLH NRORUXD NRQZHQFMH Mč]\NRZH, [w:] Barwa

ZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HII, red. E. Komorowska, D. Stanule-
wicz, Szczecin 2011, s. 79

²91.

Stala E., Los

QRPEUHVGHORVFRORUHVHQHOHVSDxROGHORVVLJORV;9,-XVII,

Alicante 2011.

Stala E.,

3ROHOHNV\NDOQHEDUZ\F]HUZRQHMZMč]\NXKLV]SDęVNLP² studium

diachroniczne

, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H I, red.

E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2010, s. 51

²62.

Stanulewicz D.,

%DUZDILROHWRZDZMč]\NXSROVNLP, [w:] :NUčJXNRORUX

przestrzeni i czasu

, red. E. Komorowska, Szczecin 2009, s. 281

²299.

Stanulewicz D.,

%DUZDUyİRZDZMč]\NXSROVNLP[w:] :NUčJXVãRZDred.

į.R]icka-Borysowska, J. Misiukajtis, Szczecin 2008, s. 226²235.

Stanulewicz D., Blue in English and Polish, [w:] Europa der Sprachen:

Sprachkompetenz

² Mehrsprachigkeit ² Translation: Akten des 35. Lin-

guistischen Kolloquiums in Innsbruck 2000

. Teil I: Sprache und Gesell-

schaft

, red. L. N. Zybatow, Frankfurt am Main 2003, s. 213

²222.

Stanulewicz D., Colour, Culture and Language: Blue in Polish

*GDęVN

2009.

Stanulewicz D., Imagery and studying colour terms, [w:] Imagery in

Language: Festschrift in Honour of Professor Ronald W. Langacker

red. B. Lewandowska-Tomaszczyk, A. Kwiatkowska, Frankfurt
am Main 2004, s. 787

²799.

Stanulewicz D., Is the Polish term for blue a typical basic colour term?,

[w:] Cognitive Linguistics Today, red. B. Lewandowska-Tomasz-
czyk, K. Turewicz, Frankfurt am Main 2002, s. 417

²433.

Stanulewicz D.,

-DNLHJRNRORUXMHVWV]F]čĤFLH":\QLNLEDGDęDQNLHWRZ\FK,

[w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIII, red. E. Komorowska,

D. Stanulewicz, Szczecin 2012, s. 123

²130.

Bibliografia 141

Stanulewicz D.,

.DPLHęLNRORU%DUZDWXUNXVRZDZMč]\NXSROVNLP, [w:]

,PLRQD Mč]\NRZHM NRPXQLNDFML F]\OL GHPDNLMDİRZDQLH VHQVyZ .VLčJD
jubileuszowa dedykowana profesor Marcelinie Grabskiej

, red. K. Wojan,

į 6ãDGNLHZLF] $ +DX . :ĈGRãRZVND-LHVQHU *GDęVN
s. 297

²315.

Stanulewicz D.,

.RORU\DQD]Z\JDWXQNyZSWDNyZHXURSHMVNLFKZMč]\NX

polskim,

>Z@Å6ãRZDVãRZDVãRZDµZNRPXQLNDFMLMč]\NRZHM II, red.

0*UDEVND*GDęVN s. 179²186.

Stanulewicz D., Nazwy barwy czerwonej a emocje w polskiej prozie

badanie korpusowe

, [w:]

(PRFMH Z Mč]\NDFK L NXOWXUDFK ĤZLDWD, red.

E. Komorowska, A. Szlachta, Szczecin 2016, s. 359

²380.

Stanulewicz D.,

3z]ZsIDUZyZZNDV]sEVF]LPMm]sNLMLFKSV\FKzORJLF]Q{

Sã{WQRWD / Nazwy barw Z Mč]\NX NDV]XEVNLP LLFK SV\FKRORJLF]QD LV

WRWQRĤþÅ%LXOHWLQ5DG]s]Qs.DV]sEVF]pJz-m]sND%LXOHW\Q5DG\

-č]\ND .DV]XEVNLHJRµ V ²121 [wersja kasz.], 252²261
[wersja pol].

Stanulewicz D., Psychological salience of Polish color terms, [w:] Linguis-

WLN,QWHUQDWLRQDO)HVWVFKULIWIU+HLQULFK:HEHU red:.UVFKQHU
R. Rapp, Lengerich 2006, s. 147

²156.

Stanulewicz D.,

6ãRZQLFWZR EDUZ D NRQWDNW\ PLčG]\Mč]\NRZH, [w:]

:VFKyG²=DFKyG-č]\NURV\MVNLLOLWHUDWXUa w perspektywie kulturowej,
r

HG*1HIDJLQD6ãXSVN s. 279²285.

Stanulewicz D.,

6ãRZQLFWZR EDUZ Z Mč]\NX NDV]XEVNLP ² SUyED XVWDOHQLD

zbioru nazw podstawowych

Å$FWD&DVVXELDQDµ 2009, nr 11, s. 128²140.

Stanulewicz D., The Polish and Kashubian colour lexicons: Basic and non-

basic terms

, [w:] New Insights into Slavic Linguistics, red. J. Witko

S. Jaworski, Frankfurt am Main 2014, s. 357

²373.

Stanulewicz D.,

7ãXPDF]HQLHQD]ZNRORUyZQDMč]\NSROVNL, [w:] 3U]HNãD

GDMĈF QLHSU]HNãDGDOQH II: 0DWHULDã\ ] ,, 0LčG]\QDURGRZHM .RQIerencji

7UDQVODWRU\F]QHM*GDęVNUHG2.XELęVND:.XELęVNL *GDęVN
2004, s. 227

²238.

