„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Sylwia Wośko
Barbara Trzewik

Wykonywanie stałych leków recepturowych
322[10].Z3.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr n. farm. Elwira Telejko
dr n. farm. Przemysław Drożyński



Opracowanie redakcyjne:
mgr farm. Alina Krawczak



Konsultacja:
dr hab. inż. Henryk Budzeń













Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[10].Z3.03
„Wykonywanie stałych leków recepturowych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik farmaceutyczny.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Proszki recepturowe i pigułki

11

5.1.1.

Ć

wiczenia

11

5.2. Proszki mianowane, rozcierki, olejkocukry, proszki musujące

17

5.2.1.

Ć

wiczenia

17

5.3. Podstawowe niezgodności w proszkach recepturowych

19

5.3.1.

Ć

wiczenia

19

5.4. Proszki homeopatyczne

21

5.4.1.

Ć

wiczenia

21

5.5. Czopki

22

5.5.1. Ćwiczenia

22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

26

7. Literatura

42

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który mamy nadzieję będzie pomocny

w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w Medycznym Studium Zawodowym kształcącym
w zawodzie technik farmaceutyczny. Poradnik dla nauczyciela ma na celu ułatwienie pracy
nauczycielowi jako organizatorowi procesu uczenia się.

W poradniku zamieszczono:

−−−−

wykaz literatury uzupełniającej wiedzę ucznia,

−−−−

wykaz umiejętności, które uczeń powinien posiadać przystępując do realizacji jednostki
modułowej,

−−−−

wykaz umiejętności, które uczeń opanuje realizując temat jednostki modułowej,

−−−−

propozycje ćwiczeń rozwijających umiejętności praktyczne wykonywania stałych postaci
leku recepturowego,
Zawiera również przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych, które powinny być

prowadzone różnymi metodami aktywizującymi ucznia:

−−−−

wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych,

−−−−

samokształcenia kierowanego

−−−−

tekstu przewodniego

−−−−

metaplanu.
Różna powinna być też forma organizacyjna pracy uczniów, od samodzielnej jednorodnej

lub zróżnicowanej do pracy zespołowej jednolitej lub zróżnicowanej.

Przedstawiamy zestawy zadań testowych w celu sprawdzenia wiadomości i umiejętności

ucznia, wraz instrukcją dla ucznia i nauczyciela oraz kluczem odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

322[10].Z3.01

Analizowanie i ocenianie zapisu leku

recepturowego i aptecznego

322[10].Z3.02

Wykonywanie leków recepturowych

i aptecznych z surowców roślinnych

322[10].Z3.04
Wykonywanie

płynnych leków

recepturowych

322[10].Z3.05
Wykonywanie

półstałych leków

recepturowych

322[10].Z3.07

Kontrolowanie

i wydawanie

gotowego leku

322[10].Z3.06
Wykonywanie

jałowych leków

recepturowych

322[10].Z3

Leki recepturowe i apteczne

322[10].Z3.03

Wykonywanie

stałych leków

recepturowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−−−−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad ergonomii oraz regulaminu
porządkowego pracowni,

−−−−

współpracować w grupie,

−−−−

korzystać z Farmakopei Polskiej i innych źródeł informacji,

−−−−

posługiwać się wagą i podstawowymi utensyliami używanymi w recepturze,

−−−−

czytać receptę,

−−−−

oceniać prawidłowość jej wystawienia,

−−−−

oceniać prawidłowość zapisu recepty,

−−−−

identyfikować łacińskie nazwy substancji leczniczych,

−−−−

interpretować łacińskie skróty zawarte w recepcie,

−−−−

interpretować nazwy synonimowe substancji leczniczych,

−−−−

przeliczać dawki,

−−−−

korygować dawki przekroczone,

−−−−

klasyfikować substancje w zależności od siły działania, oraz rozpoznawać oznakowanie
naczyń w których są przechowywane,

−−−−

formułować ogólne zasady Dobrej Praktyki Wytwarzania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−−−−

scharakteryzować jednostkowe procesy technologiczne stałych postaci leku,

−−−−

scharakteryzować proszki, pigułki i czopki,

−−−−

skontrolować dawkowanie stałych postaci leku recepturowego,

−−−−

określić i poprawić niezgodności w receptach na stałe postacie leku,

−−−−

sporządzić proszki dzielone i nie dzielone z uwzględnieniem niezgodności,

−−−−

wykonać proszki rozcierki,

−−−−

sporządzić proszki homeopatyczne,

−−−−

przygotować czopki różnymi metodami,

−−−−

dobrać opakowanie odpowiednie dla stałej formy leku,

−−−−

wykonać pracę zgodnie z obowiązującymi zasadami i przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………….

Modułowy program nauczania:

Technik farmaceutyczny 322[10]

Moduł

Leki recepturowe i apteczne 322[10].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

stałych

leków

recepturowych

322[10].Z3.03

Temat: Wykonanie proszków rozcierek i zastosowanie ich przy sporządzaniu proszków

recepturowych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności starannego wykonania rozcieńczenia proszków,

wyliczenia proporcji substancji leczniczej i rozcieńczającej, doboru utensyliów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−−−−

zaplanować tok pracy przy wykonywaniu rozcierki,

−−−−

dobrać utensylia niezbędne do sporządzenia trituracji,

−−−−

wyliczyć ilości substancji leczniczej i substancji obojętnej potrzebnej do wykonania
wskazanej ilości rozcierki,

−−−−

wykonać rozcierkę,

−−−−

zinterpretować określenie stężenia rozcierki,

−−−−

wyliczyć ilość rozcierki niezbędnej do wykonania proszków recepturowych.

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pogadanka z instruktażem,

−−−−

ć

wiczenia laboratoryjne,

−−−−

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

praca indywidualna

Czas: 6 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, kliszki celuloidowe, łopatki i łyżeczki
plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, płyta
szklana do rozsypywania proszków, urządzenie do ręcznego rozsypywania proszków lub
łyżeczka „dozator”, wagi apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: pudełka tekturowe i winidurowe, torebki papierowe, kapsułki
skrobiowe i pergaminowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

zestaw oryginalnych recept na proszki,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa

,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania,

−−−−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:
1)

Czynności wstępne, przywitanie grupy, sprawdzenie obecności, sprawdzenie gotowości
do pracy (odzież ochronna, zeszyty ćwiczeń), podanie tematu i celu zajęć.

