ĆWICZENIE 3 ANALIZA LEKÓW OŚRODKOWEGO UKAADU NERWOWEGO Pochodne kwasu salicylowego oraz pochodne aniliny 1. Natrium salicylicum (salicylan sodowy) O Synonimy: Natrii salicylas, sól sodowa kwasu 2-hydroksybenzenokarboksylowego Właściwości: ONa ż bezbarwne, krystaliczne płatki lub biały krystaliczny proszek ż rozpuszczalność: OH ż rozpuszczalny w etanolu 95% ż rozpuszczalny w wodzie ż praktycznie nierozpuszczalny w chloroformie i eterze ż temperatura topnienia: 158-161O ż działanie i zastosowanie: do preparatów farmaceutycznych Najważniejsze reakcje potwierdzające tożsamość salicylanu sodowego: Substancje w Próba Podstawa chemiczna Wykonanie Efekt oznaczeniu Substancje organiczne i nieorganiczne można Niewielką ilość substancji nanieść na Przy ogrzewaniu substancja Ogrzewanie rozpoznać po próbach Brak szpatułkę miedzianą i wprowadzić w zwęgla się i wydziela białe spalania należących do płomień palnika dymy o zapachu fenolu badań wstępnych Rozpuszczalne sole Roztwór Drucik platynowy zaburzyć w Płomień zmieni swoje sodowe barwią rozpuszczalnej soli roztworze soli sodowej i wprowadzić zabarwienie na kolor płomień palnika sodowej do płomienia intensywnie żółty Reakcje na W reakcji z niektórymi Heksahydroksy- Do rozcieńczonego, obojętnego lub jony sodowe Wytrąca się biały, związkami wytwarzają antymonian potasu słabo zasadowego roztworu soli krystaliczny osad się trudno dodany w celu sodowej dodać 10% Na[Sb(OH) ] 6 rozpuszczalne sole wytrącenia osadu heksahydroksyantymonian potasu Związki zawierające Niewielką ilość substancji wytrząsnąć ugrupowania fenolowe Salicylan sodu Powstaje fioletowe z kilkoma ml wody i przesączyć. Do w reakcji z chlorkiem Woda zabarwienie od powstającego przesączu dodać ponownie wody oraz żelaza tworzą FeCl związku kompleksowego 3 chlorku żelaza (III) Reakcje kompleksy kwasu Grupa karboksylowa salicylowego salicylanu reaguje w Salicylan sodu Substancję ogrzewać z etanolem Wydziela się alkoholem w Etanol oraz kilkoma kroplami stężonego charakterystyczny estrowy środowisku kwaśnym stęż. H SO kwasu siarkowego (VI) zapach 2 4 wytwarzając ester Po zakwaszeniu Powstaje osad kwasu Woda 0,5g salicylanu sodu rozpuścić w roztworu wytrąca się salicylowego. Osad wysuszyć 25% HCl wodzie i dodać 25% HCl osad kwasu w temp.105O (T =158-161O) t Reakcja z 25%HCl Związek w reakcji z Wydziela się Salicylan sodu Niewielką ilość substancji ogrzewać z CaO ulega charakterystyczny zapach Cao 0,5g tlenku wapnia dekarboksylacji fenolu Reakcja z CaO W celach orientacyjnych można dodatkowo przeprowadzić reakcje potwierdzające obecność grupy karboksylowej (reakcje na grupę karboksylową ćwiczenie 2!) (Próby wskaznikowe z papierkiem lakmusowym i papierkiem Kongo, próba rozpuszczalności kwasów i ich soli, reakcja z węglanami, tworzenie estrów, próba z solami żelazowymi etc) O 2. Acidum acetylsalicylicum (kwas acetylosalicylowy) Synoniny: Polopiryna, Aspiryna, kwas 2-acetoksybenzoesowy Właściwości: OH ż biały, krystaliczny proszek o nieznacznie wyczuwalnym zapach kwasu octowego ż rozpuszczalność: O ż łatwo rozpuszcza się w etanolu ż rozpuszcza się w 1M roztworze NaOH ż rozpuszcza się w chloroformie i eterze H3C O ż trudno rozpuszcza się w wodzie ż temperatura topnienia: 134-137OC ż działanie i zastosowanie: p/gorączkowe, p/zapalne, p/bólowe Najważniejsze reakcje potwierdzające tożsamość kwasu acetylosalicylowego: Substancje w Próba Podstawa chemiczna Wykonanie Efekt oznaczeniu Grupa karboksylowa Substancję ogrzewać z etanolem reaguje w alkoholem w Etanol Wydziela się charakterystyczny Estryfikacja oraz kilkoma kroplami stężonego środowisku kwaśnym stęż. H SO estrowy zapach 2 4 kwasu siarkowego (VI) wytwarzając ester Preparat łatwo ulega hydrolizie w wodzie i środowisku alkalicznym. Produkty rozkładu (np. kwas salicylowy) można identyfikować na podstawie charakterystycznych reakcji! Substancje zawierające Niewielką ilość substancji gotować Reakcja z grupę karboksylową tworzą Woda z 1ml wody (hydroliza w wodzie) Powstaje ciemnofioletowe FeCl związki kompleksowe z 10% FeCl przez czas 1min. Ochłodzić. Dodać zabarwienie 3 3 FeCl kroplę 10% FeCl 3 3 Niewielką ilość substancji Powstaje osad kwasu salicylowego. rozpuścić w 1M