Stanulewicz D.,

=UyİQLFRZDQLH UHJLRQDOQH SURWRW\SRZ\FK RGQLHVLHę

V]HĤFLX SRGVWDZRZ\FK QD]Z EDUZ Z Mč]\NX SROVNLP (ELDã\, czarny,
czerwony, zielony,

İyãW\, niebieski) ² QD WOH SRUyZQDZF]\P Z\-

EUDQ\FK Mč]\NyZ VãRZLDęVNLFK L JHUPDęVNLFK ÅBiuletyn Polskiego

7RZDU]\VWZD-č]\NR]QDZF]HJRµ2006, nr 62, s. 201²213.

142 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Stanulewicz D., Berger I.,

2XQLZHUVDOQRĤFLVNRMDU]Hę]EDUZDPL$VRF-

MDFMH]V]DURĤFLĈEUĈ]HPILROHWHPUyİHPLRUDQİHP, [w:] %DUZDZMč]\-
ku, literaturze i kulturze

VIII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz,

Szczecin 2017, s. 77

²92.

Stanulewicz D., Berger I.,

2XQLZHUVDOQRĤFLVNRMDU]Hę]EDUZDPL$VRF-

MDFMH]ELHOĈF]HUQLĈF]HUZLHQLĈ]LHOHQLĈİyãFLĈLEãčNLWHP, [w:] 0LčG]\-
kulturowy dyskurs filologiczny

, red. J. Wasiluk, M. Gierczy

ęVNa-

Kolas

*/LVRZVND6ãXSVNZGUXNX.

Stanulewicz D., Komorowska E.,

3DZãRZVNL$Axiological aspects of

Polish colour vocabulary: A study of associations

, [w:] Colour Studies:

A Broad Spectrum

, red. W. Anderson, C. P. Biggam, C. Hough,

C. Kay, Amsterdam

² Philadelphia 2014, s. 258²272.

Stanulewicz D., Komorowska E.,

:DUWRĤFLRZDQLHEDUZSU]H]Xİ\WNRZ-

QLNyZ Mč]\ND URV\MVNLHJR ² aspekty LORĤFLRZH EDGDQLD ZVWčpnego, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H IX, red. E. Komorowska,
D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 139

²152.

Stanulewicz D., Komorowska E.,

:DUWRĤFLRZDQLHEDUZSU]H]Xİ\WNRZ-

QLNyZ Mč]\ND URV\MVNLHJR ² ulubione kolory i skojarzenia (badanie

ZVWčSQe), [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIX, red. E. Ko-
morowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 153

²174.

Stanulewicz D.,

3DZãRZVNL$Colour and ideology: The word for RED

in the Polish press, 1945

²1954, [w:] Progress in Colour Studies: Cogni-

tion, Language and Beyond

, red. L. W. MacDonald, C. P. Biggam,

G. V. Paramei, Amsterdam

² Philadelphia 2018, s. 241²267.

Stanulewicz D.,

3DZãRZVNL $ Kashubian colour vocabulary, [w:] Di-

rections in Colour Studies

, red. C. P. Biggam, C. Hough, C. J. Kay,

D. R. Simmons, Amsterdam

² Philadelphia 2011, s. 105²119.

Stanulewicz D., Smentek M.,

2Xİ\FLXOHNVemu SRPDUDęF]RZ\ w polskiej

prozie

² badania korpusowe, [w:] %DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H

VIII, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2017, s. 119

²137.

Steiner R., Nature des couleurs,

*HQqYH 1978.

6WUDĤ(1D]Z\RSDUWHQDV\PEROLFHNRORUyZRGQRV]ĈFHVLčGRXJUXSRZDę

SROLW\F]Q\FKZMč]\NXSROVNLPLURV\Mskim, [w:] -č]\NDU]HF]\ZLVWRĤþ.
Rusycystyczne studia konfrontatywne

UHG 3 &]HUZLęVNL + )RQ

WDęVNL Katowice 2005, s. 178²184.

Bibliografia 143

6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\EDUZ1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\

katy mentalne,

cz. I, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, War-

szawa 2000.

6WXGLD]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM. 1D]Z\EDUZ1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\

katy mentalne,

cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa,

Warszawa 2003.

Sutrop U., List task and a cognitive salience index,

Å)LHOG 0HWKRGVµ

2001, nr 13/3, s. 263

²276.

6]F]čN J., 2V\PEROLF]QHMIXQNFMLEDUZZMč]\NXLNXOWXU]H ² niemiecko-

polskie studium

SRUyZQDZF]e, [w:] %DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]H

I, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2010, s. 93

²106.

6]F]\JãRZVND7A short English²Polish contrastive analysis of the rela-

tionship between the continuum of colours and the continuum of emo-
tions

Å/LQJXLVWLFD6LOHVLDQDµQUV²107.

Szlachta A., Postrzeganie barw

² badania ankietowe przeprowadzone

ZĤUyGXF]HVWQLNyZ/HWQLHM6]NRã\-č]\NDL.Xltury Polskiej w Szczecinie
(2017)

, [w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HIX, red. E. Komo-

rowska, D. Stanulewicz, Szczecin 2018, s. 101

²122.