2)

Zadanie uczniom pytań sprawdzających znajomość zasad bezpiecznej pracy w pracowni
(uczniowie odpowiadają na zadawane pytania).

3)

Przydział zadań do wykonania.

4)

Instruktaż wstępny (uczniowie zajmują stanowiska pracy).

5)

Monitorowanie przebiegu pracy, udzielanie pomocy (uczniowie samodzielnie dokonują
obliczeń, dobierają utensylia, substancje niezbędne do wykonania zadania, opakowanie
i etykietkę dla końcowego produktu, samodzielnie opisują wykonywane czynności
w zeszycie ćwiczeń).

6)

Prezentacja wykonanych zadań (nauczyciel komentuje efekty pracy).

7)

Sprawdzanie stopnia przyswojenia przez uczniów wiedzy zdobytej samodzielnie
(nauczyciel zadaje pytania problemowe, na które uczniowie udzielają odpowiedzi).

8)

Porządkowanie stanowisk pracy (uczniowie sprzątają sprzęt i substancje, nauczyciel
kontroluje porządek w pracowni).

Zakończenie zajęć
Uczniowie sygnalizują, które etapy pracy sprawiały im najwięcej trudności. Nauczyciel
jeszcze raz wskazuje jakie ważne umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły
nieprawidłowości i jak ich w przyszłości unikać. Nauczyciel zapowiada temat kolejnych zajęć
i żegna się z grupą.

Praca domowa
Oblicz, jaką ilość trituracji należy odważyć zastępując czystą substancję w przedstawionych
Ci receptach (nauczyciel rozdaje uczniom xero dwóch recept będących podstawą pracy
domowej).

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

Anonimowe odpowiedzi na pytania:

−−−−

Który z etapów ćwiczeń był dla Ciebie najtrudniejszy?

−−−−

Który z poruszanych tematów wydał Ci się na tyle interesujący, że zachęcił Cię do
poszerzenia wiedzy na ten temat?

−−−−

Czy baza lokalowa i sprzętowa była wystarczająca do wykonania ćwiczeń?

−−−−

Jaką punktację w skali 0–5 ( 0–najniższa, 5–najwyższa) wystawisz osobie prowadzącej,
biorąc pod uwagę sposób prowadzenia zajęć, wiedzę i zaangażowanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………….

Modułowy program nauczania:

Technik farmaceutyczny 322[10]

Moduł

Leki recepturowe i apteczne 322[10].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

stałych

leków

recepturowych

322[10].Z3.03

Temat:

Wykonanie czopków metodą wylewania do form.

Cel ogólny: Wyrobienie umiejętności wykonywania czopków przez wylewanie do form.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−−−−

Wyliczyć ilość masła kakaowego potrzebną do wykonania czopków z uwzględnieniem
współczynnika wyparcia.

−−−−

Zaplanować wszystkie czynności potrzebne do wykonania czopków.

−−−−

Przygotować niezbędny sprzęt, utensylia i substancje.

−−−−

Przygotować formy do wylewania czopków.

−−−−

Prawidłowo stopić podłoże.

−−−−

Rozpuścić lub zawiesić substancję leczniczą w stopionym podłożu.

−−−−

Wyjąć czopki z formy po zastygnięciu.

−−−−

Zapakować czopki po wyjęciu z formy.

−−−−

Dobrać odpowiednią sygnaturkę i określić warunki przechowywania czopków.

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

metaplan,

−−−−

samokształcenie kierowane,

−−−−

ć

wiczenia laboratoryjne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

podczas dyskusji praca w zespołach 5-6 osobowych

−−−−

przy wykonywaniu ćwiczeń laboratoryjnych praca indywidualna lub w zespołach 2
osobowych.

Czas: 12 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

tablice, arkusze papieru, szpilki, zestawy kartek w różnych kolorach i kształtach,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, kliszki celuloidowe, łopatki i łyżeczki
plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, pigulnica
z deseczkami, łaźnia wodna, formy do czopków, prasa do czopków, unguator, parownice,
wagi apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

opakowania do czopków: pudełka tekturowe i winidurowe, plastikowe foremki (będące
jednocześnie formami do wylewania i opakowaniem), folia aluminiowa,

−−−−

zestaw oryginalnych recept, etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania,

−−−−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Przebieg zajęć:
1.

Czynności organizacyjno porządkowe (zaznajomienie uczniów z tematem ćwiczeń,
podział na zespoły).

2.

Sprawdzenie znajomości przepisów bhp (poprzez zadawanie pytań wybranej osobie).

3.

Zapoznanie grupy z metodą tworzenia metaplanu (rozdanie tablic, arkuszy papieru,
szpilek, zestawu kartek w różnych kolorach i kształtach).

4.

Tworzenie pierwszego plakatu (jakie są przyczyny otrzymywania wadliwych czopków
sporządzanych przez wylewanie do form).

5.

Tworzenie drugiego plakatu (jakie zastosować środki ostrożności, aby zmniejszyć
prawdopodobieństwo wykonania czopków wadliwych).

6.

Prezentacje plakatów (wybór reprezentantów poszczególnych grup dyskusyjnych w celu
udzielania wyjaśnień).

7.

Rozdanie recept z przepisami na czopki.

8.

Samodzielna praca ucznia (wielokrotne i uważne czytanie recepty, jej analizowanie,
usystematyzowanie wiadomości i sporządzenie notatek dotyczących właściwości
substancji zapisanych w recepcie na podstawie monografii szczegółowych z Farmakopei
Polskiej wyliczenie ilości masła kakaowego, zaplanowanie toku postępowania).

9.

Wymiana informacji na temat przyswojonych treści (uczniowie prezentują swoje
przemyślenia, co pozwoli na usystematyzowanie wiadomości, wyrabiają umiejętność
samodzielnego formułowania myśli, wnioskowania oraz referowania).

10.

Sprawdzenie przyswojonych wiadomości (pomiar dydaktyczny w formie ustnej, poprzez
zadawanie pytań przez nauczyciela).

11.

Przystąpienie do wykonania czopków przez wylewanie do form (nauczyciel nadzoruje
wykonywanie wszystkich czynności, udziela wyjaśnień w sytuacjach wątpliwych).

