Poradnik: Przyroda i krajobraz | Światło | Postedycja | 23.02.2015 |

Średnio zaawansowani

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli
Maciej Koniuszy

Dowiedz się, o czym należy pamiętać, tworząc czarno-białe zdjęcia krajobrazowe.

Dodaj do schowka

Komentarze: 4

Czarno-biała fotografia krajobrazu istnieje od momentu, kiedy udało się utrwalić
obraz. Począwszy od widoku posiadłości Le Gras z 1826 r. Josepha-Nicéphore’a
Niépce’a, pierwsze zdjęcia, z uwagi na ograniczenia technologiczne, wymagały
długich czasów ekspozycji. Wybór niezmiennego obrazu jako tematu zdjęcia był
więc naturalny. Wraz z rozwojem techniki zmieniało się postrzeganie fotografii
krajobrazowej, która z formy dokumentalnej została wyniesiona do rangi sztuki.
Wspomnę o dwóch nazwiskach, które się do tego przyczyniły – Jan Bułhak na
gruncie polskim i Ansel Adams (prawdziwy gigant fotografii krajobrazowej), jeśli
chodzi o fotografię światową.

Dziś, mimo zalewu technologicznych udogodnień cyfrowej rewolucji, wiele osób ma
trudność z przygotowaniem atrakcyjnego i poprawnego pod kątem technicznym
obrazu czarno-białego. Na co należy zwrócić uwagę, by czarno-biały charakter
naszych fotografii nie ograniczał się do prostej desaturacji?

Wizualizacja

Najważniejsze w fotografii, także krajobrazowej, jest wyobrażenie sobie, jeszcze
przed naciśnięciem spustu migawki, co chcemy pokazać. W przeciwieństwie do
ludzkiego oka obiektyw aparatu rejestruje wszystko, co jest w kadrze. Dlatego
należy opanować sztukę redukcji, usunięcia wszystkich zbędnych elementów, które
rozpraszają uwagę widza, wskutek czego odciągają go od głównego tematu.
Powinniśmy pamiętać, w jaki sposób ludzki umysł postrzega obraz. Oko rejestruje
jedynie wąski fragment kadru, „widząc” ostro jedynie środek pola widzenia. Nasz
mózg składa obserwowany widok w całość z wielu małych fragmentów
rejestrowanych przez poruszające się oko. Ruch ten nie jest przypadkowy
i charakteryzuje się pewnymi zasadami, o których fotograf winien pamiętać,
komponując kadr.

Kompozycja

W pierwszej kolejności oko skupia się na obszarach o silnym kontraście, kształcie
i wyrazistej fakturze. Co istotne, ruch ten następuje zawsze wzdłuż mocnych linii,
prowadzących do mocnych punktów kadru (zasada trójpodziału). Istotne jest
również to, czy kadrowany element jest kompletny: czy tworzy spójny, zamknięty
kształt, czy ujęty jest tylko jego fragment i kształt ten jest przerwany. Pierwsza
opcja narzuca widzowi konkretną interpretację; druga opcja (np. fragment łańcucha
górskiego, część drzewa czy kamienia na pierwszym planie) otwiera pole do

Strona główna

Poradnik

Fotograf miesiąca

Inspiracje

Społeczność

Akcja (foto)edukacja

Konkurs

Wydarzenia

Logowanie
Rejestracja

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli - Szeroki Kadr

https://www.szerokikadr.pl/poradnik/fotografia-krajobrazowa-w-czerni...

1 z 8

2015-02-25 13:35

Kolor

Kwestią kolejną jest zrozumienie
koloru. Ponieważ nie widzimy świata
w skali szarości, trudniej zrozumieć, że
tak od siebie różne barwy jak czerwona
i żółta w czarni i bieli stają się niemal
identyczne.

Nawet najlepiej rozplanowany
kompozycyjnie kadr nie wywoła
pożądanego efektu, jeśli obraz zleje się
w monotonną szarą plamę. Kolory
ciepłe (czerwienie, pomarańcze, żółcie)
wywołują inne reakcje niż kolory zimne
(niebieski, fioletowy) czy neutralne
(zieleń, purpura). Przy zamianie zdjęcia
na czarno-białe należy pamiętać, że
jaśniejsze odcienie szarości (w tym
biel) wywołują podobne reakcje co
kolory ciepłe, ciemne odcienie szarości
odpowiadają kolorom zimnym,
a średnie odpowiadają kolorom
neutralnym.

dopowiedzeń, co jest poza kadrem. Nasz umysł najpierw skupia się na pełnych,
zamkniętych kształtach, a następnie stara się rozpoznawać i uzupełniać wszystkie
kształty niekompletne, traktując je jako elementy drugorzędne albo uzupełniające.

