MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Artur Bielawski
Jerzy Bulski
Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń
elektrycznych 725[02].O1.05
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Anna Górska
mgr inż. Beata Miętus
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Artur Bielawski
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 725[02].O1.05
Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych zawartej w modułowym
programie nauczania dla zawodu monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Transformatora jednofazowy 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Maszyny prądu stałego 15
5.2.1. Ćwiczenia 15
5.3. Maszyny prÄ…du zmiennego 17
5.3.1. Ćwiczenia 17
5.4. Mikrosilniki 20
5.4.1. Ćwiczenia 20
5.5. Sterowniki 22
5.5.1. Ćwiczenia 22
5.6. UrzÄ…dzenia radiowe i telewizyjne 24
5.6.1. Ćwiczenia 24
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 26
7. Literatura 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Analiza działania oraz podstawowe
zastosowania maszyn i urządzeń elektrycznych - elektronicznych , który będzie pomocny
w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter sieci i urządzeń
telekomunikacyjnych 725[02].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- tekstu przewodniego,
- metody projektów,
- ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel
może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.
W tym rozdziale zamieszczono również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań i uczenia się,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Schemat układu jednostek modułowych w module 725[02].O1
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
 rozróżniać podstawowe wielkości elektryczne,
 stosować podstawowe jednostki wielkości elektrycznych w układzie SI,
 interpretować przedrostki przed nazwami jednostek,
 przeliczać jednostki,
 stosować podstawowe prawa elektrotechniki,
 interpretować podstawowe zjawiska z zakresu elektrotechniki występujące w obwodach
prądu stałego,
 rozróżniać typy oporników,
 obliczać rezystancję zastępczą oporników połączonych równolegle, szeregowo
i w sposób mieszany,
 rozpoznawać symbole z
ródeł napięcia i prądu stałego,
 analizować proste układy prądu stałego,
 obliczać i oszacować podstawowe wielkości elektryczne w układach prądu stałego,
 oceniać wpływ zmian rezystancji na napięcie, prąd, moc,
 określać warunki dopasowania odbiornika do z
ródła,
 obsługiwać woltomierz, amperomierz prądu stałego, omomierz oraz miernik uniwersalny,
 organizować stanowisko pomiarowe,
 łączyć układy prądu stałego zgodnie ze schematem,
 wykonywać pomiary podstawowych wielkości elektrycznych w układach prądu stałego,
 przewidywać zagrożenia dla życia i zdrowia w czasie realizacji ćwiczeń,
 rozróżniać parametry charakteryzujące przebieg prądu przemiennego,
 rozróżniać różne typy kondensatorów i cewek,
 analizować proste układy prądu przemiennego,
 obliczać i oszacować podstawowe wielkości elektryczne w układach prądu
przemiennego,
 dobierać przyrządy pomiarowe do pomiaru wielkości elektrycznych w obwodach prądu
przemiennego,
 łączyć układy do pomiaru podstawowych wielkości w układach prądu przemiennego,
 wykonywać pomiary podstawowych wielkości elektrycznych w układach prądu
przemiennego,
 analizować i interpretować wyniki pomiarów w układach prądu stałego i zmiennego oraz
wyciągać wnioski praktyczne,
 przedstawiać wyniki w formie tabeli i wykresu,
 odczytywać informację z tabeli lub wykresu,
 demonstrować efekty wykonywanych pomiarów,
 rozpoznawać na podstawie symbolu graficznego i wyglądu podstawowe elementy
elektroniczne,
 wskazywać podstawowe zastosowania elementów i układów elektronicznych,
 analizować działanie prostych układów analogowych na podstawie schematów ideowych,
 rozpoznawać na schematach ideowych bloki funkcjonalne: zasilacze, generatory, układy
wzmacniajÄ…ce,
 analizować działanie układów analogowych na podstawie schematów blokowych,
 korzystać z katalogów układów elektronicznych,
 przewidywać zagrożenia dla życia i zdrowia w czasie realizacji ćwiczeń,
 udzielać pierwszej pomocy w przypadkach porażenia prądem elektrycznym,
 stosować procedurę postępowania w sytuacji zagrożeń,
 stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku, uczeń powinien umieć:
- rozróżnić funkcje i zastosowanie podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych,
- zinterpretować podstawowe zjawiska zachodzące w maszynach i urządzeniach
elektrycznych,
- scharakteryzować podstawowe maszyny i urządzenia elektryczne,
- rozpoznać na schematach ideowych podstawowe bloki funkcjonalne urządzeń
elektrycznych,
- rozpoznać elementy i podzespoły maszyn i urządzeń na podstawie wyglądu,
- zidentyfikować zaciski maszyn elektrycznych,
- zinterpretować zapisy na tabliczkach znamionowych,
- sporządzić wykaz przyrządów pomiarowych,
- przygotować stanowisko pomiarowe,
- przeanalizować i zinterpretować wyniki pomiarów oraz wyciągać wnioski praktyczne,
- zademonstrować poprawność wykonywania pomiarów,
- uporządkować stanowisko pomiarowe,
- obsłużyć urządzenia na podstawie instrukcji,
- obsłużyć maszyny i urządzenia elektryczne z zachowaniem zasad BHP.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych 725[02]
Moduł: Pomiar parametrów elementów i układów elektronicznych
725[02].O1.
Jednostka modułowa: Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń
elektrycznych 725[02].O1.05
Temat: Sterowniki
Cel ogólny: zapoznanie się z układami sterowników stycznikowo  przekaz
nikowymi oraz
sterownikami PLC
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- podłączyć stycznik i przekaz
nik zgodnie ze schematem montażowym,
- podłączyć sterownik PLC zgodnie ze schematem montażowym,
- sprawdzić poprawność montażu,
- uruchomić próbnie układ,
- poprawić ewentualne usterki.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna.