12.

Prezentacja prac i opisów sposobu wykonania zadania (nauczyciel komentuje swoje
obserwacje z realizacji ćwiczeń).

13.

Porządkowanie stanowisk pracy (uczniowie sprzątają sprzęt i substancje, nauczyciel
kontroluje porządek w pracowni).

Zakończenie zajęć
Nauczyciel analizuje przebieg ćwiczeń, uczniowie zgłaszają, które etapy pracy sprawiały im
najwięcej trudności. Nauczyciel jeszcze raz wskazuje jakie ważne umiejętności były
ć

wiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich w przyszłości unikać. Nauczyciel

zapowiada temat kolejnych zajęć i żegna się z grupą.

Praca domowa
Wyliczyć współczynnik wyparcia znając gęstość substancji leczniczej i podłoża oraz
porównać go z wartością zamieszczoną w podręczniku, wyznaczoną na drodze
doświadczalnej.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−−−−

Rozmowa przeprowadzona na końcu zajęć, na temat stopnia trudności ćwiczenia,
sposobu jego przeprowadzenia, czasochłonności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5.

ĆWICZENIA

5.1.

Proszki recepturowe i pigułki

5.1.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj poniższe recepty na proszki i opisz ich sposób wykonania.

Rp.
Dermatoli
Talcii
Zinci oxidi aa 15,0
M.f. pulv.
D.S. zasypka

Rp.
Bismuthi subcarbonatis

10,0

Natrii hydrogenocarbonatis
Calcii carbonatis ppt. aa 30,0
M.f. pulv.
D.S. Na godzinę przed jedzeniem ½ łyżeczki do herbaty.

Rp.
Phenobarbitali

0,02

Papaverini hydrochloridi 0,05
Theophyllini

0,2

M.f. pulv. D.t.d. No. X
D.S. 2 x dziennie proszek

Rp.
Phenobarbitali

0,01

Codeini phosphatis 0,02
Paracetamoli 0,3
Acidi acetylsalicylici 0,5
M.f.pulv. D.t.d. No. XX
D.S. W razie bólu proszek

Rp.
Phenobarbitali 0,2
Codeini phosphatis 0,25
Methamizoli natrici 10,0
M.f.pulv. Div. in part. aeq. No XII
D.S. 3 x dziennie proszek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Rp.
Magnesii oxidi 10,0
Bismuthi subcarbonatis
Calcii carbonatis aa 15,0
M.f.pulv.
D.S. 3 x dziennie na koniec noża

Rp.
Phenobarbitali

0,3

Papaverini hydrochloridi 0,8
Aminophyllini

6,0

M.f.pulv. Div. in part. aeq. No XX
D.S. 3 x dziennie 1 proszek

Wskazówki do realizacji
Realizację programu należy rozpocząć wykładem informacyjnym na temat proszków

recepturowych i pigułek. Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni
przeczytać odpowiedni rozdział Materiału nauczania oraz poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej. Wskazana jest indywidualna praca na oryginalnych receptach lekarskich,
uzyskanych z aptek po upływie terminu ich archiwizowania. W celu zachowania ochrony
danych osobowych należy zakreślić nazwiska i adresy pacjentów. Należy zwrócić uwagę na
umiejętność posługiwania się literaturą uzupełniającą, a szczególnie Farmakopeą Polską.
Efektem pracy uczniów powinna być umiejętność analizowania różnego rodzaju recept na
proszki oraz prawidłowy opis ich wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący proszków i poszerzyć
wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,

3)

przeczytać poprawnie receptę,

4)

zanalizować receptę pod względem:
–

poprawności zapisu,

–

sposobu zapisu,

5)

odszukać w Farmakopei Polskiej monografię szczegółową poszczególnych składników
recepty, (zwracając uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie
i zastosowanie, sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6)

przeliczyć dawki dla substancji silnie działających z uwzględnieniem dawkowania,

7)

zaplanować poprawny tok postępowania (kolejność odważania, mieszania, sposób
rozdrabniania i dzielenia proszków),

8)

zaproponować dobór odpowiedniego opakowania proszków,

9)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wykład informacyjny,

−−−−

instruktaż,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ć

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

literatura fachowa,

−−−−

zestaw oryginalnych recept na proszki,

−−−−

kalkulator,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Wykonaj przykładowe recepty na proszki proste i złożone dzielone i niedzielone.

Wykonanie opisz w zeszycie.

Rp.
Urotropini

2,0

Talci
Zinci oxidi aa 25,0
M.f.pulv.
D.S. zasypka

Rp
Methenamini 10,0
Talci 30,0
M.f.pulv.
D.S. zasypka

Rp.
Mentholi

0,1

Natrii salicylatis

3,0

Natrii chloridi
Natrii benzoatis aa 15,0
M.f.pulv.
D.S. ½ łyżeczki na ½ szklanki wody do płukania gardła.

Rp.
Calcii carbonatis ppt. 50,0
Magnesii carbonatis 10,0
Menthae pip. olei gtt. XV
M.f.pulv.
D.S. Proszek do zębów.

Rp.
Magnesii oxidi
Lactosi aa 30,0
M.f.pulv.
D.S. w razie pieczenia w żołądku, łyżeczkę proszku zawiesić w 1/3 szklanki letniej wody
przegotowanej i wypić.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Rp.
Bismuthi subnitratis 1,5
Magnesii carbonatis 4,5
Rhei rhizomatis pulv. 2,5
Foeniculi oleosacchari ad 10,0
M.f.pulv.
D.S. Raz dziennie po ½ łyżeczki

Rp.
Magnesii sulfatis
Natrii sulfatis aa 25,0
M.f.pulv.
D.S. Łyżkę stołową proszku rozpuścić w szklance przegotowanej wody i wypić na czczo.

Rp.
Natrii sulfatis anhydrici 15,0
Fiat pulv. Da ad scat.
D.S. Na ½ szklanki wody, wypić jednorazowo.

