Dokument ten s

łuży wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego

zawarto

ść

►B

DYREKTYWA 2001/20/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

z dnia 4 kwietnia 2001 r.

w

sprawie

zbli

żania

przepisów

ustawowych,

wykonawczych

i

administracyjnych

Pa

ństw Członkowskich, odnoszących się do wdrożenia zasady dobrej praktyki klinicznej

w prowadzeniu bada

ń klinicznych produktów leczniczych, przeznaczonych do stosowania przez

cz

łowieka

(Dz.U. L 121 z 1.5.2001, str. 34)

zmieniona przez:

Dziennik Urz

ędowy

nr

strona

data

►M1

Rozporz

ądzenie (WE) nr 1901/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady

z dnia 12 grudnia 2006 r.

L 378

1

27.12.2006

►M2

Rozporz

ądzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 596/2009 z

dnia 18 czerwca 2009 r.

L 188

14

18.7.2009

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 1

DYREKTYWA 2001/20/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

I RADY

z dnia 4 kwietnia 2001 r.

w

sprawie

zbli

żania przepisów ustawowych, wykonawczych

i administracyjnych Pa

ństw Członkowskich, odnoszących się do

wdro

żenia zasady dobrej praktyki klinicznej w prowadzeniu

bada

ń klinicznych produktów leczniczych, przeznaczonych do

stosowania przez cz

łowieka

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzgl

ędniając

Traktat

ustanawiaj

ący

Wspólnot

ę

Europejsk

ą,

w szczególno

ści jego art. 95,

uwzgl

ędniając wniosek Komisji (

1

),

uwzgl

ędniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (

2

),

stanowi

ąc zgodnie z procedurą określoną w art. 251 Traktatu (

3

),

a tak

że mając na uwadze co następuje:

(1)

Dyrektywa Rady 65/65/EWG z dnia 26 stycznia 1965 r.
w sprawie zbli

żania przepisów ustawowych, wykonawczych

i administracyjnych odnosz

ących się do produktów leczni-

czych (

4

) wymaga, aby wnioskom o rejestracj

ę produktów leczni-

czych towarzyszy

ła dokumentacja zawierająca dane i dokumenty

dotycz

ące wyników testów i badań klinicznych, przeprowadzo-

nych nad danym produktem. Dyrektywa Rady 75/318/EWG
z dnia 20 maja 1975 r. w sprawie zbli

żania ustaw Państw Człon-

kowskich dotycz

ących norm i protokołów analitycznych, farma-

kologiczno-toksykologicznych i klinicznych, dotycz

ących badań

produktów leczniczych (

5

), ustanawia jednolite zasady przygoto-

wywania dokumentacji, obejmuj

ące także sposób jej prezentacji.

(2)

Przyj

ętą podstawą przeprowadzania badań klinicznych z udziałem

ludzi jest ochrona praw cz

łowieka i godności istoty ludzkiej przy

stosowaniu biologii i medycyny, któr

ą odzwierciedla np. wersja

Deklaracji Helsi

ńskiej z 1996 roku. Ochronę uczestników badań

klinicznych zapewniaj

ą: ocena ryzyka, dokonywana przed rozpo-

cz

ęciem jakiegokolwiek badania klinicznego na podstawie

wyników bada

ń toksykologicznych, wstępna ocena badania doko-

nywana przez komitety etyczne i w

łaściwe organy Państw Człon-

kowskich oraz przepisy o ochronie danych osobowych.

(3)

Osoby niezdolne do wyra

żenia prawnie skutecznej zgody na

udzia

ł w badaniach klinicznych powinny zostać objęte szczególną

ochron

ą. Na Państwach Członkowskich spoczywa obowiązek

wydania odpowiednich przepisów w tej sprawie. Osób takich
nie mo

żna obejmować badaniami klinicznymi, jeżeli takie same

wyniki mo

żna uzyskać w badaniach z udziałem osób zdolnych do

wyra

żenia zgody. Zwykle osoby takie obejmuje się badaniami

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 2

(

1

) Dz.U. C 306 z 8.10.1997, str. 9 oraz

Dz.U. C 161 z 8.6.1999, str. 5

(

2

) Dz.U. C 95 z 30.3.1998, str. 1.

(

3

) Opinia Parlamentu Europejskiego z dnia 17 listopada 1998 r. (Dz.U. C 379

z 7.12.1998, str. 27), wspólne stanowisko Komisji z dnia 20 lipca 2000 r.
(Dz.U. C 300 z 20.10.2000, str. 32) oraz decyzja Parlamentu Europejskiego
z dnia 12 grudnia 2000 r. Decyzja Rady z dnia 26 lutego 2001 r.

(

4

) Dz.U. 22 z 9.2.1965, str. 1/65. Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektyw

ą

Rady 93/39/EWG (Dz.U. L 214 z 24.8.1993, str. 22).

(

5

) Dz.U. L 147 z 9.6.1975, str. 1. Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektyw

ą

Komisji 1999/83/WE (Dz.U. L 243 z 15.9.1999, str. 9).

klinicznymi tylko wtedy, gdy istniej

ą podstawy, aby przypusz-

cza

ć, że zastosowanie danego produktu leczniczego przyniesie

bezpo

średnią korzyść pacjentowi, a korzyść ta będzie większa

ni

ż ryzyko. Istnieje jednak potrzeba prowadzenia badań klinicz-

nych z udzia

łem dzieci, aby poprawić dostępne dla nich metody

leczenia. Dzieci stanowi

ą szczególnie wrażliwą grupę, która różni

si

ę od dorosłych pod względem rozwojowym, fizjologicznym

i psychologicznym, co powoduje,

że dla ich dobra ważne jest

prowadzenie bada

ń z uwzględnieniem wieku i czynników rozwo-

jowych. Produkty lecznicze, w tym szczepionki, przeznaczone dla
dzieci, musz

ą zostać poddane badaniom naukowym przed wpro-

wadzeniem do powszechnego stosowania. Mo

żna to osiągnąć

jedynie poprzez zapewnienie, by produkty lecznicze, które
mog

ą wykazać istotną wartość kliniczną dla dzieci, zostały

poddane

dok

ładnym i szczegółowym badaniom. Badania

kliniczne konieczne do osi

ągnięcia tego celu powinny być prowa-

dzone w warunkach zapewniaj

ących najlepszą możliwą ochronę

uczestników. Tym samym istnieje potrzeba ustanowienia kryte-
riów ochrony dzieci, uczestnicz

ących w badaniach klinicznych.

(4)

W przypadku innych osób niezdolnych do wyra

żenia zgody,

takich jak osoby chore umys

łowo, chorzy psychicznie itp., obej-

mowanie ich badaniami klinicznymi musi odbywa

ć się na jeszcze

bardziej restrykcyjnych zasadach. Produkty lecznicze oceniane
w badaniach mo

żna podawać takim osobom tylko wówczas,

gdy istniej

ą podstawy, aby zakładać, że bezpośrednia korzyść

dla pacjenta b

ędzie większa niż ryzyko. Ponadto w takich przy-

padkach przed rozpocz

ęciem objęcia jakimkolwiek badaniem

klinicznym konieczna jest pisemna zgoda przedstawiciela ustawo-
wego pacjenta, wyra

żona wraz z lekarzem prowadzącym.

(5)

Poj

ęcie przedstawiciela ustawowego należy rozumieć zgodnie

z obowi

ązującym prawem krajowym i może ono obejmować

osoby fizyczne lub prawne, organ w

ładzy i/lub inny organ prze-

widziany w prawie krajowym.

(6)

W celu optymalnej ochrony zdrowia ludzkiego, nie b

ędzie się

przeprowadza

ć badań przestarzałych lubpowtarzanych, zarówno

we Wspólnocie, jak i w pa

ństwach trzecich. Wobec tego odpo-

wiednie gremia, takie jak Mi

ędzynarodowa Konferencja ds.

Harmonizacji, powinny doprowadzi

ć do harmonizacji wymagań

technicznych, stawianych przy opracowywaniu produktów leczni-
czych.

(7)

W przypadku produktów leczniczych obj

ętych zakresem części

A Za

łącznika do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2309/93

z dnia 22 lipca 1993 r., ustanawiaj

ącego wspólnotowe procedury

wydawania pozwole

ń dla produków leczniczych przeznaczonych

dla ludzi i weterynaryjnych i nadzoru nad nimi oraz ustanawia-
j

ącego Europejską Agencję ds. Oceny Produktów Leczni-

czych (

1

), do których zalicza si

ę produkty przeznaczone do terapii

genowej lub terapii komórkowej, przed dopuszczeniem przez
Komisj

ę do obrotu wymagana jest ocena naukowa, dokonywana

przez Europejsk

ą Agencję ds. Oceny Produktów Leczniczych,

(zwana dalej

„Agencją”), we współpracy z Komitetem ds.