Oprócz elementów ujętych w kadrze ważny jest także jego „ciężar”. Umiejscowienie
linii horyzontu na wysokości ⅓ kadru doda zdjęciu przestrzeni, a umiejscowienie go
na ¹⁄₆ spotęguje wrażenie pustki. O ile proporcje ⅔ skupią wzrok na gruncie, o tyle
⁵⁄₆ w większości wypadków przytłoczy kadr. Podział równo na pół najlepiej sprawdzi

się przy podkreśleniu symetrii, kiedy indziej sprawi wrażenie monotonii.

Na autorze fotografii spoczywa ciężar pokierowania wzrokiem widza w taki sposób,
by ten zobaczył dokładnie to, na czym zależało fotografowi. Skoro postrzegamy
rzeczywistość stereoskopowo i w kolorze, a zdjęcie będzie rejestrowane
monoskopowo, płasko i dwuwymiarowo, to udana i przemyślana budowa kadru
staje się sprawą zasadniczą, wyjściową do dalszej pracy nad zdjęciem.

Wobec braku możliwości operowania barwą w fotografii czarno-białej szczególną
rolę odgrywają przejścia tonalne oraz wynikający z nich kontrast sceny. Im większa
różnica pomiędzy jasnymi a ciemnymi odcieniami, tym większe wrażenie kontrastu,
a ten determinuje z kolei odbiór zdjęcia. Mocne, wyraziste przejścia będą
wywoływały inną reakcję emocjonalną niż zdjęcia o dużym nasyceniu średnimi
tonami, pozbawione wartości skrajnych.

Cookies

W trakcie korzystania z tego serwisu na urządzeniu użytkownika zapisywane są tzw. cookie. Pliki
te służą zachowaniu informacji o tym, że użytkownik jest zalogowany w trakcie przechodzenia
pomiędzy podstronami serwisu. Korzystamy też z zewnętrznych usług do analizy statystyk ruchu
w serwisie (google analytics), które zapisują w urządzeniach użytkowników własne informacje.
Usługi te służą nam do dopasowania wyglądu i treści strony do indywidualnych potrzeb
użytkownika. Określenie warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do tej informacji
możliwe jest za pomocą ustawień oprogramowania użytkownika (przeglądarki internetowej).
Więcej informacji na ten temat w

Regulaminie serwisu .

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli - Szeroki Kadr

https://www.szerokikadr.pl/poradnik/fotografia-krajobrazowa-w-czerni...

2 z 8

2015-02-25 13:35

Światło

Następnym elementem, który musimy uwzględnić w trakcie wizualizacji, jest
światło. To ono sprawia, że możemy „malować” zdjęcie, niczym pędzlem po płótnie.
Obiekty w kadrze, choć istotne, będące podstawą zdjęcia, nie zaistnieją bez
światła. To ono nadaje dynamikę, buduje nastrój, podkreśla linie, wzmacnia
kontrasty. Zmiany światła (np. jego intensywności) mają olbrzymi wpływ na całą
kompozycję i kształt sceny. Światło może odgrywać rolę aktywną (promienie
przebijające się przez chmury, głębokie kontrastowe cienie i jasne plamy światła
w kadrze) bądź pasywną (rozproszone wprowadza atmosferę spokoju, łagodzi).

Sam kąt padania promieni słonecznych zmienia fotografowaną scenę – ten sam
widok będzie się inaczej prezentował w letnie południe niż w zimowe popołudnie.
Warto dodać, że korzystanie ze specjalnie przygotowanego aparatu lub z filtrów do
podczerwieni pozwoli nam wykorzystać najmniej dogodną fotograficznie porę, czyli
południe.

Cookies

W trakcie korzystania z tego serwisu na urządzeniu użytkownika zapisywane są tzw. cookie. Pliki
te służą zachowaniu informacji o tym, że użytkownik jest zalogowany w trakcie przechodzenia
pomiędzy podstronami serwisu. Korzystamy też z zewnętrznych usług do analizy statystyk ruchu
w serwisie (google analytics), które zapisują w urządzeniach użytkowników własne informacje.
Usługi te służą nam do dopasowania wyglądu i treści strony do indywidualnych potrzeb
użytkownika. Określenie warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do tej informacji
możliwe jest za pomocą ustawień oprogramowania użytkownika (przeglądarki internetowej).
Więcej informacji na ten temat w

Regulaminie serwisu .

