Żywienie kliniczne 29.11.2010r. semestr V Wirusowe zapalenie wątroby WZW jest to grupa chorób zakaznych wywołanych przez wirusy hepatotropowe, których wspólną cechą jest powodowanie zapalenia wątroby. We wszystkich typach mogą występowad zakażenia pełnoobjawowe, skąpoobjawowe jak i bezobjawowe. Objawy uszkodzenia wątroby są poprzedzane objawami prodromalnymi (dyspepsja, czasem rzekomogrypowe). Przy zaburzeniach czynności wątroby dochodzi do objawów żółtaczki, podwyższenia temperatury ciała, utraty apetytu, nudności, ogólnego niedomagania i osłabienia oraz podwyższenia enzymów wątrobowych Rozpoznanie WZW polega na: anamnezie (wywiadzie), badaniu fizykalnym, oznaczeniu u osób z przesłankami epidemiologicznymi poziomu enzymów wątrobowych, wykonaniu testów serologicznych. Ogólnie można powiedzied, że wirusy wywołujące WZW typu A i E szerzą się drogą pokarmową, przebieg choroby okresu ostrego jest lżejszy, z mniejszą śmiertelnością, następstwa po przechorowaniu są typu czynnościowego. Typy wirusów B, C i D przenoszą się drogą parenteralną a także drogą seksualną i drogą zakażenia wertykalnego, przebieg jest na ogół cięższy z większą śmiertelnością, a u części ozdrowieoców występują następstwa o charakterze organicznym (przewlekłe zapalenia wątroby, marskośd wątroby, pierwotny rak wątroby). Wirusowe zapalenie wątroby typu A - HAV jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu A, tzw. żółtaczki pokarmowej. Zakażenie następuje poprzez przewód pokarmowy, przez kontakt z wydzielinami chorego lub produktami zakażonymi (epidemie mleczne, wodne itp.). Na uwagę zasługuje fakt, że HAV może przez długi czas utrzymywad się w środowisku przy dużej wilgotności. Czas wylęgania 2-6 tygodni (średnio 28 dni). Wirus namnaża się najpierw w przewodzie pokarmowym, następnie dochodzi do wiremii, po czym (prawdopodobnie) dochodzi do zakażenia wątroby i powstania objawów chorobowych. W wyniku tego zakażenia dochodzi do zapalenia wątroby. Profilaktycznie przeciw WZW A stosuje się szczepienia ochronne; szczepienia są szczególnie zalecane dla osób podróżujących po świecie. Niemniej, najważniejszym sposobem zapobiegania rozpowszechnianiu się HAV jest higiena. Wirusa można wykryd za pomocą testu ELISA lub innych metod, wykorzystujących swoiste względem wirusa przeciwciała. Dodatkowo można wykorzystad testy na stężenie bilirubiny oraz transaminaz (ich wyższe stężenie świadczy o chorobach wątroby). Rezerwuarem zarazka jest człowiek. yródłem zakażenia jest człowiek wydalający wirusa z kałem, u którego wiremia trwa krótko. Niebezpieczne są osoby zakażone we wczesnym, bezobjawowym okresie choroby, kiedy same nie zdają sobie z tego sprawy. Drogi zakażenia to droga pokarmowa poprzez zakażone przez kał chorego środki spożywcze i woda oraz rzadziej kontakt bezpośredni. Wrota zakażenia stanowi przewód pokarmowy. Okres wylęgania wynosi 15 do 50 dni najczęściej 28- 30 dni. Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B) - Ponad 2 miliardy ludzi, około jednej trzeciej ludności świata, zostało zainfekowanych wirusem zapalenia wątroby B. Ta liczba obejmuje 350 milionów chronicznych nosicieli wirusa. Wg WHO, w Polsce jest około 2% ludności przewlekle zakażonych wirusem B zapalenia wątroby, a 15-20% Polaków przebyło to zakażenie w przeszłości. Choroba w ostrej postaci powoduje zapalenie wątroby, wymioty, żółtaczkę i rzadko śmierd. Chroniczne zapalenie wątroby B może ewentualnie prowadzid do marskości wątroby i raka wątroby, który jest nieuleczalny wobec małej skuteczności obecnej chemioterapii. Szczepienie zapobiega infekcji wirusem zapalenia wątroby B. Wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się podczas kontaktu Żywienie kliniczne 29.11.2010r. semestr V z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi zawierającymi krew, i nie tylko podczas znacznie rzadszego kontaktu krwi własnej z krwią nosiciela, jaki przenosi wirusa zapalenia wątroby typu C. Możliwe formy przenoszenia wirusa zapalenia wątroby typu B