Produktów Leczniczych Chronionych Patentem. Podczas tej
oceny wymieniony Komitet mo

że zażądać udostępnienia szcze-

gó

łowych danych na temat wyników badań klinicznych, stano-

wi

ących podstawę wniosku o dopuszczenie do obrotu, a także na

temat sposobu przeprowadzenia tych bada

ń. Komitet ten może

tak

że zażądać od wnioskodawcy przeprowadzenia dalszych

bada

ń klinicznych. Tym samym konieczne jest ustanowienie

przepisów, pozwalaj

ących Agencji na dostęp do informacji doty-

cz

ących prowadzenia jakichkolwiek badań klinicznych, oceniają-

cych te produkty lecznicze.

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 3

(

1

) Dz.U. L 214 z 24.8.1993, str. 1. Rozporz

ądzenie ostatnio zmienione rozpo-

rz

ądzeniem Komisji (WE) nr 649/98 (Dz.U. WE L 88 z 24.3.1998, str. 7).

(8)

Indywidualna opinia ka

żdego zainteresowanego Państwa Człon-

kowskiego skraca termin rozpocz

ęcia badania klinicznego, nie

stwarzaj

ąc zarazem zagrożenia dla dobra osób uczestniczących

w badaniu i nie wykluczaj

ąc możliwości jego odrzucenia

w niektórych o

środkach.

(9)

Informacje dotycz

ące zawartości, rozpoczęcia i zakończenia

badania klinicznego powinny zosta

ć udostępnione Państwom

Cz

łonkowskim, na których terytorium badanie jest przeprowa-

dzane, a wszystkie inne Pa

ństwa Członkowskie powinny mieć

dost

ęp do takich samych informacji. Tym samym należy utwo-

rzy

ć europejską bazę danych, zawierającą wszystkie te dane,

z odpowiednim uwzgl

ędnieniem zasad poufności.

(10)

Badania kliniczne stanowi

ą złożone przedsięwzięcia, zwykle

trwaj

ące rok lub kilka lat, zwykle obejmujące licznych uczest-

ników i ró

żne ośrodki badawcze, często zlokalizowane w różnych

Pa

ństwach Członkowskich. Aktualna praktyka w zakresie zasad

rozpoczynania i prowadzenia bada

ń klinicznych oraz stawianych

w

tych

przypadkach

wymaga

ń

znacznie

si

ę

ró

żni

w poszczególnych Pa

ństwach Członkowskich. To z kolei powo-

duje opó

źnienia i trudności, niekorzystnie wpływające na efek-

tywne prowadzenie bada

ń we Wspólnocie. Wobec tego konieczne

jest uproszczenie i harmonizacja przepisów administracyjnych,
dotycz

ących prowadzenia takich badań, poprzez ustanowienie

jasnej, przejrzystej procedury i stworzenie warunków pozwalaj

ą-

cych na efektywn

ą koordynację badań klinicznych we Wspól-

nocie przez odpowiednie w

ładze.

(11)

Jako zasad

ę należy przyjąć domniemanie udzielenia zgody, tzn.

je

żeli wynik głosowania w komitecie etyki jest pozytywny,

a

w

łaściwy

organ

w

ładzy

nie

zg

łosił

zastrze

żeń

w przewidzianym czasie, powinno by

ć możliwe rozpoczęcie

bada

ń klinicznych. W wyjątkowych przypadkach, w których

wyst

ępują szczególnie złożone problemy, powinno jednakże być

wymagane uzyskanie jednoznacznego zezwolenia na pi

śmie.

(12)

Do badanych produktów leczniczych nale

ży stosować zasady

dobrej praktyki wytwarzania.

(13)

Nale

ży przyjąć przepisy szczególne w sprawie oznakowania tych

produktów.

(14)

Niekomercyjne badania kliniczne przeprowadzane przez badaczy
bez

udzia

łu przemysłu farmaceutycznego mogą przynieść

ogromne korzy

ści odpowiednim grupom pacjentów. Niniejsza

dyrektywa powinna wi

ęc uwzględnić szczególne miejsce badań

klinicznych, których planowanie nie wymaga szczególnych
procesów zwi

ązanych z wytwarzaniem lub pakowaniem, jeżeli

badania te s

ą przeprowadzane z zastosowaniem produktów lecz-

niczych dopuszczonych do obrotu w rozumieniu dyrektywy
65/65/EWG,

wytwarzanych

lub

wwo

żonych

zgodnie

z

przepisami

dyrektyw

75/319/EWG

i

91/356/EWG

i obejmuj

ących pacjentów o cechach odpowiadających wskaza-

niom wyszczególnionym w rejestracji. Etykietowanie badanych
produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania w takich
badaniach powinno podlega

ć uproszczonym przepisom, zawartym

w wytycznych dotycz

ących zasad dobrej praktyki wytwarzania

oraz w dyrektywie 91/356/EWG.

(15)

Weryfikacja zgodno

ści z normami dobrej praktyki klinicznej oraz

potrzeba poddawania danych, informacji i dokumentów kontroli,
maj

ącej na celu potwierdzenie prawidłowości ich wytworzenia,

zapisu i sprawozdawczo

ści, mają zasadnicze znaczenie dla

uzasadnienia uczestnictwa ludzi w badaniach klinicznych.

(16)

Osoba uczestnicz

ąca w badaniu klinicznym musi wyrazić zgodę

na dok

ładne sprawdzenie jej danych osobowych podczas kontroli

przeprowadzanych przez w

łaściwe organy oraz odpowiednio

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 4

upowa

żnione osoby, z zastrzeżeniem, że takie dane osobowe

b

ędą traktowane ściśle poufnie i nie będą udostępniane do

publicznej wiadomo

ści.

(17)

Niniejsza dyrektywa obowi

ązuje bez uszczerbku dla dyrektywy

95/46/EWG Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 pa

ździer-

nika 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie
przetwarzania danych osobowych oraz swobodnego przep

ływu

tych danych (

1

).

(18)

Konieczne jest tak

że przyjęcie przepisów w sprawie kontroli

niepo

żądanych skutków występujących podczas badań klinicz-

nych, z zastosowaniem obowi

ązujących we Wspólnocie procedur

nadzoru (systemu monitorowania niepo

żądanych skutków leków)

w celu zapewnienia natychmiastowego przerwania jakiegokol-
wiek badania klinicznego, zawieraj

ącego niemożliwy do zaakcep-

towania poziom ryzyka.

(19)

Środki niezbędne do wykonania dyrektywy 68/193/EWG
powinny by

ć uchwalane zgodnie z decyzją Rady 1999/468/WE

z dnia 28 czerwca 1999 r., ustanawiaj

ącą warunki wykonywania

uprawnie

ń wykonawczych przyznanych Komisji (

2

),

PRZYJMUJ

Ą NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

Artykuł 1

Zakres

1.

Niniejsza dyrektywa zawiera przepisy szczególne, dotycz

ące

prowadzenia bada

ń klinicznych, w tym badań wieloośrodkowych,

z udzia

łem ludzi; w badaniach tych ocenia się produkty lecznicze zdefi-

niowane w art. 1 dyrektywy 65/65/EWG. Niniejsza dyrektywa
w szczególno

ści dotyczy wprowadzania w życie dobrej praktyki

klinicznej. Niniejsza dyrektywa nie dotyczy bada

ń nieinterwencyjnych.

2.

Dobra praktyka kliniczna stanowi zespó

ł uznawanych przez

spo

łeczność międzynarodową wymagań dotyczących etyki i jakości

bada

ń naukowych, które muszą być przestrzegane przy planowaniu,

przeprowadzaniu, rejestrowaniu i publikacji bada

ń klinicznych, których

uczestnikami s

ą ludzie. Zgodność z dobrą praktyką kliniczną stanowi

gwarancj

ę ochrony praw, bezpieczeństwa i dobra uczestników badań

klinicznych, a tak

że wiarygodności ich wyników.

▼M2

3.

Komisja przyjmuje zasady dotycz

ące dobrej praktyki klinicznej

i szczegó

łowe przepisy zgodne z tymi zasadami, a w razie konieczności

dokonuje przegl

ądu tych zasad i szczegółowych przepisów celem

uwzgl

ędnienia postępu naukowo-technicznego. Środki te, mające na

celu zmian

ę elementów innych niż istotne niniejszej dyrektywy, przy-

jmuje si

ę zgodnie z procedurą regulacyjną połączoną z kontrolą, o której

mowa w art. 21 ust. 3.

Zasady i szczegó

łowe przepisy są publikowane przez Komisję.

▼B

4.

Wszystkie badania kliniczne, w tym badania dotycz

ące dostęp-

no

ści biologicznej i równoważności biologicznej, są planowane, prowa-

dzone i publikowane zgodnie z zasadami dobrej praktyki klinicznej.

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 5

(

1

) Dz.U. L 281 z 23.11.1995, str. 31.

(

2

) Dz.U. L 184 z 17.7.1999, str. 23.

