Polityka Pieniężna cz. 7 a i b.

Odcinek „specjalny”

Teorie popytu i podaży

pieniądza

1

Polityka pieniężna

Część 7(v.1.7)

Teorie popytu i podaży pieniądza

{wybrane problemy kształtowania popytu i

podaży pieniądza – ujęcie retrospektywne}

Główne wątki {krócej już tych kwestii nie

można przedstawić}

Dr Zbigniew R. Wierzbicki

V.4.4.3. na 10.12.2011

„Część” a i b

2

Polityka pieniężna

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

1.

Teoria ilościowa > podejście I. Fishera (równanie wymiany)
> modyfikacje teorii ilościowej (podejście A.C. Pigou
> transakcyjny zasób pieniądza
> mechanizm transmisji pośredniej K. Wicksell’a

2. J.M.Keynes’a teoria pieniądza i preferencji płynności

3.

Uwagi do teorii JMK ze strony A.C.Pigou

4.

Modyfikacje keynesowskiej teorii pieniądza (W.J.Baumoll, J. Tobin)

5.

Monetarystyczna teoria pieniądza (podejście M.Friedmana)

6.

Spór między neokeynesisistami a neomonetarystami

7. Wzrost a bezrobocie a inflacja > Krzywa W.Philipsa

> teorie równowagi długookresowej

8. Współczesny kryzys finansowy (od Bretton Woods do ??

? nowego ukształtowania (porządku) światowego systemu finansowego

> proszę uważnie zapoznać się z

materiałami i wykładami Pana Prof. Dr hab. Witolda Małeckiego !!!!

{

W prezentacji są wykorzystane ujęcia problemu zawarte m.in. w nstp. książkach: M. Górski: Rynkowy system

finansowy, W-wa 2009; A. Kaźmierczak: Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, W-wa 2008; Współczesna
polityka pieniężna, red. W. Przybylska-Kapuścińska,W-wa 2008. }

3

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

•

Refleksja J. Bodina (1568) > napływ złota i srebra do Francji
wpłynął na wzrost cen

•

Ilościowa teoria pieniądza (ujęcie pierwsze 1752) David Hume
(w pracy „On Money”) > poziom cen w gospodarce krajowej
zależy od ilości krążącego w niej pieniądza > czyli im więcej
pieniądza, tym ceny są wyższe i na odwrót (i mniej pieniądza
tym ceny są niższe), ponieważ wzrost podaży pieniądza
zwiększa nominalny fundusz nabywczy społeczeństwa, co przy
danej (w określonym czasie i miejscu) podaży dóbr i usług
musi prowadzić do podwyższania cen.

•

Tezy teorii ilościowej pieniądza wynikały z podstawowych
twierdzeń klasycznej teorii ekonomii

4

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

1. Pieniądz jest środkiem cyrkulacji i jest gromadzony przez
podmioty jedynie w celach transakcyjnych > Wielkość
zasobów transakcyjnych pieniądza zależy wartości transakcji i
od długości okresów płatności > im częściej otrzymujemy
dochody tym zasób transakcyjny pieniądza może być mniejszy
i odwrotnie im dłuższy jest czas między kolejnymi
przypływami dochodu to tym większe musza być zasoby
transakcyjne. Ma na to wpływ także rozkład w czasie
strumieni wydatków, stosowane sposoby ( w tym czas)
rozliczeń), stopy procentowe etc.

5

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

2

. W danych warunkach w krótkim okresie etc,

szybkość krążenia pieniądza jest stabilna ( czyli
w stabilnych warunkach zmiany szybkości
krążenia pieniądza nie mogą ani nasilać
wpływu zmian podaży pieniądza na ceny ani
tez nie mogą ich kompensować.

6

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

3. Z powodu doskonałej elastyczności cen,
płac i stóp procentowych w gospodarce
występuje stan pełnego zatrudnienia (tzn.
wszelkie wymiary bezrobocia mają charakter
bądź/i techniczno-organizacyjny bądź
wynikają z przyczyn subiektywnych (w każdym
czasie są osoby które nie chcą lub nie mogą
pracować)

7

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

4.1. Z Prawa Rynków Say’a wynika, że popyt na
towary zawsze równa się ich podaży. Oszczędności są
zawsze równe inwestycjom. Mechanizm rynkowy
koryguje ceny towarów i ceny pieniądza czyli stopy
procentowe.
Wzrost stopy % wpływa na wzrost oszczędności.
Natomiast jeżeli stopa % jest wyższa od krańcowej
stopy efektywności inwestycji to spada popyt na
kapitał pożyczkowy i w ślad za tym spadają ceny
pieniądza pożyczkowego.