Szlachta A.,

3URWRW\SRZH RGQLHVLHQLD QD]Z EDUZ QD SU]\NãDG]LH EDGDę

DQNLHWRZ\FKSURZDG]RQ\FKZĤURGRZLVNXZLHORMč]\F]Q\P, [w:] Barwa

ZMč]\NXOLWeraturze i kulturze IX, red. E. Komorowska, D. Stanu-
lewicz, Szczecin 2018, s. 123

²137.

Tambor J., Stereotyp i prototyp w znaczeniach

WHUPLQyZÅ3RVWVFULSWXP

RORQLVW\F]QHµQUV23²29.

7HOHİ\ęVND(NazZ\EDUZZWZyUF]RĤFL&\SULDQD1RUZLGD, Warszawa

1994.

Teodorowicz-Hellman E., Nazwy odcieni barw

ZMč]\NXV]ZHG]NLPLLFKSR-

UyZQDQLH]SROVNLP, [w:] 6HPDQW\F]QD VWUXNWXUDVãRZQLFWZDL Z\SRZLH-
dzi,

red. R. Grzegorczykowa, Z. Zaron, Warszawa 1997, s. 103

²111.

Teodorowicz-Hellman E.,

3RVWU]HJDQLH ĤZLDWD URĤOLQ ]ZLHU]ĈW L OXG]L

SRSU]H]QD]ZčEDUZ\İyãW\ w Mč]\NXSROVNLPRUD]JXOZMč]\NXV]ZHG]
kim

, [w:]

6WXGLD ] VHPDQW\NL SRUyZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\

Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQH cz. II, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2003, s. 135

²150.

Teodorowicz-Hellman E.,

7HRULD SURWRW\SyZ D QD]Z\ barw w Mč]\NX

polskim i szwedzkim. Obrazy konceptualne nazw barw a ich eksplikacje

Mč]\NRZHÅ3RORQLFDµQUV 75²91.

144 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

7HUHĤ $ The sub-field of the English red and the Polish czerwony (the

componential analysis of

red and czerwony), [w:] Linguistics across

Culture

UHG20RãF]DQRZD6]F]HFLQV²144.

Tokarski R.,

1D]ZD EDUZ\ LMHM Xİ\FLD SURWRW\SRZH, [w:] 2SLVDþ VãRZD.

0DWHULDã\ 2JyOQRSROVNLHM 6HVML 1DXNRZHM Z URF]QLFč ĤPLHUFL SURIHVRU

'DQXW\%XWWOHUÅ7HRUHW\F]QHL0HWRGRORJLF]ne Zagadnienia Leksykolo-

JLLµ :DUV]DZD -5 marca 1992 r., red. A. Markowski, Warszawa
1992, s. 202

²221.

Tokarski R.,

3UREOHPDW\NDMč]\NRZHJRREUD]XĤZLDWDZĤZLHWOHsemantyki

barw

, [w:]

1D]Z\EDUZLZ\PLDUyZColour terms and measure terms.

Swedish-Polish Linguistic Conference on the Semantics of Colour and
Measure Expression. Stockholm, 1996.04

, red. B. Nilsson, E. Teodo-

rowicz-Hellman, Stockholm 1997, s. 75

²86.

Tokarski R.,

5HJXODUQ\ L QLHUHJXODUQ\ UR]ZyM NRQRWDFML VHPDQW\F]Q\FK

nazw barw

, [w:] Nazwy barw i wymia

UyZColour terms and measure

terms. Swedish-Polish Linguistic Conference on the Semantics of Colour
and Measure Expression. Stockholm, 1996.04

, red. Barbro Nilsson,

Ewa Teodorowicz-Hellman, Stockholm 1997, Stockholm Univer-
sity, Slavic Institute, s. 63

²74.

Tokarski R.,

6HPDQW\NDEDUZZHZVSyãF]HVQHMSROV]F]\ĮQLH, Lublin 1995.

Tokarski R.,

6HPDQW\ND EDUZ ZH ZVSyãF]HVQHM SROV]F]\ĮQLH, wyd. II,

Lublin 2004.

Uberman A., Contrastive metaphorics of colour

² representations of red in

English and Slovak

, [w:] Links and Connections

UHG01RYiNRYi

'8KUtNRYi$%|KPHURYi%UDWLVODYDV²110.

Uberman A., Contrastive semantic chromatosemy: The case study of blue,

[w:] Galicia Studies in Language with Historical Semantics Fore-
grounded

, red. G. A. Kleparsk

L - :HVyã 0 *yUHFND-6PROLęVND

&KHãPV²115.

8XVNOD 0 Terms for red in Central Europe: An areal phenomenon in

Hungarian and Czech

, [w:] New Directions in Colour Studies, red.

C. P. Biggam, C. Hough, C. J. Kay, D. R. Simmons, Amsterdam

Philadelphia 2011, s. 147

²156.

8XVNOD0The basic colour terms of CzechÅ7UDPHVµQU

s. 3

²28.

8XVNOD0The basic colour terms of Finnish, ÅSKY Journal of Linguis-

WLFVµQUV367²397.

Bibliografia 145

8XVNOD06utrop U., Preliminary study of basic colour terms in Mod-

ern Hungarian

Å/LQJXLVWLFD8UDOLFDµQUV²123.

9DěNRYi - 0LHQLþ VLč UyİQ\PL NRORUDPL =DEDUZLHQLH VNyU\ MDNR

symbol

L]DFMD FHFK L VWDQyZ SV\FKRIL]\F]Q\FK F]ãRZLHND, [w:] Studia

]VHPDQW\NLSRUyZQDZF]HM1D]Z\EDUZ1D]Z\Z\PLDUyZ3UHG\NDW\
mentalne,

cz. I, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, War-

szawa 2000, s. 105

²125.