Artykuł 2

Definicje

Dla celów niniejszej dyrektywy stosuje si

ę następujące definicje:

a)

„badanie kliniczne”: każde badanie, którego uczestnikami są ludzie,
i które ma na celu odkrycie lub weryfikacj

ę klinicznego, farmako-

logicznego i/lub innego farmakodynamicznego skutku jednego lub
wi

ęcej badanych produktów leczniczych, i/lub identyfikację jakich-

kolwiek skutków niepo

żądanych jednego lub więcej badanych

produktów leczniczych, i/lub badanie wch

łaniania, dystrybucji,

metabolizmu i wydalania jednego lub wi

ęcej produktów leczniczych

w celu okre

ślenia jego (ich) bezpieczeństwa i/lub skuteczności;

Definicja obejmuje badania kliniczne przeprowadzone w jednym lub
w wielu o

środkach, w jednym lub wielu Państwach Członkowskich;

b)

„wieloośrodkowe badanie kliniczne”: badanie kliniczne prowadzone
wed

ług jednego protokołu w więcej niż jednym ośrodku, tym

samym tak

że przez więcej niż jednego prowadzącego badanie;

o

środki badawcze mogą być zlokalizowane w jednym Państwie

Cz

łonkowskim, w wielu Państwach Członkowskich i/lub

w Pa

ństwach Członkowskich i państwach trzecich;

c)

„badanie nieinterwencyjne”: badanie, w którym produkt lub
produkty lecznicze s

ą przepisane w zwyczajowy sposób, zgodnie

z warunkami okre

ślonymi w rejestracji. Przydzielenie chorego do

grupy, w której stosowana jest okre

ślona metoda leczenia, nie nastę-

puje z góry na podstawie protoko

łu badania, ale zależy od aktualnej

praktyki, a decyzja o przepisaniu leku jest jednoznacznie oddzielona
od decyzji o w

łączeniu pacjenta do badania. U pacjentów nie wyko-

nuje si

ę żadnych dodatkowych procedur diagnostycznych ani moni-

torowania, a do analizy zebranych danych stosuje si

ę metody epide-

miologiczne;

d)

„badany produkt leczniczy”: postać farmaceutyczna czynnej
substancji leczniczej lub placebo, badana lub wykorzystywana
jako produkt referencyjny w badaniu klinicznym; definicja obejmuje
produkty ju

ż zarejestrowane, ale stosowane lub przygotowane

(w postaci farmaceutycznej lub opakowaniu) w sposób odmienny
od postaci zarejestrowanej lub stosowane we wskazaniu nieobj

ętym

rejestracj

ą, lub stosowane w celu uzyskania dodatkowych informacji

dotycz

ących już zarejestrowanej postaci;

e)

„sponsor”: osoba fizyczna, przedsiębiorstwo, instytucja lub organi-
zacja, która jest odpowiedzialna za podj

ęcie, prowadzenie i/lub

finansowanie badania klinicznego;

f)

„prowadzący badanie”: lekarz lub osoba wykonująca zawód, który
w danym Pa

ństwie Członkowskim upoważnia do prowadzenia

bada

ń z uwzględnieniem podstaw naukowych i doświadczenia

w opiece nad pacjentami, koniecznego do takich czynno

ści. Prowa-

dz

ący badanie jest odpowiedzialny za przeprowadzenie badania

klinicznego w danym o

środku. Jeżeli badanie jest w danym ośrodku

prowadzone przez zespó

ł osób, prowadzący badanie jest kierowni-

kiem odpowiedzialnym za ten zespó

ł i może być określany jako

g

łówny prowadzący badanie;

g)

„broszura prowadzącego badanie”: zbiór danych klinicznych
i nieklinicznych dotycz

ących badanego produktu lub produktów

leczniczych, maj

ących związek z prowadzeniem badań tego

produktu lub produktów, których uczestnikami s

ą ludzie;

h)

„protokół”: dokument opisujący cele, plan, metodologię, zagad-
nienia statystyczne i organizacj

ę badania klinicznego. Termin

„protokół” dotyczy samego protokołu, jego kolejnych wersji oraz
wprowadzanych do niego zmian;

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 6

i)

„uczestnik”: osoba, która bierze udział w badaniu klinicznym, przy-
jmuj

ąc badany produkt leczniczy lub znajdując się w grupie

kontrolnej;

j)

„świadoma zgoda”: wyrażona na piśmie, opatrzona datą i podpisana
decyzja o wzi

ęciu udziału w badaniu klinicznym, podjęta dobro-

wolnie po otrzymaniu odpowiednich informacji dotycz

ących charak-

teru,

znaczenia,

skutków

i

ryzyka

zwi

ązanego z badaniem

klinicznym oraz odpowiednio udokumentowana, przez jak

ąkolwiek

osob

ę zdolną do wyrażenia zgody, a w przypadku osoby niezdolnej

do wyra

żenia zgody, przez jej przedstawiciela ustawowego; jeżeli

dana osoba nie jest w stanie pisa

ć, może ona w wyjątkowych przy-

padkach, przewidzianych w ustawodawstwie krajowym, wyrazi

ć

zgod

ę ustnie w obecności co najmniej jednego świadka;

k)

„komitet etyki”: niezależny organ działający w Państwie Członkow-
skim, w którego sk

ład wchodzą przedstawiciele służby zdrowia

i osoby niezwi

ązane z naukami medycznymi, którego zadaniem

jest ochrona praw, bezpiecze

ństwa i dobrobytu ludzi uczestniczą-

cych w badaniu klinicznym i poinformowanie opinii publicznej
o tej ochronie, m.in. przez wyra

żenie swojej opinii o protokole

badania,

prawid

łowości doboru osób prowadzących badanie

i o

środków, w których ma ono być prowadzone, a także

o metodach i dokumentach stosowanych do informowania osób
uczestnicz

ących w badaniu i uzyskiwania ich świadomej zgody na

to uczestnictwo;

l)

„kontrola”: dokonywany przez właściwy organ urzędowy przegląd
dokumentów, o

środków, zapisów, metod zapewnienia jakości

i wszelkich innych zasobów, które w

łaściwy organ władzy uzna

za zwi

ązane z badaniem klinicznym i które mogą się znajdować

w o

środku prowadzącym badanie, w siedzibie sponsora i/lub

kontraktowej

organizacji

prowadz

ącej badania naukowe lub

w innych miejscach, których kontrol

ę właściwy organ władzy

uzna za stosown

ą;

m)

„zdarzenie niepożądane”: jakiekolwiek niepożądane zdarzenie
natury medycznej wyst

ępujące u pacjenta lub uczestnika badania

klinicznego, któremu podano produkt leczniczy; nie musi ono wyka-
zywa

ć związku przyczynowego z tym leczeniem;

n)

„działanie niepożądane”: jakakolwiek niepożądana i niezamierzona
reakcja na badany produkt leczniczy, zwi

ązana z podaniem go

w jakiejkolwiek dawce;

o)

„poważne zdarzenie niepożądane lub poważne działanie niepożą-
dane

”: jakiekolwiek niepożądane zdarzenie natury medycznej lub

dzia

łanie występujące przy jakiejkolwiek dawce, które powoduje

zgon, zagro

żenie życia, wymaga hospitalizacji lub przedłużenia

dotychczasowej hospitalizacji, jest przyczyn

ą długotrwałego lub

znacznego upo

śledzenia czynności lub inwalidztwa, lub prowadzi

do powstania wady lub choroby wrodzonej;

p)

„niespodziewane działanie niepożądane”: działanie niepożądane,
którego rodzaj lub powaga nie odpowiada dost

ępnym informacjom

na temat produktu leczniczego (np. broszurze prowadz

ącego badanie

w przypadku niezarejestrowanego produktu badanego albo skróco-
nemu opisowi produktu w przypadku produktu zarejestrowanego).

Artykuł 3

Ochrona uczestników bada

ń klinicznych

1.

Niniejsz

ą dyrektywę stosuje się bez uszczerbku dla przepisów

prawa krajowego dotycz

ących ochrony uczestników badań klinicznych,

je

żeli są one bardziej wyczerpujące od niniejszej dyrektywy i obejmują

zgodne z ni

ą procedury i terminy. Państwa Członkowskie przyjmują,

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 7

je

żeli dotychczas tego nie uczyniły, szczegółowe zasady ochrony osób

niezdolnych do wyra

żenia świadomej zgody.

2.

Badanie kliniczne mo

żna prowadzić tylko pod następującymi

warunkami:

a) porównano mo

żliwe do przewidzenia ryzyko i niedogodności

z przewidywanymi korzy

ściami dla poszczególnych uczestników

badania oraz dla innych, obecnych lub przysz

łych pacjentów.

