Ocena
obciążenia termicznego pracowników
WBGT  aspekty praktyczne
za pomocą wskax
nika
Podstawą oceny ryzyka w mikroklimacie gorącym jest norma PN-EN 27243:2005: Środowiska gorące.
Wyznaczanie obciążenia termicznego działającego na człowieka podczas pracy, oparte na wskaz
niku WBGT.
Prawidłowo przeprowadzona ocena obciążenia termicznego pracownika, opierająca się na postanowieniach tej
normy, obejmuje trzy etapy. Etap pierwszy stanowi ogólna ocena warunków pracy, dokonywana na podstawie
analizy warunków termicznych środowiska pracy i stopnia jej intensywności, wywiadu z pracownikiem służby
bhp i pracownikami, a także pomiaru parametrów mikroklimatu tego środowiska. Etap drugi obejmuje określenie,
ewentualnie pomiar wydatku energetycznego i izolacyjności cieplnej odzieży ochronnej oraz obliczenie wskaz
nika
WBGT. W trzecim etapie wartość obliczonego wskaz
nika WBGT jest porównywana z wartościami odniesienia
(tzn. dopuszczalnymi) WBGT. W artykule omówiono metodę pomiaru wskaz
nika obciążenia termicznego WBGT
na przykładzie pracy piekarza podczas zmiany roboczej oraz przedstawiono aparaturę badawczą i wszystkie
parametry, które należy uwzględnić dokonując oceny ryzyka związanego z pracą w mikroklimacie gorącym.
Thermal load assessment of workers by the WBGT-index  practical aspects
The main document enabling risk assessment of workers in a hot environment is PN-EN 27243:2005: Ergonomics.
Hot environments. Estimation of the heat stress on working man, based on the WBGT-index. According to this
standard, risk assessment has 3 stages. First, there is a general assessment of the working environment on the
basis of thermal environment parameters and an analysis of the level of working intensity, information collected
from OSH services and workers. In the second stage, the metabolic rate and clothing insulation are assessed or
measured; this is followed with a calculation of the WBGT-index. In the third stage, the WBGT-index that has been
calculated is compared with the reference (limit) value of WBGT. This paper presents a method of calculating the
WBGT thermal stress index, exemplified by the work of a baker. It also describes meters, and all the parameters
dr hab. med. IWONA SUDOŁ-SZOPIŃSKA
which have to be considered while making a risk assessment of work in a hot microclimate.
mgr inż. ANDRZEJ SOBOLEWSKI
mgr inż. ANNA CHOJNACKA
Centralny Instytut Ochrony Pracy
 Państwowy Instytut Badawczy
Zachwianie równowagi cieplnej powoduje na jakość pracy. Potwierdzeniem potrzeby
Wstęp
dyskomfort, który jest przyczyną spadku zwrócenia baczniejszej uwagi na proble-
Jednym z czynników warunkujących
efektywności pracy, jak również może pro- matykę dyskomfortu termicznego był
efektywną pracę jest komfort cieplny
wadzić do wielu chorób. opublikowany w grudniu 2005 r. doku-
(termiczny) odczuwany przez pracownika
Liczne eksperymenty potwierdziły, ment Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa
[1, 2, 3]. Odczucie komfortu cieplnego
że temperatura środowiska stanowi pod- i Zdrowia w Pracy pt.  Prognoza eksper-
ma miejsce w przypadku zrównoważenia
stawowy czynnik wpływający na rodzaj tów nt. fizycznych czynników ryzyka
ilości ciepła powstającego w organizmie,
i zakres zmian sprawności człowieka w środowisku pracy . Podkreślono w nim
z ilością oddawaną do środowiska przez:
w warunkach stresu termicznego [3, 4, niedostatek badań dotyczących wpływu
promieniowanie, konwekcję, przewodzenie,
nieznaczne pocenie i parowanie z ukła- 5]. Również dyskomfort termiczny  jak dyskomfortu termicznego na ogólne sa-
wykazały wyniki badań psychologicznych mopoczucie pracownika, na jakość pracy
du oddechowego. W takich warunkach
ustrój nie jest przeciążony termicznie [4].  wykazuje ujemny wpływ, zwłaszcza i jej bezpieczeństwo [6].
