Kod ucznia
MAA
OPOLSKI KONKURS BIOLOGICZNY
MAA
OPOLSKI KONKURS BIOLOGICZNY
DLA UCZNIÓW SZKÓA
GIMNAZJALNYCH
DLA UCZNIÓW SZKÓA
GIMNAZJALNYCH
w roku szkolnym 2010/2011
Etap szkolny
Liczba punktów możliwa do uzyskania - 62
Uzyskana liczba punktów -
Miejsce na metryczkÄ™ ucznia
Drogi Uczniu!
Miło nam, że zdecydowałeś się sprawdzić swoją wiedzę i umiejętności w Małopolskim Konkursie
Biologicznym.
Zanim przystÄ…pisz do rozwiÄ…zywania testu, wpisz swoje imiÄ™, nazwisko, datÄ™ i miejsce urodzenia,
nazwę szkoły oraz imię i nazwisko nauczyciela przygotowującego Cię do konkursu na oddzielnie
przygotowanej karcie, włóż ją do koperty i zaklej.
Aby jak najlepiej wykonać wszystkie zadania z testu, który znajduje się przed Tobą, przestrzegaj
następujących zasad:
üð sprawdz
czy test zawiera  40 zadań, ewentualny brak zgłoś nauczycielowi,
üð pracuj uważnie  masz 90 minut na wykonanie wszystkich poleceÅ„,
üð rozwiÄ…zania zapisuj dÅ‚ugopisem lub piórem - zapisy rozwiÄ…zaÅ„ ołówkiem nie bÄ™dÄ…
oceniane,
üð w razie pomyÅ‚ki nie używaj korektora  bÅ‚Ä™dnÄ… odpowiedz
przekreśl i zastąp poprawną,
üð możesz skorzystać z brudnopisu zamieszczonego na ostatniej stronie arkusza, lecz
pamiętaj, że notatki w nim sporządzone nie będą podlegały ocenie,
üð jeżeli zakreÅ›lisz wiÄ™cej odpowiedzi, niż jest to podane w poleceniu, zadanie nie bÄ™dzie
podlegać ocenie,
üð za prawidÅ‚owe odpowiedzi otrzymasz maksymalnie 62 punkty.
Życzymy Ci powodzenia
 Zadanie 1. [ 0- 3]
Dopasuj odpowiednie opisy do nazw organelli komórkowych, wpisując właściwe litery w
wykropkowane miejsca.
1. ściana komórkowa & & & . a/ zawiera zielony barwnik pochłaniający energię świetlną
wykorzystywanÄ… w procesie fotosyntezy,
2. chloroplast & & & & .. b/ zawiera materiał genetyczny, który odpowiada za
kontrolę funkcjonowania komórki,
3. rybosom & & & & . c/ zabezpiecza komórkę przed nadmierną utratą wody
i nadaje komórce kształt,
4. jądro & & & & .. d/ bierze udział w procesie powstawania białka
e/ jest miejscem, w którym zachodzi oddychanie tlenowe,
5. mitochondrium & & & f/ stanowi magazyn substancji, które czasowo nie są
potrzebne komórce,
Zadanie 2. [0 - 4]
W odpowiednim wierszu tabeli zawierającej charakterystykę wymienionych procesów: fermentacji
alkoholowej, fermentacji mlekowej, fotosyntezy i oddychania tlenowego wpisz ich właściwą nazwę.
proces substraty produkty warunki przebiegu
A. & & & & & & dwutlenek węgla, glukoza, tlen zachodzi w chloroplastach,
woda, w obecności światła
B. & & & & & & glukoza, tlen dwutlenek węgla, woda, zachodzi głównie w
mitochondriach w
obecności tlenu
C. & & & & & ... glukoza kwas mlekowy, zachodzi w cytoplazmie,
bez udziału tlenu
D. & & & & & . glukoza alkohol etylowy, dwutlenek zachodzi w cytoplazmie,
węgla, bez udziału tlenu
Zadanie 3. [0 - 2]
Zaznacz dwie informacje, nieprawidłowo określające zasady unikania zarażenia się drobnoustrojami
chorobotwórczymi:
Ä„% przestrzeganie higieny osobistej,
Ä„% picie przegotowanej wody,
Ä„% unikanie kontaktu z chorym,
Ä„% mycie rÄ…k przed jedzeniem,
Ą% jedzenie przebadanego weterynaryjnie mięsa,
Ä„% poddawanie siÄ™ szczepieniom ochronnym,
Ä„% przyjmowanie surowicy.