Czas: 180 minut (4x45 minut).
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania, kalkulator,
- poradnik dla ucznia,
- schematy montażowe, inststrukcje stanowiskowe,
- narzędzia,
- materiały: sterowniki PLC, przekaz
niki, styczniki, przewody uchwyty mocujÄ…ce
przewody.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie wiadomości na temat przekaz
ników, styczników oraz
sterowników PLC.
3. Omówienie zasad BHP.
4. Zorganizowanie stanowiska pracy. Przedmiotem zadania jest wykonanie ćwiczenia 1 i 2
podanego w poradniku dla ucznia (rozdz. 4.5.3).
5. Realizacja tematu:
- Każdy uczeń zapoznaje się z treścią ćwiczenia 1, sporządza notatki w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- Każdy uczeń pobiera materiały, narzędzia, mierniki, schematy montażowe, instrukcje
wykonania, katalogi.
- Uczeń przystępuje do wykonania, w trakcie wykonuje notatki pomocne w wykonaniu
ćwiczenia.
- Nauczyciel udziela w trakcie wskazówek.
- Uczeń po skończeniu prezentuje wykonane ćwiczenie.
- Uczeń następnie zapoznaje sięz ćwiczeniem 2, sporządza notatki w zeszycie.
- Każdy uczeń pobiera materiały, narzędzia, mierniki, schematy montażowe, instrukcje
wykonania, katalogi.
- Uczeń przystępuje do wykonania, w trakcie wykonuje notatki pomocne w wykonaniu
ćwiczenia.
- Nauczyciel udziela w trakcie wskazówek.
6. Nauczyciel po zakończeniu pracy przez uczniów sprawdza notatki i ocenia całokształt
pracy ucznia na ćwiczeniu.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Na podstawie literatury zaproponuj inne rozwiązania realizowanych na zajęciach układów.
Przedstaw je na podstawie schematów ideowych. Zadanie wykonaj pisemnie w zeszycie
wykonując opracowanie, które powinno zawierać schematy i ops działania zaproponowanego
układu (1 - 2 stron).
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- Ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności, a także
sprawdzenie czy praca domowa została wykonana i ocenienie jej  kontrola zeszytu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych 725[02]
Moduł: Pomiar parametrów elementów i układów elektronicznych
725[02].O1.
Jednostka modułowa: Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń
elektrycznych 725[02].O1.05
Temat: Maszyny prÄ…du zmiennego
Cel ogólny: rozróżniać elementy składowe, funkcje i zastosowanie maszyn prądu zmiennego
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- zdefiniować pojęcie maszyny elektrycznej,
- podać zasadę pracy silnika jednofazowego,
- zgromadzić i rozmieścić na stanowisku urządzenia i sprzęt zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,
- zorganizować stanowisko pomiarowe na podstawie przedstawionego schematu,
- połączyć elementy obwodu pomiarowego, odczytać prawidłowe wartości z mierników
i zapisać je w tabeli,
- obliczyć straty mocy w uzwojeniu stojana "P1,
- obliczyć współczynnik mocy cos Ć0,
- na podstawie pomiarów i obliczeń sformułować wnioski,
- wykonać szkic układ do pomiaru prądu, mocy, cos Ć0 oraz prędkości obrotowej
w funkcji obciążenia silnika indukcyjnego jednofazowego.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie praktyczne,
- metoda przewodniego tekstu.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca grupowa  zespoły 4 osobowe
Strategia: uczenie się przez doświadczenie
Czas: 180 min.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania, kalkulator
- poradnik dla ucznia,
- podręcznik:  Maszyny elektryczne. Podręcznik dla zasadniczej szkoły zasadniczej 
Zbigniew Stein, WSiP, Wyd. VII, Rok wyd. 1999
- silnik indukcyjny jednofazowy,
- autotransformator jednofazowy,
- obrotomierz bezdotykowy,
- opornik rozruchowy,
- bateria kondensatorów o regulowanej pojemności,
- przewody laboratoryjne,
- mierniki wielkości zmiennych: amperomierz, woltomierz i watomierz.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest wykonanie ćwiczeń 1, 2 podanych w poradniku (rozdz. 4.3.3.)
Faza wstępna
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów z pracą
metoda przewodniego tekstu.
Faza właściwa
Informacje
1. Jaki działa silnik jednofazowy?
2. Podaj warunki, jakie należy spełnić, aby wytwarzać moment rozruchowy w silniku
jednofazowym?
3. Co umożliwiają nam charakterystyki biegu jałowego silnika?
4. Podaj wzory, za pomocą, których można w praktyczny sposób obliczyć moc elektryczną?
5. Jakim urządzeniem mierzymy moc elektryczną, wyjaśnij sposób jego podłączania?
6. Narysuj schematy pomiarowe do pomiaru rezystancji uzwojeń silnika.
7. Wyjaśnij schemat połączeń i wykres momentów silnika jednofazowego.
8. Co to jest prÄ…d rozruchowy?
Odpowiedzi na te pytania każdy z uczniów wykonuje w zeszycie .
Odpowiada na podstawie materiału nauczania zawartym w poradniku.
Planowanie
1. Ustal, jakie przyrządy i urządzenia powinieneś zgromadzić w ćwiczeniach 1, 2.
2. Ustal pomiary, jakie wykonasz w ćwiczeniach.
3. Zaplanuj kolejność wykonywania czynności w ćwiczeniach.
Plan wykonuje każdy z uczniów w zeszycie.
Uzgodnienie
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Uwzględnij uwagi i propozycje nauczyciela.