16
BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2006
Powszechnie stosowana metoda oceny Najważniejszymi parametrami wpły- dodatnią (następuje akumulacja ciepła
obciążenia pracowników mikroklimatem go- wającymi na stan równowagi cieplnej są, w organizmie), rozciąga się powyżej strefy
rącym opiera się na wskaz
niku WBGT. Pomiar z jednej strony, wydatek energetyczny, tzn. komfortu cieplnego. Podstawą oceny ry-
dokonywany w czasie 1 godziny jest zgodny ilość ciepła wytworzona w wyniku przemian zyka w mikroklimacie gorącym jest norma
z wytycznymi normy PN-EN 27243:2005, metabolicznych, zaś z drugiej  opór przewo- PN-EN 27243:2005: Środowiska gorące.
obejmuje bowiem czas reprezentatywny dla dzenia ciepła przez odzież, temperatura ota- Wyznaczanie obciążenia termicznego
danego stanowiska pracy, w którym ważone czającego powietrza, średnia temperatura działającego na człowieka podczas pracy,
są wartości WBGT w różnych przedziałach promieniowania, względna prędkość prze- oparte na wskaz
niku WBGT [6].
czasowych, odzwierciedlających zmienne wiel- pływu powietrza oraz ciśnienie cząstkowe Prawidłowo przeprowadzona ocena ob-
kości obciążeń mikroklimatem gorącym i różne pary wodnej w otaczającym powietrzu [2]. ciążenia termicznego pracownika, opierająca
wartości wydatku energetycznego w poszcze- W środowisku gorącym, skutkiem zachwia- się na postanowieniach tej normy, obejmuje
gólnych cyklach pracy na danym stanowisku. nia równowagi spowodowanej utrudnionym trzy etapy [5].
Wielkości te zostały opracowane na podsta- oddawaniem ciepła do środowiska, jest gro- Etap I:
wie badań przeprowadzonych z udziałem madzenie w organizmie nadmiaru ciepła, " ogólna ocena warunków termicznych
młodych mężczyzn (np. wartości odniesienia co powoduje jego obciążenie termiczne. pomieszczenia na podstawie analizy wa-
WBGT ustalono w latach 50. na podstawie Termin  mikroklimat gorący odnosi się runków termicznych pracy i stopnia jej in-
badań z udziałem żołnierzy Marine Corps do środowiska termicznego pomieszczeń, tensywności, wywiadu z przedstawicielem
Recruit Depot Parris Island stacjonujących w których  zgodnie z definicją podawaną służby bhp i pracownikami
w Południowej Karolinie). Należy wziąć pod przez Główny Urząd Statystyczny"  tempe- " pomiar parametrów mikroklimatu
uwagę, że przedstawione w normie wartości ratura powietrza oraz względna wilgotność środowiska.
odniesienia WBGT zostały oszacowane dla powietrza przekraczają odpowiednio 30 �C Etap II:
osoby ubranej w odzież o izolacji termicznej i 65%, lub też osoby przebywające w po- " określenie, ewentualnie pomiar meta-
równiej 0,6 clo. Jeśli więc izolacyjność stoso- mieszczeniu narażone są na bezpośrednie bolicznej produkcji ciepła (wydatku ener-
wanej odzieży różni się znacznie od wartości oddziaływanie otwartego z
ródła promienio- getycznego)
podanych jako wartości odniesienia (np. odzież wania cieplnego (piece hutnicze, odlewnicze " określenie, ewentualnie pomiar izolacji
nieprzepuszczająca pary wodnej), będzie itp.). Zbierane na postawie tej definicji dane, cieplnej odzieży ochronnej
to wymagało obniżenia wartości odniesienia zamieszczane w corocznych raportach GUS " obliczenie wskaz
nika WBGT.
