30 grudnia 2010, 15:05

Autor: Tomasz Waryszak
czytano: 11610 razy

Fotografia od A do Z: Otwór względny obiektywu

Przedstawiamy słownik terminów fotograficznych:
Fotografia od A do Z. Słownik przeprowadzi
Czytelników przez najważniejsze pojęcia, pozwoli
poznać i uzupełnić wiedzę z zakresu fotografii
oraz jej praktyczne wykorzystania.

Dziś hasło: Otwór względny obiektywu.
Zapraszamy do lektury.

Otwór względny obiektywu (światłosiła) – stosunek czynnej źrenicy wejściowej obiektywu do jego

odległości ogniskowej

. Parametr ten informuje o tym, w jak dużym stopniu obiektyw może

przepuszczać światło do wnętrza aparatu fotograficznego.

Podczas używania obiektywów o różnych ogniskowych taki sam otwór względny pozwala użyć
identycznego czasu naświetlania (zakładając ustawienie

czułości

na tę samą wartość).

Wartość otworu względnego zapisywana jest w formie S:O, gdzie S to średnica czynna obiektywu,
natomiast O to jego

ogniskowa

. Na przykład obiektyw o ogniskowej 50 mm i średnicy wejściowej 25

mm, charakteryzuje się otworem względnym 25:50, czyli 1:2.

Panasonic Lumix G 1:2.5/14 ASPH

Fotografia od A do Z: Otwór względny obiektywu

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-otwor-wzgledny-obie...

1 z 4

2015-08-15 16:12

Największa dostępna wartość otworu względnego w danym obiektywie jest nazywana jego jasnością.
Możliwe jest zmniejszanie wartości otworu względnego za pomocą mechanizmu

przysłony

, o ile dana

konstrukcja optyczna jest w nią wyposażona.

Czym różni się pojęcie otworu względnego od

przysłony

?

Otwór względny jest wielkością charakteryzującą każdy obiektyw, nawet jeśli nie jest wyposażony w

przysłonę

. Natomiast

przysłona

jest mechanizmem, który pozwala zmienić wielkość otworu względnego

w obiektywie na mniejszy i posiada najczęściej pewien zakres wartości.

Dlaczego używa się wartości względnej otworu obiektywu (wyrażanej ułamkiem), a nie
bezwzględnej, wyrażonej w milimetrach?

Z fotometrycznego prawa odległości wynika, że natężenie światła jest odwrotnie proporcjonalne do
kwadratu odległości pomiędzy źródłem światła (układem soczewek), a punktem, na który pada –
płaszczyzną obrazową w postaci filmu lub matrycy. Dlatego zmiana

ogniskowej

w obiektywie, przy

zachowaniu tej samej średnicy otworu wejściowego, powoduje proporcjonalną zmianę natężenia
światła. Dzięki wartości względnej otworu obiektywu, obiektywy o różnych

ogniskowych

można w łatwy

i przejrzysty sposób porównywać pod względem ich światłosiły.

W niektórych obiektywach zmiennoogniskowych o prostszej konstrukcji można zauważyć, jak
zmienia się wartość otworu względnego wraz ze zmianą

ogniskowej

. Np. w obiektywie

Panasonic Lumix G Vario

zakresowi ogniskowych 14 do 42 odpowiadają wartości otworu

względnego 3.5 do 5.6.

Fotografia od A do Z: Otwór względny obiektywu

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-otwor-wzgledny-obie...

2 z 4

2015-08-15 16:12

Dwa obiektywy o otworze względnym 1:2. W przypadku teleobiektywu

Nikkor AF-S 200 mm 1:2 G II ED

fizyczna średnica obiektywu wynosi 100 mm, natomiast w szerokokątnym

Sony Carl Zeiss Distagon T*

24 mm f/2 ZA SSM

jest to zaledwie 12 mm.

Warto pamiętać, że wartość efektywna otworu względnego jest uzależniona również od odległości, w
jakiej znajduje się fotografowany obiekt. Właściwa

ogniskowa

obiektywu odpowiada ustawieniu ostrości

na nieskończoność. Przy ostrzeniu na bliżej znajdujące się obiekty mamy natomiast do czynienia z
ogniskową przedmiotową, której wartość jest tym większa, im mniejsza jest odległość obiektu. W
rezultacie, wraz ze wzrostem efektywnej ogniskowej, zmniejsza się odpowiednio wartość otworu
względnego. Zjawisko to jest stosunkowo słabo widoczne w standardowej fotografii, jednak bardzo
silnie uwidacznia się podczas wykonywania zdjęć makro.

Odległość fotografowanego obiektu
(wielokrotność ogniskowej)

f x 17

f x 9

f x 5

f x 3

1:1

2:1

3:1

4:1

5:1

Konieczne

wydłużenie

czasu

ekspozycji

x 1,12

x 1,25

x 1,56

x 2,25

x 4

x 9

x 16 x 25 x 36

Podane wartości 1:1, 2:1 itd. to przyjęte w fotografii makro skale odwzorowania przedmiotu na polu
obrazowym. Wartość 1:1 odpowiada fotografowaniu z odległości równej dwukrotności ogniskowej
obiektywu i umożliwia odwzorowanie przedmiotu w tej samej wielkości fizycznej na filmie lub matrycy.

Dla opisywania wartości otworu względnego powszechnie przyjęło się stosowanie kolejnych potęg
pierwiastka z dwóch. Wynika to z faktu, że zmniejszenie ilości światła o połowę, czyli 1 EV, wymaga
zmniejszenia powierzchni czynnego otworu za pomocą

przysłony

również o połowę. Ze wzoru na

powierzchnię koła wynika, że po dwukrotnym zmniejszeniu pola, średnica ulega redukcji właśnie o
pierwiastek z dwóch, czyli około 1,4. W efekcie otrzymujemy ciąg zaokrąglonych wartości: 1, 1,4, 2,
2,8, 4, 5,6, 8, 11, 16, 22, z których każda oznacza dwukrotne zmniejszenie powierzchni otworu
roboczego w stosunku do poprzedniej. Umożliwia to łatwe i adekwatne dobieranie parametrów
ekspozycji. Dla większej precyzji stosowane są również pośrednie wartości odpowiadające zmianom 1/3
i 2/3 EV.

Największy możliwy teoretycznie do uzyskania otwór względny wynosi 1:0,5. W praktyce jednak
największym osiągnięciem pod tym względem jest obiektyw Carl Zeiss Planar 50 mm 1:0,7.

Fotografia od A do Z: Otwór względny obiektywu

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-otwor-wzgledny-obie...

3 z 4

2015-08-15 16:12

www.swiatobrazu.pl

Fotografia od A do Z: Otwór względny obiektywu

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-otwor-wzgledny-obie...

4 z 4

2015-08-15 16:12