8

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

4.2. W kolejnym cyklu prowadzi to do osłabienia
oszczędzania na rzecz wzrostu bieżącej konsumpcji i
wzrostu popytu, a to z kolei powoduje wzrost cen, a
ich konsekwencją jest wzrost zainteresowania
inwestycjami co z kolei powoduje wzrost popytu na
pieniądz pożyczkowy i w efekcie rosną stopy
procentowe i cykl się powtarza. Gospodarka
wolnorynkowa w tendencji dąży do pełnego
zatrudniania czynników produkcji i optymalizacji cen
tych czynników, w tym ceny pieniądza.

9

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

5.1.. Podaż pieniądza kształtuje się niezależnie i ma charakter
zewnętrzny w stosunku do procesów produkcji (sfery realnej).
Zmiana ogólnego poziomu cen nie może nastąpić bez uprzedniej
zmiany podaży pieniądza.
Związek cen z podażą pieniądza w równaniu wymiany I. Fisher’a:
MxV=PxT

gdzie: M – ilość pieniądza w obiegu; V – szybkość obiegu pieniądza; P - przeciętny poziom cen
(przeciętna wartość jednej transakcji); T - ilość transakcji w danym okresie.

Podaż pieniądza równa się podaży towarów (po określonych
cenach > cenach równowagi)
P= (MxV) : T czyli
poziom cen zależy:

od ilości pieniądza w obiegu,
od szybkości obiegu pieniądza i
od ilości dóbr przeznaczonych do wymiany

10

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

5.2. Wg. założeń modelu I. Fisher’a w okresie
krótkim szybkość krążenia pieniądza i wolumen
sprzedawanych dóbr są „stałe”. Szybkość
krążenia pieniądza czyli liczba transakcji, które
obsługuje jednostka pieniężna w danym okresie
jest m.in. uwarunkowana techniką rozliczeń,
zwyczajami płatniczymi, technikami
komunikowania się, rozwojem systemu
bankowego etc.

11

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

5.3. Zmiany w tym obszarze w okresie krótkim są
relatywnie wolne/małe to można przyjąć V jak
wielkość stałą. Stabilność V jest istotna, bo gdyby
była w krótkim okresie zmienna to możliwa byłaby
neutralizacja wpływu zmian podaży pieniądza na
ceny tzn. np. gdyby wzrostowi podaży pieniądza M
towarzyszyłby odpowiedni spadek szybkości jego
krążenia V to wtedy ceny P mogłyby pozostać na
niezmienionym poziomie.

12

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

5.4. W krótkim okresie o podaży dóbr decydują

aktualne zdolności produkcyjne (w okresie krótk

im

w zasadzie nie ulegają one zmianie)

,

a więc też

liczba transakcji T jest wobec tego też stała. Wobec
tego P=ƒ(M) czyli zmiany podaży pieniądza i cen są
wprost proporcjonalne w krótkim okresie. Ceny
zwiększą (zmniejszą) się o tyle, o ile zwiększy
(zmniejszy) się podaż pieniądza.

13

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

5.5. Założenia równania wymiany I.Fisher’a o
niezmienności T i V oraz o ich niezależności od podaży
pieniądza M są nierealistyczne nawet w odniesieniu do
okresu krótkiego. Doświadczenia okresów inflacji wskazują
że wtedy szybkość krążenia pieniądza wzrasta gdyż
podmioty szybciej dokonują transakcji (wyzbywając się
swoich zasobów) z uwagi na oczekiwania inflacyjne i obawy
o deprecjację pieniądza.

I. Fisher skoncentrował swoją uwagę na funkcji pieniądza
jako środka cyrkulacji i stąd też analizował dynamikę
strumieni pieniężnych (pieniądz w „ruchu”) i nie
interesował się pieniądzem jako zasobem.

14

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

Modyfikacja teorii ilościowej przez tzw. szkołę z Cambridge

> A.C. Pigou i inni

>

od szybkości krążenia pieniądza do transakcyjnego

zasobu pieniądza i relacji zasobu transakcyjnego do całości
dochodów pieniężnych podmiotu czyli do odwrotności
szybkości krążenia, czyli

:

I. I. Fisher

V= (PxT) : M

a,

II. A. C. Pigou

M : (PxT) = 1 : V = k

współczynnik pieniężnego

zasobu transakcyjnego

III.Umożliwiając lepszą kwantyfikację zjawisk pieniężnych w

gospodarce A.C. Pigou zastąpił

(PxT)

kategorią dochodu

globalnego w gospodarce

D

i wtedy >

(M : D) = 1 : V = k

15

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

A. C. Pigou wprowadził też pojęcia:

> dochodu realnego (w cenach stałych) -

y

i

> dochodu nominalnego (dochód realny x wskaźnik wzrostu cen)

Y

A.C. Pigou dochodowa formuła równania popytu na pieniądz

M

=

k

x

p

x

y

=

k

x

Y

gdzie:

M

– popyt na pieniądz

k

- współczynnik pieniężnego zasobu transakcyjnego

p

- przeciętny poziom cen

y

- dochód realny

Y

- dochód nominalny

16

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

•

Przekształcając równanie dochodowej formuły popytu na pieniądz,

M

=

k

x

p

x

y

=

k

x

Y

otrzymujemy równanie A.C.Pigou dot. czynników kształtujących
przeciętny poziom cen tj.

p

=

M

: (

k

x

y

)

Zdaniem A.C.Pigou jeśli faktyczna podaż pieniądza jest
wyższa od w ten sposób określonego popytu na pieniądz
to musi nastąpić wzrost cen w gospodarce.