9DęNRYi , -č]\NRZH L NXOWXURZH RGQLHVLHQLD czeskiej nazwy barwy

zeleny

, [w:] Studia z

VHPDQW\NL SRUyZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\

Z\PLDUyZ 3redykaty mentalne, cz. II, red. R. Grzegorczykowa,
K. Waszakowa, Warszawa 2003, s. 9

²22.

9DęNRYi,.RORU\ZF]HVNLPMč]\NRZ\PREUD]LHĤZLDWDEDUZDçOXWD[w:]

6WXGLD ] VHPDQW\NL SRUyZQDZF]HM 1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ
Predykaty mentalne,

cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Wasza-

kowa, Warszawa 2003, s. 69

²98.

Waszakowa K.,

-č]\NRZHLNXOWXURZHRGQLHVLHQLDQD]Z\EDUZ\İyãWHMZH

ZVSyãF]HVQHM SROV]F]\ĮQLH, [w:] Studia z semantyki SRUyZQDZF]HM

1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. II, red.
R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003, s. 99

²121.

Waszakowa K., Podstawowe nazwy barw i ich prototypowe odniesienia.

0HWRGRORJLD RSLVX SRUyZQDZF]HJR, [w:] Studia z semantyNL SRUyZ-

QDZF]HM 1D]Z\ EDUZ QD]Z\ Z\PLDUyZ SUHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. I,
red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 17

²28.

Waszakowa K.,

6WUXNWXUD]QDF]HQLRZDSRGVWDZRZ\FKQD]ZEDUZ=DãR-

İHQLD RSLVX SRUyZQDZF]HJR, [w:] StXGLD ] VHPDQW\NL SRUywnawczej,

1D]Z\ EDUZ 1D]Z\ Z\PLDUyZ 3UHG\NDW\ PHQWDOQH, cz. I, red.
R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2000, s. 59

²72.

Westphal J., Colour: Some Philosophical Problems from Wittgenstein,

Oxford 1987.

Widerman K., Sienkiewicz

² kolorysta czy rysownik? Å3RUDGQLN-č]\NR-

Z\µnr 9, s. 520²526.

Wierzbicka A., Cups and Mugs: Lexicography and Conceptual Analysis,

Å$XVWUDOLDQ-RXUQDORI/LQJXLVWLFVµQU, s. 205²255.

Wierzbicka A.,

-č]\N² XP\Vã² kultura, UHG-%DUWPLęVki, Warszawa

1999.

Wierzbicka A.,

3U]HNãDGDOQRĤþ D HOHPHQWDUQH MHGQRVWNL VHPDQW\F]QH,

Å3U]HJOĈG+XPDQLVW\F]Q\µ 1978, nr 2, s. 53²68.

146 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

Wierzbicka A., Semantics: Primes and Universals, Oxford

² New York

1996.

Wierzbicka A., Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne,

SU]HNã

$*ãD]..RUİ\NR. Tokarski, Lublin 2006.

Wierzbicka A., The meaning of color terms: Semantics, culture, and cogni-

tion

Å&RJQLWLYH/LQJXLVWLFVµQUV²150.

Witkiewicz S., Mickiewicz jako kolorysta, Warszawa 1947.
Wittgenstein L., Philosophical Investigations, New York 1953.
Wittgenstein L., Uwagi o barwach, prz

HNã % %DUDQ :DUV]DZD

(prwdr. 1977).

Wittgenstein L.,

%HPHUNXQJHQEHU)DUEHQ / Remarks on Colour, Oxford

1977.

Wu Lan, O znaczeniu barw chromatycznych

Z NXOWXU]H FKLęVNLHM, [w:]

%DUZD Z Mč]\NX OLWHUDWXU]H L NXOWXU]H VIII, red. E. Komorowska,
D. Stanulewicz, Szczecin 2017, s. 151

²169.

:\UčELDN ( The sub-field of the English orange and the Polish poma-

UDęF]RZ\ >w:] Linguistics across Culture, red. O. 0RãF]DQRZD
Szczecin 2003, s. 145

²160.

Zakrzewska J., Sakura i Hello Kitty

² UyİRZHV\PEROHNXOWXU\MDSRęVNLHM,

[w:]

%DUZDZMč]\NXOLWHUDWXU]HLNXOWXU]HVI, red. E. Komorowska,

D. Stanulewicz, Szczecin 2015, s. 165

²195.

Zalewska M., Different approaches to colour study, [w:] Linguistics across

Culture

UHG20RãF]DQRZD6]F]HFLQV²174.

=DUčED$1D]Z\EDUZZGLDOHNWDFKLKLVWRULLMč]\NDSROVNLHJR:URFãDZ

1954.

Zeugner G.,

%DUZDLF]ãRZLHN, SU]HNã. J. Rogaczewski, Warszawa 1965.

ǮșȖȚȝȖȓȐȎ ǾǰǿȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȎȕțȎȥȖȚȜȟȠȪȟșȜȐȎȖȟȠȞȡȘȠȡȞȎșȓȘ-

ȟȖȘȜ-ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȗȑȞȡȝȝȩ, ǹȓțȖțȑȞȎȒ.