Badanie kliniczne mo

żna rozpocząć tylko wtedy, gdy komitet etyki

i/lub w

łaściwy organ uzna, że przewidywane korzyści terapeutyczne

i dotycz

ące zdrowia publicznego uzasadniają ryzyko; badanie można

kontynuowa

ć tylko wtedy, gdy zgodność z tym wymaganiem jest

nieustannie monitorowana;

b) uczestnik badania, a w przypadku, gdy osoba ta nie jest zdolna do

wyra

żenia świadomej zgody, jego przedstawiciel ustawowy miał

mo

żność, podczas przeprowadzonej przed badaniem rozmowy

z prowadz

ącym badanie lub członkiem zespołu prowadzącego

badanie, zapozna

ć się z celami, ryzykiem i niedogodnościami zwią-

zanymi z tym badaniem klinicznym, warunkami w jakich ma ono
zosta

ć

przeprowadzone,

a

tak

że

zosta

ł

poinformowany

o przys

ługującym mu prawie do wycofania się z badania klinicznego

w dowolnej chwili;

c) przestrzegane jest prawo uczestnika do fizycznej i psychicznej niety-

kalno

ści jego osoby, do intymności oraz do ochrony jego danych

osobowych zgodnie z dyrektyw

ą 95/46/WE;

d) uczestnik badania, a w przypadku, gdy osoba ta nie jest zdolna do

wyra

żenia świadomej zgody, jego przedstawiciel ustawowy, wyraził

pisemn

ą zgodę po otrzymaniu informacji na temat charakteru,

znaczenia,

skutków

i

ryzyka

zwi

ązanego z tym badaniem

klinicznym; je

żeli dana osoba nie jest w stanie pisać, może ona

w wyj

ątkowych przypadkach, przewidzianych w prawie krajowym,

wyrazi

ć zgodę ustnie w obecności co najmniej jednego świadka;

e) uczestnik badania mo

że w każdej chwili bez szkody dla siebie

wycofa

ć się z badania klinicznego poprzez odwołanie swojej świa-

domej zgody;

f) istniej

ą przepisy dotyczące ubezpieczenia lub odszkodowania od

odpowiedzialno

ści prowadzącego badanie i sponsora.

3.

Opieka medyczna nad uczestnikami i dotycz

ące ich decyzje

o charakterze medycznym pozostaj

ą w gestii odpowiednio wykwalifi-

kowanego lekarza lub, tam gdzie to w

łaściwe, wykwalifikowanego

stomatologa.

4.

Uczestnik badania ma dost

ęp do punktu kontaktowego, w którym

mo

że uzyskać dodatkowe informacje.

Artykuł 4

Badania kliniczne, których uczestnikami s

ą małoletni

Oprócz wszystkich innych odpowiednich ogranicze

ń, badanie kliniczne,

którego uczestnikami s

ą małoletni, można przeprowadzić tylko pod

nast

ępującymi warunkami:

a) uzyskano

świadomą zgodę rodziców lub przedstawiciela ustawo-

wego; zgoda musi odpowiada

ć domniemanej woli małoletniego

i mo

że zostać wycofana w każdej chwili bez szkody dla małolet-

niego;

b) personel posiadaj

ący doświadczenie w postępowaniu z małoletnimi

udzieli

ł małoletniemu zrozumiałych dla niego informacji dotyczą-

cych badania klinicznego, zwi

ązanego z nim ryzyka i korzyści;

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 8

c) prowadz

ący badanie lub, tam gdzie to stosowne, główny prowadzący

badanie w ka

żdej chwili uwzględni jednoznaczne życzenie małolet-

niego zdolnego do wyra

żania opinii i oceny powyższych informacji,

dotycz

ące jego odmowy udziału w badaniu lub wycofania z niego;

d) nie s

ą stosowane żadne zachęty ani gratyfikacje finansowe,

z wyj

ątkiem rekompensaty poniesionych kosztów;

e) grupa pacjentów odniesie pewne bezpo

średnie korzyści z badania

klinicznego, a badanie takie jest niezb

ędne w celu potwierdzenia

danych uzyskanych w badaniach klinicznych, których uczestnikami
by

ły osoby zdolne do wyrażenia świadomej zgody lub w badaniach

prowadzonych innymi metodami naukowymi; ponadto, badanie
kliniczne

musi

bezpo

średnio dotyczyć choroby występującej

u danego ma

łoletniego lub być możliwe do przeprowadzenia tylko

z udzia

łem małoletnich;

f) przestrzegane s

ą odpowiednie naukowe wytyczne Agencji;

g) badanie kliniczne zaplanowano tak, aby zminimalizowa

ć ból,

dyskomfort, l

ęk i wszelkie inne możliwe do przewidzenia ryzyko

zwi

ązane z chorobą i etapem rozwoju pacjenta; zarówno granice

ryzyka, jak i nara

żenie pacjenta na niekorzystne czynniki zostały

szczegó

łowo zdefiniowane i są stale monitorowane;

h) komitet etyki posiadaj

ący doświadczenie w zakresie zagadnień

pediatrycznych, lub po zasi

ęgnięciu opinii w sprawie klinicznych,

etycznych i psychospo

łecznych problemów pediatrycznych, zatwier-

dzi

ł protokół badania; oraz

i) interes pacjenta jest zawsze wa

żniejszy, niż interes nauki lub społe-

cze

ństwa.

Artykuł 5

Badania kliniczne, których uczestnikami s

ą upośledzone osoby

doros

łe niezdolne do wyrażenia świadomej, prawnie skutecznej

zgody na uczestnictwo

W przypadku innych osób niezdolnych do wyra

żenia świadomej zgody,

zastosowanie maj

ą wszystkie odpowiednie wymagania dotyczące osób

zdolnych do wyra

żenia takiej zgody. Ponadto, włączenie do badań

klinicznych osób upo

śledzonych, które przed wystąpieniem tego stanu

nie udzieli

ły lub nie odmówiły świadomej zgody na uczestnictwo, jest

dozwolone tylko pod nast

ępującymi warunkami:

a) uzyskano

świadomą zgodę przedstawiciela ustawowego; zgoda musi

odpowiada

ć domniemanej woli danej osoby i może zostać wycofana

w ka

żdej chwili bez szkody dla tej osoby;

b) osoba niezdolna do wyra

żenia świadomej, prawnie skutecznej zgody

otrzyma

ła zrozumiałe dla niej informacje dotyczące badania klinicz-

nego, zwi

ązanego z nim ryzyka i korzyści;

c) prowadz

ący badanie lub, stosownie, główny prowadzący badanie

w ka

żdej chwili uwzględni jednoznaczne życzenie uczestnika zdol-

nego do wyra

żania opinii i oceny powyższych informacji, dotyczące

odmowy jego udzia

łu w badaniu lub wycofania z niego;

d) nie s

ą stosowane żadne zachęty ani gratyfikacje finansowe,

z wyj

ątkiem rekompensaty poniesionych kosztów;

e) badanie takie jest niezb

ędne w celu potwierdzenia danych uzyska-

nych w badaniach klinicznych, których uczestnikami by

ły osoby

zdolne do wyra

żenia świadomej zgody oraz bezpośrednio dotyczy

zagra

żającej życiu lub powodującej kalectwo choroby występującej

u danej osoby;

f) badanie kliniczne zaplanowano tak, aby zminimalizowa

ć ból,

dyskomfort, l

ęk i wszelkie inne możliwe do przewidzenia ryzyko

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 9

zwi

ązane z chorobą i etapem rozwoju pacjenta; zarówno granice

ryzyka, jak i nara

żenie pacjenta na niekorzystne czynniki zostały

szczegó

łowo zdefiniowane i są stale monitorowane;

g) komitet etyki posiadaj

ący doświadczenie w zakresie danej choroby

i grupy pacjentów lub po zasi

ęgnięciu opinii w sprawie klinicznych,

etycznych i psychospo

łecznych problemów dotyczących danej

choroby i grupy pacjentów, zatwierdzi

ł protokół badania; oraz

h) interes pacjenta jest zawsze wa

żniejszy, niż interes nauki lub społe-

cze

ństwa;

i) istniej

ą podstawy, aby przypuszczać, że zastosowanie badanego

produktu leczniczego b

ędzie się wiązało z odniesieniem przez

pacjenta korzy

ści większych niż ryzyko, albo nie będzie się wiązało

z

żadnym ryzykiem.

Artykuł 6

Komitet etyki

1.

Dla potrzeb prowadzenia bada

ń klinicznych Państwa Członkow-

skie podejm

ą działania konieczne do ustanowienia i prowadzenia dzia-

łalności przez komitety etyki.

2.

Komitety etyki wydaj

ą opinię przed rozpoczęciem badania klinicz-

nego w ka

żdej sprawie, której dotyczy odpowiedni wniosek.

3.