17

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

Mechanizm bezpośredniej transmisji zjawisk pieniężnych
na sferę realną w ujęciu klasycznej myśli ekonomicznej
(D. Hume i R. Cantillon)

1. Założenie 1 (początkowe) > występuje równowaga między popytem

na pieniądz a jego podażą.

2. Założenie 2 > zaczyna wzrastać podaż pieniądza co powoduje

zachwianie równowagi. Podmioty wydatkują rosnące zasoby na
zakup dóbr.

3. W krótkim okresie (gdy abstrahujemy od możliwości importu) podaż

dóbr jest względnie sztywna. Zaczynają rosnąć ceny do poziomu na
którym nowe wyższe ceny podaży dóbr zrównają się z posiadanymi
zasobami pieniężnymi.

4. Równowaga zostaje przywrócona a ceny wzrosną o tyle o ile wzrosła

podaż pieniądza > proces transmisji impulsu pieniężnego (wzrostu
podaży pieniądza) w danym cyklu ulega zakończeniu.

18

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

Mechanizm transmisji pośredniej zjawisk pieniężnych na
sferę realną ( H. Thornton 1802 i K. Wicksell 1935)

1. Pokazuje wpływ zmian w podaży pieniądza poprzez zmiany cen

pieniądza czyli zmiany stopy %.

2. Koncepcja naturalnej i bieżącej rynkowej stopy%.

3. Naturalna stopa% > przy której oszczędności =inwestycjom, a

jednocześnie w skali gospodarki zapewnia ona pełne zatrudnienie .

4. System finansowy, w tym system bankowy, jest w stanie równowagi,

gdy popyt na kredyt bankowy równa się podaży kredytu bankowego
(oczywiście przy określonym w danym czasie układzie stóp banku
centralnego BC i stóp banków komercyjnych BK)

19

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

5. Załóżmy, że BC obniża stopę redyskonta. Zachęca to BK do
zasilania się w BC i zwiększania wielkości akcji kredytowej z
jednoczesnym nawet obniżaniem rynkowej stopy% (bo BC
obniżył stopę redysk.)

6. Skłania to p-wa do inwestowania a gospodarstwa domowe
do zwiększania wydatków konsumpcyjnych.

7. W okresie krótkim z uwagi na względną sztywność podaży
prowadzi to do wzrostu cen (na rynku dóbr inwestycyjnych i
dóbr konsumpcyjnych). Jednocześnie wskutek wzrostu cen
zmniejsza się realna wartość kredytów.

20

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

8. W rezultacie konsekwencją wzrostu cen jest też stopniowy wzrost
rynkowej stopy% i jej powrót na rynku kredytowym do jej poziomu
naturalnego co w dalszej konsekwencji prowadzi do zmniejszenia
popytu na kredyty (zmniejszenia akcji kredytowej banków
komercyjnych).

9. Prowadzi to do relatywnego zmniejszenia podaży pieniądza i
następuje przywrócenie stanu równowagi finansowej w gospodarce.

10. Nadmiar podaży pieniądza wygenerowany decyzjami BC
powoduje wzrost cen (dóbr konsumpcyjnych i dóbr inwestycyjnych a
dalej stopy%) ale mechanizmy rynkowe powodują z kolei powrót
popytu do wyjściowego poziomu równowagi, której przejawem jest
równość naturalnej i rynkowej stopy%.

21

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

22

•

Keynes’owski przełom w teorii ekonomii> Keynes’wska teoria
preferencji płynności (1936) w pracy:„Ogólna teoria zatrudnienia,
procentu i pieniądza”

•

Zmiana paradygmatów określonych przez ekonomię klasyczną bo

:

1.

Pełne zatrudnienie (wszystkich czynników produkcji) nie jest naturalnym

stanem równowagi gospodarczej;

2

. Ceny i płace cechuje niska elastyczność „w dół” czyli trudno jest je nominalnie

obniżać;

3

. Szybkość krążenia pieniądza nie tylko nie jest stała nawet w krótkim okresie, a

wręcz przeciwnie może podlegać dużym zmianom;

4

. Społeczeństwo (p-wa i gosp. dom.) utrzymuje zarówno transakcyjne zasoby

pieniężne jak zasoby przezornościowe i spekulacyjne;

5.

Podaż pieniądza nie jest egzogeniczna (niezależna) i jest determinowana

wielkością popytu na pieniądz.

