el pr posiadanie prawa rzeczowe


Materiały  e-learning, rok akademicki 2012/2013
Posiadanie i prawa rzeczowe
moje (meum
esse aio)
Res extra
commercium
Twoja (res tua)
Triada form władania rzeczą
Iura in re aliena
Prioprietas
Possessio
Formowanie się prawa własności
Proprietas 
plena in re
potestas 
Lepsze
rei vindicatio
uprawnienie do
rzeczy  legis
actio
sacramento in
WÅ‚Ä…dztwo 
rem
manus
Przedmiot władztwa  res
podziały antyczne
Res corporales  res incorporales
Res in commercio  res extra commercium
Res mancipi  res nec mancipi
Przedmiot władztwa  res
podziały wprowadzone w ius commune
Res mobiles  res immobiles
corpora  continua -
universitas rerum
Species  genus
Czym jest posiadanie?
Stan faktyczny, stosunek faktyczny,
który może mieć prawne znaczenie
(funkcje posiadania):
a) nabycie własności (traditio, usucapio,
ocupatio)
b) ochrona posesoryjna
c) dogodniejsza sytuacja procesowa
Dwa elementy:
corpus - obiektywny lub zewnętrzny
animus - subiektywny lub wewnętrzny
Possessio
Possessio
iusta
causa
Possessio
Possessio detentio ad
interdicta
Possessio
nie było chronione
possesio vitiosa 
aut vi, aut clam, aut precario
ab adversario adquisita
possessio: corpus et
animus
- ale też solo animo: pastwiska zimowe i
letnie, zbiegły niewolnik
- posiadanie spadku, potem posiadanie
służebności
Üð quasi possessio,
skÄ…d prawo powszechne - possessio
iuris
Nabycie i utrata posiadania
Å›ð corpore et animo
ð pierwotnie
ð przeniesienie
D. 41.2.3.19. Paulus libro quinquagensimo
quarto ad edictum. Ilud quoque a veteribus praeceptum
est neminem sibi ipsum causam possessionis mutare
posse.
Å›ð solo animo, zwane od czasów Bolonii:
ð traditio brevi manu (vide 351 KC)
ð constitutum possessorium (vide 349 KC)
Interdykty posesoryjne
tzw. possessio ad interdicta
Interdicta:
Å›ð adipiscendae possessionis
ð quorum bonorum
ð interdictum Salvianum
Å›ð recuperandae possessionis -
restytutoryjne
Å›ð retinendae possessionis - prohibitoryjne
Interdicta retinendae
possessionis
a) uti possidetis [do nieruchomości]
 Tak, jak teraz tę nieruchomość, o którą toczy się
spór, ani siłą, ani potajemnie, ani na podstawie
precarium jeden od drugiego posiadacie,
byście tak nie posiadali; zakazuje użycia siły!
b) utrubi [do ruchomości]
 U którego z was obydwu ten człowiek, o którego
toczy się spór, był ani siłą, ani potajemnie, ani
na podstawie precarium od drugiego, niech
ten, u kogo przez większą część tego roku był
krócej, wyda tamtemu; zabraniam użycia siły!
Possessio ad interdicta:
Å›ð wÅ‚aÅ›ciciel posiadajÄ…cy
Å›ð posiadacz w dobrej wierze
Å›ð posiadacz w zÅ‚ej wierze
Å›ð niektórzy detentorzy:
ð depozytariusz sekwestrowy
ð zastawnik, czyli wierzyciel zastawny
ð prekarzysta
ð emfiteuta
ð superficjariusz
?
własność
!
dominium, proprietas
Formy własności
Å›ð kwirytarna
Å›ð bonitarna
Å›ð quasi-wÅ‚asność gruntów
prowincjonalnych
Å›ð peregrynów
Próby definicji
Å›ð PeÅ‚ne i wyÅ‚Ä…czne prawo nad
rzeczÄ…?
Å›ð ius utendi
Å›ð Wola wÅ‚aÅ›ciciela jest
rozstrzygajÄ…ca
Å›ð ius abutendi
Å›ð WÅ‚asność  nie prawo, lecz
stosunek prawny
Å›ð ius possidendi
Å›ð Najogólniejsze aktualne i
potencjalne władztwo
(prawne) nad rzeczÄ…
Å›ð ius fruendi
Å›ð Analogia z suwerennoÅ›ciÄ…
Å›ð ius disponendi
Å›ð Najrozleglejsze potencjalne i
aktualne prawo rzeczowe
Próby definicji
Triada uprawnień właścicielskich: ius
utendi, ius disponendi, ius fruendi (glosa)
Prawo dowolnego dysponowania rzeczÄ…
materialną, chyba, że ustawa tego
zabrania (Bartolus de Saxoferrato
Ograniczenia własności
1. sensu largo:
podatki, daniny, obowiązek świadczenia
pracy
2. sensu stricto:
nie pozwalają właścicielowi na wykonywanie
jego władztwa w pełni lub wbrew jego woli
władztwa go pozbawiają
a) stałe
b) incydentalne
yródła ograniczeń własności
Å›ð zwyczaj
Å›ð prawo sakralne
Å›ð prawo publiczne - wzglÄ™dy
ð sanitarne,
ð komunikacyjne,
ð budowlane;
ð konfiskata.