ǮșȖȚȝȖȓȐȎ Ǿ ǰ ȃȡȒȜȔȓȟȠȐȓțțȜ-ȖȕȜȏȞȎȕȖȠȓșȪțȎȭȞȜșȪȟȖțȓȑȜȖȑȜ-

șȡȏȜȑȜ ȤȐȓȠȜȐ Ȑ ȝȜȫȕȖȖ ǿ ǳȟȓțȖțȎ, ȁȥ ȕȎȝ ǸȎșȖțȖțȑȎȒȟȘȜȑȜ

ȡțȖȐȓȞȟȖȠȓȠȎnr 4, s. 18²31.

ǯȎȣȖșȖțȎǻǯ ǶȟȠȜȞȖȭȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓ, ǺȜȟȘȐȎ

1975.

ǯȜȥȘȎȞȓȐȎ Ȁǰ ǿȖȟȠȓȚȎ ȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȒȞȓȐțȓȎțȑșȖȗȟȘȜȚȭȕȩȘȓ,

[w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟ-

ȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎ07, s. 112²125.

Bibliografia 147

ǯȞȎȠȥȖȘȜȐȎ ǻ ǿ ȄȐȓȠȜȐȎȭ ȘȎȞȠȖțȎ ȚȖȞȎ Ȑ ȢȖțȟȘȜȚ Ȗ ȞȡȟȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȜȐȜȚȟȜȕțȎțȖȖ, aȐȠȒȜȘȒȖȟǺȜȟȘȐȎ

ǰȎȟȖșȓȐȖȥǮǽǶȟȟșȓȒȜȐȎțȖȓșȓȘȟȖȘȖȐȝȟȖȣȜșȖțȑȐȖȟȠȖȥȓȟȘȜȚȫȘȟ-

ȝȓȞȖȚȓțȠȓǺȜȟȘȐȎ

ǰȎȟȖșȓȐȖȥǮǽred.), ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩ-

ȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, ǺȜȟȘȐȎ

ǰȎȟȖșȓȐȖȥ Ǯ ǽ ǸȡȕțȓȤȜȐȎ ǿ ǻ ǺȖȧȓțȘȜ ǿ ǿ ȄȐȓȠ Ȗ țȎȕ-

ȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓǺȜȟȘȐȎ

ǰȎȟȖșȓȐȖȥǮǽȋȠȖȚȜșȜȑȖȭȤȐȓȠȜțȎȖȚȓțȜȐȎțȖȗȘȎȘȕȓȞȘȎșȜțȎȤȖȜ-

țȎșȪțȜ-ȘȡșȪȠȡȞțȜȑȜ ȟȜȕțȎțȖȭ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜ-

ȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗ Ȗ ȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗ ȎțȎșȖȕ, red.

ǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎV²28.

ǱȎțȖțȎǻǮǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȑȜȠȟȘȜȚȭȕȩȘȓȖȐȜȟȠȜȥ-

țȜȑȓȞȚȎțȟȘȜȚȎȞȓȎșȓ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ

ȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥ

ǺȜȟȘȐȎs. 101²111.

ǱȎțȖțȎǻǮǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȒȞȓȐțȓțȓȚȓȤȘȜȚȖȒȞȓȐțȓ-

ȟȎȘȟȜțȟȘȜȚ ȭȕȩȘȎȣ [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ

ȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥ

ǺȜȟȘȐȎs. 83²100.

ǱeȞaȟȖȚȓțȘo Ƕ A., ǿȓȚȎțȠȖȘȎ ȞȡȟȟȘȖȣ ȤȐȓȠȜoȏoȕțȎȥȓȖȖȗ ǱoȞ-

șoȐȘa 2010.

ǱȞȎțȜȐȟȘȎȭ ǹ Ǻ ǽȞȖșȎȑȎȠȓșȪțȩȓ ȜȏȜȕțȎȥȎȬȧȖȓ ȤȐȓȠ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȓXVII²XX ȐȐ.DȐȠȘȎțȒȒȖȟǺȜȟȘȐȎ

ǵȎȐȪȭșȜȐȎ Ǻ ǰ ȄȐȓȠȜțȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ Ȑ șȖȠȜȐȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ >Ȑ@ ǻȎȖ-

ȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗ Ȗ ȖȟȠȜ-

ȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ ǺȜȟȘȐȎc. 198²228.

ǶȟȟȓȞșȖțǶǺǶȟȠȜȞȖȭȟșȜȐȎȘȞȎȟțȩȗÅǾȡȟȟȘȖȗȭȕȩȘȐȦȘȜșȓµ

1951, nr 3, s. 85

²89.

ǸȎȞȠȎȦȜȐȎ Ȍ Ǯ, ȂȡțȘȤȖȜțȎșȪțȜ-ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȓ ȤȐȓȠȜ-ȟȐȓȠȜȐȜȓ

ȝȜșȓȐșȖȞȖȘȓ ǶǿȓȐȓȞțȖțȎDȐȠȘȎțȒȒȖȟǯȎȞțȎȡș004.