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Wybrane założenia teorii keynesowskiej:

1. Duża (pełna) substytucyjność pieniądza względem wybranych

aktywów finansowych typu krótkoterminowych papierów dłużnych:
skarbowych BS, municypalnych i pierwszorzędnych korporacyjnych
(bankowych i p-w) > co oznacza wzajemną wrażliwość na zmianę cen
(w tym %) czyli nawet relatywnie niewielkie podniesienie % powoduje
ich wzmożony zakup i odwrotnie.

2. Niska substytucyjność pieniądza względem realnych dóbr

materialnych (nieruchomości, auta etc.) i realnych dóbr kapitałowych
> co oznacza małą wrażliwość na zmiany cen czyli warunkiem ich
substytucji jest duże oczekiwane podniesienie ich dochodowośći.

3. Z uwagi na 1. i 2. podmioty (p-wa i gosp.dom.) cechuje skłonność do

utrzymywania majątku w formach płynnych czyli w pieniądzu lub jego
pełnych substytutach > preferencja płynności

23

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

4. J.M.Keynes - podobnie jak A.C.Pigou – zakładał, że popyt na
pieniądz zależy od dochodu oraz – co było nowym założeniem -
zależy od wysokości i zmian w stopie% .

5. J.M.Keynes zanegował twierdzenie szkoły klasycznej, że
oszczędności zawsze równają się inwestycjom, bo oszczędności są
determinowane wielkością dochodów , a te rozmiarami inwestycji.
Według Keynes’a stopa % jest kategorią czysto monetarną a jej
wysokość zależy od podaży i popytu na pieniądz (co wyklucza
odrębny wpływ na % oszczędności i inwestycji w rozumieniu teorii
klasycznej)

24

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

6.

Bank centralny BC kształtuje podaż pieniądza w

ramach prowadzonej polityki monetarnej

.

7. Natomiast

o wielkości popytu na pieniądz i o

dynamice jego zmian decydują trzy podstawowe
motywy

:

Motyw transakcyjny

Motyw przezornościowy

Motyw spekulacyjny

25

1

2

3

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Motyw transakcyjny

> utrzymywanie zasobów dla

bieżącego finansowania wydatków. Popyt zależy od
wlk. dochodów > im wyższy dochód tym większe
zapotrzebowanie na zasoby transakcyjne.

Wg. Keynes’a transakcyjna szybkość krążenia jest
stała, a popyt transakcyjny jest taki sam (podobnie
jak A.C.Pigou) przy ceteris paribus. Z tym, że popyt
na pieniądz z motywów transakcyjnych jest ważnym
ale nie jedynym komponentem całego popytu na
pieniądz.

26

1

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

•

Motyw przezornościowy

> ważny jest też popyt na pieniądz
zdeterminowany dążeniem do zabezpieczenia się
przez nieprzewidzianym spadkiem dochodów
bieżących bądź/i nieprzewidzianymi wydatkami.

J.M.Keynes pierwszy wprowadził do teorii
pieniądza rozważania o decyzjach w warunkach
niepewności.

27

2

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Zasoby pieniądza gromadzone z motywu
przezornościowego zmieniają się kierunkowo i
proporcjonalnie do zmian w dochodach
społeczeństwa. Zdaniem J.M.Keynes’a tzw.
przezornościowa szybkość krążenia pieniądza jest
stała w okresie krótkim przy ceteris paribus tj. innych
warunkach niezmiennych.

W wyniku tego można przyjąć założenie, że popyt
na pieniądz wynikający z obu motywów –
transakcyjnego i przezornościowego – zależy od
wysokości i zmian dochodów nominalnych

.

28

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Motyw spekulacyjny

>

wynika ze skłonności do

utrzymywania zasobów pieniężnych z chęci oszczędzania,
inwestowania i spekulowania. (w tym obszarze J.M.Keynes
wprowadza przełomowe rozważania nie tylko o
niepewności ale i skali ryzyka i cenie ryzyka).

Motyw spekulacyjny wiąże się ściśle z funkcją pieniądza
jako środka akumulacji.

Wobec tego rynkowa stopa% wpływa na decyzje o formach
utrzymywania majątku (czy tylko forma pieniężna czy inne i
w jakiej proporcji).

Rynkowa stopa% decyduje o tym ile społeczeństwo trzyma
zasobów spekulacyjnych w formie obligacji, lokat
terminowych, etc.

29

3

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

•

J.M.Keynes przyjął założenie, że stopa%
wpływa na rynkową cenę obligacji, że jest
pewien poziom oczekiwanej rentowności
obligacji, który jest determinowany
oczekiwanym poziomem stopy zwrotu z
inwestycji pieniężnych w relacji do innych
alternatyw.

•

Czyli spadek rynkowych stóp% wpływa na

wzrost zainteresowania zakupem obligacji co
może prowadzić do wzrostu ich cen rynkowych.