Rp.
Magnesii oxidi 0,5
M.f.pulv. D.t.d. No. XII
D.S. 3 x dziennie proszek

Rp.
Calcii carbonatis ppt. 0,5
M.f.pulv. D.t.d. No. XX
D.S. 3 x dziennie proszek

Rp.
Tannini albuminati 0,4
M.f.pulv. D.t.d. No. X
D.S. 5 x dziennie proszek

Rp.
Acidi acetylsalicylici 0,3
M.f.pulv. D.t.d. No. XII
D.S. 3 x dziennie proszek

Rp.
Luminali

0,02

Papaverini hydrochloridi 0,05
Theophyllini

0,2

M.f.pulv. D.t.d. No XII
D.S. 2 x dziennie proszek dla dziecka w wieku 4 lat

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rp.
Papaverini hydrochloridi 0,6
Pyralgini 6,0
M.f.pulv. Div. in part. aeq. No X
D.S. w razie bólu 1 proszek.

Rp.
Phenobarbitali

0,02

Papaverini hydrochloridi 0,04
Saloli

0,4

M.f.pulv. D.t.d. No. X
D.S. 2 x dziennie proszek

Rp.
Paracetamoli
Acidi acetylsalicylici aa 3,0
M.f.pulv. Div. in part. aeq. No. XX
D.S. w razie bólu proszek

Rp.
Magnesii oxidi

0,5

Bismuthi subcarbonatis 0,1
M.f.pulv. D.t.d. No. X
D.S. 2 x dziennie proszek

Rp.
Ephedrini hydrochloridi 0,02
Phenylis salicylatis

0,5

M.f.pulv. D.t.d. No. XII
D.S. 2 x dziennie proszek

Wskazówki do realizacji
Podstawową

metodą

realizacji

zajęć

powinny

być

ć

wiczenia indywidualne

z wykorzystaniem oryginalnych recept lekarskich. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonanie proszków, zgodne z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania, a w przypadku
niedbałego lub błędnego sporządzenia leku przez ucznia należy wydać mu receptę do
powtórnego wykonania.

Należy udostępnić uczniom literaturą uzupełniającą, a szczególnie Farmakopeę Polską.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący wykonania proszków
i poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

9)

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,

10)

przeczytać poprawnie receptę,

11)

zanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

12)

odszukać w Farmakopei Polskiej monografię szczegółową poszczególnych składników
recepty, (zwracając uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie
i zastosowanie, sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

13)

przeliczyć dawki dla substancji silnie działających z uwzględnieniem dawkowania,

14)

zaplanować tok postępowania (kolejność odważania, mieszania, sposób rozdrabniania
i dzielenia proszków),

15)

przygotować odpowiedni sprzęt, substancje, opakowanie i sygnaturę leku,

16)

wykonać pracę zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania i przepisami BHP,

17)

zapakować proszki, dołączyć odpowiednią sygnaturę i etykietę,

18)

sprzątnąć miejsce pracy,

19)

opisać wykonanie recepty w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

literatura fachowa,

−−−−

zestaw oryginalnych recept na proszki,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, kliszki celuloidowe, łopatki i łyżeczki
plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, płyta
szklana do rozsypywania proszków, urządzenie do ręcznego rozsypywania proszków lub
łyżeczka „dozator”, wagi apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: pudełka tekturowe i winidurowe, torebki papierowe, kapsułki
skrobiowe i pergaminowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania,

−−−−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.2.

Proszki

mianowane,

rozcierki,

olejkocukry,

proszki

musujące

5.2.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź proszki rozcierki i wykorzystaj je do wykonania recept.

–

Atropini sulfas trituratio 1+9

–

Belladonnae extractum siccum trituratio 1+1

Rp.
Belladonnae extracti sicci 0,015
Bismuthi subcarbonatis 0,3
Tannalbini

0,5

M.f.pulv. D.t.d. No. XII
D.S. 2 x dziennie proszek

Rp.
Atropini sulfatis

0,001

Papaverini hydrochloridi 0,04
Paracetamoli 0,3
M.f.pulv. D.t.d. No. XX
D.S. 2 x dziennie proszek

Rp.
Belladonnae extracti sicci 0,02
Papaverini hydrochloridi 0,04
Lactosi 0,2
M.f.pulv. D.t.d. No. XII
D.S. 3 x dziennie proszek

Rp.
Belladonnae extracti sicci 0,2
Theophyllini 4,0
M.f.pulv. Div. in part. aeq. No. XV
D.S. 3 x dziennie proszek

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali odpowiedni rozdział materiału
nauczania, z poradnika dla ucznia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie.
Efektem pracy uczniów powinno być sporządzenie proszków rozcieńczonych oraz wykonanie
recept na proszki z ich wykorzystaniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący rozcierek i poszerzyć
wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,

3)

przeczytać poprawnie receptę,

4)

zanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

5)

odszukać w Farmakopei Polskiej monografię szczegółową poszczególnych składników
recepty, (zwracając uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie
i zastosowanie, sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6)

przeliczyć dawki dla substancji silnie działających z uwzględnieniem dawkowania,

7)

zaplanować tok postępowania (kolejność odważania, mieszania, sposób rozdrabniania
i dzielenia proszków),

8)

przygotować odpowiedni sprzęt, substancje, opakowanie i sygnaturę leku,

9)

wykonać pracę zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania i przepisami BHP,

10)

zapakować proszki, dołączyć odpowiednią sygnaturę i etykietę,

11)

sprzątnąć miejsce pracy,

12)

opisać wykonanie recepty w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, kliszki celuloidowe, łopatki i łyżeczki
plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, płyta
szklana do rozsypywania proszków, urządzenie do ręcznego rozsypywania proszków lub
łyżeczka „dozator”, wagi apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: pudełka tekturowe i winidurowe, torebki papierowe, kapsułki
skrobiowe i pergaminowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

zestaw oryginalnych recept na proszki,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa

,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania,

−−−−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3.

Podstawowe niezgodności w proszkach recepturowych

5.3.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź proszki z niezgodnościami według podanych recept, a następnie wykonaj te

recepty poprawnie. Wykonanie opisz w zeszycie.

