0108 20 04 2009, cwiczenia nr 8 , Apoptoza Paul Esz(1)

background image

0108; 20.04.2009, cwiczenia nr 8., - Apoptoza.; Paul Esz

Apoptoza

z greckiego „apoptosis” – opadani płatków lub liści z drzew

naturalna śmierć komórki opisana po raz pierwszy przez Kerra, Wyllie'go i Currie (1972r.)

zjawisko fizjologiczne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania każdego organizmu

proces aktywny wymagający olbrzymich nakładów energii związanych z aktywacją określonych genów i
inicjacją zdarzeń biochemicznych i strukturalnych

apoptoza nie wywołuje odczynu zapalnego

dochodzi do kondensacji chromatyny w obrębie jądra

fragmentacja DNA

jądro ulega rozpadowi

fałdowanie błony komórkowej i tworzenie pączków apoptotycznych

nic nie przedostaje się na zewnątrz tych pączków dlatego nie ma odczynu zapalnego

potem te pęczki są fagocytowane

Nekroza

pęcznienie mitochondriów i lizosomów

pękanie lizosomów

chaotyczne cięcie składników cytoplazmy

zawartość komórki przedostaje się na zewnątrz i powoduje to stan zapalny

zachodzi pod wpływem dużej dawki silnego czynnika, komórka pęcznieje i tworzy się stan zapalny

Fizjologiczna rola apoptozy

rola w etapie kształtowania układu nerwowego

formowanie palców u wyżej uorganizowanych kręgowców

w trakcie rozwoju układu odpornościowego

fizjologiczny zanik (inwolucja) grasicy

naturalna inwolucja narządów i struktur pozostających pod kontrolą układu hormonalnego

odnowa i regeneracja tkanek

zakończenie życia komórek zróżnicowanych

Czynniki hamujące i indukujące apoptozę

biologiczne

hamujące

czynniki wzrostu

estrogeny, androgeny

niektóre białka rodziny Bel-2 (np. Bel-2, Bel-XL)

niektóre białka wirusowe (białko adenowirusa E1B)

białka szoku cieplnego

onkogeny

indukujące

brak czynników wzrostu

rodzina białek TNF (FasL, TNF)

niektóre białka rodziny Bel-2 (np. Bax, Bel-Xs)

produkty limfocytów cytotoksycznych (np. perforyna)

niektóre hormony (np. glikokortykoidy)

zakażenia wirusowe (np. HIV)

geny supresorowe nowotworów (np. p53)

przerwanie kontaktu z otoczeniem

jony wapnia

chemiczne

hamujące

inhibitory proteaz cysteinowych

inhibitory białek promujących apoptozę należących do rodziny bel-2

inhibitory kalpainy

indukujące

leki – (cisplatyna, doksorubicyna, taksol, aspiryna)

background image

związki toksyczne – (alkohol, cyjanki)

wolne rodniki tlenowe

fizyczne

indukujące

promieniowanie jonizujące

wysoka i niska temperatura

Przebieg apoptozy

faza I

indukcja lub wzbudzenie (decyzja o śmierci komórki

działają wtedy czynniki spustowe

następuje przekazywanie i modyfikacja sygnału z układu receptorowego

faza II – wykonawcza (śmierć komórki)

faza III – zniszczenia albo degradacji (kończąca się pochłonięciem komórki przez komórki sąsiadujące lub
makrofagi)

Szlaki sygnalizacyjne apoptozy
Trzy główne szlaki sygnałowe prowadzące do apoptozy

zewnętrzny (receptorowy)

wewnętrzny (mitochondrialny)

indukowany stresem (zamiany w siateczce śródplazmatycznej) – zaburzenia homeostazy jonów wapnia oraz
nagromadzenie nieprawidłowo zmodyfikowanych białek; zmianie ulega kaspaza 12 i aktywuje zmiany w
kaspazach 7 i 8

Poza tym

szlak pseudoreceptorowy – białko (perforyna) powoduje nieciągłość błony komórkowej – przerywa błonę
komórkową – co umożliwia wniknięcie innego białka (granzym B) do wnętrza komórki co aktywuje kaspazę 3
→ apoptoza

Kaspazy
Enzymy proteolityczne (rozcinają wiązania peptydowe między aminokwasami)

Mechanizm aktywacji kaspaz

homoaktywacja (autoproteoliza)

heteroaktywacja

Trzy grupy

aktywatory cytokin związane ze stanami zapalnymi (kaspazy: 1, 4, 5, 11, 12, 13, 14)

inicjatory apoptozy (kaspazy: 8, 9 , 10)

efektory fazy wykonawczej apoptozy (kaspazy: 3, 6, 7)