ǸȓȕȖțȎǿǰ, ǿȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȓȝȜșȓȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓ

ȒȖȎȣȞȜțȖȥȓȟȘȖȗ ȎȟȝȓȘȠ, aȐȠ ȒȖȟȟ țȎ ȟȜȖȟȘȎțȖȓ ȡȥ ȟȠ ȒȜȘ-

ȠȜȞȎȢȖșȜșȜȑȖȥȓȟȘȖȣțȎȡȘ, ǽȓțȕȎ

ǸȡșȖȘȜȐȎǶǿǿȓȚȎțȠȖȘȜ-ȟȠȖșȖȟȠȖȥȓȟȘȎȭȣȎȞȎȘȠȓȞȖȟȠȖȘȎȎȠȞȖȏȡ-

ȠȖȐțȩȣ ȖȚȓțțȩȣ ȟȜȥȓȠȎțȖȗ (ǻȎ ȚȎȠȓȞȖȎșȓ ȟȐȓȠȜȐȩȣ Ȗ ȤȐȓȠȜȐȩȣ

148 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

ȝȞȖșȎȑȎȠȓșȪțȩȣȐȝȞȜȖȕȐȓȒȓțȖȭȣǸǱǽȎȡȟȠȜȐȟȘȜȑȜȖǺǺǽȞȖȦ-

ȐȖțȎDȐȠȘȎțȒȒȖȟǹȓțȖțȑȞȎȒ

ǸȡșȪȝȖțȎ ǰ Ǳ ǹȖțȑȐȖȟȠȖȘȎ ȤȐȓȠȎ. ȀȓȞȚȖțȩ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȝȜșȪȟȘȜȚ

ȖȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣǺȜȟȘȐȎ

ǸȡșȪȝȖțȎ ǰ Ǳ ǿȖȟȠȓȚȎ ȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȞȡȟȟȘȜȑȜ ȭȕȩȘȎȐ ȖȟȠȜ-

ȞȖȥȓȟȘȜȚ ȜȟȐȓȧȓțȖȖ >Ȑ@ ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ

ȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥ

ǺȜȟȘȐȎs. 126²184.

ǹȡȘȪȭțȓțȘȜ Ƕ ǻ ȄȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȭ ȝȞȖȞȜȒțȩȣ ȭȐșȓțȖȗ Ȑ ȝȞȜȖ-

ȕȐȓȒȓțȖȭȣ ǻȎȏȜȘȜȐȎ, [w:] ǿȠȞȡȠȡȞȎȠȓȘȟȠȎȖȟȓȚȎțȠȖȘȎȭȕȩȘȜȐȩȣ

ȓȒȖțȖȤ ǿȏ țȎȡȥ ȠȞ red ǻ Ǳ ǯȎȏȓțȘȜ ǸȎșȖțȖțȑȞȎȒ
s. 71

²81.

ǺȎȘȓȓțȘȜ Ǻ Ƕ ǿȓȚȎțȠȖȘȎ ȟȐȓȠȎ Ȑ ȞȎȕțȜȟȠȞȡȘȠȡȞțȩȣ ȭȕȩȘȎȣ

ȡțȖȐȓȞȟȎșȪțȜȓȖțȎȤȖȜțȎșȪțȜȓDȐȠȘȎțȒȒȖȟǿȎȞȎȠȜȐ

ǺȎșȬȠȖțȎ Ǻ Ǯ ǸȖȟȠȜȞȖȖȟșȜȐȎȏȓșȩȗȐȒȞȓȐțȓȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓ țȎ

ȚȎȠȓȞȖȎșȓșȓȠȜȝȖȟȓȗXI²XIII ȐȐȁȥȕȎȝǸȖȦȖțȓȐȟȘȜȑȜȑȜȟȡ-

ȒȎȞȟȠȐȓțțȜȑȜȡțȖȐȓȞȟȖȠȓȠȎ, nr 47/1.

ǺȖȣȎȗșȜȐȎ Ȁ Ǯ ǿȖȟȠȓȚȎ ȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗ Ȑ ȟȠȎȞȜȢȞȎțȤȡȕȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȓ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓ-

ȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎ
s. 77

²82.

ǺȜȟȘȜȐȖȥ ǰ Ǯ ȀȖȝȜșȜȑȖȭ ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȑȜ ȝȜșȭ, [w:] ǽȞȜȏșȓȚȩ

ȢȜȞȚȎșȖȕȎȤȖȖȟȓȚȎțȠȖȘȖȭȕȩȘȎȀȓȕȖȟȩȒȜȘșȎȒȜȐǺȜȟȘȐa 1964.

ǺȜȟȘȜȐȖȥ ǰ ǿȠȎȠȖȟȠȖȘȎ Ȗ ȟȓȚȎțȠȖȘȎǼȝȩȠ ȟȠȎȠȖȟȠȖȥȓȟȘȜȑȜ

ȎțȎșȖȕȎȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȜȑȜȝȜșȭǺȜȟȘȐȎ

ǻȜȞȚȎțȟȘȎȭ Ȍ ǰ ȄȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȭ Ȑ ȒȞȓȐțȓȑȞȓȥȓȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ [w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜ-

ȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 54²65.

ǻȜȞȚȎțȟȘȎȭ Ȍ ǰ ȄȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȭ Ȑ ȟȎțȟȘȞȖȠȓ, [w:] ǻȎȖȚȓ-

țȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗ Ȗ ȖȟȠȜȞȖ-

ȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ ǺȜȟȘȐȎs. 40²53.

ǽȓșȓȐȖțȎ ǻ Ȃ ǿȠȖșȖȟȠȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕȣȡȒȜȔȓȟȠȐȓțțȜȑȜȠȓȘȟȠȎ,

ǹȓțȖțȑȞȎȒ

ǾȎȣȖșȖțȎ ǳ ǰ Ǽ ȟȓȚȎțȠȖȘȓ ȝȞȖșȎȑȎȠȓșȪțȩȣ ȤȐȓȠȎ, [w:] ǻȎȖȚȓ-

țȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗ Ȗ ȖȟȠȜȞȖ-

ȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, ǺȜȟȘȐȎs. 29²39.