Przygotowuj

ąc opinię komitet etyki rozważy w szczególności:

a) przydatno

ść badania klinicznego i jego plan;

b) czy ocena przewidywanych korzy

ści i ryzyka, której obowiązek

nak

łada art. 3 ust. 2 lit a), jest wystarczająca i czy wnioski są

uzasadnione;

c) protokó

ł badania;

d) w

łaściwość wyboru prowadzącego badanie i personelu pomocni-

czego;

e) broszur

ę prowadzącego badanie;

f) jako

ść ośrodka;

g) odpowiedni poziom i kompletno

ść pisemnej informacji wręczanej

pacjentowi i procedury, któr

ą należy stosować przy uzyskiwaniu

świadomej zgody, a także uzasadnienie dla prowadzenia badań
z udzia

łem osób niezdolnych do wyrażenia świadomej zgody

z uwzgl

ędnieniem szczególnych ograniczeń, wymienionych w art. 3;

h) zapewnienie odszkodowania lub rekompensaty w przypadku ewen-

tualnych uszkodze

ń ciała lub zgonu, spowodowanego uczestnictwem

w badaniu;

i) czy istniej

ą przepisy dotyczące ubezpieczenia lub odszkodowania od

odpowiedzialno

ści prowadzącego badanie i sponsora;

j) sumy i, tam gdzie to w

łaściwe, ustalenia dotyczące wynagradzania

lub rekompensaty dla prowadz

ących badanie i jego uczestników oraz

odpowiednie

aspekty

wszelkich

umów

pomi

ędzy sponsorem

i o

środkiem prowadzącym badanie;

k) zasady rekrutacji uczestników badania.

4.

Niezale

żnie od postanowień niniejszego artykułu, Państwo Człon-

kowskie mo

że zadecydować, że właściwy organ wyznaczony przez nie

do zada

ń wymienionych w art. 9 będzie odpowiedzialny za rozważenie

i wydanie opinii dotycz

ącej zagadnień, określonych w ust. 3 lit. h), i)

oraz j) niniejszego artyku

łu.

Je

żeli Państwo Członkowskie korzysta z tego przepisu, powiadamia

o tym Komisj

ę, inne Państwa Członkowskie oraz Agencję.

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 10

5.

Komitet etyki, w terminie nie d

łuższym niż 60 dni od dnia otrzy-

mania wa

żnego wniosku, wyda umotywowaną opinię wnioskodawcy

oraz zainteresowanemu Pa

ństwu Członkowskiemu.

6.

W okresie badania wniosku komitet etyki mo

że wystąpić

z jednorazowym

żądaniem wobec wnioskodawcy o dostarczenie infor-

macji uzupe

łniających do tych, które już zostały dostarczone we

wniosku. Bieg terminu, okre

ślonego w ust. 5, jest zawieszony do

czasu otrzymania informacji uzupe

łniających.

7.

Niedozwolone

jest

jakiekolwiek

przed

łużenie 60-dniowego

terminu, okre

ślonego w ust. 5, z wyjątkiem badań dotyczących

produktów leczniczych przeznaczonych do terapii genowej lub terapii
komórkowej, b

ądź produktów leczniczych zawierających genetycznie

zmodyfikowane organizmy. W takich przypadkach dopuszcza si

ę jego

wyd

łużenie o nie więcej, niż 30 dni. W przypadku wymienionych

produktów 90-dniowy termin mo

że zostać przedłużony o kolejne 90

dni w przypadku zasi

ęgania opinii odpowiedniej grupy lub komitetu

zgodnie z przepisami i procedurami zainteresowanego Pa

ństwa Człon-

kowskiego. W przypadku terapii z zastosowaniem obcych komórek nie
ma ogranicze

ń czasowych, dotyczących okresu zatwierdzania.

Artyku

ł 7

Opinia indywidualna

W przypadku bada

ń wieloośrodkowych ograniczonych do terytorium

jednego Pa

ństwa Członkowskiego, Państwa Członkowskie ustanawiają

procedur

ę pozwalającą na przyjęcie jednej opinii dotyczącej danego

Pa

ństwa Członkowskiego, niezależnie od liczby komitetów etyki.

W przypadku bada

ń wieloośrodkowych przeprowadzanych równolegle

w wi

ęcej niż jednym Państwie Członkowskim, indywidualna opinia

powinna zosta

ć wydana dla każdego Państwa Członkowskiego zainte-

resowanego badaniem klinicznym.

Artykuł 8

Szczegó

łowe wytyczne

Komisja po zasi

ęgnięciu opinii Państw Członkowskich i innych zainte-

resowanych stron, opracowuje i publikuje szczegó

łowe wytyczne doty-

cz

ące formatu wniosku i dokumentacji, którą należy przedłożyć wraz

z wnioskiem o opini

ę komitetu etyki, w szczególności dotyczące infor-

macji udzielanych uczestnikom badania i odpowiedniego zabezpieczenia
ochrony danych osobowych.

Artykuł 9

Rozpocz

ęcie badania klinicznego

1.

Pa

ństwa Członkowskie podejmują środki niezbędne do zapew-

nienia przestrzegania procedury okre

ślonej w niniejszym artykule dla

rozpocz

ęcia badania klinicznego.

Sponsor nie mo

że rozpocząć badania klinicznego, dopóki komitet etyki

nie wyda pozytywnej opinii i o ile w

łaściwy organ zainteresowanego

Pa

ństwa Członkowskiego nie poinformuje sponsora o jakichkolwiek

istniej

ących podstawach do nieudzielania zezwolenia. Procedury mające

na celu uzyskanie tych decyzji mog

ą być prowadzone równolegle lub

nie, zale

żnie od decyzji sponsora.

2.

Przed rozpocz

ęciem jakiegokolwiek badania klinicznego sponsor

b

ędzie zobowiązany do przedłożenia ważnego wniosku o zezwolenie

w

łaściwemu organowi Państwa Członkowskiego, w którym sponsor

planuje przeprowadzenie badania.

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 11

3.

Je

żeli właściwy organ Państwa Członkowskiego poinformuje

sponsora o uzasadnionych zarzutach, ze wzgl

ędu na które nie udzielono

zezwolenia, sponsor mo

że, tylko jeden raz, zmienić treść wniosku,

okre

ślonego w ust. 2, w celu uwzględnienia tych zarzutów. Jeżeli

sponsor nie dokona odpowiednich zmian, wniosek b

ędzie uważany za

odrzucony i badanie kliniczne nie mo

że zostać rozpoczęte.

4.

W

łaściwy organ rozpatruje ważny wniosek o zezwolenie, okre-

ślone w ust. 2, tak szybko jak to możliwe, nie później jednak niż
w terminie 60 dni. W ramach swoich uprawnie

ń Państwa Członkowskie

mog

ą ustanowić termin krótszy niż 60 dni, jeżeli jest to zgodne

z aktualn

ą praktyką w tym względzie. Właściwy organ może jednakże

poinformowa

ć sponsora przed upływem tego terminu, że nie ma

podstaw do nieudzielania zezwolenia.

Niedopuszczalne s

ą jakiekolwiek przedłużenia okresu, określonego

w akapicie pierwszym, z wyj

ątkiem badań klinicznych dotyczących

produktów wymienionych w ust. 6, w przypadku których dopuszczalne
jest jego wyd

łużenie o nie więcej niż 30 dni. W przypadku tych

produktów 90-dniowy okres mo

że zostać wydłużony o kolejne 90 dni

w razie zasi

ęgania opinii grupy lub komitetu zgodnie z przepisami

i

procedurami

zainteresowanego

Pa

ństwa

Cz

łonkowskiego.

W przypadku terapii z zastosowaniem obcych komórek nie ma ograni-
cze

ń czasowych, dotyczących okresu zatwierdzania.

5.

Bez uszczerbku dla ust. 6 mo

że okazać się konieczne uzyskanie

pisemnego zezwolenia przed rozpocz

ęciem badań klinicznych dotyczą-

cych produktów leczniczych, które nie zosta

ły dopuszczone do obrotu

w znaczeniu dyrektywy 65/65/EWG i które zosta

ły wymienione

w cz

ęści A załącznika do rozporządzenia (EWG) nr 2309/93, a także

innych produktów leczniczych o szczególnych cechach, takich jak
aktywne sk

ładniki produktów leczniczych lub aktywne składniki,

które s

ą produktami biologicznymi lub produktami biologicznymi

pochodzenia ludzkiego lub zwierz

ęcego, lub zawierają składniki biolo-

giczne pochodzenia ludzkiego lub zwierz

ęcego, lub ich wytwarzanie

wymaga stosowania takich sk

ładników.

6.

Pisemna zgoda jest wymagana przed rozpocz

ęciem badań klinicz-

nych, dotycz

ących produktów leczniczych przeznaczonych do terapii

genowej,

somatycznej

terapii

komórkowej,

w

tym

terapii

z zastosowaniem obcych komórek, oraz wszystkich produktów leczni-
czych zawieraj

ących genetycznie zmodyfikowane organizmy. Niedo-

zwolone jest prowadzenie jakichkolwiek bada

ń klinicznych nad terapią

genow

ą, których skutkiem mogłaby być zmiana tożsamości genetycznej

komórek rozrodczych pacjenta.

7.

Zezwolenia udziela si

ę bez uszczerbku dla stosowania dyrektywy

Rady 90/219/EWG z 23 kwietnia 1990 r. w sprawie ograniczonego
u

żywania mikroorganizmów modyfikowanych genetycznie (

1

) oraz

90/220/EWG z 23 kwietnia 1990 r. w sprawie zamierzonego uwalniania
do

środowiska naturalnego organizmów modyfikowanych gene-

tycznie (

2

).