Å›ð prawo prywatne:
ð prawo sÄ…siedzkie
ð wÅ‚asne ograniczenia: prawa na
rzeczy cudzej, najem, dzierżawa
Nabycie własności
I. Pierwotne sposoby nabycia
własności
1. zawłaszczenie (occupatio)
2. nabycie pożytków (fructus)
1. z chwilą odłączenia (separatio): właściciel,
posiadacz w dobrej wierze, emfiteuta
2. z chwilą objęcia (perceptio): użytkownik,
usufruktuariusz, dzierżawca
3. nie jest pożytkiem od II wieku przed Chr. partus
ancillae - należy do właściciela niewolnicy
3. skarb (thesaurus)
Pierwotne sposoby nabycia
własności
4. połączenie rzeczy (accessio)
accessio cedit principali
superficies solo cedit
5. przetworzenie (specificatio)
Sabinianie  właściciel materiału
Prokulianie  przetwórca
media sententia  czy rzecz dałaby się
przywrócić do postaci materiału?
zasiedzenie
usucapio
longi temporis praescriptio
res habilis, titulus, fides, possessio, tempus
Nabycie pochodne własności
D. 50,17,54. Ulpianus libro quadragensimo sexto
ad edictum. Nemo plus iuris ad alium transferre
potest, quam ipse haberet.
Księga 46  de bonorum possessionibus: si
tabulae testamenti nullae extabunt
in iure cessio
hereditatis
D. 50,17,11. Pomponius libro quinto ad Sabinum.
Id quod nostrum est sine facto nostro ad alium
transferri non potest.
Pochodne sposoby nabycia
własności
1. mancipatio
wół  100 asów = 100 x 327 g. = 32,7
kg.
2 iugery ziemi = 11 000 asów = 3597
kg.
2. in iure cessio
3. traditio
iusta causa traditionis
Johann Apel (1486-1536) oddziela
umowÄ™ zobowiÄ…zujÄ…cÄ… do przeniesienia
własności od sposobu jej nabycia
Modele przeniesienia własności
w tradycji romanistycznej
traditio
Jest
czynność
umowÄ…
faktyczna
rzeczowÄ…
Umowa
Umowa o
(titulus) +
Zasada
podwójnym
wydanie
abstrakcyjności
skutku (CC,
(modus)
(BGB)
KC)
(ABGB)
rei vindicatio
Legitymacja czynna:
właściciel nieposiadający
Legitymacja bierna:
a) w procesie legisakcyjnym: kontrawindykujÄ…cy
b) w procesie formułkowym: posiadacz (detentor?)
c) za Justyniana nawet posiadacz fikcyjny
Historia ochrony windykacyjnej:
- legis actio sacramento in rem
- per sponsionem - legis actio per iudicis postulationem
- formula petitoria  stÄ…d nazwa ochrona petytoryjna
definitywne rozliczenie stron
1. roszczenia właściciela z tytułu
pożytków, pobranych przez
pozwanego
a) posiadacz w dobrej wierze nabywał
je na własność, ale od Dioklecjana i
potem Justynian: obowiÄ…zek wydania
owoców jeszcze nie zużytych
b) posiadacz w złej wierze musiał
wydać wszystkie owoce
definitywne rozliczenie stron
2. przeciwroszczenia pozwanego z tytułu poniesionych
na rzecz nakładów
a) z tytułu nakładów podnoszących wartość rzeczy,
posiadaczowi w dobrej wierze przysługiwało prawo
zatrzymania (ius retentionis),
które mógł wymusić zarzutem podstępu (exceptio
doli) przeciw skardze windykacyjnej
b) wszyscy posiadacze mieli poza tym prawo
odłączenia nakładów, określane porzymskim
terminem ius tollendi  oczywiście o ile dało się to
przeprowadzić bez uszkodzenia rzeczy;
powód mógł jednak wyłączyć to prawo oferując
odszkodowanie
Nakłady wedle Bartolusa de Saxoferrato
(1313/4-1357):
Å›ð zwrot nakÅ‚adów koniecznych (impensae
necessariae), podtrzymujących wartość rzeczy
- każdemu posiadaczowi, nawet złej wierze;
Å›ð zwrot podnoszÄ…cych wartość nakÅ‚adów
użytecznych (impensae utiles)
 tylko posiadaczowi w dobrej wierze;
Å›ð zwrot nakÅ‚adów zbytkownych (impensae
voluptuariae) o walorze jedynie estetycznym
 żadnemu.