Rp.
Camphorae

0,1

Phenylis salicylatis 0,2
M.f.pulv. D.t.d. No. III
D.S. wiadomo

Rp.
Chlorali hydratis
Phenylis salicylatis aa 0,15
M.f.pulv. D.t.d. No. V
D.S. Zażyć proszek po jedzeniu

Rp.
Atropini sulfatis 0,001
Carbonis medicinalis 0,5
M.f.pulv. D.t.d. NoV
D.S. 2 x dziennie proszek

Rp.
Acidi acetylsalicylici 0.3
Aminophenazoni 0,2
M.f.pulv. D.t.d. No. III
D.S. Trzy proszki dziennie

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przeprowadzić wykład

informacyjny na temat niezgodności w proszkach oraz praktycznych sposobach ich
zapobiegania. Uczniowie powinni zapoznać się z Materiałem nauczania dotyczącym
niezgodności w proszkach oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej. Zaleca się
indywidualną pracę ucznia, na podstawie zestawów recept przygotowanych przez nauczyciela.

Efektem pracy ucznia powinno być wykonanie proszków z niezgodnościami,

wyciągnięcie odpowiednich wniosków oraz poprawne wykonanie recept.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący proszków

z niezgodnościami i poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,

3)

przeczytać poprawnie receptę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4)

zanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

−−−−

występujących niezgodności,

5)

odszukać w Farmakopei Polskiej monografię szczegółową poszczególnych składników
recepty, (zwracając uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie
i zastosowanie, sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6)

przygotować odpowiedni sprzęt, substancje, opakowanie i sygnaturę leku,

7)

sporządzić proszki z niezgodnościami,

8)

określić charakter niezgodności, wyciągnąć wnioski,

9)

poprawnie wykonać recepty, eliminując niezgodności,

10)

wykonać pracę zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania i przepisami BHP,

11)

zapakować proszki, dołączyć odpowiednią sygnaturę i etykietę,

12)

sprzątnąć miejsce pracy,

13)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wykład informacyjny,

−−−−

instruktaż,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradni dla nauczyciela,

−−−−

literatura fachowa,

−−−−

zestaw recept na proszki z niezgodnościami,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, kliszki celuloidowe, łopatki i łyżeczki
plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, płyta
szklana do rozsypywania proszków, urządzenie do ręcznego rozsypywania proszków lub
łyżeczka „dozator”,

−−−−

wagi apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: torebki papierowe, kapsułki skrobiowe i pergaminowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków

,

−−−−

literatura fachowa,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania,

−−−−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5.4.

Proszki homeopatyczne

5.4.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj proszki homeopatyczne.

Wskazówki do realizacji
Realizację programu należy rozpocząć wykładem informacyjnym na temat homeopatii

i sporządzania proszków homeopatycznych. Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia
uczniowie powinni przeczytać odpowiedni rozdział materiału nauczania z poradnika dla
ucznia oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej. Wskazana jest indywidualna
praca ucznia na podstawie recept przygotowanych przez nauczyciela. Należy zwrócić
szczególną uwagę na sumienne i dokładne wykonanie leku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący proszków
homeopatycznych i poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

przeczytać receptę,

3)

ustalić tok postępowania,

4)

przygotować odpowiedni sprzęt, substancje, opakowanie leku i sygnatury,

5)

sporządzić proszki homeopatyczne w potencji dziesiętnej i setnej na podstawie
wybranych recept,

6)

wykonać pracę zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania i przepisami BHP,

7)

zapakować proszki, dołączyć odpowiednią sygnaturę i etykietę,

8)

sprzątnąć miejsce pracy,

9)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wykład informacyjny,

−−−−

instruktaż,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradni dla nauczyciela,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, kliszki celuloidowe, łopatki i łyżeczki
plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, płyta
szklana do rozsypywania proszków, wagi apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: pudełka tekturowe i winidurowe, torebki papierowe, kapsułki
skrobiowe i pergaminowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.5.

Czopki

5.5.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj czopki różnymi metodami.

Wskazówki do realizacji
Realizację programu należy rozpocząć wykładem informacyjnym na temat różnych metod

sporządzania czopków oraz praktycznym instruktażem budowy i działania sprzętu. Przed
przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni rozdział
materiału nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej. W czasie ćwiczeń należy przestrzegać zasad Dobrej Praktyki Wytwarzania
i BHP. Zaleca się indywidualną pracę ucznia, z możliwością pracy w małych 2-3 osobowych
zespołach np. podczas wykonywania czopków z użyciem aparatów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia, dotyczący metod sporządzania
czopków i poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

z oryginalnych recept lekarskich wybrać 1-3 recepty i wykonać je, w miarę możliwości
różnymi metodami,

3)

przed wykonaniem, przeczytać poprawnie receptę,

4)

zanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

−−−−

ewentualnych niezgodności,

5)

odszukać w Farmakopei Polskiej monografię szczegółową poszczególnych składników
recepty, (zwracając uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie
i zastosowanie, sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6)

przeliczyć dawki dla substancji silnie działających z uwzględnieniem dawkowania,

7)

obliczyć ilość podłoża z uwzględnieniem współczynnika wyparcia, w przypadku
sporządzania czopków metodą wylewania i wytłaczania,

8)

przygotować odpowiedni sprzęt, substancje, opakowanie i sygnaturę leku,

9)

sporządzić czopki metodą wylewania do form, wytłaczania w prasie, wytaczania ręcznego
oraz w miarę możliwości przy użyciu Unquatora,

10)

wykonać pracę zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania i przepisami BHP,

11)

zapakować czopki, dołączyć odpowiednią sygnaturę oraz informację o warunkach
przechowywania,

12)

sprzątnąć miejsce pracy,

13)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wykład informacyjny,

−−−−

instruktaż,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, kliszki celuloidowe, łopatki i łyżeczki
plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, pigulnica
z deseczkami, łaźnia wodna, formy do czopków, prasa do czopków, unguator, parownice,
wagi apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

opakowania do czopków: pudełka tekturowe i winidurowe, plastikowe foremki (będące
jednocześnie formami do wylewania i opakowaniem), folia aluminiowa,

−−−−

zestaw oryginalnych recept, etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania,

−−−−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Oblicz ilość podłoża, potrzebną do wytłoczenia czopków w prasie na przykładzie recepty:

Rp.
Phenobarbitali 0,01
Metamizoli natrici 0,03
Cacao olei q.s
M.f.supp. anal. D.t.d. No X
D.S. 2 x dziennie czopek dla dziecka 10 lat.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni rozdział materiału nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej. Wskazana jest indywidualna praca ucznia. Efektem pracy ucznia
powinno być teoretyczne przygotowanie do praktycznego wykonania leku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia, dotyczący obliczania ilości podłoża
z uwzględnieniem współczynnika wyparcia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

2)

wypisać niezbędne parametry (F, f, s),

3)

podstawić do wzoru,

4)

wykonać obliczenia,

5)

opisać metody wyznaczania współczynnika wyparcia,

6)

zapisać obliczenia w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

literatura uzupełniająca,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania,

−−−−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Formowanie ręczne gałek i pręcików.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

rozdział materiału nauczania z poradnika dla ucznia. Proponuje się, aby nauczyciel
przeprowadził krótki instruktaż dotyczący ręcznego formowania gałek i pręcików. Zaleca się,
aby uczniowie pracowali indywidualnie na podstawie zestawu recept przygotowanego przez
nauczyciela. Efektem pracy uczniów powinno być sporządzenie gałek i pręcików zgodnie
z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania. Należy zwrócić uwagę na czystość i dokładność
wykonywania leku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia, dotyczący metod sporządzania
gałek i pręcików oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

z oryginalnych recept lekarskich wybrać 2-3 recepty na gałki i pręciki,

3)

przed wykonaniem, przeanalizować każdą z recept pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

−−−−

ewentualnych niezgodności,

4)

odszukać w Farmakopei Polskiej monografię szczegółową poszczególnych składników
recepty, (zwracając uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie
i zastosowanie, sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

5)

przeliczyć dawki dla substancji silnie działających z uwzględnieniem dawkowania,

6)

określić ilość podłoża w zależności od formy i przeznaczenia leku,

7)

wykonać gałki i pręciki zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania i przepisami
BHP,

8)

zapakować gałki i pręciki, dołączyć odpowiednią sygnaturę oraz informację o warunkach
przechowywania,

9)

sprzątnąć miejsce pracy,

10)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, pigulnica z deseczkami,
wagi apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

opakowania do czopków: pudełka tekturowe i winidurowe,

−−−−

zestaw oryginalnych recept, etykiety i sygnatury do leków, bibuła,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

6.

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test

dwustopniowy

do

jednostki

modułowej

„Stałych

leków

recepturowych”

Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 są
z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 5, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 21 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 23 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. d, 4. a, 5. d, 6. b, 7. a, 8. a, 9. b, 10. d, 11. b,
12. b, 13. d, 14. a, 15. d, 16. a, 17. b, 18. b, 19. c, 20. b, 21. c, 22. d, 23. c, 24. a,
25. c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Scharakteryzować proszki proste

B

P

b

2 Określić rodzaj niezgodności w proszkach

A

P

c

3

Scharakteryzować czopki

A

P

d

4 Przygotować czopki różnymi metodami

C

P

a

5 Scharakteryzować proszki homeopatyczne

C

PP

d

6

Scharakteryzować jednostkowe procesy
technologiczne stałych postaci leku recepturowego

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

7 Sporządzić proszki homeopatyczne

A

P

a

8 Scharakteryzować czopki doodbytnicze

A

P

a

9 Scharakteryzować proszki do użytku wewnętrznego

A

P

b

10 Określić rodzaj niezgodności w proszkach

A

P

d

11 Scharakteryzować podłoża do czopków

A

P

b

12 Scharakteryzować pigułki

A

P

b

13 Określić warunki przechowywania czopków

A

P

d

14 Obliczać ilości podłoży do czopków

C

PP

a

15 Dobierać opakowania do proszków higroskopijnych

C

P

d

16

Obliczać ilości podłoża do czopków z
uwzględnieniem współczynnika wyparcia

B

P

a

17

Scharakteryzować wielkość cząsteczek w proszkach
doustnych

B

P

b

18 Scharakteryzować proszki rozcierki

A

P

b

19 Scharakteryzować podłoże lipofilowe do czopków

A

P

c

20

Skontrolować dawkowanie w czopkach i proszkach
dzielonych

C

P

b

21

Scharakteryzować wielkość cząsteczek substancji w
proszkach do użytku zewnętrznego

C

P

c

22 Sporządzić proszki z uwzględnieniem niezgodności

C

P

d

23 Scharakteryzować proszki mianowane

A

P

c

24

Wyliczać ilości podłoża metodą przez wylewanie
przy niewielkiej zawartości substancji leczniczej

C

P

a

25

Scharakteryzować sporządzanie czopków przez
wytłaczanie

C

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

4.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi

5.

Zapewnij uczniom odpowiednią atmosferę oraz możliwość samodzielnej pracy.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

7.

Upewnij się, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych oraz karty odpowiedzi, podaj czas rozpoczęcia

i zakończenia rozwiązywania testu.

9.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

10.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.

Zbierz karty odpowiedzi i zestawy zadań testowych.

12.

Sprawdź odpowiedzi a wyniki wpisz do arkusza zbiorczego.

13.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

14.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

15.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, które będą miały na celu uniknięcie

niepowodzeń dydaktycznych w późniejszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 25 zadań dotyczących „Wykonywania stałych leków recepturowych” Do
każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a
następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Kolejność rozwiązywania zadań jest dowolna.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Po zakończeniu rozwiązywania zadań, sprawdź w KARCIE ODPOWIEDZI, czy dla
wszystkich zadań zaznaczyłeś odpowiedzi.

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Proszki proste otrzymuje się przez

a)

dokładne wymieszanie równomiernie sproszkowanych dwóch lub kilku substancji

leczniczych, które po zmieszaniu nie zmieniają swoich właściwości w czasie
przechowywania.

b)

sproszkowanie substancji leczniczej, surowca roślinnego lub zwierzęcego i przesianie

przez odpowiednie sita.

c)

roztarcie substancji leczniczej silnie i bardzo silnie działającej z obojętnym proszkiem

rozcieńczającym.

d)

dokładne wymieszanie substancji leczniczej z laktozą.

2. Adsorpcja w proszkach polega na

a)

zmieszaniu dwóch lub większej ilości substancji w wyniku którego dochodzi do
wzajemnego obniżenia temperatury topnienia.

b)

wilgotnieniu proszków.

c)

zmieszaniu np. alkaloidów ze środkami adsorpcyjnymi, w wyniku którego może
dojść do zmniejszenia lub całkowitej utraty siły działania .

d)

zmieszaniu polopiryny z aminofenazonem.