WBGT [6]. Jednocześnie, zastosowanie wy- wskazują, iż od 2000 roku liczba osób pracu- Etap III:
magań zawartych w tej normie zapobiega jących w warunkach mikroklimatu gorącego " porównanie obliczonego wskaz
nika
przekroczeniu temperatury wewnętrznej systematycznie ulega zmniejszeniu (tab.). WBGT z wartościami odniesienia (dopusz-
organizmu powyżej 38 oC, ale nie gwarantuje Nadal jednak znaczna liczba pracowników czalnymi) WBGT
zachowania innych kryteriów fizjologicznych, jest narażona na duże obciążenie termiczne " przedstawienie wyniku przeprowadzo-
np. odpowiedniej częstotliwości skurczów serca (tzw. stres termiczny). Może ono prowa- nej oceny obciążenia termicznego na danym
lub ilości wydzielonego potu. dzić do odwodnienia, oparzeń, a nawet stanowisku pracy wraz z ewentualnymi
W tym artykule zostanie omówiona hipertermii organizmu, skutkującej zaburze- wskazówkami odnośnie do koniecznych mo-
metoda pomiaru wskaz
nika obciążenia niami czynności przewodu pokarmowego, dyfikacji zmniejszających stres termiczny.
termicznego WBGT i jego wartości dopusz- ośrodkowego układu nerwowego, układu Wskaz
nik WBGT jest powszechnie sto-
czalnych. sercowo-naczyniowego, czy też objawiać się sowany w krajach europejskich do wyzna-
przykurczami mięśni szkieletowych [5]. czania obciążeń termicznych działających
na człowieka w środowisku pracy. Służy on
Warunki komfortu termicznego
do oceny średniego wpływu oddziaływania
Ocena obciążenia termicznego
Obciążenie termiczne organizmu zależy
ciepła na człowieka w okresie reprezen-
od różnicy między ciepłem wytwarzanym Środowisko gorące (określane rów-
tatywnym dla jego pracy, z pominięciem
przez człowieka w wyniku pracy fizycznej nież jako dyskomfort gorący ogólny lub
obciążeń termicznych bliskim strefom kom-
a ciepłem odbieranym przez otaczające warunki stresu cieplnego), dla którego
fortu termicznego i występujących w ciągu
go środowisko. W warunkach komfortu równanie bilansu cieplnego ma wartość
krótkich (kilkuminutowych) okresów [6].
termicznego ilość ciepła wytwarzana przez
W okresach, w których występuje krótko-
organizm jest równoważona przez ilość
trwałe (<20 min) obciążenie termiczne lub
"
Warunki pracy w 2004 r. GUS, Warszawa 2005, s. 10
ciepła oddawaną do środowiska.
obciążenie bliskie strefom komfortu cieplne-
go, zastosowanie znajdują inne normy, m.in.:
Tabela
PN-EN-08020:1994 Ergonomia. Środowiska
LICZBA OSÓB ZATRUDNIONYCH W WARUNKACH ZAGROŻENIA MIKROKLIMATEM GORĄCYM W POLSCE
gorące. Metoda oznaczania obciążenia
W LATACH 2000-2004
termicznego w krótkotrwałym polu pro-
Number of workers employed in hot microclimate in Poland in 2000-2004
mieniowania podczerwonego (w przypadku
pracowników ubranych w aluminizowaną
Zatrudnienie w warunkach mikroklimatu gorącego
odzież) czy PN-EN 12515:2002 Środowiska
gorące. Analityczne określanie i interpretacja
Lata 2000 2001 2002 2003 2004
stresu cieplnego z wykorzystaniem oblicze-
Liczba zatrudnionych 23954 26394 21340 19331 18399
nia wymaganej ilości potu.