Zadanie 4. [ 0-1]
Komórki tych organizmów otoczone są ścianą komórkową i nie zawierają chloroplastów, w ich
cytoplazmie występują liczne wodniczki. Najczęściej posiadają jedno jądro komórkowe, ale u
niektórych gatunków w komórce znajduje się większa liczba tych organelli. Opis dotyczy komórki:
Ä„% A. bakterii
Ą% B. grzybów
Ą% C. roślin
Ä„% D. zwierzÄ…t
2
Zadanie 5. [0 - 1]
Niektóre grzyby wykorzystywane są do produkcji
Ą% A. surowicy i antybiotyków.
Ä„% B. surowicy i szczepionek.
Ä„% C. witamin i surowicy.
Ą% D. antybiotyków i witamin.
Zadanie 6. [0 - 2]
Skreśl fałszywe informacje w poniższym zdaniu.
Tam gdzie powietrze jest czyste licznie występują porosty o plechach krzaczkowatych/
skorupiastych takie jak brodaczka nadobna/ wzorzec geograficzny.
Zadanie 7. [0  3]
Dobierz odpowiednie organellum pantofelka do czynności życiowej, za którą odpowiada.
Czynność życiowa Organelle
1. Poruszanie A. JÄ…dro
2. Wymiana gazowa B. Błona komórkowa
3. Odżywianie C. Wodniczka tętniąca
4. Wydalanie D. Rzęski
5. Rozmnażanie E. Wodniczka pokarmowa
1. & & , 2. & & ., 3. & & & , 4. & & & . , 5. & & & .
Zadanie 8. [ 0 - 1]
Uporządkuj informacje, dotyczące kolejnych etapów rozwoju rośliny okrytonasiennej, wpisując do
tabeli odpowiednią cyfrę. (Pierwszy etap został już opisany cyfrą 1.)
Etapy rozwoju rośliny okrytonasiennej Prawidłowa kolejność:
A. kwitnienie
B. zapłodnienie
C. rozwój korzenia i pędu
D. zapylenie
E. powstawanie i pęcznienie nasion 1.
F. powstawanie owocu
Zadanie 9. [0 - 1]
Zamieszczone poniżej schematyczne rysunki przedstawiają typy kwiatostanów  zanalizuj je, a
następnie dokończ zdania:
a) Kwiatostan rumianku przedstawia schemat oznaczony literÄ… & & & & .
b) Kwiatostan konwalii przedstawia schemat oznaczony literÄ… & & & & .
c) Kwiatostan koniczyny przedstawia schemat oznaczony literÄ… ..............
3
Zadanie 10. [0 - 3]
Oceń słuszność podanych zdań, skreślając jedno ze słów prawda lub fałsz podanych w nawiasie.
W odróżnieniu od mszaków i paprotników wszystkie rośliny nasienne wytwarzają kwiaty.
[prawda/fałsz] U roślin nasiennych podobnie jak u roślin zarodnikowych do rozmnażania niezbędna
jest woda. [prawda/fałsz] Wszystkie rośliny nasienne wytwarzają owoce. [prawda/fałsz]
Zadanie 11. [0 - 2]
W miejsce kropek wpisz jedno odpowiednie określenie: liście, korzenie, nasiona, owoce, łodygi,
kwiatostany, tak, aby prawdziwe było zdanie: Częścią jadalną warzyw przedstawionych na
rysunkach jest:
A. .......................................................
B. ..........................................................
C. ...........................................................
D. ................................................
Zadanie 12. [0  1]
TkankÄ™ tÄ™ charakteryzuje luz
ne ułożenie komórek oraz występowanie dużej ilości substancji
międzykomórkowej bezpostaciowej i włóknistej. Powyższy opis dotyczy tkanki:
Ą% A. mięśniowej gładkiej.
Ą% B. nabłonkowej.
Ä„% C. Å‚Ä…cznej.
Ä„% D. nerwowej.
Zadanie 13. [0  1]
Wskaż poprawne zakończenie zdania.
Obecność w organizmie robaków pasożytniczych powoduje powstawanie takich chorób jak:
Ä„% A. malaria, owsica, glistnica.
Ä„% B. owsica, toksoplazmoza, giardioza.
Ą% C. toksoplazmoza, tasiemczyca, włośnica.
Ą% D. owsica, włośnica, glistnica.
4
Zadanie 14. [0  1]
Wskaż poprawne zakończenie zdania.
Aby uniknąć zarażenia się glistą ludzką należy:
Ą% A. poddawać sie regularnie odpowiednim szczepieniom ochronnym.
Ą% B. spożywać mięso przebadane przez weterynarza.
Ą% C. myć ręce, owoce i warzywa.