Wykonanie
1. Dokonaj pomiarów zgodnie ze sposobem wykonania ćwiczenia podanym w poradniku.
2. Zapisz pomiary we wcześniej przygotowanej tabeli  możesz wykorzystać tabele
z poradnika.
3. Wykonaj obliczenia zgodnie ze sposobem podanym w poradniku.
4. Zapisz wyniki obliczeń we wcześniej przygotowanej tabeli  możesz wykorzystać tabele
z poradnika.
5. Zwróć uwagę na estetykę i dokładność pracy.
6. Wszystkie wyniki obliczeń i pomiarów zapisywane są w zeszytach.
7. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów wyznaczają lidera
grupy, który dokonuje prezentacji ćwiczenia.
8. Regułą powinno być kolejne wyznaczane uczniów do prezentacji ćwiczenia w celu
uzyskania pożądanych nawyków.
Sprawdzanie
1. Czy poprawnie zostały wykonane połączenia?
2. Czy właściwie zostały wybrane mierniki?
3. Czy odpowiednio zostały ustawione zakresy pomiarowe na miernikach?
4. Czy poprawnie zostały wykonane pomiary?
5. Czy prawidłowo został wykonane obliczenia?
6. Czy rysunki i zapisy sÄ… jest czytelne i estetyczne?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Analiza
Uczniowie wskazują nauczycielowi, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej
trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje, jakie nowe ważne
umiejętności zostały ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości w czasie ich realizacji i jak
unikać ich w przyszłości.
Faza końcowa
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Odszukaj w literaturze wiadomości na temat: Właściwości regulacyjne jednofazowych
silników prądu zmiennego. Na podstawie zgromadzonych informacji wyszukaj, jakie
znaczenie w praktyce przemysłowej ma współczynnik mocy cos Ć. Zadanie wykonaj
pisemnie w zeszycie w postaci krótkiego (1 - 2 stron) opracowania.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, a także
sprawdzenie czy praca domowa została wykonana i ocenienie jej  kontrola zeszytu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Transformator jednofazowy
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmierz opór uzwojeń pierwotnego i wtórnego przy użyciu mostka. Zmierz megomierzem
opór izolacji między uzwojeniami. W tym celu należy połączyć zacisk omomierza
induktorowego z dowolnym zaciskiem (rys. 1) uzwojenia pierwotnego, a drugi zacisk z
dowolnym zaciskiem uzwojenia wtórnego (r). Kręcąc równomiernie korbką omomierza
induktorowego odczytuj na skali wartość oporu w M©.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 60 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: mostek Thomsona, przewody
megaomomierz indukcyjny ,
2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie ze schematem pokazanym na rys. 2.,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach,
4) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
5) zmierzyć opór uzwojeń pierwotnego i wtórnego przy użyciu mostka,
6) zapisać wyniki pomiaru:
R1-1= ..............
R2-2.................
R3-5 ................
7) obliczyć przekładnię transformatora,
z1
=
z2
8) wykonać pomiar oporu izolacji między uzwojeniami pierwotnym i wtórnym,
9) zapisać wyniki pomiaru:
R1-2= ....................,
R1-3= ....................,
10) wykonać pomiar oporu izolacji między uzwojeniem pierwotnym a rdzeniem,
11) zapisać wyniki pomiaru:
R1-R= ....................,
R2-R= ....................,
12) wykonać pomiar oporu izolacji między uzwojeniem wtórnym a rdzeniem,
13) zapisać wyniki pomiaru:
R3-R= ....................,
14) po sprawdzeniu rozłączyć układ,
15) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,
 mostek Thomsona Mt,
 megaomomierz indukcyjny M©,
 transformator.
a)BÅ‚Ä…d! b)
Rys. 1. Schemat transformatora a) pomiar oporów uzwojeń, b) pomiar oporów izolacji.
Ćwiczenie 2
Włącz transformator bezpośrednio do sieci (rys. 2), zmierz napięcie na uzwojeniach nie
obciążonego transformatora.
Przekładnię napięciową transformatora oblicz ze wzoru:
U1 U1 U1
= = =
1 2 3
2 2 2
UZ Ua Ua
w którym:
UZ  napięcie na uzwojeniu wtórnym (zaciski 2-2),
2
Ua  napięcie na jednej połowie uzwojenia wtórnego (zaciski 3-4),
2 2
Ua  napięcie na drugiej połowie uzwojenia wtórnego (zaciski 4-5),
U1  napięcie doprowadzone do uzwojenia pierwotnego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole 4 osobowym. Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: woltomierze ,wyłącznik,
przewody,
2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie ze schematem pokazanym na,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach,
4) zmierzyć napięcia uzwojeń pierwotnego i wtórnego przy użyciu woltomierza,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
2 2 2
5) zapisać wyniki pomiaru: U1 , UZ , Ua , Ua w tabeli 1,
6) obliczyć przekładnię transformatora,
7) zapisać wyniki pomiaru: , , w tabeli 1,
1 2 3
8) po sprawdzeniu rozłączyć układ,
9) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania, kalkulator,
- woltomierz  2 szt.,
- przewody laboratoryjne,
- wyłącznik,
- transformator.
Rys. 2. Pomiar przekładni napięciowej transformatora.
Tabela 1. Tabela wyników pomiarów i obliczeń  ćwiczenie 1.
Lp Pomiary Obliczenia
2 2 2
U1 UZ Ua Ua
1 2 3
[V] [V] [V] [V]
1.
2.
3.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.2. Maszyny prądu stałego
5.2.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmierz opór uzwojeń twornika i uzwojenia wzbudzenia przy użyciu mostka. Rezystancja
uzwojenia twornika maszyny o mocy rzędu pojedynczych kW ma wartość rzędu
pojedynczych ©, natomiast rezystancja wzbudzenia ma wartość setek omów. Wyniki
pomiarów wpisać w tabeli 2.