17
BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2006
t
nw
t
g
t
a
Rys. 1. Zestaw czujników do pomiaru WBGT
Fig. 1. Sensors for assessing WBGT-index
" na zewnątrz budynków, przy nasło-
Pomiary i obliczenie wskaz
nika WBGT
necznieniu:
Wskaz
nik obciążenia termicznego WBGT
został opracowany przez Yaglou oraz Mi-
WBGT = 0,7 t + 0,2 t + 0,1 t (2)
nw g a
randa. Termin  WBGT pochodzi od nazw
czujników wykorzystywanych do wyznacze-
W przypadku środowiska niejednorod-
nia wskaz
nika [6], czyli czujnika do pomiaru
nego pomiary wykonuje się jednocześnie
temperatury wilgotnej naturalnej (Wet Bulb)
Rys. 2. Zestaw czujników do pomiaru WBGT w środo-
na trzech poziomach reprezentujących
wisku niejednorodnym
oraz czujnika do pomiaru temperatury po-
wysokość: głowy, brzucha i kostek nóg
Fig. 2. Sensors for assessing of WBGT- index in a non-
czernionej kuli (Glob Temperature).
pracującego człowieka (rys. 2.), a następnie -uniform environment
Metodę pomiaru wartości WBGT można
oblicza się wartość średnią ważoną WBGT
ująć, jak wspomniano wcześniej, w trzy
roboczej, mogą ulegać zmianom. W takim
ze wzoru nr 3.
etapy.
przypadku należy wyznaczyć reprezentatyw-
ETAP I
ną wartość tych parametrów . Wylicza się
(3)
(3)
Przy określeniu wartości WBGT wyma-
ją na podstawie ciągłych w czasie pomiarów
gane są pomiary: temperatury wilgotnej
określonego parametru (np. temperatury,
Jeżeli pracownik znajduje się w pozycji
naturalnej t , temperatury poczernionej
nw
wydatku energetycznego), a następnie obli-
stojącej, pomiary przeprowadzane są na wy-
kuli t , a w przypadku badań na zewnątrz
g
cza się wartość średnią ważoną określonego
budynku również temperatury powietrza t . sokości: 1,7; 1,1 i 0,1 m, licząc od podłoża, jeżeli
a
parametru za pomocą wzoru nr 4.
Wymienione parametry są mierzone za po- zaś wykonuje on pracę w pozycji siedzącej,
mocą zestawu czujników przedstawionych
czujniki umieszcza się na wysokości 1,1;
na rysunku 1. wówczas, kiedy występują
0,6 i 0,1 m. Pomiary te powinny być wyko-
(4)
maksymalne obciążenia termiczne, tzn.
nywane jednocześnie. Istnieje możliwość
zazwyczaj latem, w połowie dnia.
przeprowadzenia tylko jednego pomiaru,
gdzie:
Zmierzone wartości podstawiane
na wysokości brzucha, o ile w poprzednio
p , p , & p  poziom parametru uzyskany
1 2 n
są do odpowiedniego, w zależności od miej-
przeprowadzonym badaniu na danym sta-
w czasie t , t , & t ,
1 2 n
sca pomiaru, wzoru:
nowisku pracy wykazano jednorodność tego
t + t + & + t = 1 h
1 2 n
" w pomieszczeniach lub na zewnątrz
środowiska (tj. niejednorodność d" 5%).
Pomiary każdego parametru wykonuje
budynku w przypadku braku nasłonecz-
W przypadku określonego stanowiska pra-
się, zgodnie z normą PN-EN 27243:2005,
nienia:
cy, zarówno parametry fizyczne środowiska,
w czasie 1 godziny, zawierającej, w zależ-
jak i stopień obciążenia pracą, tj. intensywność
ności od zmienności warunków środowiska
WBGT = 0,7 t + 0,3 t (1)
nw g
pracy wykonywanej w czasie całej zmiany i intensywności pracy, reprezentatywne dla
18
BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2006
danego stanowiska cykle pracy, z których jego pracy przyporządkowano odpowiednie
każdy obejmuje fazę pracy i odpoczynku wartości poziomu metabolizmu (rys. 4.).