obejmują, m.in.: Naruszenie ciągłości skóry skażonymi narzędziami (tatuaże, zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie, stomatologiczne); Zakażenie płodu i noworodka od matki nosicielki; Przetoczenia krwi i jej produktów; Kontakty seksualne z nosicielem wirusa. Wirusowe zapalenia wątroby typu E, C, D (WZW E, C, D ) HEV - przenosi się z osoby na osobę drogą fekalno - oralną oraz przez zakażoną wodę(epidemie wodne), podobnie jak wirus HAV. Jest on sprawcą dużych epidemii w Azji, Płn. Afryce, Meksyku, dolinie Amazonki, wsch. Europie. Atakuje osoby w grupach młodych i w średnim wieku. Przebieg choroby łagodny (jak WZW A), bez nosicielstwa. Zakażenie kobiet w ciąży kooczy się w 10-20% poronieniem, przedwczesnym porodem i zgonem wśród objawów śpiączki. W Polsce brak doniesieo. HCV - wirus z rodziny Flaviviridae spokrewniony z wirusem żółtej gorączki. Szerzy się drogą parenteralną (naruszenie ciągłości tkanek), drogą seksualną i prawdopodobnie preinatalno- horyzontalną. Choroby nie diagnozuje się testami serologicznymi w okresie ostrym, a jedynie po przechorowaniu. W Polsce występuje szacunkowo 5-5,5 tysięcy zachorowao na rok. Osób zakażonych ok. 500 000 (1,4%społeczeostwa). U 50-75% osób po przechorowaniu przechodzi w stan przewlekły. Żółtaczka występuje u ok. 25% chorych. HDV - dawniej zwany "czynnik Delta", jest to jednowiciowy wirus RNA tworzący częśd rdzeniową na powierzchni którego HBsAg tworzy płaszcz. Jest to wirus ułomny, który do namnażania wymaga HBV. Zakażenie może nastąpid jako jedna z 2 możliwości: zakażenie równoczesne HBV i HDV z przebiegiem ostrego WZW znacznie cięższego lub piorunującego oraz nadkażenie po uprzednim zakażeniu HBV z przewlekłym nosicielstwem HDV lub ostrym zapaleniem wątroby o ciężkim przebiegu. Śmiertelnośd dochodzi do 30%. Zachorowania występują szczególnie w basenie morza Śródziemnego. W Polsce stwierdzono kilka zaleczonych przypadków. Zalecenia ogólne - W zaleceniach ogólnych dla chorych na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby należy zwrócid uwagę na zmniejszenie nadmiernego obciążenia wysiłkiem fizycznym. Wykazano jednak, że leżenie w łóżku lub inne długotrwałe unieruchomienie nie wpływa w sposób istotny na przebieg choroby. Nie zaleca się stosowania restrykcyjnych diet. Przeciwwskazane jest spożywanie alkoholu. Powrót narządu do zdrowia warunkuje prawidłowe żywienie podczas leczenia i po jego zakooczeniu. Zalecenia dietetyczne przy wirusowych zapaleniach wątroby - Chorzy niezależnie od rodzaju wirusa (A , B czy C), powinni stosowad dietę lekko strawną, oszczędzającą chory narząd. Szczególny reżim dietetyczny jest zalecany w ostrym zapaleniu wątroby, zwłaszcza przy dużym zażółceniu oczu i skóry. Ponieważ przy żółtaczce pacjenci są hospitalizowani , dietę ustalają lekarz prowadzący i dietetyk. Z reguły podaje się 4-5 niewielkich posiłków, złożonych z potraw gotowanych lub duszonych. Pieczywo dozwolone jest tylko czerstwe, jasne (najlepiej, aby była to bułka wrocławska lub kajzerki). Całkowicie należy wykluczyd mięso tłuste , smalec, słoninę, boczek, margaryny, sery żółte, ciasta i wszelkie dania smażone. Eliminuje się też wzdymające warzywa, a pozostałe zaleca się gotowad i rozdrobnid lub jeszcze lepiej podawad w postaci puree. Żywienie kliniczne 29.11.2010r. semestr V Owoce bezpieczniej jest gotowad i przecierad. Jeśli pacjentowi nie szkodzą surowe, wówczas podaje się je w niewielkich porcjach, przestrzegając, aby były dojrzałe, niekwaśne i nie zawierały tzw. komórek kamiennych (gruszki wykluczone). Z takich owoców jak jabłka, morele, brzoskwinie należy usunąd skórę, a jagody i maliny przetrzed. Po powrocie chorego do domu, gdy stan zdrowia jest zdecydowanie lepszy, dietę można złagodzid. Nieco mniej restrykcyjną dietę zaleca się także chorym na WZW typu B i C o łagodniejszym przebiegu. Należy przestrzegad jednak przed szybkim wzbogacaniem jadłospisu w kolejne produkty i potrawy. Wątroba regeneruje się długo, co najmniej 6 