Ą% D. kontrolować radiologicznie klatkę piersiową.
Zadanie 15. [0  2]
Z podanych cech organizmów wybierz 4, które są charakterystyczne dla dżdżownicy i 6 cech
charakterystycznych dla chrabÄ…szcza. Wybrane cyfry wpisz w odpowiednie miejsce tabeli.
1. Przechodzi rozwój prosty. 9. Ciało zbudowane z głowotułowia i
2. Posiada oczy proste. odwłoka.
3. Ciało o budowie segmentowej. 10. Wymianę gazową prowadzi przez tchawki.
4. Posiada 3 pary odnóży. 11. Posiada oczy złożone.
5. Posiada twarde chitynowe skrzydła. 12. Jaja składa w kokonie w glebie.
6. Wymianę gazową prowadzi przez całą 13. Przechodzi przeobrażenie zupełne.
powierzchnię ciała. 14. Wymianę gazową prowadzi przez
7. Ciało pokryte chitynowym oskórkiem. płucotchawki.
8. Posiada 4 pary odnóży.
Nazwa organizmu Wybrane cechy
Dżdżownica ziemna
ChrabÄ…szcz majowy
Zadanie 16. [0  2]
Do poszczególnych nazw owadów dopasuj występujący u nich typ aparatu gębowego.
A. mucha 1. ssÄ…cy
B. bielinek 2. gryzÄ…cy
C. komar 3. liżący
D. biedronka 4. kłująco  ssący
A. & & .. , B. & & .. , C. & & & , D. & & . ,
Zadanie 17. [0  3]
Niektóre stawonogi mogą być przyczyną poważnych chorób człowieka. Żyją w kurzu domowym i
powodują alergie, żerując na artykułach spożywczych roznoszą drobnoustroje chorobotwórcze.
Niektóre przenoszą malarię, dżumę, śpiączkę afrykańską, zapalenie mózgu.
Korzystając z powyższego tekstu dopasuj do każdego przedstawiciela stawonogów szkody, jakie
wyrządza człowiekowi.
A. mucha tse-tse - & & & & & & & & & &
B. karaczan - & & & & & & & & & & & & .
C. komar - & & & & & & & & & & & & & .
D. kleszcz - & & & & & & & & & & & & &
E. roztocza kurzowe - & & & & & & & & & & & & &
F. pchła - & & & & & & & & & & & & & &
5
Zadanie 18. [0  1]
Obok cech charakteryzujących pokrycie ciała zwierząt wybierz i wpisz właściwą grupę kręgowców,
których te cechy dotyczą.
ryby, ssaki, gady, ptaki, płazy
1. Skóra gruba, zwykle sucha i owłosiona - & & & & & & & & &
2. Skóra sucha, pokryta rogowymi łuskami - & & & & & & & & ..
3. Skóra wilgotna, pozbawiona łusek i innych wytworów - & & & & & &
4. Skóra cienka i sucha, pokryta piórami - & & & & & & ..
5. Skóra stale wilgotna, wytwarzająca łuski - & & & & & ..
Zadanie 19. [0  1]
Mechanizm wentylacji płuc u żaby zachodzi dzięki ruchom
Ą% A. mięśni klatki piersiowej.
Ą% B. mięśni klatki piersiowej i przepony.
Ą% C. dna jamy gębowo-gardzielowej.
Ä„% D. przepony.
Zadanie 20. [0  1]
W którym zestawie organizmów występują tylko zwierzęta zmiennocieplne?
Ą% A. jeż, kret, ropucha.
Ą% B. chomik, gołąb, norka.
Ä„% C. ropucha, traszka, jaszczurka.
Ä„% D. jaszczurka, jesiotr, zimorodek.
Zadanie 21. [0- 1]
Przyporządkuj literowe oznaczenia wymienionych organizmów do odpowiednich królestw:
a) długosz królewski, b) buławinka czerwona, c) pałeczka okrężnicy, d) zarodziec malarii,
e) tygrzyk paskowany.
A. rośliny - .......
B. grzyby - & & .
C. protisty - & &
D. bakterie - & &
E. zwierzęta - & &
Zadanie 22. [0  1]
Na podstawie krótkiej charakterystyki i analizy rysunku określ, jaki to narząd.
Przedstawiony na rysunku narząd wpływa na poziom cukru we krwi, neutralizuje trucizny, wydziela
żółć i ogrzewa krew.
Ä„% A. wÄ…troba.
Ä„% B. trzustka.
Ä„% C. nerka.
Ä„% D. grasica.