8.

W porozumieniu z Pa

ństwami Członkowskimi Komisja opraco-

wuje i publikuje szczegó

łowe wytyczne dotyczące:

a) formatu i tre

ści wniosku, określonego w ust. 2, a także dokumen-

tacji, któr

ą należy przedłożyć dla poparcia wniosku, dotyczącej

jako

ści i wytwarzania badanego produktu leczniczego, jakichkolwiek

bada

ń toksykologicznych i farmakologicznych, protokołu oraz infor-

macji klinicznych dotycz

ących badanego produktu leczniczego,

w szczególno

ści broszury prowadzącego badanie;

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 12

(

1

) Dz.U. L 117 z 8.5.1990, str. 1. Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektyw

ą

98/81/WE (Dz.U. L 330 z 5.12.1998, str. 13).

(

2

) Dz.U. L 117 z 8.5.1990, str. 15. Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektyw

ą

Komisji 97/35/WE (Dz.U. L 169 z 27.6.1997, str. 72).

b) formy i tre

ści proponowanej zmiany, określonej w art. 10 lit. a),

dotycz

ącej istotnych zmian w protokole;

c) o

świadczenia o zakończeniu badania klinicznego.

Artykuł 10

Prowadzenie badania klinicznego

W trakcie prowadzenia badania klinicznego mo

żna dokonywać zmian,

post

ępując zgodnie z procedurą opisaną poniżej:

a) po rozpocz

ęciu badania klinicznego sponsor może dokonywać zmian

w protokole. Je

żeli zmiany te są znaczne i mogą mieć wpływ na

bezpiecze

ństwo uczestników badania lub zmienić interpretację doku-

mentów naukowych uzasadniaj

ących prowadzenie badania, lub jeżeli

s

ą one istotne z innych względów, sponsor informuje właściwe

organy zainteresowanego

Pa

ństwa lub Państw Członkowskich

o przyczynach wprowadzenia zmian i ich tre

ści, a także informuje

odpowiedni komitet lub komitety naukowe zgodnie z art. 6 i 9.

Na podstawie szczegó

łowych danych, określonych w art. 6 ust. 3

i zgodnie z art. 7, komitet etyki wydaje opini

ę w terminie nieprze-

kraczaj

ącym 35 dni od daty przedłożenia mu proponowanych zmian

w prawid

łowej i odpowiedniej formie. Jeżeli opinia ta jest nega-

tywna, sponsor nie mo

że wprowadzić zmian w protokole.

Je

żeli opinia komitetu etyki jest pozytywna, a właściwe organy

Pa

ństw Członkowskich nie przedstawiły uzasadnionych zarzutów

do tych istotnych zmian, sponsor kontynuuje prowadzenie badania
klinicznego zgodnie ze zmienionym protoko

łem. W przeciwnym

przypadku sponsor uwzgl

ędnia zarzuty do zmian i dostosowuje do

nich proponowane zmiany w protokole albo je wycofuje;

b) bez uszczerbku dla lit. a), w

świetle okoliczności, a szczególnie

w razie wyst

ąpienia podczas prowadzenia badania klinicznego lub

opracowywania badanego produktu leczniczego jakiegokolwiek
nowego zdarzenia, które prawdopodobnie mog

łoby wpłynąć na

bezpiecze

ństwo uczestników badania, sponsor i prowadzący badanie

stosuj

ą natychmiast odpowiednie środki bezpieczeństwa w celu

ochrony uczestników badania przed jakimkolwiek bezpo

średnim

niebezpiecze

ństwem. Sponsor niezwłocznie informuje właściwe

organy o tych zdarzeniach i o zastosowanych

środkach oraz

zapewnia równoczesne poinformowanie o tym komitetu etyki;

c) w terminie 90 dni od zako

ńczenia badania klinicznego, sponsor

informuje

w

łaściwe organy zainteresowanego Państwa lub

Pa

ństw Członkowskich i komitet etyki o zakończeniu odnośnych

bada

ń klinicznych. Jeżeli badanie musi zostać zakończone wcześniej,

termin ten zostaje skrócony do 15 dni i zostaj

ą podane przyczyny

wcze

śniejszego zakończenia.

Artykuł 11

Wymiana informacji

1.

Pa

ństwa Członkowskie, na których terytorium przeprowadzane jest

badanie kliniczne, wprowadz

ą do europejskiej bazy danych, do której

dost

ęp mają jedynie właściwe organy Państw Członkowskich, Agencja

i Komisja, nast

ępujące dane:

a) wyci

ąg z wniosku o udzielenie zezwolenia, określonego w art. 9

ust. 2;

b) wszelkie zmiany dokonane w tym wniosku, zgodnie z art. 9 ust. 3;

c) wszelkie zmiany dokonane w protokole, zgodnie z art. 10 lit. a);

d) pozytywn

ą opinię komitetu etyki;

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 13

e) o

świadczenie o zakończeniu badania klinicznego; oraz

f) odniesienie do kontroli przeprowadzonych zgodnie z zasadami

dobrej praktyki klinicznej.

2.

Na umotywowany wniosek jakiegokolwiek Pa

ństwa Członkow-

skiego, Agencji lub Komisji, w

łaściwy organ, któremu przedłożono

wniosek o udzielenie zezwolenia, dostarcza dodatkowych informacji
dotycz

ących danego badania klinicznego, innych niż już dostępne

w europejskiej bazie danych.

3.

W porozumieniu z Pa

ństwami Członkowskimi Komisja opraco-

wuje i publikuje szczegó

łowe wytyczne dotyczące odpowiednich

danych, które nale

ży uwzględnić w europejskiej bazie danych, którą

Komisja zarz

ądza wspólnie z Agencją, a także dotyczące metod elek-

tronicznej transmisji danych. Szczegó

łowe wytyczne zapewniają ścisłe

przestrzeganie poufno

ści danych.

▼M1

4.

Na zasadzie odst

ępstwa od ust. 1, Agencja podaje do publicznej

wiadomo

ści część informacji dotyczących badań klinicznych z udziałem

populacji pediatrycznej wprowadzonych do europejskiej bazy danych
zgodnie z przepisami rozporz

ądzenia (WE) nr 1901/2006 (

1

) Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie produktów
leczniczych stosowanych w pediatrii.

▼B

Artykuł 12

Zawieszenie badania lub naruszenie przepisów

1.

Je

żeli Państwo Członkowskie ma obiektywne podstawy, aby przy-

puszcza

ć, że warunki określone we wniosku o udzielenie zezwolenia,

okre

ślonym w art. 9 ust. 2, przestały być spełniane lub jeżeli uzyska

informacje poddaj

ące w wątpliwość bezpieczeństwo lub naukową zasad-

no

ść badania klinicznego, może zawiesić badanie kliniczne, o czym

informuje sponsora.

Zanim Pa

ństwo Członkowskie podejmie taką decyzję, z wyjątkiem

sytuacji, w których wyst

ępuje bezpośrednie zagrożenie, zwróci się do

sponsora i/lub prowadz

ącego badanie o wyrażenie opinii, która musi

by

ć podana do wiadomości w terminie jednego tygodnia.

W takim przypadku w

łaściwy organ niezwłocznie powiadamia inne

w

łaściwe organy, odpowiedni komitet etyki, Agencję oraz Komisję

o swojej decyzji zawieszenia lub zakazu dalszego prowadzenia badania
oraz o przyczynach jej podj

ęcia.

2.

Je

żeli właściwy organ ma obiektywne powody, aby sądzić, że

sponsor lub prowadz

ący badanie, bądź jakakolwiek inna osoba uczest-

nicz

ąca w jego prowadzeniu przestała spełniać nałożone na nią

obowi

ązki, niezwłocznie informuje on o tym daną osobę wskazując

dzia

łania, jakie ma ona podjąć w celu zmiany tego stanu rzeczy. Właś-

ciwy organ niezw

łocznie informuje komitet etyki, inne właściwe organy

oraz Komisj

ę o podjętych przez siebie czynnościach.

Artykuł 13

Wytwarzanie i przywóz badanych produktów leczniczych

▼M2

1.

Pa

ństwa członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki dla

zapewnienia, aby wytwarzanie lub przywóz badanych produktów lecz-
niczych by

ły uzależnione od otrzymania zezwolenia.

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 14

(

1

) Dz.U. L 378 z 27.12.2006, str. 1.

Komisja okre

śla minimalne wymagania, które wnioskodawca, jak

równie

ż późniejszy posiadacz zezwolenia, musi spełniać, aby uzyskać

takie zezwolenie.

Środki te, mające na celu zmianę elementów innych niż istotne niniej-
szej dyrektywy poprzez jej uzupe

łnienie, przyjmuje się zgodnie

z procedur

ą regulacyjną połączoną z kontrolą, o której mowa w art.