30

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

•

J.M.Keynes przyjął założenie, że stopa% wpływa na rynkową cenę
obligacji, że jest pewien poziom oczekiwanej rentowności obligacji,
który jest determinowany oczekiwanym poziomem stopy zwrotu z
inwestycji pieniężnych w relacji do innych alternatyw. W tych
warunkach spadek rynkowych stóp% wpływa na wzrost
zainteresowania zakupem obligacji co może prowadzić do wzrostu
ich cen rynkowych (co umożliwia np. emitentowi Skarbowi Państwa
na obniżanie ich rentowności czyli podwyższanie ceny ich nabycia).

•

Emitenci obligacji w przypadku spadku rynkowych stóp% mają
mniejsze trudności w ich uplasowaniu na rynku.

•

J.M.Keynes zauważył i zwerbalizował związek między ceną
aktywów wolnych od ryzyka innego niż dochód, a cenami innych
zastosowań pieniądza.

31

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Reasumując:

1. wielkość zasobów transakcyjnych i wielkość zasobów

przezornościowych pieniądza nie zależą od wysokości i zmian stopy%
lecz od wielkości dochodów nominalnych;

2. Od zmian w wysokości stopy% zależy siła motywu spekulacyjnego

czyli stopa% ma wpływ na wielkość zasobów spekulacyjnych
pieniądza

3. Wobec tego ogólny popyt na pieniądz zależy od dochodu i od stopy%

4. Stąd też wg.Keynes’a ogólny popyt na pieniądz jest zmienny i

zmienna jest też szybkość krążenia pieniądza

MD

=

MT

–

MA

=

(k

x

Y)

–

ƒ (i)

MD – ogólny popyt na pieniądz

k – wskaźnik zasobów transakcyjnych

MT – transakcyjny i przezornościowy popyt na pieniądz Y – dochód nominalny

MA – spekulacyjny popyt na pieniądz

i – stopa procentowa %

32

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Z prawidłowości ujętych we wzorze

MD = MT – MA = (k x Y) – ƒ (i)

wynika wg. J.M.Keynes’a, że:

1.Popyt na pieniądz jest wprost proporcjonalny

do wzrostu dochodów nominalnych;

2.Popyt na pieniądz jest odwrotnie

proporcjonalny do stopy procentowej

33

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów
(impulsów) monetarnych na sferę
gospodarki realnej

1.Załóżmy, że BC podejmuje decyzję o zwiększeniu

podaży pieniądza poprzez operacje otwartego
rynku tj. poprzez zakup obligacji skarbowych i
innych instrumentów dłużnych np. BS i BP BC

34

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów) monetarnych

na sferę gospodarki realnej

2. Prowadzi to do spadku rentowności papierów skarbowych

(czyli wzrostu ich cen).

Z uwagi na założoną przez J.M.Keynes’a wysoką wzajemna
substytucyjność tych aktywów finansowych i pieniądza
gotówkowego,

nawet niewielki ruch cen jednego z tych

aktywów powinien być szybko neutralizowany i
równowaga powinna być przywrócona

>

równowaga

między podażą i popytem na aktywa finansowe (gotówkę
i płynne bezpieczne papiery dłużne)

35

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)
monetarnych na sferę gospodarki realnej

3.

Jednak

ż

e wywołany silnym impulsem BC wzrost poda

ż

y

pieni

ą

dza mo

ż

e uruchomi

ć

tendencj

ę

spadkow

ą

rynkowej

stopy% i posiadacze got

ó

wki mog

ą

zacz

ąć

ponownie

preferowa

ć

jej ulokowanie w dłu

ż

ne aktywa finansowe co

spowoduje dalsze podniesienie ich ceny ( a jednocze

ś

nie

kolejne obni

ż

enie ich rentowno

ś

ci dla inwestor

ó

w) >

kilka

takich frykcji najcz

ęś

ciej powoduje rozchwianie racjonalnej

struktury aktyw

ó

w w całej gospodarce

.

36

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)
monetarnych na sferę gospodarki realnej

4.

W efekcie zainicjowanego przez BC

wzrostu podaży pieniądza oraz wysokiej
substytucji skarbowych papierów dłużnych i
pieniądza gotówkowego będzie następować
spadek rynkowej stopy%.

37

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)

monetarnych na sferę gospodarki realnej

5.

Jeżeli BC i Rząd w porę nie zatrzymają takiej

tendencji to może zaistnieć wariant pesymistyczny
czyli

sytuacja tzw. liquidity trap tj. pułapki

płynności

. Jest to sytuacja w której następuje tak

duży wzrost cen obligacji (z pkt. widzenia
inwestorów czyli ich niskiej rentowności dla
nabywców), że podmioty gospodarcze i
gospodarstwa domowe będą preferować rosnący
udział gotówkowych zasobów pieniężnych. Nasili to
popyt na pieniądz o charakterze spekulacyjnym

>

Rozwiniemy to później opisując sytuację bezsilności tradycyjnie rozumianej polityki pieniężnej w
sytuacji pułapki płynnościowej

38

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)
monetarnych na sferę gospodarki realnej

6.

