Zastosowanie prądów IG 50 i przezskórnej elektrycznej stymulacji nerwów TENS
FIZYKOTERAPIA Terapia przeciwbólowa dyskopatii odcinka lędzwiowo-krzyżowego kręgosłupa Zastosowanie prądów IG 50 i przezskórnej elektrycznej stymulacji nerwów TENS W artykule omówiono wyniki badań, których celem była porównawcza ocena działania przeciwbólowego prądów IG 50 i przezskórnej elektrycznej stymulacji nerwów TENS w dwóch 20-osobowych grupach pacjentów z zespołem bólowym kręgosłupa, w okresie zaostrzenia dolegliwości rozpoznanej klinicznie dyskopatii. ól jako uczucie nocyceptywne stanowi równą 70 ms. Jego działanie polega na po- natomiast w grupie TENS 49,2 lat. Zabiegi Bdla organizmu informację o zaistniałych budzeniu krążenia, zniesienia czucia bólu wykonywane były codziennie przez 10 dni czynnikach szkodliwych. W przypadku i rozluznieniu napięcia mięśniowego. z przerwą sobotnio-niedzielną. W bada- dyskopatii odcinka lędzwiowo-krzyżowego Prąd TENS wysokiej częstotliwości, zwa- niach wykorzystano aparat Physiomed- kręgosłupa przyczynami dolegliwości bólo- ny inaczej konwencjonalnym, jako zabieg -Expert (prądy IG 50) i aparat Interdynamic wych manifestujących się różnym obrazem neuromodulacyjny hamuje impulsację ID 8C (prądy TENS). klinicznym są: postępująca dehydratacja, bólową na poziomie rogów tylnych rdze- Ocenę wyników zmysłowego charakteru zmiany biochemiczne, zmniejszenie ela- nia kręgowego. Wykorzystując parametry bólu dokonano na podstawie 10-punktowej styczności włókien pierścienia włóknistego ustalone przez G. Lampe, czyli prostokątny wzrokowo-analogowej skali VAS chory oraz ucisk wysuwających się fragmentów kształt impulsu, charakteryzujący się timp przed i po leczeniu musiał zaznaczyć sto- jądra miażdżystego na dobrze unerwione = 50-100 �s, f = 60-100 Hz, za pomocą pień nasilenia bólu na odcinku długości struktury. niskiej amplitudy, uzyskuje się wrażenie 10 cm. Szczegółowe dane przedstawione W praktyce klinicznej, niezależnie mrowienia. Jest to najbardziej popularny są na ryc. 1 i 2. od farmakologicznych metod zwalczania rodzaj TENS, którego zaletą jest zarówno W celu rozszerzenia oceny doznań pa- bólu, coraz częściej stosuje się zabiegi prostota, jak i bezpieczeństwo stosowania. cjentów przeprowadzono charakterystykę fizykoterapeutyczne z użyciem prądu Efekt przeciwbólowy po zastosowaniu TENS zachowań bólowych uwzględniających elektrycznego. Dynamiczny rozwój nastąpił konwencjonalnego pojawia się szybko, ale artykulację dzwięków, wyraz twarzy, ak- zwłaszcza w zakresie stosowania przezskór- zwykle nie trwa długo. Dlatego ma zastoso- tywność ruchową, usposobienie, relacje nej elektrycznej stymulacji TENS. Biorąc wanie głównie w przypadku występowania słowne, postawę ciała i gestykulację oraz pod uwagę fakt, że zespoły bólowe dolnego bólów ostrych. zachowania mające zmniejszyć ból. odcinka kręgosłupa stanowią grupę scho- Celem przeprowadzonej pracy była rzeń cywilizacyjnych i dotyczą ok. 70-90% porównawcza ocena działania przeciw- Wyniki populacji osób dorosłych, poszukuje się bólowego prądów IG 50 i przezskórnej W przypadku terapii z zastosowaniem w ich leczeniu również innych skutecznych elektrycznej stymulacji nerwów TENS prądu IG 50 po pełnej serii zabiegów u 20% metod terapii fizykalnej. w dwóch 20-osobowych grupach pacjentów