actio negatoria
CELE:
Å›ð stwierdzenie, że wÅ‚asność jest wolna od obciążeÅ„
Å›ð osiÄ…gniÄ™cie stanu rzeczy, jaki nastÄ…piÅ‚by w razie usuniÄ™cia
naruszenia własności już w chwili stwierdzenia sporu
Legitymacja czynna:
właściciel posiadający, ale naruszany w swym prawie
Legitymacja bierna:
osoba, która rości sobie prawo
ciężar dowodu
Własność bonitarna?
possessor ad usucapionem
- in
bonis
Wobec rei vindicatio właściciela
może wystąpić z exceptio doli
albo exceptio rei venditae ac
traditae
Jeśli nabył non a domino, nie ma ochrony, bo
podnosząc któryś z wymienionych zarzutów spotka
siÄ™ z
replicatio iusti domini
w prawie pretorskim: actio
Publiciana
Å›ð Marek niech bÄ™dzie sÄ™dziÄ…. JeÅ›li powód kupiÅ‚ i
wydanego przez traditio posiadałby rok tak, że
niewolnik, o którego toczy się spór, stałby się
jego wedle prawa Kwirytów (fictio), i o ile ten
niewolnik na żądanie sędziego nie zostanie
zwrócony powodowi, ile ta rzecz jest warta, tyle
pieniędzy, sędzio Marku, zasądz od pozwanego
na rzecz powoda; jeśli się nie okaże  uwolnij.
Ochrona względna  wobec gorzej uprawnionego
exceptio iusti domini
replicatio rei venditae ac traditae/exceptio
doli
Actio Publiciana a problem
nabycia od osoby
nieuprawnionej
Å›ð Pytanie o dopuszczalność wyjÄ…tków od
zasady nemo plus iuris ad alium
transferre potest quam ipse habet
Å›ð - possession vaut titre (art. 2279 CC)
Å›ð - par. 932 BGB i 169 KC
spór pretendentów - kryteria
pierwszeństwa
Å›ð przy nabyciu rzeczy przez obie strony procesu od
tego samego niewłaściciela chroniony był zawsze
nabywca, któremu rzecz wydano wcześniej
 Julian, Pomponius, Ulpian, bo niewłaściciel,
który już raz zbył rzecz, nie może dokonać
następnej alienacji
Å›ð nabycia od różnych niewÅ‚aÅ›cicieli  kontrowersja:
 Neratius i tu opierał się na zasadzie
pierwszeństwa
 Julian uznawał pozycję aktualnego posiadacza
za lepszą, niż powoda: melior causa possidentis
quam petentis
1. służebności
2. zastaw
3. emfiteuza
4. superficies
1. służebności gruntowe
2. służebności osobiste
Zasady ustanawiania i wykonywania służebności
minimalizacja obciążeń właściciela
1. Służebność nie może polegać na działaniu (servitus in
faciendo consistere nequit)
2. Nie może być służebności na służebności (servitus
servitutis esse non potest)
3. Nikt nie może mieć służebności na własnej rzeczy (nemini
 lub nulli  res sua servit)
4. Służebności należy wykonywać oględnie (servitutibus
civiliter utendum est)
Dla służebności gruntowych obowiązywały dodatkowo dwa wymogi:
- sąsiedztwa gruntów (vicinitas)
- i trwałej przyczyny (perpetua causa) służebności
Służebności gruntowe - iura
praediorum
Å›ð ZobowiÄ…zywaÅ‚y wÅ‚aÅ›ciciela nieruchomoÅ›ci do
tolerowania (pati) wpływu na nią ze strony osoby
uprawnionej lub do powstrzymania siÄ™ od skÄ…dinÄ…d
dopuszczalnych działań własnych (non facere).
Å›ð Uprawnionym do sÅ‚użebnoÅ›ci gruntowej byÅ‚
każdoczesny właściciel gruntu panującego, czyli
władnącego (praedium dominans), którego stosunek
służebności wiązał z każdoczesnym właścicielem
gruntu obciążonego, czyli służebnego (praedium
serviens).
