Późne dzieciństwo- procesy poznawcze, oraz rozwój umiejętności 

rozumowania moralnego.

Uwaga- ma podstawowe znaczenie dla rozwoju procesów poznawczych dziecka., sprawia że 
dziecko może skupić się na przedmiocie percepcji, treści zadania, czy kontroli czynności 
własnej. 
Dzięki uwadze możliwe jest uzyskanie potrzebnych informacji, oraz ich przetworzenie i 
zapamiętywanie. Dokonuje się to za pośrednictwem : 

1. ukierunkowanego przeglądu eksponowanych bodźców
2. eliminacji bodźców zbędnych, lub nieadekwatnych do oczekiwań
3. zahamowania działań impulsywnych
4. selekcji i kontroli reakcji właściwych

Do 5-go roku życia uwaga dziecka ma charakter mimowolny- dziecko skupia ją na 
wyrazistych cechach nowego bodźca, oraz na bodźcach atrakcyjnych i/lub o dużej 
intensywności.
Pomiędzy 5 a 7 r.ż. następuje zmiana w zakresie uwagi, uwaga zaczyna być kontrolowana 
przez wewnętrzne reguły poznawcze.

Dzieci różnią się stopniem koncentracji uwagi i umiejętnością skupiania uwagi dowolnej, 
zależy to od cech indywidualnych.

Pamięć- w okresie późnego dzieciństwa następuje dalszy rozwój pamięci.. Pamięć do tej 
pory raczej mechaniczna zaczyna się przekształcać w coraz większym stopniu logiczną
Zmieniają się stosowane przez dzieci sposoby zapamiętywania.
Dzieci szkolne coraz częściej starają się zrozumieć treść tego, czego się uczą, dokonują 
samodzielnej analizy, przekształcenia i organizacji informacji zawartych w materiale. 
Wykorzystują do tego różne strategie pamięciowe.
Do momentu rozpoczęcia nauki w szkole dzieci skłonne są polegać na strategiach 
niewerbalnych, jak wskazanie palcem, czy przyglądanie się.

Miedzy 6-7 a 10 rokiem życia dzieci stosują następujące strategie : wyliczanie i powtarzanie, 
systematyczne organizowanie, tworzenie wskazówek, opracowywanie ( elaboracja).

Dzieci w 10 r. ż. Regularnie stosują hierarchiczna kategoryzację, lub posługują się 
wskazówkami dotyczącymi kategorii, aby skutecznie nauczyć się potem operować bardziej 
złożonymi wiadomościami.
 Metapamięć- osobista wiedza na temat pamięci i skutecznego zapamiętywania.. Mają ją 
dzieci pod koniec młodszego wieku szkolnego.

Zdolność do coraz lepszych strategii zapamiętywania wiąże się ze zmianami w zakresie 
myślenia. 
Późne dzieciństwo zgodnie z poglądami Piageta, to czas, kiedy następuje przejście od 
stadium myślenia przedoperacyjnego do stadium operacji konkretnych.
Oznacz to że dziecko osiąga w tym czasie szereg różnych zdolności związanych z 
nabywaniem i przetwarzaniem informacji o świecie i o sobie na poziomie konkretu.

Pojawia się myślenie logiczne. 
Zdolność do decentracji poznawczej- polega na umiejętności ujmowania cech 
rzeczywistości z różnych punktów widzenia i na zintegrowanie ich w bardziej obiektywny i 
wielostronny obraz stanu rzeczy.

Rozwój rozumowania moralnego.

Wraz z rozwojem poznawczym wzrasta u dziecka zdolność do rozumowania  moralnego, tj.

analizowania   i   oceniania   zdarzeń   i   sytuacji   w   kontekście   nakazów,  zakazów   oraz   norm

społecznych. Rozumowanie moralne ma wpływ na zachowanie dziecka; ważny jest więc poziom

rozwoju tej sfery u dziecka.

Model rozwoju moralnego J. Piageta

J. Piaget uważa, że dzieci uczęszczające do szkoły w okresie późnego dzieciństwa, znajdują

się najpierw w tzw.  stadium realizmu moralnego  (5.-7. r.ż.),  a następnie przechodzą przez

stadium   relatywizmu   moralnego,  które   trwa   od   około  8.-11.   r.ż.  Realizm   moralny   w

rozumowaniu   dziecka   oznacza,   iż   reguły   społeczne  (jeżeli   są   dostrzegane)   są   przez   nie

traktowane jako realnie istniejące, narzucone z zewnątrz (moralność heteronomiczna) i tak jak

prawa fizyczne nie podlegające dyskusji ani zmianom. Oznacza to również, że należy je zawsze i

bezwzględnie respektować; można powiedzieć, że chodzi tu o przestrzeganie litery, a nie ducha

reguły.  Dotyczy to zarówno nakazów i zakazów wydawanych  przez dorosłych,  jak  i   reguł

obowiązujących w zabawach dziecięcych.