badanych stwierdzono całkowite ustąpienie Nowe rozwiązania konstrukcyjne apara- z zespołem bólowym kręgosłupa, w okre- bólu i jego redukcję u 70% (tab. 1, ryc. 3). tury do elektroterapii dają postęp w zakresie sie zaostrzenia dolegliwości rozpoznanej Zabiegi były dobrze tolerowane. możliwości oddziaływania przeciwbólowe- klinicznie dyskopatii. Po zabiegach przezskórnej elektrycznej go, a także przekrwiennego i stymulującego. stymulacji (TENS konwencjonalny) u 40% Nie bez znaczenia jest wzrost tolerancji Materiał i metodyka pacjentów ból ustąpił całkowicie, a u 50% pacjenta na typ zastosowanego zabiegu, Badaniem objęto 40 pacjentów ambulato- uległ zmniejszeniu (tab. 1, ryc. 3). W obu zwłaszcza w przypadku chorych niechętnie ryjnych Kliniki Rehabilitacji Uniwersytetu grupach badanych u takiej samej liczby poddających się elektroterapii z zastosowa- Medycznego w Białymstoku w wieku osób, tj. u 10% chorych, nie zaobserwo- niem prądów impulsowych. 23-78 lat (24 kobiety, 16 mężczyzn), nie wano poprawy. Prądy galwaniczne pulsujące wg Jantscha leczonych farmakologicznie podczas badań, W zakresie zachowań bólowych w obu wyzwalają swego rodzaju masaż elektrycz- u których zastosowano jako jedyną formę grupach badanych zaobserwowano w po- ny, usprawniający pompę mięśniową wraz leczenia prądy IG 50 o parametrach: timp dobnym zakresie poprawę aktywności z podniesieniem temperatury tkanek. Dają = 1 ms, t = 19 ms, fimp= 8 Hz, t = 15 min ruchowej, postawy ciała i funkcjonowania p zab możliwość odcinkowych, cyklicznych (20 pacjentów) lub TENS o parametrach: w życiu codziennym. skurczów całych grup mięśniowych, nie timp = 80 �s, fimp = 100 Hz, t = 20 min (20 pa- zab prowadząc do skurczów tężcowych. Wśród cjentów). Zarówno w prądach IG 50, jak Omówienie wyników nich wyróżnia się prądy IG 30 i IG 50. Prąd i w przezskórnej elektrycznej stymulacji Spośród chorób cywilizacyjnych narządu IG 30 charakteryzowany jest jako prąd trój- TENS obie elektrody aplikowane były ruchu na pierwszy plan wysuwają się kątny, o timp = 30 ms, t = 50 ms i f = 12 Hz. w odcinku lędzwiowym po obu stronach zespoły bólowe kręgosłupa w odcinku p Natomiast prąd IG 50 to prąd neofaradyczny kręgosłupa (fot. 1). L-S. Najczęściej są one związane z dysko- generujący 8 cykli na sekundę o czasie trwa- Średnia wieku badanych pacjentów patią, czyli zmianami zwyrodnieniowymi nia cyklu 50 ms, z przerwą między cyklami w grupie prądów IG 50 wyniosła 52,5 lat, krążka międzykręgowego. Dyskopatia 36 REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2008 FIZYKOTERAPIA to także zespół neurologiczny, który wy- cjenta oraz aktywność w podejmowaniu 3. Zabiegi z wykorzystaniem zarówno nika z ucisku na korzeń przez przesunięte zadań domowych i zawodowych. prądów IG 50, jak i TENS są proste jądro miażdżyste. Zmiany zwyrodnie- i bezpieczne oraz dobrze tolerowane niowe pojawiają się dość wcześnie, a ich Wnioski przez pacjentów. obecność po 40. r.ż. jest niemalże normą. 