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli - Szeroki Kadr

https://www.szerokikadr.pl/poradnik/fotografia-krajobrazowa-w-czerni...

3 z 8

2015-02-25 13:35

Dynamika kompozycji

I wreszcie spinając cały kadr w całość, należy mieć na uwadze, czy elementy w nim
zawarte nadają fotografowanej scenie charakter statyczny, czy dynamiczny. Nie
chodzi tutaj wyłącznie o uchwycenie samego ruchu, gdyż nawet przy dłuższym
czasie ekspozycji i pokazaniu płynącej wody lub poruszonych na wietrze roślin cały
kadr może być statyczny. Zdjęcie będzie odbierane jako statyczne, jeśli w kadrze
linie będą układać się horyzontalnie lub wertykalnie, krzywe będą łagodne, kształty
zamknięte, faktury gładkie, kontrast łagodny, a sam kadr będzie symetryczny.
Dynamikę wprowadzają ukośne i poszarpane linie, niepełne kształty, mocne wzory,
wyraziste faktury i asymetryczna kompozycja.

Cyfrowa ciemnia

Gdyby wspomniany we wstępie do artykułu Ansel Adams miał dostęp do
współczesnych programów graficznych, setki godzin, które spędzał w ciemni nad
pojedynczymi kadrami, bez wątpienia wykorzystałby do pracy w plenerze nad
nowymi zdjęciami. Pamiętajmy – na kliszy czy na matrycy nie powstaje gotowe
zdjęcie, a jedynie materiał wyjściowy do dalszej pracy. Pomijanie etapu obróbki
jest częstym błędem adeptów fotografii.

Podstawową kwestią jest sposób rejestracji materiału. Winien być nim zawsze
format RAW, czyli cyfrowy odpowiednik negatywu, zapisywany w możliwie
najlepszej jakości (kompresowany bezstratnie, 14-bitowy). Pozwoli to uniknąć
w późniejszej obróbce przykrych niespodzianek w postaci widocznych skokowych
przejść tonalnych, artefaktów i innych elementów degradujących obraz. Samej
obróbki uniknąć po prostu się nie da. Nawet w przypadku aparatów dających
możliwość wykonania gotowego zdjęcia w czerni i bieli najlepszy algorytm nie
będzie w stanie wydobyć tego, na czym zależało nam w momencie wciskania
spustu migawki.

Cookies

W trakcie korzystania z tego serwisu na urządzeniu użytkownika zapisywane są tzw. cookie. Pliki
te służą zachowaniu informacji o tym, że użytkownik jest zalogowany w trakcie przechodzenia
pomiędzy podstronami serwisu. Korzystamy też z zewnętrznych usług do analizy statystyk ruchu
w serwisie (google analytics), które zapisują w urządzeniach użytkowników własne informacje.
Usługi te służą nam do dopasowania wyglądu i treści strony do indywidualnych potrzeb
użytkownika. Określenie warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do tej informacji
możliwe jest za pomocą ustawień oprogramowania użytkownika (przeglądarki internetowej).
Więcej informacji na ten temat w

Regulaminie serwisu .

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli - Szeroki Kadr

https://www.szerokikadr.pl/poradnik/fotografia-krajobrazowa-w-czerni...

4 z 8

2015-02-25 13:35

Fotograf krajobrazów powinien
opanować sztukę poszerzania zakresu
tonalnego zdjęcia (DRI oraz HDR).
Rozpiętość tonalna rejestrowanego
kadru nierzadko przekracza możliwości
techniczne matrycy. By uniknąć
przykrych niespodzianek w postaci np.
poprawnie naświetlonego nieba przy
całkowicie niedoświetlonym gruncie,
należy wykonać kilka zdjęć, na których
poprawnie naświetlamy określone
partie kompozycji. W ostateczności
można ratować się kilkukrotnym
wywołaniem jednego pliku (kosztem
spadku jakości obrazu). Kilka
wywołanych zdjęć nakładamy jedno na
drugie jako osobne warstwy, następnie
wybieramy z każdego te elementy,
które zostały poprawnie naświetlone,
a usuwamy elementy zbędne. Tak
przygotowany kadr pozwala wziąć się
za opisaną wyżej konwersję.