Zadanie 23. [0  1]
Wskaż poprawne dokończenie zdania. Konsekwencją niedokrwienia mięśnia sercowego może być
Ą% A. zawał serca.
Ä„% B. wylew krwi do serca.
Ä„% C. udar serca.
Ą% D. miażdżyca serca.
6
Zadanie 24. [0  1]
Wskaż poprawne zakończenie zdania. Wydalaniem nie jest usuwanie z organizmu
Ä„% A. niestrawionych resztek pokarmowych.
Ä„% B. mocznika i kwasu moczowego.
Ą% C. dwutlenku węgla i mocznika.
Ą% D. wody metabolicznej i dwutlenku węgla.
Zadanie 25. [0  1]
Rysunek B przedstawia schemat płuca podczas wdechu, ponieważ
Ą% A. mięśnie międzyżebrowe kurcząc się unoszą żebra, jednocześnie następuje rozkurcz przepony,
która przesuwa się w dół
Ą% B. mięśnie międzyżebrowe kurcząc się unoszą żebra, jednocześnie następuje skurcz przepony,
która przesuwa się w dół.
Ą% C. mięśnie międzyżebrowe rozkurczając się unoszą żebra, jednocześnie następuje skurcz
przepony, która uwypukla się.
Ą% D. mięśnie międzyżebrowe rozkurczając się opuszczają żebra, jednocześnie następuje rozkurcz
przepony, która uwypukla się.
Zadanie 26. [0  1]
Przyporządkuj do podanych narządów układu wydalniczego pełnioną przez nie funkcję. Wpisz w
puste miejsce obok cyfry odpowiedniÄ… literÄ™.
1. nerki A. wyprowadzanie moczu z nerek do pęcherza moczowego,
2. moczowody B. zbieranie moczu ostatecznego, zanim zostanie usunięty na
zewnÄ…trz,
3. pęcherz moczowy C. wytwarzanie moczu,
4. cewka moczowa D. usuwanie moczu z pęcherza moczowego na zewnątrz
organizmu,
1. ____ 2. ____ 3. ____ 4. ____
Rysunek do zadań 27 i 28
Zadanie 27. [0  1]
LiterÄ… d na schemacie oznaczono:
Ä„% A. tarczycÄ™.
Ä„% B. przysadkÄ™.
Ä„% C. trzustkÄ™.
Ä„% D. nadnercza
7
Zadanie 28. [0  1]
Wskaż poprawne dokończenie zdania. Hormonem wydzielanym przez gruczoł oznaczony na
schemacie literÄ… e jest:
Ä„% A. adrenalina.
Ä„% B. insulina.
Ä„% C. tyrozyna.
Ä„% D. tyroksyna.
Zadanie 29. [0  1]
Wskaż poprawne dokończenie zdania. Utrzymanie stałej temperatury ciała ptaków i ssaków jest
możliwe dzięki obecności ośrodków kontrolnych zlokalizowanych w
Ą% A. mózgu.
Ä„% B. sercu.
Ä„% C. nerkach.
Ą% D. płucach.
Zadanie 30. [0  1]
Z wymienionych poniżej przykładów wybierz i zaznacz te dwa, które określają populacje:
a) wszystkie gatunki drzew w danym lesie
b) wszystkie gatunki koniczyny na łąkach danego województwa
c) wszystkie osobniki mniszka lekarskiego na danej Å‚Ä…ce
d) wszystkie organizmy runa leśnego
e) wszystkie dęby w Polsce
f) wszystkie sosny zwyczajne w danym lesie
Zadanie 31. [0  1]
Zaznacz prawidłową odpowiedz
:
Ogół wymagań życiowych danego organizmu (gatunku) to
Ä„% A. adaptacja ekologiczna.
Ä„% B. nisza ekologiczna.
Ä„% C. siedlisko.
Ä„% D. tolerancja ekologiczna.
Zadanie 32. [0  1]
Określ, które z wymienionych zależności między populacjami są antagonistyczne a które
nieantagonistyczne?
konkurencja, komensalizm, protokooperacja, pasożytnictwo, mutualizm
a) antagonistyczne: .........................................................................................................
b) nieantagonistyczne: ....................................................................................................
Zadanie 33. [ 0 - 1]
Zakwity planktonowych glonów u wybrzeży oceanów mogą być przyczyną:
Ą% A. śmiertelnych zatruć ryb
Ą% B. dużej ilości tlenu w wodzie
Ä„% C. rozwoju raf koralowych
Ä„% D. masowego pojawienia siÄ™ ryb
8
Zadanie 34. [0  3]
Poniżej wymieniono przykłady organizmów żyjących w ekosystemie leśnym:
leszczyna, jastrząb, grab, buk, winniczek, puszczyk, zając, dąb, świerk, kornik, dzięcioł, łasica.