Bibliografia 149

ǾȓȦȓȠțȖȘȜȐȎ ǳ Ǯ ǻȎȤȖȜțȎșȪțȜ-ȘȡșȪȠȡȞțȩȗȘȜȚȝȜțȓțȠȟȓȚȎțȠȖ-

ȘȖȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȞȡȟȟȘȜȚȖȎțȑșȖȗȟȘȜȚȭȕȩȘȎȣȐȒȖȎȣȞȜțȖȖ,

DȐȠȘȎțȒȒȖȟǿȎȞȎȠȜȐ

ǾȡȟȎȘȜȐ Ǯ Ȍ ǸȜȝȖȟȎțȖȬȟȖȟȠȓȚȩȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȐȎșȏȎțȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȓ, [w:] ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ

ǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘ-

ȐȎs. 267²278.

ǿȓȒȎȘȜȐȎǶǮǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥețȖȗȐȏȜșȑȎȞȟȘȜȚȭȕȩȘȓ, [w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟ-

ȠȜȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎ007, s. 185²197.

ǿșȓȕȘȖțȎ Ǻ Ǳ ǿȓȚȎțȠȖȘȎ Ȗ ȟȖȚȐȜșȖȘȎ ȝȞȖșȎȑȎȠȓșȪțȜȑȜ ȔȮșȠȩȗ

ȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓȐȟȓȚȎȟȖȜșȜȑȖȥȓȟȘȜȚȖȜțȜȚȎȟȖȜșȜȑȖȥȓȟȘȜȚȎȟȝȓȘ-

ȠȎȣDȐȠȒȖȟțȎȟȜȖȟȘȎțȖȓȡȥȮțȜȗȟȠȓȝȓțȖȘȎțȒȖȒȎȠȎȢȖșȜ-

șȜȑȖȥȓȟȘȖȣțȎȡȘǳȘȎȠȓȞȖțȏȡȞȑ

ǿȜȘȜșȜȐȟȘȎȭ Ǵ ǿȖȟȠȓȚȎ Ȑ șȓȘȟȖȥȓȟȘȜȗ ȟȓȚȎțȠȖȘȓ ǮțȎșȖȕ ȟȓȚȎț-

ȠȖȥȓȟȘȜȗȟȠȞȡȘȠȡȞȩȟșȜȐȎǸȖȓȐ

ǿȜșȜȝȜȐ Ǯ Ƕ, ȄȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȭ Ȑ șȎȠȖțȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ [w:] ǻȎȖȚȓ-

țȜȐȎțȖȭ ȤȐȓȠȎ Ȑ ȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣ ȭȕȩȘȎȣ ǿȖȟȠȓȚțȩȗ Ȗ ȖȟȠȜȞȖ-

ȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, ǺȜȟȘȐȎs. 66²76.

ǿȡȞȜȐȤȓȐȎ Ǻ Ǯ Ǹ ȖȟȠȜȞȖȖ ȟșȜȐȎ ȟȖțȖȗ Ȑ ȞȡȟȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ ȁȥ ȕȎ-

ȝȖȟȖǸȖȦȖțȓȐȟȘȜȑȜȑȜȟȡȒȎȞȟȠȐȓțțȜȑȜȡțȖȐȓȞȟȖȠȓȠȎt. 71.

ǿȡȞȜȐȤȓȐȎ Ǻ Ǯ Ǹ ȖȟȠȜȞȖȖ ȤȐȓȠȜȐȩȣ ȕțȎȥȓțȖȗ Ȑ ȒȞȓȐțȓȞȡȟȟȘȜȚ

ȭȕȩȘȓ XI²XVI ȐȐ.DȐȠȘȎțȒȒȖȟǺȜȟȘȐȎ

ȂȞȡȚȘȖțȎ Ǿ ȄȐȓȠȟȚȩȟșȟȣȜȒȟȠȐȜǮȟȝȓȘȠȩȝȟȖȣȜșȖțȑȐȖȟȠȖȥȓȟ-

ȘȜȑȜȎțȎșȖȕȎǺȜȟȘȐȎ

ȅȓșȩȦȓȐȎǶǶǿȖȟȠȓȚȎȤȐȓȠȜȜȏȜȕțȎȥȓțȖȗȖȠȎșȪȭțȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎ, [w:]

ǻȎȖȚȓțȜȐȎțȖȭȤȐȓȠȎȐȖțȒȜȓȐȞȜȝȓȗȟȘȖȣȭȕȩȘȎȣǿȖȟȠȓȚțȩȗȖȖȟȠȜ-

ȞȖȥȓȟȘȖȗȎțȎșȖȕ, redǮǽǰȎȟȖșȓȐȖȥǺȜȟȘȐȎs. 243²266.

ȅȖȟȠȘȜȐȎ ǹ Ǻ ǸȞȎȟțȩȗ Ȑ ȝȜȫȠȖȥȓȟȘȜȚ ȭȕȩȘȓ ǰ ǰ ǺȎȭȘȜȐȟȘȜȑȜ,

ÅȀȞȡȒȩ ȝȜ ȞȡȟȟȘȜȚȡ ȭȕȩȘȡµ ȁȥ ȕȎȝ ǹȓțȖțȑȞȎȒ ȑȜȟ ȝȓȒ

ȖțȟȠȖȠȡȠȎȖȚǱȓȞȤȓțȎnr 324, s. 202²230.

