Eliasz   Robakiewicz   –  Józef   Misiek   „O   pojęciu   materii”;   Zdzisław   Augustynek   „Wersje 

materializmu”

Józef Misiek „O pojęciu materii”

Część pierwsza:

1. Termin „materia” jest używany na dwa sposoby jako orzecznik (predykat, jest materialne) 

oraz imię własne (nazwa).  Nazwa „materia”  może być rozumiana jako:  nazwa zbioru 

wszystkich   obiektów   materialnych;   nazwa   prasubstancji   (tworzywa   wszechświata). 

Autor zajmuje się wyłącznie przedmiotami materialnymi oraz materią jako zbiorem...

2. Definicje:

•

xεM (x jest przedmiotem materialnym) M – zbiór wszystkich obiektów materialnych

•

Przedmiot  –   nie   jest   zbiorem,   zbiór   przedmiotów   nie   jest   przedmiotem,   ale   niektóre 

przedmioty składają się z przedmiotów, istnieje zbiór wszystkich przedmiotów (P)

•

Ciało – jest nieprzenikliwe, rozciągłe, bezwładne (wł. fizyczne); istnieje zbiór wszystkich 

ciał (C)

•

Oddziaływanie -   relacja dwuczłonowa, zachodzi w zbiorze wszystkich przedmiotów; jest 

pojmowana   jako   coś   aktualnego   lub   potencjalnego   (oddziaływanie   zaszło,   lub   zajdzie) 

obejmuje znane rodzaje oddziaływań (silne, elektromagnetyczne, słabe, grawitacyjne) oraz 

wszystkie inne które potencjalnie istnieją.

3. Materia jest to najmniejszy zbiór przedmiotów spełniający warunki: xεC → xεM oraz 

xεM i yRx i xRy → yεM

Część druga:

4. Kryterium językowe dla definicji materii (wg Z. Augustynka) – materializm powinien być 

sformułowany w języku ontologii empirycznej.

•

Nie mogą pojawić się terminy epistemologiczne

•

Materializm   powinien   być   wyrażony   w   języku   będącym   uogólnieniem   języka   nauk 

empirycznych(powinien zawierać terminy zaczerpnięte z języka nauk empirycznych).

•

Żadna ważna teza materializmu nie może być zdaniem analitycznym (teza o: materialności 

świata,   realizmu   ontologicznego,   czasoprzestrzenności   materii),   aby  tak   było   z   definicji 

materii   nie   może   wynikać,   że   każdy   przedmiot:   jest   materialny,   istnieje   obiektywnie, 

materialny posiada określone atrybuty.

Zdzisław Augustynek „Wersje materializmu”

1. Materializm określa się poprzez definicję bycia materialnym oraz określenia typów 

przedmiotów które pod tę definicję podpadają.  W artykule omawiane są dwie klasy: 

konkrety (indywidua) oraz abstrakty (uniwersalia).

2. Przedmiot   –   to   co   jest   jakieś,   posiada   co   najmniej   jedną   własność,   każda   rzecz   jest 

przedmiotem, ale nie vice versa.

3. Realiści (w tym Augustynek) – dzielą przedmioty na indywidua i uniwersalia (jest to podział 

rozłączny). Uniwersalia są rozumiane jako zbiór teoriomnogościowy (opozycja indywiduum 

-zbiór).

4. Pojęcie zbioru jest zależne od zbioru aksjomatów przyjmowanych w danej teorii mnogości, 

autor wybiera system Zermela-Fraenkla (ZF). Pojęcie zbioru jest w tym systemie pojęciem 

pierwotnym (spełniającym aksjomaty ZF) natomiast pojęcie indywiduum jest to przedmiot 

nie spełniający ZF.

5. Przedmiot materialny  – zlokalizowany czasowo i przestrzennie (punktowo, obszarowo) 

oraz   wchodzący   w  kauzalne   powiązania  (oddziaływania   fizyczne).   Niestety   nie   o 

wszystkich przedmiotach materialnych można orzec, że są zlokalizowane np. wszechświat 

nie jest zlokalizowanych względem niczego czasoprzestrzenie, a także mikro obiekty fizyki 

w niektórych sytuacjach nie dają się zlokalizować (zasada nieoznaczoności).

6. Przedmiot   materialny  –   powiązany   kauzalnie   w   szczególności   znane   oddziaływania 

fizyczne (grawitacyjne, elektromagnetyczne, słabe i jądrowe). Przedmiot materialny to taki 

dla którego:

•

(1) istnieje inny (różny) przedmiot wchodzący z nim w relację kauzalną lub (2) istnieją dwa 

przedmioty które są jego częścią i wchodzą między sobą w reakcje kauzalne (szczególny 

przypadek (2) : wszechświat; szczególny przypadek (1): cząstki absolutnie elementarne, 

niepodzielne)

•

Istnienie to bycie wartością zmiennej związanej kwantyfikatorem. Jest to jedyny sposób 

istnienia (kwantyfikatorowy) 

7. Sposoby istnienia których Augustynek nie uznaje, wprowadza się ze względu na (1) podział: 

istnienie   realne   (przedmioty),   idealne   (zbiory)   oraz   (2)   różnorodne   kryteria   istnienia   w 

zależności od obiektu do którego się odnoszą (makroobiekty – kryterium obserwowalności, 

mikroobiekty – kryterium eksplanacyjne).

8. Wersje materializmu:

•

nominalistyczny – istnieją tylko materialne indywidua (Somatyzm, reizm (Kotarbiński) – 

wszystkie indywidua są materialnymi ciałami, rzeczami)

•

umiarkowany realistyczny – wszystkie indywidua są materialne, oprócz nich istnieją też 

zbiory które nie są materialne

•

„pośredni” realistyczny – wszystkie indywidua są materialne, zbiory tylko niektóre (zbiory 

pierwszego   rzędu   składające   się   z   indywiduów,   zbiory   kolejnych   rzędów   już   nie   są 

materialne jako bardziej abstrakcyjne, złożone już nie tylko z indywiduów, ale i z innych 

zbiorów)

•

skrajny realistyczny – wszystkie indywidua i zbiory są materialne

9. Ewentyzm   punktowy   (materializm   pośredni   realistyczny)-   indywiduami   są   zdarzenia 

czasoprzestrzenne   punktowe   (rzeczy,   procesy,   przekroje   czasowe   są   zbiorami   zdarzeń), 

które są materialne, tak jak ich zbiory pierwszego rzędu czyli np. rzeczy. Czas, przestrzeń, 

prawa fizyki są niematerialne gdyż są zbiorami wyższego rzędu.