Abstrahując na razie od casusu pułapki

płynności, popatrzmy na sytuację bardziej
optymistyczną w której w drugim etapie transmisji
impulsów polityki monetarnej postępujący spadek
stopy% prowadzi to zwiększenia popytu na dobra
inwestycyjne (dlaczego > bo rentowność
aktywności gospodarczej w sferze realnej będzie
relatywnie wyższa niż alokacja w aktywa finansowe
(

relatywnie tzn. w porównaniu z dochodowością skarbowych papierów

wartościowych)

39

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)

monetarnych na sferę gospodarki realnej

7.

W powyższych warunkach przedsiębiorcom bardziej

opłaca się inwestować w dobra realne (dobra
inwestycyjne) niż alokować wolne aktywa finansowe
gotówkowe na rynku pieniężnym bo z uwagi na niską
stopę% obligacje są niskorentowne ( ~są drogie).

40

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)
monetarnych na sferę gospodarki realnej

8.

W konsekwencji stopniowo przechodzimy w trzeci

etap transmisji pierwotnego impulsu pieniężnego
(wywołanego przez BC wzrostu podaży pieniądza) w
ramach którego

wzrost wydatków inwestycyjnych

przedsiębiorstw wpływa na wzrost dochodów
społeczeństwa przez działanie keynesowskiego
mnożnika inwestycyjnego.

41

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)

monetarnych na sferę gospodarki realnej

9.

W oparciu o przebieg obserwowanego

impulsu monetarnego proces oddziaływania
tego impulsu na produkcję (na sferę realną)
możemy przedstawić w sposób następujący:

∆ podaży pieniądza → ↓stopy%
co→↑inwestycji→↑dochodów

ć

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)
monetarnych na sferę gospodarki realnej

10.

W gospodarce występują też uwarunkowania

ograniczające ekspansję (ograniczające siłę i skalę
oddziaływania mnożnika).

Wynikają one z tego, że

wzrost dochodów społeczeństwa

prowadzi do zwiększenia popytu na pieniądz w wyniku
działania

motywu transakcyjnego

i

motywu

przezornościowego

.

W rezultacie może wystąpić częściowe osłabienie
działania mnożnika. czyli wzrost popytu na pieniądz osłabi
mnożnik i równolegle niska stopa% zwiększy spekulacyjny
popyt na pieniądz

43

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

•

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)
monetarnych na sferę gospodarki realnej

11.

Wzrost popytu na pieniądz nie tylko osłabi mnożnik

lecz też równolegle niska stopa% zwiększy spekulacyjny
popyt na pieniądz.

Prowadzić to będzie wyzbywania się płynnych aktywów
finansowych gdyż ich ceny będą w tej sytuacji za wysokie
co oznacza, że ich dochodowość będzie za niska.

W konsekwencji zostaną zahamowane inwestycje, a
jednocześnie nie będą rosły dochody.

44

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

•

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)
monetarnych na sferę gospodarki realnej

12.

Oznacza to wg. J.M.Keynes’a, że niecały przyrost podaży

pieniądza przekształci się w rosnące wydatki.

Im niższa jest stopa % tym większa jest skłonność podmiotów do
utrzymywania rezerw gotówkowych.

W sumie jednak wg. J.M.Keynes’a ekspansja monetarna
inicjowana w określonych warunkach przez Bank Centralny BC:

> wpływa na ożywienie gospodarcze i wzrost poziomu produkcji

> wpływa na zwiększenie zatrudnienia czyli zmniejsza
bezrobocie

45

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Wg. J.M.Keynes’a przedstawiony mechanizm
oddziaływania zjawisk pieniężnych na realne procesy
gospodarcze można ująć w następujący sposób:

∆ podaży pieniądza → ↓ stopy% co →↑inwestycji →↑ dochodów →

→↑ popytu na pieniądz →↑ stopy % →↓ inwestycji →↓ dochodów

46

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Koncepcja J.M.Keynes’a transmisji procesów (impulsów)
monetarnych na sferę gospodarki realnej

Paradoks pułapki płynnościowej czyli sytuacja w której
tradycyjnie rozumiana polityka pieniężna jest mało skuteczna w
zakresie pobudzania aktywności gospodarczej i wzrostu
gospodarczego.

Najczęściej występuje to w sytuacji gdy rynkowa stopa% jest na
tak niskim poziomie, że popyt na pieniądz gwałtownie rośnie, a
nawet staje się ~„nieskończenie duży”.

47

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

•

W warunkach recesji gospodarczej obniżanie się
rynkowych stóp procentowych może doprowadzić do
sytuacji gdy w ocenie przedsiębiorstw i gospodarstw
domowych dalszy jej spadek będzie oceniany negatywnie
bo doprowadza do tak niskiej rentowności aktywów
finansowych w postaci obligacji skarbowych, że w
konsekwencji np. nie będzie chętnych do inwestowania w
obligacje bo nie opłaca się w nie inwestować jeżeli
przewiduje się straty z powodu obniżania ich wartości
rynkowej

>

bo rozpocznie się proces szacowania

momentu podwyższania stóp % ( a wtedy wcześniej
nabyte obligacje mogą przynosić straty względne a nawet
bezwzględne.