Efekt pracy zapisuję w formacie JPG
w możliwie najwyższej jakości w dwóch
wersjach: do druku oraz do prezentacji
w internecie. Zapisuję również wersję
roboczą z zachowanymi warstwami
oraz zawsze źródłowy plik RAW. Dzięki

Przygotowanie pliku RAW zawsze zaczynam od prawidłowego ustawienia balansu
bieli (oczywiście kolorowego zdjęcia). Korekta kolorystyczna decyduje bowiem
o późniejszym prawidłowym rozkładzie szarych tonów. Zazwyczaj na tym etapie nie
dokonuję konwersji, ograniczając się do działań ogólnych (korekty wad optyki,
prostowanie perspektywy itp.). Następnie przechodzę do strefowej konwersji do
skali szarości, odrębnej dla każdego z wybranych elementów (przykładowo dla
nieba, gruntu, poszczególnych elementów na nim widocznych – kamieni, drzew,
pojedynczych konarów itd.). Takie działanie pozwala precyzyjnie wydobywać
z kadru pożądane elementy i wyodrębniać wybrane plamy światła lub koloru.
Dopiero po takiej wstępnej konwersji można skupić się na (również strefowej)
korekcie poziomów, krzywych, miejscowym wzmacnianiu kontrastów.

Kolorowy oryginał

Desaturacja

Ostateczna konwersja

Cookies

W trakcie korzystania z tego serwisu na urządzeniu użytkownika zapisywane są tzw. cookie. Pliki
te służą zachowaniu informacji o tym, że użytkownik jest zalogowany w trakcie przechodzenia
pomiędzy podstronami serwisu. Korzystamy też z zewnętrznych usług do analizy statystyk ruchu
w serwisie (google analytics), które zapisują w urządzeniach użytkowników własne informacje.
Usługi te służą nam do dopasowania wyglądu i treści strony do indywidualnych potrzeb
użytkownika. Określenie warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do tej informacji
możliwe jest za pomocą ustawień oprogramowania użytkownika (przeglądarki internetowej).
Więcej informacji na ten temat w

Regulaminie serwisu .

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli - Szeroki Kadr

https://www.szerokikadr.pl/poradnik/fotografia-krajobrazowa-w-czerni...

5 z 8

2015-02-25 13:35

takiej strategii mogę później
wprowadzić nowe korekty lub wręcz
ponownie wywołać zdjęcie od zera
(np. kiedy wraz z doświadczeniem
nasze umiejętności pracy nad plikiem
wzrosną).

Masz propozycję na temat

poradnika?: Napisz do nas

Oceń :

Podziel się :

Tweet

1

8

Sprzęt i praca w plenerze

Na koniec kilka słów o sprzęcie. Choć jest on niezbędny, to dla fotografa,
a fotografa krajobrazowego w szczególności, najważniejsze jest światło. Zdjęcia
można robić nawet pudełkiem po zapałkach. Teraz skupię się na sprawach pozornie
niefotograficznych, lecz bardzo istotnych w punktu widzenia fotografa pracującego
w terenie.

Podstawą jest ubranie. Wysokie i solidne buty ochronią stopy na górskim szlaku,
ciepłe i wygodne wiatroszczelne oraz wodoodporne ubranie uchroni nas przed
chorobą. Naładowana komórka, nawigacja GPS, latarka (zwykła i czołówka),
scyzoryk, składany parasol też powinny mieć swoje miejsce w plecaku, który jest
kolejnym istotnym elementem wyposażenia. Ból kręgosłupa wywołany zabraną
w plener torbą fotograficzną skutecznie zniechęcił już niejednego fotoamatora. Sam
plecak musi być wodoodporny oraz pozwalać na przytroczenie różnych rzeczy, np.
statywu (który zawsze powinien być solidny).

Co powinno znaleźć się w środku plecaka? Sprzęt jak najlżejszy i możliwie
uniwersalny. Każdy metr pokonany w górach z 20-kilogramowym plecakiem pełnym
zbędnego sprzętu przybliża decyzję o wyrzuceniu go w przepaść. Sam pakuję
w plener dwa aparaty (dodatkowy korpus przygotowany jest wyłącznie do zdjęć
w podczerwieni) i trzy obiektywy (szerokokątny 12–24 mm, uniwersalny
24–120 mm oraz tele 120–400 mm), zestaw filtrów szarych (niezbędnych
w krajobrazie), wężyk spustowy, zapasowe baterie, karty pamięci oraz zestaw do
czyszczenia optyki. Jak widać, nawet zestaw minimalny nie jest taki skromny. Bywa
ciężko.

Reasumując – czarno-biała fotografia krajobrazu wymaga czegoś, czego nie da się
zastąpić żadnym ze współczesnych udogodnień technologicznych. Mówię
o kreatywności i umiejętności patrzenia. Na szczęście można się tej sztuki nauczyć,
wystarczy dużo ćwiczyć. Do czego gorąco zachęcam.