Przyporządkuj każdy z wyżej wymienionych organizmów do właściwego poziomu troficznego,
wpisujÄ…c jego nazwÄ™ w odpowiedniÄ… kolumnÄ™ tabeli.
producenci konsumenci I rzędu konsumenci II rzędu
Zadanie 35. [0  1]
Wskaż zestaw właściwie przyporządkowujący chemiczne czynniki zanieczyszczenia środowiska do
efektów przez nie wywołanych:
Dziura ozonowa Kwaśne deszcze Eutrofizacja
A. Nadmiar związków azotu i Obecność freonów w Obecność dwutlenku siarki w
fosforu w glebie i w wodzie atmosferze atmosferze
B. Obecność freonów w Nadmiar związków azotu i Obecność dwutlenku siarki w
atmosferze fosforu w glebie i w wodzie atmosferze
C. Obecność dwutlenków siarki Obecność freonów w Nadmiar związków azotu i
w atmosferze atmosferze fosforu w glebie i w wodzie
D. Obecność freonów w Obecność dwutlenku siarki w Nadmiar związków azotu i
atmosferze atmosferze fosforu w glebie i w wodzie
Zadanie 36. [0  1]
Jedną z form ochrony przyrody jest ochrona gatunkowa. Zaznacz zestaw, w którym wymieniono
tylko gatunki chronione.
Ä„% A. Salamandra plamista, cis zwyczajny, sosna zwyczajna.
Ą% B. Kozica górska, salamandra plamista, żółw błotny.
Ą% C. Kozica górska, cis zwyczajny, świerk pospolity.
Ą% D. Salamandra plamista, dziewięćsił bezłodygowy, koniczyna łąkowa.
Zadanie 37. [0  2]
Przyporządkuj każdemu z terminów 1  4 prawidłowe objaśnienie z kolumny A lub B.
Termin A B
1 Recykling Wtórne przetwarzanie Powtórzenie cyklu
produktów wytwarzania energii
2 Eutrofizacja Użyz
nianie zbiorników Przenawożenie zbiorników
wodnych korzystne dla ich wodnych zagrażające ich
biocenozy biocenozie
3 Polska Czerwona Lista gatunków trujących Lista gatunków ginących
Księga
4 Zrównoważony Zaspokajanie potrzeb Rozwój gospodarczy
rozwój człowieka z poszanowaniem poprzedzający zmiany w
praw przyrody przyrodzie
1  .................... 2  .................. 3  ................. 4  ....................
9
Zadanie 38. [0  4]
Przyporządkuj do opisu formy ochrony jego właściwą nazwę wybierając spośród wymienionych
poniżej: rezerwat, park narodowy, park krajobrazowy, pomnik przyrody, użytek ekologiczny,
1. Tereny wyróżniające się krajobrazem o szczególnych walorach, występuje w nich duża
różnorodność ekosystemów. Mogą służyć turystyce i wypoczynkowi, ale nie może rozwijać się
tam przemysł. Ich celem jest utrzymanie względnej równowagi ekologicznej, jest ich ponad 100.
- ..........................................................
2. Obszary o powierzchni, co najmniej 1000 ha. wyróżniające się szczególnymi walorami
przyrodniczymi, kulturowymi i naukowymi. Ochronie podlegajÄ… w nich charakterystyczne cechy
krajobrazu - ..............................................
3. Mogą to być zarówno organizmy żywe jak i twory nieożywione, mające duże znaczenie
naukowe, kulturowe jak i historyczne - ...................................................................
4. Zajmują stosunkowo niewielki obszar. Służą ochronie cennych i mało zmienionych
ekosystemów oraz rzadkich roślin i zwierząt, w Polsce jest ich ponad tysiąc -
............................................
Zadanie 39. [ 0  1]
Zaznacz rysunek przedstawiajÄ…cy schemat budowy nukleotydu.
Ä„% A. Ä„% B. Ä„% C. Ä„% D.
Zadanie 40. [0  1]
Spośród niżej wymienionych czynników wybierz i zaznacz cztery czynniki mutagenne.
Ä„% A. kwas octowy,
Ą% B. stężony kwas azotowy (III),
Ä„% C. substancje smoliste (obecne np. w dymie papierosowym)
Ą% D. duża wilgotność powietrza,
Ą% E. zwiększone stężenie dwutlenku węgla w powietrzu
Ä„% F. promieniowanie jonizujÄ…ce,
Ä„% G. promieniowanie ultrafioletowe.
Brudnopis
10