48

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

•

W takich warunkach każdy kolejny przyrost podaży
pieniądza kreowany przez BC będzie ( w aspekcie makro)
unieruchomiony, gdyż popyt na gotówkę będzie gwałtownie
rósł. W konsekwencji realne wydatki nie będą rosły (mimo
wzrostu podaży pieniądza).

•

Wobec tego obniżanie stopy% w intencji pobudzania
aktywności i wzrostu nie będzie skuteczne. Nastąpi
„zdławienie” mnożnika poprzez nadmiar pieniądza po niskiej
cenie.

49

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

J.M.Keynes’a teoria pieniądza

Co wtedy?

Zdaniem J. M. Keynes’a, gdy wyczerpią swoją
skuteczność narzędzia i metody polityki monetarnej

to

wtedy nadchodzi moment gdy najlepszą metodą na
pobudzenie aktywności i wzrostu gospodarczego (czyli
wzrostu inwestycji i produkcji prywatnego sektora
przedsiębiorstw) będzie istotne zwiększanie wydatków
budżetowych, które na siebie wezmą „odpowiedzialność”
za bezpośrednie uruchomienie makroekonomicznych
procesów mnożnikowych.

50

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

Modyfikacje J.M.Keynes’a teorii pieniądza przez A.C. Pigou

Tzw. efekt Pigou

•

Wg. A.C.Pigou

1. w warunkach niepełnego zatrudnienia czynników produkcji

nie może istnieć stan równowagi monetarnej ze względu na
elastyczność cen i płac w dół. Depresja gospodarcza
wpływa na spadek cen. To powoduje wzrost realnej
wartości majątku, wzrost wydatków inwestycyjnych (bo
niższe ceny) oraz konsumpcyjnych i w oparciu o mnożnik
wzrst dochodów nominalnych

51

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

Modyfikacje J.M.Keynes’a teorii pieniądza przez A.C. Pigou

2. W sytuacji nieefektywności polityki pieniężnej w

przypadku wystąpienia pułapki płynnościowej i
braku reakcji poziomu inwestycji na zmiany stopy
procentowej, wzrost podaży pieniądza może być
odkładany w postaci nieczynnych zasobów
pieniężnych. Po pewnym czasie (krótkim) część tych
zasobów zostanie wydatkowana co wpłynie wzrost
produkcji i dochodów realnych.

Występowanie pułapki płynnościowej jest
niemożliwe.

52

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

Modyfikacje J.M.Keynes’a teorii pieniądza przez A.C. Pigou

3. Wg. A.C.Pigou trzecim rodzajem efektów zmian w

poziomie majątku jest efekt wzrostu wartości
aktywów finansowych.

Gdy w wyniku wzrostu podaży pieniądza spada
stopa% to wówczas rosną ceny rynkowych aktywów
finansowych wpływając na zwiększenie zasobności
posiadaczy tych aktywów.

To powoduje zwiększenie konsumpcji i inwestycji, a
więc w następstwie tego dochodów (działa tutaj
specyficzny mnożnik)

53

TEORIE POPYTU NA PIENIĄDZ

Poprawki W.J.Baumola i J.Tobina do J.M.Keynes’a teorii pieniądza

1. Wielkość transakcyjnego popytu na pieniądz zależy od zmian w

wysokości stopy%.

2. Dochody przeznaczane na bieżące potrzeby (które zazwyczaj są

rozłożone w czasie) mogą przejściowo być lokowane w papierach
wartościowych, a następnie stopniowo w miarę potrzeb zamieniane
na gotówkę . Im wyższa stopa% tym większa skłonność do takiej
alokacji bo trzymanie gotówki wiąże się ze stratami (utracone
korzyści). Wprowadzają na stałe do rozważań transakcyjny koszt
zamiany formy aktywów.

3. Tobin (tzw. Szkoła z Yale)zwrócił uwagę na wpływ stopy% również

na zasoby przezornościowe (a nie tylko spekulacyjne i transakcyjne)
pieniadza czyli na całość popytu na pieniądz. Ponadto zwrócił uwagę
na znaczenie zarządzania portfelem aktywów o różnym ryzyku i
różnej dochodowości oraz różnej płynności.

54

Monetarystyczna teoria pieniądza M.Friedmana (MF)

1. MF podważył keynesowską koncepcję wpływu bieżącego dochodu

jako podstawowego czynnika kształtującego popyt na pieniądz.

2. Popyt na pieniądz zależy od majątku (od poziomu i jego zmian oraz

oczekiwań w tym zakresie)

3. Popyt na pieniądz zależy też nie tylko od wielkości majątku ale od

struktury tego majątku czyli od relacji dochodowości poszczególnych
form tego majątku (ujęcie strukturalne portfela majątkowego) >
skłonność do powiększania udziału aktywów o rosnącej
przychodowości . Założenie: struktura portfela aktywów będzie się
zmieniać aż dochodowość poszczególnych pozycji aktywów się
wyrówna (zbieżne ujęcie i Tobina i Friedmana).