3. Suppositoria analia seu rectalia to

a)

czopki dopochwowe.

b)

pręciki docewkowe.

c)

pręciki dopochwowe.

d)

czopki doodbytnicze.

4. Unguator jest to aparat służący do

a)

sporządzania czopków.

b)

pomiaru współczynnika wyparcia.

c)

sporządzania proszków dzielonych.

d)

odważania składników do czopków.

5. Homeopatia stanowi system leczenia wprowadzony w 1796 roku przez

a)

Claudiusa Galenusa.

b)

Hipokratesa.

c)

Jana Szastera.

d)

Samuela Hahnemanna.

6. Substancje stałe użyte do sporządzenia czopków powinny być bardzo miałko

sproszkowane w moździerzu i przesiane przez sito
a)

0,16.

b)

0,08.

c)

0,5.

d)

0,8.

7. Potencjonowanie w skali dziesiętnej proszków homeopatycznych polega na zmieszaniu

a)

1 części substancji czynnej z 9 częściami laktozy.

b)

0,1 części substancji czynnej z 9,9 częściami laktozy.

c)

9 części substancji czynnej z 1 częścią laktozy.

d)

0,1 części laktozy z 9,9 częściami substancji czynnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

8. Czopki doodbytnicze powinny mieć następujące wymiary

a)

długość 1-3 cm, średnicę 1-1,5 cm, masę 1-3 g.

b)

długość 4-8 cm, średnicę 3-5 mm, masę 1-3 g.

c)

długość 2-3 cm, średnicę 3-5 mm, masę 0,5-1g.

d)

długość 1-3 cm, średnicę 0,5-2 cm, masę 1-5 g.

9. Proszki do użytku wewnętrznego przeznaczone są do

a)

stosowania na skórę lub błony śluzowe.

b)

podawania doustnego w celu uzyskania działania ogólnego.

c)

podawania per rectum.

d)

podawania doustnego w celu uzyskania działania miejscowego.

10. Kamfora połączona z mentolem tworzy mieszaninę

a)

adsorpcyjną.

b)

semitektyczną.

c)

higroskopijną.

d)

eutektyczną.

11. Podłoża lipofilowe używane do sporządzania czopków to

a)

masy glicerolowi-żelatynowe.

b)

półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych.

c)

makrogole.

d)

glikole polioksyetylenowe.

12. Pigułki są

a)

postacią leku do stosowania do jam ciała.

b)

postacią leku doustnego o kształcie kulek.

c)

postacią leku o masie 2-3 g.

d)

postacią leku stosowaną do sporządzania roztworów.

13. Czopki należy przechowywać w temperaturze

a)

36,6°C.

b)

wyższej niż temperatura pokojowa.

c)

37°C.

d)

nie przekraczającej temperatury 20 – 25°C.

14. Przy obliczaniu pojemności form dla czopków z masy glicerolowo-żelatynowej należy

wziąć pod uwagę, że masa ta
a)

jest cięższa od oleju kakaowego.

b)

jest lżejsza od oleju kakaowego.

c)

jest jednakowa z masą oleju kakaowego.

d)

wynosi 0,7 g.

15. Proszki dzielone z substancjami higroskopijnymi pakujemy do

a)

kapsułek skrobiowych.

b)

saszetek.

c)

kapsułek papierowych zwykłych.

d)

kapsułek pergaminowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

16. W przypadku, gdy współczynnik wyparcia wynosi 0,67, oznacza to, że 1g substancji

leczniczej zajmuje
a)

taką samą objętość jak 0,67g podłoża.

b)

taką samą masę jak 0,67g podłoża.

c)

taką samą objętość jak 1g podłoża.

d)

taką samą masę jak 1g podłoża.

17. Wielkość cząstek substancji leczniczej w proszkach doustnych, zarówno prostych, jak

i złożonych nie powinna przekraczać
a)

0,2 mm.

b)

0,5 mm.

c)

1,6 mm.

d)

5,0 mm.

18. Pulveres triturati tzw. rozcierki sporządza się przez

a)

roztarcie sproszkowanej sacharozy z olejkiem eterycznym.

b)

roztarcie substancji leczniczych silnie, bardzo silnie działających z obojętnym
proszkiem rozcieńczającym.

c)

roztarcie silnie działających surowców roślinnych w celu doprowadzenia do
określonego miana, z odpowiednią ilością laktozy lub wytrawionego surowca.

d)

zmieszanie substancji silnie barwiących z talkiem.

19. Olej kakaowy występuje w czterech odmianach

a)

polipragmazji.

b)

polikondensacji.

c)

polimorficznych.

d)

polimeryzacji.

20. Skrót Div. in part. aeq. w recepcie na proszki lub czopki oznacza

a)

daj takich dawek.

b)

podziel na równe części.

c)

niech powstanie według reguł sztuki.

d)

wydaj pod właściwą nazwą.

21. Pudry lub zasypki przeznaczone do stosowania na skórę, powinny być co najmniej

a)

bardzo miałko sproszkowane.

b)

grubo sproszkowane.

c)

miałko sproszkowane.

d)

zmikronizowane.

22. Podczas sporządzania proszków, kwas acetylosalicylowy należy dodać

a)

na początku rozcierania.

b)

po roztarciu z etanolem.

c)

po roztarciu z talkiem.

d)

na końcu i wymieszać kliszką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

23. Przykładem proszku mianowanego jest

a)

Strychnini nitras trituratio.

b)

Belladonnae extractum siccum.

c)

Adonidis vernalis herba titrata.

d)

Scopolamini hydrobromidum trituratio.

24. Przy obliczaniu właściwej ilości podłoża czopkowego nie uwzględnia się współczynnika

wyparcia w przypadku
a)

bardzo małej ilości substancji leczniczej przepisanej na jeden czopek.

b)

gdy wartość współczynnika wyparcia wynosi 0,7.

c)

bardzo małej ilości podłoża czopkowego.

d)

gdy wartość współczynnika wyparcia wynosi 0,1.