ȆȎȞȚȎȞ ǿ ǰ, ǰȕȎȖȚȜȒȓȗȟȠȐȖȓșȓȘȟȖȘȜ-ȟȓȚȎțȠȖȥȓȟȘȖȣȝȜșȓȗȤȐȓȠȎ

ȖȟȐȓȠȎȐșȖȞȖȘȓǯǹ ǽȎȟȠȓȞțȎȘȎDȐȠȘȎțȒȒȖȟǺȜȟȘȐȎ

ãowniki

%UFNQHU$6ãRZQLNHW\PRORJLF]Q\Mč]\NDSROVNLHJR, Warszawa 1927.

150 P

ROVNLHLURV\MVNLHVãRZQLFWZREDUw

'ãXJRV]-Kurczabowa K.6ãRZQLNHW\PRORJLF]Q\Mč]\NDSROVNLHJR, War-

szawa 2005.

Gawarkiewicz R., Pietrzyk I., Rodziewicz B.,

3ROVNLVãRZQLNDVocjacyjny

z suplementem

, Szczecin 2008.

,QQ\VãRZQLNMč]\NDSROVNLHJRUHG0%DęNR:DUV]DZD00.

.RSDOLęVNL:6ãRZQLNV\PEROL, Warszawa 1990.

1RZ\VãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR, red. B. Dunaj, Kalisz 2007 (prwdr. War-

szawa 2005).

Pastoureau M., Diccionario de los colores, Barcelona 2009.

6ãRZQLNW\VLčF\SRWU]HEQ\FKVãyZ, red. J. Bralczyk, Warszawa 2005.

6ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJRUHG0%DęNR:DUV]DZD

6ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR, red. M. Szymczak, Warszawa 1978, 1979, 1981.

6ãRZQLNMč]\NDSROVNLHJR, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958²1969,

CD-rom, 1997.

6ãRZQLN ãDFLęVNR-SROVNL ZHGãXJ VãRZQLND +HUPDQD Mengego i Henryka

Kopii

, oprac. K. Kumaniecki, wyd. X, Warszawa 1977.

6ãRZQLNZVSyãF]HVQHJRMč]\NDSROVNLHJR, red. B. Dunaj, Krakyw 1996.

ǯȜșȪȦȜȗ ȠȜșȘȜȐȩȗ ȟșȜȐȎȞȪ ȞȡȟȟȘȜȑȜ ȭȕȩȘȎ, red ǿ Ǯ ǸȡȕțȓȤȜȐ,

ǺȜȟȘȐȎ 2000.

ǰȎȟȖșȓȐȖȥ Ǯ ǽ ǸȡȕțȓȤȜȐȎ ǿ ǻ ǺȖȧȓțȘȜ ǿ ǿ ǸȎȠȎșȜȑțȎȕ-

ȐȎțȖȗȤȐȓȠȎȐȞȡȟȟȘȜȚȭȕȩȘȓ, ǺȜȟȘȐȎ

ǸȎȞȎȡșȜȐȌǻǿȜȞȜȘȖțȌǮȀȎȞȎȟȜȐǳȂȁȢȖȚȤȓȐȎǻǰ

ȅȓȞȘȎȟȜȐȎ Ǳ Ǯ ǾȡȟȟȘȖȗ ȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗ ȟșȜȐȎȞȪ. ǸțȖȑȎ

ǽȞȭȚȜȗȟșȜȐȎȞȪȜȠȟȠȖȚȡșȎȘȞȓȎȘȤȖȖǺȜȟȘȐȎ

ǸȎȞȎȡșȜȐȌǻȅȓȞȘȎȟȜȐȎǱǮȁȢȖȚȤȓȐȎǻǰǿȜȞȜȘȖțȌǮ

ȀȎȞȎȟȜȐǳȂ ǾȡȟȟȘȖȗȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗȟșȜȐȎȞȪ, t. 1, ǼȠȟȠȖȚȡșȎ

ȘȞȓȎȘȤȖȖ, wyd. IIǺȜȟȘȐȎ

ǼȔȓȑȜȐǿǶǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎǺȜȟȘȐȎ

ǼȔȓȑȜȐ ǿ Ƕ ȆȐȓȒȜȐȎ ǻ Ȍ ȀȜșȘȜȐȩȗ ȟșȜȐȎȞȪ ȞȡȟȟȘȜȑȜ ȭȕȩȘȎ,

ǺȜȟȘȐȎ

ǾȡȟȟȘȖȗȎȟȟȜȤȖȎȠȖȐțȩȗȟșȜȐȎȞȪ, http://www.tesaurus.ru/dict/index.

php, dost

čp: 12.01.2018.

ǿșȜȐȎȞȪȞȡȟȟȘȜȑȜȭȕȩȘȎȐȥȓȠȩȞeȣ ȠȜȚȎȣ, red. ǮǽǳȐȑȓțȪȓȐȎwyd.

III,

ǺȜȟȘȐȎ8.

ǿșȜȐțȖȘȡȘȞȎwțȟȪȘȜwȚȜȐȖ, red. ǥǸǯȳșȜȒȳȒǱǺǱțȎȠȬȘȀǸȅȓȞ-

ȠȜȞȖȕȪȘȎt. 3, ǸȖiȐ