1. Przezskórna elektryczna stymulacja Objawami dyskopatii są bóle w miejscu nerwów TENS i prądy IG 50 należą BOGUMIAA SIEMBIDA1, 2, BOGUMIAA PROKOPCZUK1, 2, istnienia schorzenia, które mogą także do skutecznych metod terapii przeciw- IRENA RUTKOWSKA1, 2 promieniować wzdłuż nerwu, np. do stopy bólowej w okresie zaostrzenia dolegli- 1 czy podudzia. wości u pacjentów z dyskopatią odcinka Klinika Rehabilitacji UM w Białymstoku 2 Leczenie dyskopatii zależy od stopnia lędzwiowo-krzyżowego. Katedra Fizjoterapii Wyższej Szkoły Kosmetologii zmian istniejących w krążku międzykrę- 2. Analiza porównawcza metody TENS i Ochrony Zdrowia w Białymstoku gowym oraz od okresu choroby (ostry, i prądów IG 50 wykazała, iż TENS Piśmiennictwo u autorek i w RwP+ podostry, przewlekły). Zazwyczaj sto- przyczynia się do całkowitego zniesienia (www.rehabilitacja.elamed.pl) sowana jest farmakoterapia w postaci bólu u większej liczby chorych. NLPZ, kinezyterapia oraz zabiegi fizyko- terapeutyczne. Jedną z metod fizykalnych stosowanych Liczba Ustąpienie Zmniejszenie w leczeniu dyskopatii odcinka L-S kręgo- Rodzaj prądu Brak poprawy chorych bólu bólu słupa mogą być zabiegi z wykorzystaniem prądu IG 50. Prąd ten jest dość słabo IG 50 20 4 (20%) 14 (70%) 2 (10%) rozpowszechniony w Polsce, lecz za gra- TENS 20 8 (40%) 10 (50%) 2 (10%) nicą, np. w Niemczech, cieszy się dużą Tabela 1. Wyniki terapii popularnością. Natomiast metodą znaną i często stosowaną w leczeniu dolegliwości bólowych w dyskopatii odcinka L-S krę- 10 gosłupa jest przezskórna elektryczna stymulacja nerwów TENS. Spośród licz- 8 nych zabiegów przezskórna elektryczna 6 stymulacja nerwów zaliczana jest do terapii 4 bezpiecznych, łatwych do zastosowania, nie wywołujących uzależnień. 2 W celu oceny przeciwbólowego działania 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 prądu IG 50 i przezskórnej elektrycznej stymulacji TENS przeprowadzono ba- Pacjent Przed terapią Po terapii dania w dwóch 20-osobowych grupach dobranych losowo. Po wykonaniu serii 10 zabiegów w czasie 2 tygodni otrzymano Ryc. 1. Ocena bólu po terapii VAS-IG 50 u badanych osób zadawalające wyniki. U 20% stwierdzono całkowite ustąpienie bólu i jego redukcję u 70% po zabiegach z użyciem prądu IG 50. Po zabiegach TENS 10 u 40% badanych ból ustąpił całkowicie, 8 a u 50% uległ wyraznemu zmniejszeniu. 6 W obu grupach u 10% pacjentów nie 4 zaobserwowano poprawy. Porównując 2 skuteczność działania przeciwbólowego prądu IG 50 i TENS w leczeniu dysko- 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 patii odcinka L-S kręgosłupa do leczenia Pacjent bólów dyskopatycznych za pomocą Przed terapią Po terapii prądów diadynamicznych (DD) w grupie 40 osób, tylko u 25% pacjentów nastąpiło zmniejszenie odczuwanego bólu. Zabiegi Ryc. 2. Ocena bólu po terapii VAS-TENS w liczbie 10 były wykonywane codziennie z przerwą sobotnio-niedzielną. Porównując opisywane metody oraz 20 ich skuteczność, zauważa się, że leczenie IG 50 18 bólu w dyskopatii odcinka L-S kręgosłupa TENS 16 zarówno prądami IG 50, jak i prądami 14 TENS jest bardzo efektywne. Zabiegi wy- 12 10 konane z użyciem tych prądów są proste 8 i bezpieczne dla zdrowia pacjenta. Należy 6 zwrócić uwagę na przyjemne doznania 4 wywoływane u chorych podczas zabiegu 2 0 (w przypadku prądu IG 50 odczucie Ustąpienie Zmniejszenie Brak stukania ). Terapia przedstawionymi bólu bólu poprawy prądami skutecznie obniża poziom bólu, podwyższa sprawność czynnościową pa- Fot. 1. Zabieg terapii przeciwbólowej Ryc. 3. Ocena bólu po terapii REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2008 37 Stopnie VAS Stopnie VAS Liczba pacjentów