miesięcy, ale bywa, że dolegliwości są odczuwane nawet przez rok, jeśli uszkodzenia poczynione przez wirus były znaczne. W jadłospisie nie może zabraknąd pełnowartościowego białka zwierzęcego (mleko, kefir, jogurt, twarożki, chude gotowane mięso, chude ryby, gotowane jajka), które jest niezbędne do regeneracji miąższu wątroby. Jednak nie można go dostarczad w nadmiarze. W dalszym ciągu zabronione są tłuszcze zwierzęce - z wyjątkiem masła i niewielkiej ilości słodkiej śmietanki - potrawy smażone, odgrzewane, gotowana i surowa kapusta, groch, fasola, soja, i kwaśne owoce. Przeciwwskazane są też ostre przyprawy. Również przy wprowadzaniu nowych gatunków pieczywa, zwłaszcza razowego, należy zachowad ostrożnośd. W diecie rekonwalescenta po wirusowym zapaleniu wątroby bardzo ważne są warzywa, jednak tak dobrane i przyrządzone, aby nie wywoływały dolegliwości. Polecana jest zielona sałata, marchew, seler, pietruszka, pomidory bez skórki, cykoria, dynia, buraki. Należy je w większości gotowad, a w pierwszym okresie dla ułatwienia trawienia dodatkowo przetrzed lub drobno posiekad. W chorobach wątroby i dróg żółciowych dietę stosuje się długo, dlatego posiłki powinny byd szczególnie smaczne i pełnowartościowe. Niedobór białka i witamin obniża odpornośd organizmu, również brak oleju ma niekorzystny wpływ na zdrowie. PRODUKTY I POTRAWY DOZWOLONE I PRZECIWWSKAZANE W CHOROBACH WTROBY Produkty Dozwolone Przeciwwskazane czerstwe (jasne, graham), razowe i każde świeże, grzanki Pieczywo chrupkie, tosty bez tłuszczu na tłuszczu drobne kasze dokładnie Potrawy z kasz Grube kasze ugotowane, ryż kluski i makarony odsmażane, kluski francuskie, ptysiowe, makarony, kluski, leniwe Potrawy mączne naleśniki smażone na tłuszczu, pierogi, lane kluski, kopytka paluszki z ciasta francuskiego i kruchego ziemniaki gotowane i pieczone kotlety i placki ziemniaczane , Potrawy z ziemniaków bez tłuszczu frytki , zapiekanki mleczne , owocowe , na na wywarach z tłustego mięsa wywarach z warzyw i chudego i grzybów , zaprawiane kwaśną Zupy mięsa , zaprawiane słodką śmietaną , rosoły , kapuśniak , śmietanką lub mlekiem , fasolowa , grochówka , z dodatkiem surowego masła cebulowa Żywienie kliniczne 29.11.2010r. semestr V warzywne i warzywno- na tłustych wywarach owocowe, z dodatkiem mleka, mięsnych, z kości, na Sosy masła lub słodkiej śmietanki, zasmażkach , majonezowe, mleczne grzybowe chude mięsa gotowane smażone i pieczone i duszone bez tłuszczu, z tłuszczem, duszone Potrawy mięsne pieczone w pergaminie lub folii obsmażane na tłuszczu, aluminiowej (drób, cielęcina, wątroba, flaki, mózg, nerki, królik, wołowina) tłuste mięsa gotowane, duszone bez smażone, pieczone z tłuszczem, Potrawy z ryb tłuszczu, w galarecie, pieczone wędzone, konserwy w folii lub na grillu chude mleko , białe chude sery, żółte sery, serki topione, twarogi, kefir, jogurt, jaja /3-4 Nabiał kwaśna śmietana tygodniowo/, jeśli są dobrze tolerowane, słodka śmietanka tylko chude najszlachetniejsze, pasztety, salcesony, kaszanki, Wędliny konserwy mało tłuste tłuste kiełbasy marchew, pietruszka, seler, buraki, szpinak, pomidory bez strączkowe (fasola, groch, soja, skórki, sałata, cykoria, soczewica), wszystkie kapusty, rzeżucha, kapusta kwaszona, kalafiory, rzepa, rzodkiewka, ogórki kwaszone bez skórki, Potrawy z warzyw brukiew, cebula, czosnek, pory, dynia, cukinia, kabaczki, starsza fasola szparagowa, pasternak, zielony groszek papryka oraz wszystkie i fasolka szparagowa (młoda), warzywa smażone salsefia, patisony w postaci surówek, gotowane i duszone jabłka, śliwki, truskawki, poziomki, maliny, jagody, brzoskwinie, morele, owoce niedojrzałe, porzeczki, Owoce pomaraocze, mandarynki, agrest, gruszki winogrona bez skórki i pestek, arbuzy wszystkie owoce muszą byd dojrzałe biszkoptowe (najlepiej na torty, ciasta kruche, bita białkach) bez tłustego kremu, Ciasta i desery śmietana, lody, desery drożdżowe, suflety, kisiele, z alkoholem, ciasta francuskie galaretki, budynie, kompoty