(przy założeniu, że pracownik odpoczy- Kolejna tabela w normie PN-EN
wa w tych samych warunkach, w jakich 27243:2005 zawiera wartości odniesienia
pracuje).Postępowanie takie jest zgod- WBGT, przyporządkowane do określonych
ne z definicją NDN, ponieważ pozwala klas metabolizmu. Do wyboru wartości
na określenie reprezentatywnego obciążenia odniesienia WBGT niezbędna jest dodat-
mikroklimatem,  którego oddziaływanie kowo informacja o zaaklimatyzowaniu lub
na pracownika w ciągu 8-godzinnego braku aklimatyzacji danego pracownika
na dobę i przeciętnego tygodniowego wy- do pracy w gorącu oraz o odczuwaniu lub
miaru czasu pracy, określonego w kodeksie nieodczuwaniu przepływu powietrza przez
pracy, przez okres aktywności zawodowej pracownika na stanowisku pracy. Fakt akli-
nie powinno spowodować ujemnych zmian matyzacji ma istotne znaczenie w odniesie-
w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia niu do przyjmowanej wartości odniesienia
jego przyszłych pokoleń . WBGT, powoduje bowiem zwiększenie war-
Rys. 3. Wykres zmienności wskaz
nika WBGT podczas przykładowej
Dla przykładu, na rysunku 3. zilustrowano tości dopuszczalnych WBGT (rys. 5.):
godziny pracy piekarza
zmienność parametru p (w tym przypadku  o 1 oC dla pracowników wykonujących
Fig. 3. WBGT- index changes during a sample hour of a baker s work
WBGT) w czasie całej zmiany roboczej pracy lekką pracę (spoczynek i swobodna pozycja
piekarza. Na podstawie wywiadu z pieka- siedząca lub pozycja stojąca)
rzem, dokonano podziału wykonywanej  o 2 oC dla osób pracujących z umiar-
przez niego pracy w ciągu zmiany roboczej kowanym natężeniem (długotrwała praca
na trzy reprezentatywne cykle: dłonią i ramieniem, pchanie lub ciągnięcie
" cykl 1.  w pewnej odległości od pieca lekkich wózków lub taczek)
(temp. WBGT ok. 18 oC)  i aż o 3  5 oC dla pracowników wyko-
" cykl 2.  przy piecu (temp. WBGT ok. nujących bardzo intensywną pracę.
28 oC) Dla wartości metabolizmu, ustalonych
" cykl 3.  w pomieszczeniu sąsiadującym na podstawie wizji lokalnej lub wywiadu
z piecem (temp. WBGT ok. 22 oC). z przedstawicielem służby bhp lub pracow-
Pomiaru WBGT w odniesieniu do każ- nikiem, albo zmierzonych bezpośrednio
dego z cyklu dokonano w czasie 20 minut, na stanowisku pracy za pomocą spe-
niezbędnym  ze względu na bezwładność cjalistycznej aparatury, w normie PN-EN
czujnika  do uzyskania wyniku z poczer- 27243 określono dopuszczalne wartości
nionej kuli. Na rysunku 3. linią ciągłą zazna- odniesienia WBGT, a więc takie, na które Rys. 4. Wykres zmienności poziomu metabolizmu podczas przykłado-
wej godziny pracy piekarza
czono zmienność obliczonej wartości WBGT mogą być narażone prawie wszystkie osoby
Fig. 4. Metabolism rate changes during a sample hour of a baker s
w czasie trzech przedstawionych cykli pracy, bez żadnych szkodliwych skutków, pod wa-
work
natomiast linią przerywaną oznaczono war- runkiem, że nie wykazywały one uprzednio
tość średnią ważoną WBGT odnoszącą się do żadnych objawów chorobowych.
skumulowanego czasu równego 1 h. Jak wynika z hipotetycznej sytuacji,
ETAP II stanowiącej model do rozważań w przedsta-
W celu wyznaczenia obciążenia ter- wionym przykładzie, piekarz wcale nie pra-
micznego za pomocą wskaz
nika WBGT (tj. cuje z największą intensywnością w warun-
wartości odniesienia WBGT, etap III), należy kach największego obciążenia termicznego;
w dalszej kolejności oszacować wartość największy wydatek energetyczny ponosi on
metabolizmu, czyli wydatku energetycznego w trzecim analizowanym cyklu, przy jedno-
ponoszonego przez przykładowego pieka- cześnie najniższej temperaturze WBGT, zaś
rza w każdym analizowanym cyklu pracy. największe obciążenie termiczne występuje
Wielkość ta informuje o produkcji ciepła w cyklu drugim, w którym nie pracuje on
w organizmie pracownika podczas wykony- z dużą intensywnością (rys. 3. i 4.).