Tabela 2. Tabela wyników pomiarów ćwiczenie 1.
R [A1-A2] R [B1-B2] R [E1-E2]
R [A-B] R [G-H] R[C-D]
© © ©
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 60 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: mostek Thomsona, przewody ,
2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie ze wskazówkami nauczyciela,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na mierniku,
4) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
5) zmierzyć opór uzwojeń przy użyciu mostka,
6) zapisać wyniki pomiaru.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,
- silnik prądu stałego,
- mostek Thomsona Mt,
- przewody laboratoryjne.
Ćwiczenie 2
Rozłóż na części wskazany silnik. Sporządz
niezbędne szkice. Zapoznaj się
z układem wyjść i połączeń uzwojeń na tabliczce silnika. Ćwiczenie należy wykonać
indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 180 minut.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy i materiały: silnik prądu stałego, komplet kluczy
oczkowych i płaskich, ściągacz do łożysk, imadło, czyściwo,
2) zamontować silnik w imadle,
3) rozłożyć silnik zgodnie ze wskazówkami nauczyciela,
4) rozpoznać części silnika,
5) złożyć ponownie silnik,
6) zapisać wnioski i uwagi.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz zobjaśnieniem, ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,
- silnik prądu stałego,
- komplet kluczy oczkowyh i płaskich,
- ściągacz do łożysk,
- czyściwo,
- imadło.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.3. Maszyny prÄ…du zmiennego
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W celu zbadania wpływu wartości oporu czynnego oraz pojemności na warunki
rozruchowe włączyć w fazę rozruchową silnika indukcyjnego opornik regulacyjny Rr oraz
baterie kondensatorów Cr o zmiennej pojemności (rys. 3).
Zmierzyć dla każdej wartości Rr i Cr (przy zahamowanym wirniku) prąd rozruchowy
Ir oraz moment rozruchowy. Moment rozruchowy mierzy siÄ™ hamulcem Prony'ego.
Rys 3. Układ do pomiaru natężenia prądu rozruchowego silnika indukcyjnego jednofazowego.
Zanotować wynik pomiaru w tabeli 3. Wyłączyć silnik, zwolnić hamulec, włączyć silnik
ponownie. Należy przy tym zmierzyć czas rozruchu tr , tj. czas, jaki upływa od momentu
włączenia silnika do osiągnięcia prędkości maksymalnej.
Tabela 3. Tabela wyników pomiarów  ćwiczenie 2.
Lp Parametry fazy
Ir M tr
r
[A] [kGm] [s]
Rr = .........&! Cr = & & .źF
1
2
3
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole 4 osobowym. Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: silnik indukcyjny
jednofazowy, opornik rozruchowy, baterie kondensatorów o regulowanej pojemności,
przewody laboratoryjne, wyłącznik,
2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie z schematem rys. 3,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach,
4) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
5) zmierzyć prąd rozruchowy, moment rozruchowy oraz czas rozruchu,
6) zapisać wyniki pomiarów w tabeli 3,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
7) po sprawdzeniu przez nauczyciela wyników pomiaru rozłączyć układ,
8) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 metoda przewodniego tekstu,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,
- silnik indukcyjny jednofazowy,
- opornik rozruchowy,
- bateria kondensatorów o regulowanej pojemności,
- hamulec Prony'ego,
- amperomierz, woltomierz, sekundomierz,
- przewody laboratoryjne,
- wyłącznik.
Ćwiczenie 2
Przed właczeniem silnika należy zmierzyć mostkiem Thomsona rezystancję uzwojenia
fazy głównej Rg . Następnie należy włączyć silnik do sieci poprzez autotransformator
regulacyjny, zgodnie z rys. 4.
Rys. 4. Układ do pomiaru prądu, mocy, cos , oraz prędkości obrotowej w funkcji obciążenia silnika
indukcyjnego jednofazowego.
W momencie włączenia układu do sieci napięcie doprowadzone do silnika powinno być
równe zeru. Silnik należy uruchomić podnosząc napięcie do wartości znamionowej Uo = Uzn .
Po uruchomieniu silnika otworzyć wyłącznik W2 . Zmierzyć prąd jałowy Io , moc Po pobraną
przez silnik oraz prędkość obrotową n . Wynik pomiarów zanotować w tabeli 5. Na podstawie
danych z tabeli 5 obliczyć:
straty mocy w uzwojeniu stojana "P z wzoru:
"P = Rg Å" Io2
w którym:
Rg  rezystancja uzwojenia fazy głównej,
Io  prąd pracy jałowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
współczynnik mocy cos z wzoru:
Po
cos =
Uo Å" Io
Tabela 4. Tabela wyników pomiarów i obliczeń ćwiczenie 3.
Lp Pomiary Obliczenia
Uo Io Po no "Po cos
o
[V] [A] [W] [obr/min] [W]
1
2
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole 4 osobowym. Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: silnik indukcyjny
jednofazowy, autortansformator jednofazowy, obrotomierz bezdotykowy, przyrzÄ…dy
pomiarowe, wyłącznik, przewody laboratoryjne,
2) zmierzyć rezystancję fazy głównej silnika za pomocą mostaka Thomsona  wynik
zanotować,
3) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie z schematem (rys. 12),
4) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach,
5) po podłączeniu układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
6) zmierzyć prąd jałowy, moc, pobraną przez silnik oraz prędkość obrotową,
7) zapisać wyniki pomiarów w tabeli 4,
8) po sprawdzeniu przez nauczyciela wyników pomiaru rozłączyć układ,
9) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 metoda przewodniego tekstu,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,
- silnik indukcyjny jednofazowy, autortansformator jednofazowy,
- obrotomierz bezdotykowy, amperomierz, woltomierz, watomierz, mostek Thomsona,
- przewody laboratoryjne,
- wyłączniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.4. Mikrosilniki
5.4.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Mając do dyspozycji 10 mikrosilników wydanych przez nauczyciela, na podstawie
katalogu podaj rodzaj mikrosilnika i jego najważniejsze parametry.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania, przygotować odpowiednie katalogi lub wyciągi z katalogu. Zapoznać
uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać indywidualnie. Czas
wykonania ćwiczenia 120 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać od nauczyciela 10 różnych mikrosilników,
2) obejrzeć oznaczenia zawarte przez producenta na obudowie mikrosilników, i w katalogu
wyszukać każdy,
3) zapisać w zeszycie jaki jest to rodzaj mikrosilnika wraz z jego najważniejszymi
parametrami.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,
- katalog mikrosilników,
- 10 szt. różnego typu mikrosilników.