Å›ð charakter wieczysty, nie wolno byÅ‚o ustanawiać ich
ani pod warunkiem rozwiÄ…zujÄ…cym, ani na czas
określony
Służebności wiejskie - iura praediorum
rusticorum
(1) iter, który uprawniał do przejścia lub
przejazdu konno przez cudzy grunt,
(2) actus czyli prawo przepędu bydła,
(3) via, uprawniajÄ…ca do przejazdu wozem,
(4) aquae ductus, pozwalajÄ…cy na prowadzenie
wody przez cudzy grunt,
(5) aquae haustus, uprawniajÄ…cy do czerpania
zeń wody.
res mancipi
rzeczy niematerialne (res incorporales), ale
ustanawiane przez mancipatio
Powstanie służebności
Å›ð na gruntach italskich: mancipatio lub in iure cessio
Å›ð na gruntach prowincjonalnych: pactionibus et stipulationibus,
tzn. przez nieformalnÄ… umowÄ™ rzeczowÄ…, wzmocnionÄ…
przyrzeczeniem ustanawiającego, że ani on, ani jego dziedzice
nie będą przeszkadzać w wykonywaniu służebności
(a) w prawie klasycznym wyłącznie przez czynność prawną
(b) w póznym cesarstwie tzw. służebności ustawowe:
ustawa albo zwyczaj,
np. ograniczenia wysokości wznoszonych budynków lub
obowiązek tolerowania spływu wody z wyżej położonego
zasiedzenie zakazane przez lex Scribonia (ok. 50 r. przed Chr.),
ale zasiedzeniu wolności gruntu od służebności (usucapio libertatis)
 2 lata
Ochrona służebności
Å›ð vindicatio servitutis
Å›ð actio confessoria
Legitymowany biernie:
- właściciel gruntu służebnego
- każdy posiadacz, który przeszkadzał w wykonywaniu służebności
 Jeżeli się okaże, że Aulus Ageriusz ma prawo przechodu lub przejazdu
przez grunt korneliański & 
Przy służebnościach o treści negatywnej, np. servitus altius non tollendi:
 Jeżeli się okaże, że Numerus Negidiusz nie ma prawa budowania
ponad określoną wysokość wbrew woli Aulusa Ageriusza & 
Marcianus w III wieku po Chr. proponuje podział na
służebności gruntowe (servitutes praediorum)
i osobiste (servitutes personarum)
Użytkowanie (ususfructus)
III w. przed Chr.
Å›ð prawo używania cudzych rzeczy i pobierania z nich
pożytków (ius alieni rebus utendi fruendi), jednak z
zachowaniem substancji rzeczy (salva rerum substantia);
Å›ð można odstÄ…pić  odpÅ‚atnie lub darmowo  tylko
faktyczne wykonywanie;
Å›ð nie można pogarszać, ale oczywiÅ›cie można polepszać
kondycję rzeczy, byleby zachować jej przeznaczenie.
senatus consultum wydane przed 33 r. po Chr. pozwala
użytkować cały majątek, stąd quasi ususfructus pieniędzy
i innych rzeczy zużywalnych (zwany w prawie
powszechnym ususfructus irregularis, a we
współczesnym prawie cywilnym użytkowaniem
nieprawidłowym)
Emfiteuza - dzierżawa
wieczysta
Å›ð w czasach republiki dziedziczna i zbywalna
dzierżawa gruntów prowincjonalnych, gminnych i
państwowych (od czynszu - vectigal zwane agri
vectigales)
pretor przyznał dzierżawcom wieczystym ochronę
posesoryjnÄ… w postaci interdyktu uti possidetis oraz
wzorowanÄ… na windykacji skutecznÄ… przeciw
wszystkim skargÄ™ in rem
Å›ð III/IV w. po Chr. hellenistyczna forma dzierżawy
wieczystej, zwana emfiteuzÄ…
Å›ð cesarz bizantyjski Zeno w 480 r. Uznaje emfiteuzÄ™
za zbywalne, dziedziczne i podlegajÄ…ce zastawowi
ius emphyteuticarium: prawo do korzystania z
cudzego gruntu
Superficies - prawo zabudowy
Å›ð Zbywalne i dziedziczne prawo do powierzchni.
Å›ð WÅ‚aÅ›ciciel pobieraÅ‚ umiarkowany czynsz roczny,
zwany na gruncie gminnym vectigal, a na prywatnym
 solarium.
Å›ð Stanowisko prawne superficjariusza byÅ‚o podobne
do stanowiska emfiteuty, tyle że o zbyciu swego
prawa nie musiał zawiadamiać właściciela, któremu
nie przysługiwało prawo pierwokupu.
Å›ð Ochrona: posesoryjna - interdykt de superficiebus;
przyznawano od przypadku do przypadku rzeczowÄ…
skargÄ… petytoryjnÄ… in factum, a nawet  przy kupnie
prawa zabudowy od niewłaściciela  skargą
publicjańską .


Wyszukiwarka