wania pracy o określonym stopniu intensyw- ETAP III
ności. W normie PN-EN 27243:2005 zostały W ostatnim etapie analizy, obliczona (ze
Rys. 5. Wykres zmienności wskaz
nika WBGT w zależności od tempa
określone w formie tabeli poszczególne wzorów 1., 2., 3. lub 4.) średnia ważona war- metabolizmu, obecności lub braku aklimatyzacji i odczuwalnego bądz

nie  ruchu powietrza w pomieszczeniu
klasy intensywności pracy wraz z odpo- tość WBGT na stanowisku pracy jest porów-
Fig. 5. WBGT-index changes in relation to metabolism rate, lack or
wiadającymi im wartościami metabolizmu nywana z odpowiednią dla danego wydatku
presence of acclimatisation and perceptible air movement
(W/m2 oraz W). energetycznego wartością odniesienia WBGT
Wykorzystując te wartości i dane z wy- [1, 6]. Ma to na celu określenie, czy zmierzona
wiadu z piekarzem, poszczególnym cyklom na danym stanowisku pracy wartość WBGT
19
BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2006
(etap I), w odniesieniu do konkretnej osoby lub wodą), miejscową wentylację nawiew- tu termicznego przestanie być postrzegana
pracującej z określoną intensywnością (wy- ną lub klimatyzację. W pomieszczeniach, w kategoriach luksusu, a przyszłe działania
datkiem energetycznym, etap II), mieści się w których nie ma możliwości zastosowania w obszarze bhp będą koncentrowały się
w bezpiecznym przedziale, tj. zapewniają- takich środków technicznych, stosuje się na tym tak przecież znanym od lat czynni-
cym wartości NDN poniżej dopuszczalnych, zmniejszenie czasu ekspozycji pracowników ku fizycznym w równym stopniu, jak nad
czy też wartość ta przekracza dopuszczalną na działanie ciepła, odpowiednią odzież nowymi zagrożeniami pojawiającymi się
wartość WBGT. ochronną, odzież wentylowaną lub schła- w środowisku pracy.
W przypadku przekroczenia wartości dzaną, stwarza możliwości odpoczynku
dopuszczalnych konieczne jest zastosowanie w klimatyzowanych pomieszczeniach.
PIŚMIENNICTWO
odpowiednich działań w celu zmniejsze- W czasie zmiany roboczej pracownicy muszą
[1] PN-ISO 7730:2006 (U) Ergonomia. Środowisko
nia obciążenia. W takiej sytuacji równie
mieć zagwarantowane napoje. Uzupełnianie
termicznie umiarkowane. Analityczne wyznaczanie
ważne jak aklimatyzacja pracowników
płynów zapobiega odwodnieniu organizmu,
i interpretacja komfortu termicznego z zastosowaniem
jest zapewnienie odpowiedniego cyklu praca
groz
nemu dla układu krążenia.
obliczania wskaz
ników PMV i PPD oraz kryteriów
lokalnego komfortu termicznego
 odpoczynek, co może pozwolić na istotne
[2] Fanger P.O. Komfort cieplny. Wyd. Arkady, Warszawa
obniżenie wartości WBGT. Podane w normie
Podsumowanie
1974
PN-EN 27243:2005 krzywe wartości odnie-
WBGT jest wskaz
nikiem łatwym do za- [3] ANSI/ASHRAE 55-2004 Thermal Environmental
sienia wskaz
nika WBGT, ustalone dla różnych
Conditions for Human Occupancy
stosowania na stanowisku pracy i umożliwia
cykli praca  odpoczynek, mogą ułatwić
[4] Koradecka D. Bezpieczeństwo pracy i ergonomia.