Ćwiczenie 2
Dla dwóch wybranych przez siebie mikrosilników wykonaj przegląd oraz próbne
uruchomienie zgodnie z instrukcją przygotowaną przez nauczyciela i dołączoną do
stanowiska.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania, przygotować odpowiednie katalogi lub wyciągi z katalogu a także
instrukcję stanowiskową. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) z pośród mikrosilników otrzymanych w ćwiczeniu 1 wybrać dwa,
2) korzystając z instrukcji stanowiskowej danej przez nauczyciela wykonać przegląd
i próbne uruchomienie,
3) po zakończeniu zaprezentować nauczycielowi czy wybrane mikrosilniki są sprawne
i działają.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
 Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,
- katalog mikrosilników,
- instrukcja stanowiskowa,
- 10szt różnego typu mikrosilników,
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-30V,
- multimetry, przewody laboratoryjne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.5. Sterowniki
5.5.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmontuj układ sterownia włączaniem i wyłączaniem dwóch odbiorników. Odbiornik
A musi być włączony jako pierwszy, odbiornik B włączany drugi. Wyłączenie odbiorników
odbywa się jednocześnie. Montaż wykonaj w oparciu o instrukcję i dokumentację daną przez
nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania, przygotować odpowiednie instrukcje stanowiskowe, dokumentacje
i katalogi. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać
indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 180 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać materiały, narzędzia, mierniki, instrukcję i dokumentację,
2) stosować przepisy BHP podczas pracy,
3) wykonać montaż zgodnie z dokumentacją i instrukcją,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,
- instrukcja, dokumentacja,
- materiały: styczniki, przewody, listwy monatażowe,
- narzędzia, mierniki.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj sposób zastąpienia układu sterowania z ćwiczenia 1 sterownikiem PLC.
Ćwiczenie wykonaj korzystając z poradnika dla ucznia (rozdział 4.4.1.), katalogu
sterowników PLC, instrukcji.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania, przygotować odpowiednie instrukcje stanowiskowe, dokumentacje
i katalogi. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać
w zespolach 4 osobowych. Czas wykonania ćwiczenia 180 minut.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać odpowiedni sterownik z katalogu,
2) wypisać w zeszycie parametry wybranego sterownika,
3) narysować w zeszycie schemat połączeń wybranego sterownika na podstawie instrukcji
stanowiskowej,
4) zaprezentować wykonanie ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,
- katalog sterowników PLCmikrosilników,
- instrukcja stanowiskowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.6. UrzÄ…dzenia radiowe i telewizyjne
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozmontuj odbiornik radiowy i na płycie drukowanej wyodrębnij poszczególne bloki
funkcjonalne. Ćwiczenie wykonaj w oparciu o materiał zawarty w poradniku oraz instrukcję
i dokumentacjÄ™ demontowanego odbiornika dane przez nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania, przygotować odpowiednie instrukcje stanowiskowe, dokumentacje
i katalogi. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać
indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 180 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać materiały, narzędzia, mierniki, instrukcję i dokumentację
2) pobrać odbiornik radiowy do demontażu,
3) stosować przepisy BHP podczas pracy,
4) wykonać demontaż zgodnie z dokumentacją i instrukcją,
5) wyodrębnić na płycie drukowanej bloki funkcjonalne na podstawie dokumentacji
odbiornika i instrukcji,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,
- instrukcja, dokumentacja odbiornika,
- materiały: odbiornik radiowy do demontażu,
- narzędzia, mierniki.