21 ust. 3.

▼B

2.

Pa

ństwa Członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki dla

zapewnienia, aby posiadacz zezwolenia, okre

ślonego w ust. 1, bezter-

minowo i nieprzerwanie mia

ł do swojej dyspozycji co najmniej jedną

wykwalifikowan

ą osobę, która zgodnie z warunkami ustanowionymi

w art. 23 drugiej dyrektywy Rady 75/319/EWG z 20 maja 1975 r.
w

sprawie

zbli

żania przepisów

ustawowych,

wykonawczych

i administracyjnych dotycz

ących produktów leczniczych chronionych

patentem (

1

), b

ędzie odpowiedzialna za wykonywanie obowiązków

okre

ślonych w ust. 3 niniejszego artykułu.

3.

Pa

ństwa Członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki dla

zapewnienia, aby wykwalifikowana osoba, okre

ślona w art. 21 dyrek-

tywy 75/319/EWG, bez uszczerbku dla jej zwi

ązków z producentem lub

importerem, by

ła odpowiedzialna, w kontekście procedur wymienionych

w art. 25 wspomnianej dyrektywy, za zapewnienie:

a) w przypadku

badanych produktów leczniczych

wytwarzanych

w zainteresowanym Pa

ństwie Członkowskim, że każda partia

produktu leczniczego zosta

ła wyprodukowana i poddana kontroli

zgodnie

z

wymogami

dyrektywy

Komisji

91/356/EWG

z 13 czerwca 1991 r., ustanawiaj

ącej zasady i wytyczne dobrej

praktyki wytwarzania produktów leczniczych do u

żytku przez czło-

wieka (

2

) oraz zgodnie ze specyfikacj

ą produktu i informacją zgło-

szon

ą zgodnie z art. 9 ust. 2 wspomnianej dyrektywy;

b) w przypadku produktów leczniczych wytwarzanych w pa

ństwach

trzecich,

że każda partia produktu leczniczego została wyproduko-

wana i poddana kontroli zgodnie z normami dobrej praktyki wytwa-
rzania, co najmniej równowa

żnymi z ustanowionymi w dyrektywie

Komisji 91/356/EWG oraz zgodnie ze specyfikacj

ą produktu, oraz że

ka

żda wyprodukowana partia została poddana kontroli zgodnie

z informacj

ą zgłoszoną zgodnie z art. 9 ust. 2 wspomnianej dyrek-

tywy;

c) w przypadku badanego produktu leczniczego, który jest porówny-

walnym produktem pochodz

ącym z państwa trzeciego, i który został

dopuszczony do obrotu, je

żeli dokumentacja potwierdzająca, że

ka

żda partia została wyprodukowana zgodnie z normami co najmniej

równowa

żnymi z wymienionymi powyżej normami dobrej praktyki

wytwarzania nie mo

że zostać uzyskana, że każdą wyprodukowaną

parti

ę poddano wszelkim odpowiednim analizom, badaniom lub

kontrolom

koniecznym

do

potwierdzenia

jej

jako

ści zgodnie

z informacj

ą zgłoszoną zgodnie z art. 9 ust. 2 niniejszej dyrektywy.

Szczegó

łowe wytyczne dotyczące elementów, jakie należy uwzględnić

podczas oceny produktów pod k

ątem dopuszczenia partii we Wspól-

nocie, powinny zosta

ć przygotowane zgodnie z wytycznymi dobrej

praktyki wytwarzania, w szczególno

ści z załącznikiem 13 do wspom-

nianych

wytycznych.

Wytyczne

te

s

ą przyjmowane zgodnie

z procedur

ą, określoną w art. 21 ust. 2 niniejszej dyrektywy

i publikowane zgodnie z art. 19a dyrektywy 75/319/EWG.

Je

żeli przestrzegane są przepisy lit. a), b) lub c), badany produkt lecz-

niczy nie musi by

ć poddawany jakimkolwiek dodatkowym kontrolom

w przypadku przywozu do innego Pa

ństwa Członkowskiego wraz ze

▼M2

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 15

(

1

) Dz.U. L 147 z 9.6.1975, str. 13. Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektyw

ą

Rady 93/39/WE (Dz.U. L 214 z 24.8.1993, str. 22).

(

2

) Dz.U. L 193 z 17.7.1991, str. 30.

świadectwami zwolnienia partii podpisanymi przez wykwalifikowaną
osob

ę.

4.

We

wszystkich

przypadkach

wykwalifikowana

osoba

musi

potwierdzi

ć w rejestrze lub w równoważnym dokumencie, że każda

wyprodukowana

partia

spe

łnia wymagania niniejszego artykułu.

Wspomniany rejestr lub równowa

żny dokument jest uaktualniany

w miar

ę podejmowanych działań i pozostaje do dyspozycji przedstawi-

cieli w

łaściwego organu przez okres przewidziany w przepisach zainte-

resowanego Pa

ństwa Członkowskiego. Okres ten w żadnym razie nie

mo

że być krótszy niż 5 lat.

5.

Ka

żda osoba, wykonująca w Państwie Członkowskim, w którym

si

ę znajduje w czasie wejścia w życie niniejszej dyrektywy czynności

osoby wykwalifikowanej, okre

ślonej w art. 21 dyrektywy 75/319/EWG

w odniesieniu do produktów leczniczych, ale która nie spe

łnia

wymogów ustanowionych w art. 23 i 24 dyrektywy 75/319/EWG, jest
upowa

żniona do dalszego wykonywania swoich czynności w danym

Pa

ństwie Członkowskim.

Artykuł 14

Etykietowanie

Szczegó

łowe informacje podane co najmniej w języku (-ach) urzę-

dowym (-ych) danego Pa

ństwa Członkowskiego na zewnętrznym

opakowaniu badanych produktów leczniczych lub, je

żeli nie ma takiego

opakowania, na opakowaniu bezpo

średnim tego produktu, są publiko-

wane przez Komisj

ę w wytycznych dotyczących dobrej praktyki wytwa-

rzania badanych produktów leczniczych, przyj

ętych zgodnie z art. 19a

dyrektywy 75/319/EWG.

Ponadto wytyczne te powinny ustanawia

ć przepisy, dotyczące etykieto-

wania badanych produktów leczniczych przeznaczonych do bada

ń

klinicznych w nast

ępujących sytuacjach:

— plan badania nie wymaga szczególnych procesów wytwarzania lub

pakowania,

— badanie jest przeprowadzane z zastosowaniem produktów leczni-

czych, które w danych Pa

ństwach Członkowskich zostały dopusz-

czone do obrotu w znaczeniu dyrektywy 65/65/EWG, wytworzone
lub wwiezione zgodnie z przepisami dyrektywy 75/319/EWG,

— charakterystyka pacjentów uczestniczących w badaniu odpowiada

charakterystyce okre

ślonej we wskazaniach, wyszczególnionych

w wymienionym wy

żej dopuszczeniu do obrotu.

Artykuł 15

Weryfikacja zgodno

ści badanych produktów leczniczych z zasadami

dobrej praktyki klinicznej i dobrej praktyki wytwarzania

1.

W celu weryfikacji zgodno

ści z przepisami dotyczącymi zasad

dobrej praktyki klinicznej i dobrej praktyki wytwarzania, Pa

ństwa

Cz

łonkowskie wyznaczają kontrolerów, którzy przeprowadzają kontrole

miejsc zwi

ązanych z prowadzeniem jakiegokolwiek badania klinicz-

nego, w szczególno

ści ośrodka lub ośrodków prowadzących badanie

kliniczne, miejsca wytwarzania badanego produktu leczniczego, labora-
toriów

wykorzystywanych

do

wykonywania

bada

ń związanych

z badaniem i/lub siedziby sponsora.

Kontrole s

ą przeprowadzane przez właściwy organ Państwa Członkow-

skiego, które informuje o tym Agencj

ę; kontrole są przeprowadzane

w imieniu Wspólnoty, a ich wyniki s

ą uznawane przez inne Państwa

Cz

łonkowskie. Kontrole są koordynowane przez Agencję w ramach jej

uprawnie

ń, przewidzianych w rozporządzeniu (EWG) nr 2309/93.

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 16

Pa

ństwo Członkowskie może zwrócić się do innego Państwa Członkow-

skiego o udzielenie pomocy w tym wzgl

ędzie.

2.

Po zako

ńczeniu kontroli sporządzane jest sprawozdanie. Musi ono

zosta

ć udostępnione sponsorowi z zachowaniem odpowiednich zasad

poufno

ści. Sprawozdanie może zostać udostępnione innym Państwom

Cz

łonkowskim, komitetowi etycznemu i Agencji, na ich umotywowany

wniosek.

3.

Na wniosek Agencji, w ramach jej uprawnie

ń przewidzianych

w rozporz

ądzeniu (EWG) nr 2309/93, lub na wniosek jednego

z

zainteresowanych

Pa

ństw Członkowskich i po konsultacji

z zainteresowanymi Pa

ństwami Członkowskimi, Komisja może zażądać

przeprowadzenia kolejnej kontroli w przypadku, gdy wyst

ępują różnice

pomi

ędzy Państwami Członkowskimi, związane z weryfikacją zgod-

no

ści z niniejszą dyrektywą.