Zobacz podobne poradniki

Tekst i zdjęcia: Maciej Koniuszy

Oznacz jako przeczytane

25

Lubię to!

Lubię to!

Cookies

W trakcie korzystania z tego serwisu na urządzeniu użytkownika zapisywane są tzw. cookie. Pliki
te służą zachowaniu informacji o tym, że użytkownik jest zalogowany w trakcie przechodzenia
pomiędzy podstronami serwisu. Korzystamy też z zewnętrznych usług do analizy statystyk ruchu
w serwisie (google analytics), które zapisują w urządzeniach użytkowników własne informacje.
Usługi te służą nam do dopasowania wyglądu i treści strony do indywidualnych potrzeb
użytkownika. Określenie warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do tej informacji
możliwe jest za pomocą ustawień oprogramowania użytkownika (przeglądarki internetowej).
Więcej informacji na ten temat w

Regulaminie serwisu .

rozwiń

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli - Szeroki Kadr

https://www.szerokikadr.pl/poradnik/fotografia-krajobrazowa-w-czerni...

6 z 8

2015-02-25 13:35

marulida86

2015-02-23 12:48:32

Bardzo wartościowe porady - dziękuję! Jestem

jeszcze na początku drogi fotograficznej, ale to

właśnie fotografia krajobrazowa jest mi szczególnie

bliska.

mikaru95

2015-02-23 15:21:00

Bardzo ważne i cenne informacje, które przydadzą

się każdemu fotografowi, nie ważne w jakiej

dziedzinie fotografii się on lubuje :)

Dziękuję za rozszerzenie mojej wiedzy.

pasi-wo

2015-02-24 16:16:00

Jestem miłośniczką fotografii monochromatycznej,

w szczególności bw. Na jednym ze swoich profili na

G+ publikuję własnie takie obrazy. Z

zainteresowaniem przeczytałam tekst. Dziękuję:)

sea72

2015-02-24 17:25:14

Ciekawy artykuł, zwłaszcza część dotycząca

postprodukcji, widzę że nie ucieknę od nauki

obróbki RAWów

Komentarze

Dodaj komentarz

Jak zrobiłam to zdjęcie – Anita
Andrzejewska, czyli lirycznie w
czerni i bieli

Szerokim Kadrem na Jurze
Krakowsko-Częstochowskiej. Część 1

Jak zrobić takie zdjęcie? Czarno-biały
krajobraz w podczerwieni

Krajobraz – poradnik fotograficzny

Cookies

W trakcie korzystania z tego serwisu na urządzeniu użytkownika zapisywane są tzw. cookie. Pliki
te służą zachowaniu informacji o tym, że użytkownik jest zalogowany w trakcie przechodzenia
pomiędzy podstronami serwisu. Korzystamy też z zewnętrznych usług do analizy statystyk ruchu
w serwisie (google analytics), które zapisują w urządzeniach użytkowników własne informacje.
Usługi te służą nam do dopasowania wyglądu i treści strony do indywidualnych potrzeb
użytkownika. Określenie warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do tej informacji
możliwe jest za pomocą ustawień oprogramowania użytkownika (przeglądarki internetowej).
Więcej informacji na ten temat w

Regulaminie serwisu .

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli - Szeroki Kadr

https://www.szerokikadr.pl/poradnik/fotografia-krajobrazowa-w-czerni...

7 z 8

2015-02-25 13:35

Kontakt

O serwisie

Regulamin serwisu

Copyright © 2015. Szeroki Kadr. Wszystkie prawa zastrzeżone. Created by Infinity Group

Ponieważ nie jesteś zalogowany, Twój wpis będzie musiał zostać zaakceptowany
przez moderatora.

Dodaj swój post

Cookies

W trakcie korzystania z tego serwisu na urządzeniu użytkownika zapisywane są tzw. cookie. Pliki
te służą zachowaniu informacji o tym, że użytkownik jest zalogowany w trakcie przechodzenia
pomiędzy podstronami serwisu. Korzystamy też z zewnętrznych usług do analizy statystyk ruchu
w serwisie (google analytics), które zapisują w urządzeniach użytkowników własne informacje.
Usługi te służą nam do dopasowania wyglądu i treści strony do indywidualnych potrzeb
użytkownika. Określenie warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do tej informacji
możliwe jest za pomocą ustawień oprogramowania użytkownika (przeglądarki internetowej).
Więcej informacji na ten temat w

Regulaminie serwisu .

Fotografia krajobrazowa w czerni i bieli - Szeroki Kadr

https://www.szerokikadr.pl/poradnik/fotografia-krajobrazowa-w-czerni...

8 z 8

2015-02-25 13:35