Ćwiczenie 2
Rozmontuj odbiornik telewizyjny i na płycie drukowanej wyodrębnij poszczególne bloki
funkcjonalne. Ćwiczenie wykonaj w oparciu o materiał zawarty w poradniku oraz instrukcję
i dokumentacjÄ™ demontowanego odbiornika danego przez nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania, przygotować odpowiednie instrukcje stanowiskowe, dokumentacje
i katalogi. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać
indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 180 minut.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać materiały, narzędzia, mierniki, instrukcję i dokumentację,
2) pobrać odbiornik telewizyjny do rozmontowania,
3) stosować przepisy BHP podczas pracy,
4) wykonać demontaż zgodnie z dokumentacją i instrukcją,
5) wyodrębnić na płycie drukowanej bloki funkcjonalne na podstawie dokumentacji
odbiornika i instrukcji,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,
- instrukcja, dokumentacja odbiornika,
- materiały: odbiornik telewizyjny do demontażu,
- narzędzia, mierniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test jednostopniowy do jednostki modułowej  Analiza działania
podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 19 sÄ… z poziomu
podstawowego,
- zadania 15, 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
Ocena dopuszczajÄ…cy dostateczny dobry bardzo dobry
Ilość punktów 11-12 13-16 17-18 19-20
Klucz odpowiedzi : 1. b, 2. c, 3. b, 4. b, 5. b, 6. c, 7. a, 8. d, 9. c, 10. a, 11. b,
12. b, 13. d, 14. b, 15. c, 16. c, 17. d, 18. a, 19. b, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Rozróżnić stany pracy transformatora C P B
Wyjaśnić znaczenie parametrów
2. B P C
transformatora
Wyjaśnić znaczenie parametrów
3. B P B
transformatora
Wyjaśnić zasadę działania maszyny
4. B P B
prądu stałego
5. Rozpoznać oznaczenia maszyn C P B
Wyjaśnić zasadę działania maszyny
6. B P C
prądu stałego
Wyjaśnić znaczenie poszczególnych
7. B P A
elementów maszyny prądu zmiennego
Wyjaśnić zasadę działania maszyny
8. B P D
prądu stałego
9. Posłużyć się charakterystykami silnika C P C
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Wyjaśnić oznaczenia silników
10. C P A
krokowych
Wymienić parametry silników
11. A P B
krokowych
Wyjaśnić zależności pomiędzy
12. wielkościami fizycznymi w silniku B P B
krokowym
Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
13. B P D
sterownika prÄ…du zmiennego
Wymienić elementy schematu
14. B P B
blokowego sterownika prądu stałego
Wyjaśnić działanie funkcji STOP
15. w układach układ stycznikowo- C PP C
-przekaz
nikowych
Wymienić bloki funkcyjne nadajnika
16. A P C
radiowego
17. Wyjaśnić proces modulacji B P D
Wymienić elementy schematu
18. A P A
blokowego odbiornika telewizyjnego
Wymienić wartości parametrów
19. B P B
sygnałów odbiornika telewizyjnego
Wyjaśnić działanie funkcji START
20. w układach układ stycznikowo- C PP A
-przekaz
nikowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Za każde poprawnie rozwiązane zadanie uzyskasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi
- prawidłową odpowiedz
zaznacz X ( w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową)
7. Pracuj samodzielnie bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania 15, 19, 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
Po rozwiÄ…zaniu testu, sprawdz
swoje wyniki razem z kolegą lub nauczycielem, a następnie
sprawdz
w tabeli, poniżej, jaki stopień mógłbyś sobie wystawić. Ogółem możesz uzyskać 20
punktów.
Ocena dopuszczajÄ…cy dostateczny dobry bardzo dobry
Ilość punktów 11-12 13-16 17-18 19-20
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Stan pracy transformatora w którym uzwojenie pierwotne zasilane jest napieciem
znamionowym, a w obwodzie wtórnym włączony jest odbiornik nazywamy stanem
pracy:
a) jałowym,
b) obciążenia,
c) zwarcia,
d) znamionowym.
2. Moc znamionową transformatora określa się mocą:
a) czynnÄ…,
b) biernÄ…,
c) pozornÄ…,
d) chwilowÄ….
3. Moc znamionową transformatora wyrażamy w:
a) W,
b) V A,
c) war,
d) kWh.
4. Wytworzenie napięcia umożliwiającego przepływ odpowiedniego prądu w maszynie
prądu stałego należy do zadań:
a) stojana,
b) wirnika,
c) uzwojenia komutacyjnego,
d) magneśnicy.
5. W maszynie prądu stałego uzwojenie twornika oznaczmy symbolem literowym:
a) B1 B2,
b) A1 A2,
c) D1 D2,
d) C1 C2.
6. Zmiana kierunku prędkości obrotowej w maszynie prądu stałego jest:
a) niemożliwa,
b) możliwa poprzez zmianę kierunku przyłączenia napięcia w obwodzie wzbudzenia
i w obwodzie twornika,
c) możliwa poprzez zmianę kierunku przyłączenia napięcia w obwodzie wzbudzenia lub
w obwodzie twornika,
d) możliwa poprzez zmianę polaryzacji napięcia w obwodzie komutacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
7. Uzwojeniem głównym silnika indukcyjnego jednofazowego jest uzwojenie jednofazowe
znajdujÄ…ce siÄ™:
a) w stojanie,
b) w wirniku,
c) na zewnÄ…trz w urzÄ…dzeniu rozruchowym,
d) w magneśnicy.
8. Przy prędkości obrotowej n=0 silnik indukcyjny jednofazowy wytwarza moment
rozruchowy:
a) maksymalny,
b) minimalny,
c) nominalny,
d) równy zero.
9. Określenie strat jałowych i wyznaczenie przybliżonej wartości strat mechanicznych
silnika indukcyjnego jednofazowego umożliwia znajomość charakterystyki:
a) wyjściowej,
b) obciążeniowej,
c) biegu jałowego,
d) wejściowej.
10. Czy silnik krokowy z magnesem trwałym oznaczmy:
a) PM,
b) VR,
c) HB,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.
11. Typową rozdzielczością silników krokowych z magnesem trwałym jest:
a) 7,5o-30o,
b) 7,5o-15o,
c) 100o-300o,
d) 1o-3o.
12. W silnikach krokowych kÄ…t obrotu jest:
a) odwrotnie proporcjonalny do ilości obrotów,
b) proporcjonalny do ilości obrotów,
c) proporcjonalny do ilości obrotów i mocy silnika,
d) proporcjonalny do mocy silnika.
13. Sterownik prÄ…du zmiennego to:
a) układ który służy do zmiany parametrów odbiornika,
b) układ który służy do sterowania pracą odbiorników prądu stałego,
c) układ który służy do sterowania oświetleniem,
d) układ który zmienia wartość skuteczną napięcia, prądu lub moc czynną.