NaOH i gotować Po dokładnym przemyciu wodą i przez 3min. Ochłodzić. Dodać 0,5M wysuszeniu osad topi się w H SO i przesączyć temp.158-161OC 2 4 W wyniku hydrolizy Hydroliza zasadowej powstaje sól 1M NaOH zasadowa i sodowa przechodząca po 0,5M H SO 2 4 estryfikacja zakwaszeniu w osad kwasu, 95% etanol który można estryfikować Do przesączu dodać 3ml 95% etanolu, 3ml 96% H SO . Powstaje zapach octanu etylu 2 4 Ogrzewać CH COOH + C H OH = CH COOC H + H O 3 2 5 3 2 5 2 W celach orientacyjnych można dodatkowo przeprowadzić reakcje potwierdzające obecność grupy karboksylowej: próby wskaznikowe z papierkiem lakmusowym i papierkiem Kongo, próba rozpuszczalności kwasów i ich soli, reakcja z węglanami, tworzenie estrów, próba z solami żelazowymi etc Dodatkowo reakcje na ugrupowanie estrowe: próba z wykorzystaniem fenoloftaleiny, reakcja z hydroksylaminą oraz roztworem FeCl 3 3. Paracetamolum (paracetamol) CH3 Synonimy: acenol O Nazwa chemiczna: N-(4-hydroksyfenylo)-acetanilid ż lek zaliczany do pochodnych aniliny, bądz inaczej pochodnych p-aminofenolu NH OH ż oprócz paracetamolu do tej grupy zaliczana jest również fenacetyna ż grupa aminowa w tych związkach jest zacetylowana i może być wykorzystana do identyfikacji lub oznaczenia ilościowego dopiero po uprzedniej hydrolizie Właściwości: ż paracetamol posiadające wolną parę fenolową wykazuje charakter słabo kwaśny i daje reakcje charakterystyczne dla fenoli ż po hydrolizie paracetamol daje reakcje charakterystyczne dla aromatycznej grupy aminowej ż biały, krystaliczny proszek ż rozpuszczalność: ż rozpuszczalny w etanolu 95% ż dość trudno rozpuszczalny w wodzie ż praktycznie nie rozpuszcza się w eterze etylowym ż temperatura topnienia: 168-172OC ż pH roztworu 20mg substancji w 1ml wody = 5,5-6,5 ż działanie i zastosowanie: p/bólowe, p/gorączkowe Najważniejsze reakcje paracetamolu potwierdzające tożsamość: Substancje w Próba Podstawa chemiczna Wykonanie Efekt oznaczeniu Związki fenolowe w reakcji Niewielką ilość substancji jonami żelazowymi tworzą Powstawanie wytrząsnąć z 10ml gorące wody i Powstaje niebiesko-fioletowe związki kompleksowe o fenolanów 1% FeCl dodać małą ilość świeżo zabarwienie pochodzącego od 3 różnym zabarwieniu w żelazowych sporządzonego 1% roztworu utworzonej soli zależności od pH i chlorku żelazowego zastosowanego fenolu Po hydrolizie w środowisku kwaśnym: Do oziębionego roztworu substancji w 15%NaOH dodać Fenole ulegają reakcji W zależności od badanego taką samą objętość zimnego sprzęgana z solami związku powstaje osad żółty, roztworu soli dwuazoniowej. dwuazoniowymi. Reakcja pomarańczowy lub czerwony, Wkraplać przy jednoczesnym zachodzi w środowisku często z odcieniem brunatnym Sprzęganie z wytrząsaniu do uzyskania słabo zasadowym lub fioletowym solami niebieskiej barwy papierka diazoniowymi jodoskrobiowego (reakcja I- Sprzęganie fenoli z solami diazoniowymi: rzędowej Sprzęganie soli dwuazoniowych z fenolami zachodzi w środowisku słabo zasadowym. W tym celu I-rzędową aminę grupy aromatyczną przeprowadza się w odpowiedni chlorek arylodwuazoniowy za pomocą kwasu azotowego (III) w aminowej środowisku kwaśnym, a następnie sprzęga z wybranym fenolem w środowisku alkalicznym. aromatycznej) Fenole jako słabe kwasy występują w środowisku zasadowym jako aniony, przy czym jony fenolanowi wykazują większą aktywność w reakcji sprzęgania z chlorkiem arylodwuazoniowym niż wolne fenole. Sprzęganie najlepiej zachodzi w położeniu C4. Obecność w tej pozycji grup karboksylowej lub sulfonowej nie przeszkadza, gdyż na skutek ataku jonu dwuazoniowego zostają one wyeliminowane. Przy trwałym podstawieniu wodorów w pozycji C4 pierścienia aromatycznego (grupy alkilowe, amonowe, amidowe) sprzęganie zachodzi w pozycji C2 Reakcja polega na Niewielką ilość substancji Powstaje powoli fioletowe utlenieniu utworzonego po 36% HCl ogrzewać przez 2min z 36% zabarwienie jest ono wynikiem hydrolizie kwaśnej 4- Woda HCl. Dodać wodę oraz ochłodzić powstawania pochodnej po aminofenolu do Reakcja 0,5% K Cr O (osad nie wytrąca się). Dodać przyłączeniu drugiej cząsteczki 2 2 7 monoimino-1,4- utleniania 0,5% r-ru K Cr O aminofenolu 2 2 7 benzochinonu powstałego w hydrolizie 4- aminofenolu