4.

W przypadku jakichkolwiek ustale

ń dokonywanych pomiędzy

Wspólnot

ą i państwami trzecimi Komisja, po otrzymaniu umotywowa-

nego wniosku Pa

ństwa Członkowskiego lub z własnej inicjatywy, albo

jedno z Pa

ństw Członkowskich może zaproponować przeprowadzenie

kontroli w o

środku przeprowadzającym badanie i/lub siedzibie sponsora

i/lub producenta, zlokalizowanych w pa

ństwie trzecim. Kontrola prze-

prowadzana jest przez odpowiednio wykwalifikowanych kontrolerów ze
Wspólnoty.

5.

Szczegó

łowe wytyczne dotyczące dokumentacji związanej

z badaniem klinicznym, które dotycz

ą głównego dokumentu badania,

archiwizacji, kwalifikacji kontrolerów i procedur kontroli maj

ącej na

celu weryfikacj

ę zgodności danego badania klinicznego z niniejszą

dyrektyw

ą są przyjmowane zgodnie z procedurą, określoną w art. 21

ust. 2.

Artykuł 16

Zg

łaszanie zdarzeń niepożądanych

1.

Prowadz

ący badanie niezwłocznie zgłasza sponsorowi wszystkie

powa

żne zdarzenia niepożądane, z wyjątkiem tych, które protokół lub

broszura prowadz

ącego badanie określa jako niewymagające niezwłocz-

nego zg

łoszenia. Niezwłocznie po zgłoszeniu powinno zostać sporzą-

dzone szczegó

łowe sprawozdanie. W sprawozdaniu tym, jak i w następ-

nych sprawozdaniach, uczestnicy bada

ń są identyfikowani za pomocą

przypisanych im numerów kodowych.

2.

Zdarzenia niepo

żądane i/lub nieprawidłowe wyniki badań labora-

toryjnych uznane w Protokole za podstawowe dla oceny bezpiecze

ństwa

b

ędą zgłaszane sponsorowi zgodnie z odpowiednimi wymogami

i w terminach okre

ślonych w protokole.

3.

W przypadku zg

łoszenia zgonu uczestnika badań, prowadzący

badanie przedstawia sponsorowi i komitetowi etyki wszelkie wymagane
informacje dodatkowe.

4.

Sponsor zobowi

ązany jest przechowywać szczegółowe zapisy

wszystkich zdarze

ń niepożądanych, zgłoszonych mu przez prowadzą-

cego lub prowadz

ących badanie. Na żądanie zapisy te przedkładane są

Pa

ństwom Członkowskim, na których terytorium przeprowadzane jest

badanie kliniczne.

Artykuł 17

Zg

łaszanie poważnych działań niepożądanych

1.

a) Sponsor zapewnia, aby wszelkie znacz

ące informacje na temat

podejrzewanych powa

żnych niespodziewanych działań niepo-

żądanych, które doprowadziły do zgonu lub zagrażały życiu
uczestnika badania, zosta

ły odnotowane i zgłoszone właściwym

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 17

organom

zainteresowanych

Pa

ństw

Cz

łonkowskich

i komitetowi etyki tak szybko, jak to mo

żliwe, nie później

jednak ni

ż w ciągu siedmiu dni po uzyskaniu przez sponsora

informacji na temat takiego przypadku, a tak

że aby odpo-

wiednie informacje dodatkowe zosta

ły następnie zgłoszone

w dodatkowym terminie o

śmiu dni;

b) wszystkie pozosta

łe podejrzewane poważne działania niepożą-

dane musz

ą być zgłaszane właściwym organom i komitetowi

etyki tak szybko, jak to mo

żliwe, nie później jednak niż

w ci

ągu piętnastu dni od uzyskania przez sponsora pierwszej

informacji na ich temat;

c) ka

żde Państwo Członkowskie zapewnia, aby wszystkie podej-

rzewane niespodziewane powa

żne działania niepożądane bada-

nego produktu leczniczego, które mu zg

łoszono, zostały odno-

towane;

d) sponsor informuje tak

że wszystkich prowadzących badanie.

2.

Raz do roku, przez ca

ły okres prowadzenia badania klinicznego,

sponsor przedk

łada Państwom Członkowskim, na których terytorium

przeprowadzane jest badanie kliniczne oraz komitetowi etyki list

ę

wszystkich podejrzewanych powa

żnych działań niepożądanych, które

wyst

ąpiły w tym okresie oraz sprawozdanie dotyczące bezpieczeństwa

uczestników badania.

3.

a) Ka

żde Państwo Członkowskie dopilnowuje, aby wszystkie

podejrzewane

powa

żne działania niepożądane badanego

produktu leczniczego, które zosta

ły mu zgłoszone, wprowa-

dzono niezw

łocznie do europejskiej bazy danych, do której

zgodnie z art. 11 ust. 1 b

ędą mieć dostęp tylko właściwe

organy Pa

ństw Członkowskich, Agencja i Komisja;

b) Agencja udost

ępnia właściwym organom Państw Członkow-

skich zg

łoszone jej przez sponsora informacje.

Artykuł 18

Wytyczne dotycz

ące sprawozdań

Komisja, po zasi

ęgnięciu opinii Agencji, Państw Członkowskich

i zainteresowanych stron, opracowuje i publikuje szczegó

łowe wytyczne

dotycz

ące zbierania, weryfikowania i prezentowania sprawozdań

z niepo

żądanych zdarzeń i działań, łącznie z procedurami rozkodowy-

wania w przypadku powa

żnych, niespodziewanych działań niepożąda-

nych.

Artykuł 19

Postanowienia ogólne

Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla odpowiedzialno

ści

cywilnej i karnej sponsora lub prowadz

ącego badanie. Dlatego sponsor

lub prawny przedstawiciel sponsora musi mie

ć siedzibę we Wspólnocie.

Je

żeli Państwa Członkowskie nie ustanowią szczegółowych warunków

maj

ących zastosowanie w wyjątkowych okolicznościach, badane

produkty lecznicze oraz, w okre

ślonych przypadkach, urządzenia stoso-

wane do ich podawania zostaj

ą bezpłatnie udostępniane przez sponsora.

Pa

ństwa Członkowskie informują Komisję o takich warunkach.

▼M2

Artykuł 20

Komisja wprowadza zmiany w niniejszej dyrektywie w celu uwzgl

ęd-

nienia post

ępu naukowego i technicznego.

▼B

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 18

Środki te, mające na celu zmianę elementów innych niż istotne niniej-
szej dyrektywy, przyjmuje si

ę zgodnie z procedurą regulacyjną połą-

czon

ą z kontrolą, o której mowa w art. 21 ust. 3.

Artykuł 21

1.

Komisja jest wspierana przez Sta

ły Komitet ds. Produktów Lecz-

niczych Stosowanych u Ludzi, o którym mowa w art. 121 ust. 1 dyrek-
tywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/83/WE z dnia 6 listopada
2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnosz

ącego się do

produktów leczniczych stosowanych u ludzi (

1

).

2.

W przypadku odes

łania do niniejszego ustępu, stosuje się art. 5 i 7

decyzji 1999/468/WE, z uwzgl

ędnieniem jej art. 8.

Termin okre

ślony w art. 5 ust. 6 decyzji 1999/468/WE wynosi trzy

miesi

ące.

3.

W przypadku odes

łania do niniejszego ustępu, stosuje się art. 5a

ust. 1

–4 oraz art. 7 decyzji 1999/468/WE, z uwzględnieniem jej art. 8.

▼B

Artykuł 22

Zastosowanie

1.

Pa

ństwa Członkowskie przyjmą i opublikują przed dniem 1 maja

2003 r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne, niezb

ędne

dla wdro

żenia niniejszej dyrektywy. Niezwłocznie powiadomią o tym

Komisj

ę.

Pa

ństwa Członkowskie będą stosować wspomniane przepisy najpóźniej

z moc

ą od dnia 1 maja 2004 r.

Je

żeli Państwa Członkowski przyjmą te przepisy, powinny one zawierać

odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie to powinno towa-
rzyszy

ć ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania takiego odnie-

sienia okre

ślane są przez Państwa Członkowskie.

2.

Pa

ństwa Członkowskie przekażą Komisji teksty przepisów prawa

krajowego, które zostan

ą przyjęte w dziedzinie, której dotyczy niniejsza

dyrektywa.

Artykuł 23

Wej

ście w życie

Niniejsza dyrektywa wchodzi w

życie z dniem jej opublikowania

w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.

Artykuł 24

Adresaci

Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Pa

ństw Członkowskich.

▼M2

2001L0020

— PL — 07.08.2009 — 002.001 — 19

(

1

) Dz.U. L 311 z 28.11.2001, s. 67.