14. W sterowniku prądu stałego musi znajdować się:
a) filtr przeciwzakłóceniowy,
b) układ wyłączania tyrystora,
c) układ przeciwzwarciowy,
d) układ stabilizujący napięcie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
15. W układach START  STOP funkcję STOP realizuje się:
a) łącząc równolegle styki czynne przycisków w układzie zasilania przekaz
nika,
b) łącząc szeregowo styki czynne przycisków w układzie zasilania przekaz
nika,
c) łącząc szeregowo styki bierne przycisków w układzie zasilania przekaz
nika,
d) łącząc równolegle styki bierne przycisków w układzie zasilania przekaz
nika.
16. Nadajnik radiowy składa się z:
a) generatora w.cz., modulatora, anteny,
b) generatora w.cz., modulatora, wzmacniacza w.cz., anteny,
c) generatora w.cz., modulatora, wzmacniacza w.cz., układu sprzęgającego, anteny,
d) generatora w.cz., wzmacniacza w.cz., układu sprzęgającego, anteny.
17. Modulacja sygnału to:
a) inaczej wzmocnienie jego wartości,
b) inaczej odfiltrowanie zakłóceń zawartych w nim,
c) inaczej stłumienie jego amplitudy,
d) inaczej nałożenie sygnału akustycznego na sygnał fali nośnej.
18. Odbiornik telewizyjny składa się z:
a) głowicy w.cz., toru p.cz., układu syntezy obrazu i dz
więku, głośnika, kineskopu,
b) głowicy w.cz., toru p.cz., modulatora, układu syntezy obrazu i dz
więku,
c) głowicy w.cz., toru p.cz., układu sprzęgającego, układu syntezy obrazu i dz
więku,
d) głowicy w.cz., toru p.cz., układu sprzęgającego, układu syntezy obrazu i dz
więku,
głośnika, kineskopu.
19. Sygnał fonii w odbiorniku telewizyjnym zmodulowany jest FM, a sygnał nośny ma
częstoliwość:
a) 2MHz,
b) 6,5MHz,
c) 8MHz,
d) 20MHz.
20. W układach START  STOP funkcję START realizuje się:
a) łącząc równolegle styki czynne przycisków w układzie zasilania przekaz
nika,
b) łącząc szeregowo styki czynne przycisków w układzie zasilania przekaz
nika,
c) łącząc szeregowo styki bierne przycisków w układzie zasilania przekaz
nika,
d) łącząc równolegle styki bierne przycisków w układzie zasilania przekaz
nika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.......................................................................................................
Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
TEST 2
Test jednostopniowy do jednostki modułowej  Analiza działania
podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19 sÄ… z poziomu
podstawowego,
- zadanie 18, 20 jest z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
Ocena dopuszczajÄ…cy dostateczny dobry bardzo dobry
Ilość punktów 11-12 13-16 17-18 19-20
Klucz odpowiedzi : 1. a, 2. c, 3. c, 4. b, 5. d, 6. c, 7. a, 8. d, 9. c, 10. b, 11. a,
12. d, 13. c, 14. d, 15. b, 16. b, 17. a, 18. d, 19. b, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Rozróznić stany pracy transformatora C P A
Wyjaśnić znaczenie parametrów
2. B P C
transformatora
Wyjaśnić znaczenie parametrów
3. B P C
transformatora
Wyjaśnić znaczenie poszczególnych
4. B P B
elementów maszyny
5. Rozpoznać oznaczenia maszyn C P D
Wyjaśni c zasadę działania maszyny
6. B P C
prądu stałego
Wyjaśnić zasadę działania maszyny
7. B P A
prÄ…du zmiennego
Wyjaśnić zasadę działania maszyny
8. B P D
prÄ…du zmiennego
9. Posłuzyć się charakterystykami silnika C P C
10. Wyjaśnić pojęcie silnika krokowego B P B
11. Wyjaśnić pojęcie mikrosilnika B P A
12. Wymienić rodzaje mikrosilników A P D
Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
13. B P C
kolejnościowy
Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
14. B P D
Dahlandera
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
15. B P B
gwiazda-trójkąt
16. Wyjaśnić pojęcie sterownika PLC B P B
Wymienić parametry silników
17. A P A
krokowych
Wyjaśnić zasdę działania odbiornika
18. B PP D
telewizyjnego na schemacie blokowym
Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
19. B P B
sterownika prÄ…du zmiennego
Wyjaśnić działania odbiornika
20. B PP B
radiowego na schemacie blokowym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
9. dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
10. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
11. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
12. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
13. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
14. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
15. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Za każde poprawnie rozwiązane zadanie uzyskasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi
- prawidłową odpowiedz
zaznacz X ( w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową)
7. Pracuj samodzielnie bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania 15, 19, 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
Po rozwiÄ…zaniu testu, sprawdz
swoje wyniki razem z kolegą lub nauczycielem, a następnie
sprawdz
w tabeli, poniżej, jaki stopień mógłbyś sobie wystawić. Ogółem możesz uzyskać 20
punktów.
Ocena dopuszczajÄ…cy dostateczny dobry bardzo dobry
Ilość punktów 11-12 13-16 17-18 19-20
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Stan pracy transformatora w którym uzwojenie pierwotne zasilane jest napieciem
znamionowym , a w obwodzie wtórnym nie jest włączony odbiornik nazywamy stanem
pracy :
a) jałowym,
b) bciÄ…zenia,
c) zwarcia,
d) znamionowym.
2. Miarą jakości transformatora jest:
a) moc czynna,
b) prąd obciążenia,
c) sprawność,
d) prąd jałowy.
3. Moc bierną transformatora wyrażamy w:
a) W,
b) V A,
c) war,
d) kWh.
4. Wirnik, zwany również twornikiem to element:
a) statyczny,
b) obracajÄ…cy siÄ™,
c) uzwojenia komutacyjnego,
d) magneśnicy.