4. Zdaniem MF użyteczność (inaczej dochodowość) pieniądza jest

pochodną:

1/usług pośredniczenia w wymianie dóbr i aktywów;

2/szczególnej jego funkcji jako aktywu zabezpieczajacego przez
bankructwem.

55

Monetarystyczna teoria pieniądza M.Friedmana (MF)

5. wg. MF majątek to:

zasób pieniężny + akcje + obligacje + dobra rzeczowe + tzw. majątek
ludzki

6. Dochodowość aktywów można mierzyć w ujęciu nominalnym i

realnym.

7. Popyt na pieniądz również można mierzyć w ujęciu nominalnym i

realnym.

8. Z 6i7 wynika, że realny popyt na pieniądz zależy od dochodu realnego

i realnych stóp dochodu. Jeżeli podmioty (p-wa i gosp.dom.)
przewidują inflację to oczekiwana realna stopu dochodu równa się
nominalnej stopie dochodu minus oczekiwany wskaźnik inflacji.

9. MF wprowadził do teorii pieniądza i do polityki pieniężnej kategorię

oczekiwań inflacyjnych, a także wpływu na wartość rynkową majatku
oczekiwanego dochodu z niego i przeciętnej (bieżącej i oczekiwanej)
stopy dochodu.

56

Neokeynesizm i neomonetaryzm

•

Podstawowe obszary sporu (od lat 50.XXw. do dzisiaj)z pkt. widzenia
polityki pieniężnej):

1. Kwestie stopnia reakcji popytu na pieniądz na zmiany stopy%;

2. Kwestie stopnia reakcji (zmian w poziomie i kierunkach) wydatków w

zależności od zmian stopy%.

Ad.1. W obszarze 1 monetaryści twierdzą, że popyt na pieniądz w

niewielkim stopniu zależy od zmian stopy%.

Natomiast keynesiści uważają, że np. obniżka stopy% zwiększa popyt
na pieniądz co powoduje, że z kolei nie każdy przyrost podaży
pieniądza przekształca się w fundusze nabywcze. Oznacza to, że
przyrost podaży pieniądza może być zaabsorbowany przez wzrost
popytu na pieniądz i w ten sposób na określony czas przekształcony
w nieczynne zasoby pieniężne.

57

Neokeynesizm i neomonetaryzm

Ad.2. Monetaryści są zdania, że skala reakcji (zmiany) wydatków na

zmiany stopy % jest stosunkowo duża.

Keynesiści natomiast są zdania, że np. dochód powstały w wyniku
wzrostu podaży pieniądza nie musi zamieniać się w wydatki w wyniku
obniżki stopy% bo mogą np. wzrosnąć oszczędności.

Keynesiści negując wpływ stopy% na zakupy dóbr realnych i na
inwestycje negują tym samym potencjalna skuteczność polityki
monetarnej w zakresie regulowania aktywności gospodarczej >
polityka monetarna nie może zajmować się stymulowaniem wzrostu
gospodarczego bo od tego jest rząd i jego polityka gospodarcza i
fiskalna.

58

Neokeynesizm i neomonetaryzm

•

Z kolei monetaryści wychodząc z innych założeń dochodzą do
wniosku, że wzrost podaży pieniądza w długim okresie powoduje
jedynie wzrost cen. Wzrost podaży pieniądza nie zwiększa produkcji
gdyż wielkość produkcji zależy od czynników pozamonetarnych.

•

Zadaniem polityki pieniężnej prowadzonej przez bank centralny jest
wobec tego jedynie kontrola podaży pieniądza, który powinien być
emitowany zgodnie z punktu widzenia stabilności cen i pieniądza.

•

Jak widać oba dominujące od dziesiątków lat nurty teoretyczne –
wychodząc z różnych przesłanek - są zgodne w podstawowej kwestii:

Zadaniem polityki pieniężnej jest przeciwdziałanie inflacji
czyli dbanie o stabilność cen i pieniądza.

Natomiast interweniowanie w oparciu o narzędzia
polityki pieniężnej w sprawy gospodarcze (tzw.
gospodarki realnej) jest wręcz szkodliwe.

59

Neokeynesizm i neomonetaryzm

•

Kontrowersje między podejściem
neokeynes’owskim a
neomonetarystycznym w kontekście
współczesnego etapu kryzysu
finansowego w świecie, w UE i w Strefie
Euro.

•

Co dalej ?

60

Polityka pieniężna

•

ŻYCZĘ PAŃSTWU OWOCNEJ PRACY
PRZED EGZAMINEM i DOBRYCH
WYNIKÓW na EGZAMINIE

dr Zbigniew R. Wierzbicki

61