Białka trawione przez kaspazy

białko PARP [polimeraza poli (ADP-rybozy)]

bierze udział w rozpoznawaniu uszkodzeń i naprawie DNA

białko ICAD

proteoliza tego białka uruchamia białko CAD (Caspase-Activated DNAse), którego zadaniem jest cięcie
DNA umierającej komórki

białko RB (białko retinoblastoma)

kontroluje przechodzenie komórki przez kolejne fazy cyklu komórkowego

białko MDM2

wiąże się z białkiem p53 i reguluje jego stabilność

Acinus (apoptotic Chromatin Condensation Inducer in the Nucleus)

odpowiedzialne za kondensację chromatyny jądrowej

niektóre białka szkieletu komórki np. aktyna i fodryna

białka wyścielające wewnętrzną powierzchnię otoczki jądrowej – laminy

Rola białka p53 w apoptozie

uszkodzenie DNA lub innych rzeczy

dochodzi do wzrostu ekspresji p53 i białko to ma zdolności aktywacji naprawy DNA i wszelkich uszkodzeń w
komórce (aktywuje transkrypcję genów białek naprawy)

jeśli uszkodzenia są nie duże to zostają naprawione (komóka zostaje zatrzymana w cyklu i się naprawia)

background image

ponownie wchodzi w cykl komórkowy

p53 działa jako czynnik naprawy

gdy zmiany są zbyt duże → p53 kieruje komórkę na drogę śmierci

(RYSUNEK I)

Oporność komórek nowotworowych/apoptoza
Elementy obrony komórek nowotworowych przed apoptozą

zwiększony poziom antyapoptotycznych białek z rodziny Bel-2 (Bel-2 i Bel-XL); nadekspresja Bel-2 hamuje
apoptozę związaną z pobudzeniem receptora TRAIL i komórkach nerwiaków i glejaków

inaktywacja białek proapoptotycznych z rodziny Bel-2 (Bax, Bak); często jest to związane z mutacjami w
genie białka BAX; ekspresją białka BAX reguluje produkt genu p53

wzrost ekspresji inhibitorów apoptozy między innymi IAP (inhibitor of apoptosis protein) i FLIP; do białek
IAP należy między innymi surwiwina ( w komórkach nowotworowych obserwuje się wysoki poziom tego
białka)

uszkodzenie punktów kontrolnych cyklu (między innymi mutacja w obrębie genu p53)

Metoda TUNEL
TUNEL – TdT – mediated deoxyuridinentriphosphate-biotin/digoxygenin nick end-labeling)

TdT – terminalna transferaza
x-dUTP – znakowane nukleotydy
x – znacznik (np. fluorochrom)

Metoda kometkowa (RYSUNEK II)
1. Apoptoza – widoczny po prawej stronie ogon oddalony od głowy
2. Komórka z nieszukodzonym DNA brak ogon
3. Nekroza – ogon połączony z głową

Barwienie aneksyną V i jodkiem propidyny
Aneksyna V wykazuje wysokie powinowactwo do fosfatydyloseryny, dzięki czemu możliwa jest detekcja komórek
wykazujących cechy apoptozy. Jodek propidyny (PI) barwi jądra komórkowe. Przenika do wnętrza komórek, których
ciągłość błony została naruszona. Jest zatem barwnikiem komórek znajdujących się w późnej apoptozie lub nekrozie.

background image

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
0208 22 04 2009, wykład nr 8 , Apoptoza Paul Esz(1)
0107 06 04 2009, cwiczenia nr 7 , Cykl komórek nowotworowych Paul Esz(1)
0109 27 04 2009, cwiczenia nr 9 , Tkanka nabłonkowa Paul Esz(1)
0108 20[1].04.2009, II rok, II rok CM UMK, Histologia i cytofizjologia, histologia, Histologia, His
0108 29 04 2010 cwiczenia nr 8 Prezentacja ant[790]id 3152 (2)
0110 04 05 2009, cwiczenia nr 10 , Tkanka łączna właściwa Paul Esz(1)
0212 20 05 2009, wykład nr 12 , Krew i limfa Paul Esz(1)
0209 29 04 2009, wykład nr 9 , Tkanka nabłonkowa Paul Esz(1)
0112 18 05 2009, cwiczenia nr 12 , Krew i limfa Paul Esz(1)
0104 16 03 2009, cwiczenia nr 4 , Proteosomy, Lizosomy Paul Esz(1)
0215 20 10 2009, wykład nr 15 , Układ pokarmowy, cześć III Paul Esz(1)
0207 08 04 2009, wykład nr 7 , Cykl komórkowy Paul Esz(1)
0111 11 05 2009, cwiczenia nr 11 , Tkanka podporowa Paul Esz(1)
0106 30 03 2009, cwiczenia nr 6 , Wrzeciono podziałowe Paul Esz(1)
0105 23 03 2009, cwiczenia nr 5 , Jąderko, budowa, funkcja, upakowanie DNA w chromosomy, metody bad
Dialysis students 20[1] 04 2009
sprawdzone, Fiz 20 - wstęp teoretyczny, Ćwiczenie nr 20
0103 09 03 2009, cwiczenia nr 3 , Receptoryid 3139

więcej podobnych podstron