5. W maszynie prądu stałego uzwojenie wzbudzenia bocznikowe oznaczmy symbolem
literowym:
a) B1 B2,
b) A1 A2,
c) D1 D2,
d) E1 E2.
6. Zmiana kierunku prędkości obrotowej w maszynie prądu stałego jest :
a) niemożliwa,
b) możliwa poprzez zmianę kierunku przyłaczenia napięcia w obwodzie wzbudzenia
i w obwodzie twornika,
c) możliwa poprzez zmianę kierunku przyłaczenia napięcia w obwodzie wzbudzenia lub
w obwodzie twornika,
d) możliwa poprzez zmianę polryzacji napięcia w obwodzie komutacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
7. Aby uzyskać przesunięcie fazowe pomiędzy prądami w fazie roboczej i rozruchowej,
włączamy:
a) w szereg z fazą rozruchową kondensator lub oporność czynną,
b) równolegle z fazą rozruchową kondensator lub oporność czynną,
c) kondensator na zewnÄ…trz w urzÄ…dzeniu rozruchowym,
d) kondensator szeregowo z uzwojeniem pomocniczym.
8. Podczas biegu jałowego silnika jednofazowego współczynnik mocy cosĆo ma:
a) wartość stałą,
b) minimalnÄ…,
c) rosnÄ…cÄ…,
d) malejÄ…cÄ….
9. Ocenę poprawność konstrukcji silnika umożliwia znajomości charakterystyki:
a) wyjściowej,
b) obciążeniowej,
c) biegu jałowego,
d) wejściowej.
10. Silnik krokowy jest to urządzenie, które:
a) przekształca impulsy elektryczne na inne impulsy elektryczne,
b) przekształca impulsy elektryczne na dyskretne ruchy mechaniczne,
c) przekształca dyskretne ruchy mechaniczne na impulsy elektryczne,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.
11. Mikrosilnik to:
a) silnik o małej mocy,
b) silnik o napięciach zasilających rzędu mikro amperów,
c) silnik o prądach zasilających rzędu mikro amperów,
d) silnik o wymiarach rzędu mikro metrów.
12. Mikrosilniki dzielimy na:
a) silniki prądu stałego komutatorowe (szczotkowe) i prądu stałego komutowane
elektronicznie (bezszczotkowe),
b) silniki prądu stałego komutatorowe (szczotkowe) i krokowe (skokowe),
c) silniki prądu stałego komutatorowe (szczotkowe) i małe silniki prądu zmiennego,
d) silniki prądu stałego komutatorowe (szczotkowe), prądu stałego komutowane,
elektroniczne (bezszczotkowe), krokowe (skokowe) oraz małe silniki prądu
zmiennego.
13. Układ kolejnościowy:
a) zabezpiecza przed jednoczesnym wykonaniem dwóch załączeń,
b) umożliwia rozruch silników o mocy większej niż 5,2kW,
c) umożliwia załączanie odbiorników w ustalonej kolejności,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.
14. Układ Dahlandera:
a) zabezpiecza przed jednoczesnym wykonaniem dwóch załączeń,
b) umożliwia rozruch silników o mocy większej niż 5,2kW,
c) umozliwia załączanie odbiorników w ustalonej kolejności,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
15. Układ gwiazda - trójkąt:
a) zabezpiecza przed jednoczesnym wykonaniem dwóch załączeń,
b) umożliwia rozruch silników o mocy większej niż 5,2kW,
c) umozliwia załączanie odbiorników w ustalonej kolejności,
d) umożliwia przełączanie prędkości obrotowych silnika.
16. Sterowniki PLC sÄ… to:
a) układy sterujące pracą procesora w komputerze,
b) układy sterujące pracą urządzeń elektrycznych zgodnie z programem zawartym w ich
pamięci,
c) nowoczesne zabezpieczenia przeciwzwarciowe,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.
17. Typową rozdzielczością silników krokowych z magnesem trwałym jest:
a) 7,5o-15o,
b) 7,5o-30o,
c) 100o-300o,
d) 1o-3o.
18. Sygnał fonii w odbiorniku telewizyjnym zmodulowany jest FM, a sygnał nośny ma
częstoliwość:
a) 2MHz,
b) 65MHz,
c) 8MHz,
d) 6,5MHz.
19. Sterownik prÄ…du zmiennego to:
a) układ który służy do zmiany parametrów odbiornika,
b) układ który zmienia wartość skuteczną napięcia, prądu lub moc czynną,
c) układ który służy do sterowania oświetleniem,
d) układ który służy do sterowania pracą odbiorników prądu stałego.
20. W odbiorniku radiowym:
a) wzmacniacz w.cz. wzmacnia amplitudę sygnału i jednocześnie zmienia jego
częstotliwość,
b) wydzielenie sygnału odpowiedniej stacji odbywa się w FPP układu wejściowego,
c) częstotliwość pośrednia zminia się w zależności od poziomu sygnałów odbiranych
w antenie,
d) układy wejściowe są przestrajane niezależnie od heterodyny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko........................................................
Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
7. LITERATURA
1. Bastian P., Schuberth G., Spielvogel O., Steil H.J., Tkotz K., Ziegler K.: Praktyczna
elektrotechnika ogólna. REA, Warszawa 2003
2. Chochowski A.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla elektryków. Cz. 2. WSiP,
Warszawa 2003
3. Chwaleba A., Moeschke B., PÅ‚oszajski G.: Elektronika. WSiP, Warszawa 1996
4. Laskowski J.: Poradnik elektroenergetyka przemysłowego. COSIWSEP, Warszawa 2003
5. Pióro B., Pióro M.: Podstawy elektroniki. Cz. 2. WSiP, Warszawa 1997
6. http://www.imne.pwr.wroc.pl/SkryptME/CW35.htm
7. http://www.silniki.pl
8. http://www.wqbit.cam.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40