szybką ocenę obciążenia mikroklimatem
odpowiednią reorganizację pracy. Dokument
CIOP Warszawa 1999
,
gorącym. Niewątpliwie dokładniejszym
ten dodatkowo określa rozwiązania mające
[5] Marszałek A., Sołtyński K. Człowiek w warunkach
wskaz
nikiem obciążenia mikroklimatem
obciążenia termicznego. CIOP Warszawa 2001
,
na celu zmniejszenie obciążenia termicznego
gorącym będzie obliczenie niezbędnej
[6] PN-EN 27243:2005 Środowiska gorące. Wyznaczenie
na stanowisku pracy. W praktyce, może od-
ilości potu na podstawie równania bilan- obciążenia termicznego działającego na człowieka
bywać się to przez zastosowanie procesów
podczas pracy, oparte na wskaz
niku WBGT
su wymiany ciepła między człowiekiem
produkcyjnych emitujących mniejsze ilości
[7] Kostyrko K., Łobzowski A. Klimat. Pomiar i regulacja.
a środowiskiem [8], czy np. postępowanie
ciepła, instalację podwieszonych, wentylo-
Agencja Wydawnicza PAK, Warszawa 2002
wg normy PN-EN ISO 15265:2005 (U) [9]
wanych stropów oraz maszyn i urządzeń,
[8] PN-EN ISO 7933:2005 (U) Ergonomia środowiska
przedstawiającej 3-stopniową strategię
termicznego  Analityczne wyznaczanie i interpretacja
które nie pogarszają parametrów środowi-
dotyczącą oceny i interpretacji ryzyka stresu cieplnego z wykorzystaniem obliczeń przewidy-
ska powietrznego i nie stanowią z
ródeł emisji
wanego obciążenia termicznego
dyskomfortu lub zaburzeń fizjologicznych
ciepła, automatyzację procesów techno-
[9] PN-EN ISO 15265:2005 (U) Ergonomia środowiska
występujących w określonych warunkach
logicznych, izolowanie urządzeń będących
termicznego  Strategia oceny ryzyka w celu zapobie-
termicznych środowiska. Należy mieć tylko
gania stresowi lub braku komfortu pracy w warunkach
z
ródłami ciepła (umieszczanie ich w oddziel-
nadzieję, że potrzeba zapewnienia komfor- cieplnych
nych pomieszczeniach lub na zewnątrz),
chłodzenie, ekranowanie (ekrany wodne,
Publikacja opracowana na podstawie wyników uzyskanych w ramach II etapu programu wielo-
osłony z materiałów izolacyjnych lub chło-
letniego pn.  Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej dofi-
dzących, z płyt aluminiowych lub metalo-
nansowywanego w latach 2005-2007 w zakresie zadań służb państwowych przez Ministerstwo
wych z folią aluminiową, szkła absorpcyj-
Pracy i Polityki Społecznej. Główny koordynator: Centralny Instytut Ochrony Pracy  Państwowy
nego), ekranowanie z wymiennikami ciepła
Instytut Badawczy
(chłodzenie wewnętrzne ekranu powietrzem
W kwartalniku
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
w numerze 3(49) 2006 opublikowano:
" artykuł Porównanie kryteriów oceny zagrożenia " dokumentacje następujących substancji chemicznych: 2-cyjanoakrylanu
i wartości granicznych ekspozycji na promienio- metylu, 2-(dibutyloamino)etanolu, 3-(2,3-epoksypropoksy)propenu,
wanie laserowe obowiązujących w Polsce oraz 2-fenoksyetanolu, glinu metalicznego, 2,2-bis(4-hydroksyfenylo)propanu
w dyrektywie 2006/25/EU  pyły, mrówczanu metylu, parafiny stałej  dymy oraz tiuramu  pyły.
Warunki prenumeraty:
Zamówienia na prenumeratę roczną lub na pojedyncze numery prosimy kierować
do Centralnego Instytutu Ochrony Pracy  Państwowego Instytutu Badawczego
ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa; tel. [phone]; fax: [phone]; e-mail: [e-mail]
Cena 1 egz. w 2006 r. wynosi 18,- zł. Przedpłat nie przyjmujemy.