Konsekwencją takiego kategorycznego nastawienia jest wiara w immanentną sprawiedliwość,

tzn. przekonanie, że złamaniu czy naruszeniu reguły (nawet jeśli  nikt o tym nie wie) zawsze

towarzyszy następstwo o charakterze kary. Inną charakterystyczną właściwością tego stadium

rozumowania jest posługiwanie się przez dziecko kryterium odpowiedzialności obiektywnej,

tzn uzależnianie moralnej oceny sytuacji od jej fizycznych i obiektywnych skutków, nie zaś od

intencji sprawcy czy ważności normy.

W stadium moralnego relatywizmu, który rozwija się u dzieci w miarę chodzenia do szkoły,

obserwujemy stopniowe traktowanie reguł społecznych jako umów, stworzonych przez ludzi dla

określonych  celów społecznych,  takich jak prawo, bezpieczeństwo,   społeczne   korzyści,   itp.

Reguły mogą zmieniać swoje znaczenie w określonych warunkach, mogą też ulec zmianie, jeśli

przestaną   już   być   użyteczne  (np.   reguły   gry).   Stopniowo   dzieci   dostrzegają   również,   że

stosowanie   normy   może   czasem   być   zależne   od   sytuacji   i   dopuszczają   np.   kłamstwo   w

szlachetnych celach. Jednak nie oznacza to liberalizmu moralnego, a jedynie odkrycie, że normy

mogą powstawać w grupie lub być formułowane czy przyswajane przez konkretnych ludzi (np.

rodziców), a nawet przez samo dziecko.

Około 10.-11. r.ż. dzieci zaczynają coraz częściej przejawiać tzw. moralność autonomiczną, w

której liczy się raczej duch reguły, niż jej litera. Ten rodzaj moralności  nakazuje postępować

zgodnie z wyznawanymi przez siebie normami, bez względu na okoliczności (tzn. nie z powodu

przymusu, obawy przed karą czy w oczekiwaniu na  nagrodę), ale dlatego, że postępowanie to

uważa się za słuszne. Satysfakcjonujące dla dziecka jest samo postępowanie zgodne z normą, dlatego

okres ten zwykło się też nazywać okresem  moralnego pryncypializmu.  W ocenach moralnych,

dzieci zaczynają  brać pod uwagę czynniki psychologiczne, takie jak np. zamiar sprawcy, jego

intencje, motywy, a także (z czasem) realne możliwości zgodnego z normą zachowania.

Stadia w rozwoju moralnym według L. Kolberga

W   modelu   rozumowania   moralnego   L.   Kohlberga  dzieci   poniżej   9.   r.ż.  przejawiają

moralność   przedkonwencjonalną,  którą   charakteryzuje   przyjmowanie  przez   podmiot

egocentrycznej perspektywy. W tym wieku za słuszne uważa się zwykle to zachowanie, które

odpowiada   własnym   potrzebom   i   interesom   jednostki,   a   jednocześnie   zapewnia   wzajemną

korzyść w interakcjach z innymi (stadium II). Wraz z konsolidowaniem się operacji konkretnych

-   pod   koniec   tego   okresu   -   dzieci   zaczynają   osiągać   stadium   III   na   poziomie  moralności

konwencjonalnej.  W   stadium   tym   dziecko   potrafi   przejąć   punkt   widzenia   członka   grupy

społecznej, z którą  pozostaje ono w bezpośrednich interakcjach. Słuszne jest czynienie tego,

czego oczekuje się od osób pełniących w danej grupie określone role.

Niektóre   dzieci   pod   koniec   późnego   dzieciństwa   osiągają   w   rozumowaniu  moralnym

stadium IV, w którym dominuje perspektywa „prawa i porządku społecznego". W stadium tym

moralność jest rozpatrywana z punktu widzenia interesu społecznego, a jej podstawę stanowi

ścisłe   przestrzeganie   praw   i   wywiązywanie   się  i  obowiązków.   Zasady   są   takie   same   dla

wszystkich,  a  potrzeby  jednostki  są drugo-rzędne   wobec  utrzymania   porządku  społecznego.

Kohlberg   uważa   jednak,   że   odpowiadające temu  stadium rozumowanie  moralne  pojawia się

dopiero   w   okresie   dorastania   wraz   z   kształtowaniem   się   zdolności   do   stosowania   operacji

formalnych.