25. Sporządzanie czopków przez wytłaczanie polega na

a)

przygotowaniu stopu podłoża z równomiernie zawieszoną lub zemulgowaną
substancją leczniczą oraz wylaniu do form.

b)

przygotowaniu masy czopkowej z odpowiednich składników i formowaniu na
pigulnicy.

c)

poddaniu homogennej mieszaniny podłoża i substancji leczniczej wysokiemu
ciśnieniu, powodującemu powierzchniowe nadtopienie podłoża.

d)

ogrzaniu homogennej mieszaniny podłoża i substancji leczniczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie stałych leków recepturowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie stałych leków

recepturowych”

Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 25 są
z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 4, 5, 8, 9, 20, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 21 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 23 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. c, 5. b, 6. c, 7. a, 8. c, 9. d, 10. c, 11. b,
12. b, 13. c, 14. a, 15. a, 16. d, 17. c, 18. b, 19. d, 20. d, 21. d, 22. c, 23. b, 24. a,
25. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Scharakteryzować niezgodności w proszkach

B

P

a

2 Scharakteryzować proszki musujące

B

P

c

3

Interpretować zapisy na recepcie w celu sprawdzenia
dawki i właściwego wykonania proszków

C

P

b

4 Przygotować proszki oficynalne

D

PP

c

5

Korzystać ze wzoru na wyliczenie ilości podłoża do
pręcików

C

PP

b

6

Scharakteryzować jednostkowe procesy
technologiczne stałych postaci leku recepturowego

C

P

c

7 Scharakteryzować czopki dopochwowe

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

8

Rozpoznać niezgodność w proszkach polegającą na
tworzeniu się mieszaniny twardniejącej

C

PP

c

9 Scharakteryzować homeopatyczną metodę leczenia

C

PP

d

10 Scharakteryzować pigułki

A

P

c

11 Scharakteryzować proszki rozcierki

B

P

b

12 Scharakteryzować niezgodności w proszkach

B

P

b

13

Wyliczyć ilość podłoża do czopków z
uwzględnieniem współczynnika wyparcia

A

P

c

14

Skontrolować dawkowanie w receptach na czopki
i proszki niedzielone

B

P

a

15 Wykonać potencje proszków homeopatycznych

B

P

a

16 Określić współczynnik wyparcia

C

P

d

17 Scharakteryzować podłoże lipofilowe do czopków

B

P

c

18 Scharakteryzować proszki

B

P

b

19 Sporządzić proszki z uwzględnieniem niezgodności

C

P

d

20

Scharakteryzować substancje pomocnicze wchodzące
w skład masy pigułkowej

C

PP

d

21

Określać wielkość cząsteczek substancji
w proszkach do użytku zewnętrznego

B

P

d

22 Scharakteryzować podłoża hydrofilowe do czopków

A

P

c

23 Scharakteryzować proszki homeopatyczne

A

P

b

24 Scharakteryzować podłoża do czopków

B

P

a

25

Wykonywać proszki z substancją leczniczą
przepisaną w ilości poniżej 0,1g

C

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

4.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi

5.

Zapewnij uczniom odpowiednią atmosferę oraz możliwość samodzielnej pracy.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

7.

Upewnij się, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych oraz karty odpowiedzi, podaj czas rozpoczęcia
i zakończenia rozwiązywania testu.

9.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

10.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.

Zbierz karty odpowiedzi i zestawy zadań testowych.

12.

Sprawdź odpowiedzi a wyniki wpisz do arkusza zbiorczego.

13.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

14.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

15.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, które będą miały na celu uniknięcie
niepowodzeń dydaktycznych w późniejszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 25 zadań dotyczących „Wykonywania stałych leków recepturowych”. Do
każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Kolejność rozwiązywania zadań jest dowolna.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Po zakończeniu rozwiązywania zadań, sprawdź w KARCIE ODPOWIEDZI, czy dla
wszystkich zadań zaznaczyłeś odpowiedzi.

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Mieszaniny eutektyczne to proszki, które

a)

miękną, nabierają konsystencji ciasta lub topnieją.

b)

twardnieją.

c)

adsorbują ciecze.

d)

wydzielają wodę krystalizacyjną.

2.

Po rozpuszczeniu w wodzie proszków musujących następuje wydzielanie

a)

tlenku węgla.

b)

kwasu węglowego.

c)

dwutlenku węgla.

d)

nadtlenku wodoru.

3.

Jeżeli w recepcie przepisano całą ilość substancji na podaną liczbę proszków,
z zaznaczeniem podzielenia całej masy proszków na równe dawki, to skrót będzie
następujący:

a) M.f. pulv.
b) Div. in part. aeq. No…..
c) D.t.d
d) D.S.

4.

Pulvis Magnesiae cum Rheo to

a) złożony proszek lukrecjowy.
b) proszek Dovera.
c) proszek troisty.
d) mianowany proszek korzenia lukrecji.

5.

Ilość podłoża potrzebnego do sporządzenia pręcika o podanych wymiarach można
obliczyć ze wzoru:

a) M = F – f · s
b) X = 3,14 (d/2)² l · c
c)

X = 3,14 (d/l)² · c

d)

M = F + f · s

6.

Proszki miałko sproszkowane, to proszki które przechodzą przez sito

a) 0,016
b) 0,315
c)

0,16

d)

0,08

7.

Ovula vaginalia to

a) czopki dopochwowe.
b) pręciki docewkowe.
c)

pręciki dopochwowe.

d)

czopki doodbytnicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

8.

Mieszanina twardniejąca to:

a) aspiryna, piramidon, wodzian chloralu.
b) mentol, kamfora, urotropina.
c)

dwuwęglan sodowy, węglan magnezowy, węglan wapniowy.

d)

siarczan sodowy, bromek amonowy, mentol.

9.

Homeopatia opiera się na zasadzie

a) „Primum non nocere”.
b) „homo sum”.
c)

„ta farmakon poieo”.

d)

„Similia similibus curantur”.

10.

Wymiary pigułek to:

a) średnica 3-5 cm, masa 0,1- 0,3 g
b) średnica 3-5cm, masa 1-3 g
c) średnica 3-5 mm, masa 0,1-0,3 g.
d) średnica 3-5 mm, masa 1-3 g.

11.

Proszek Trituratio Atropini sulfatis jest rozcieńczany najczęściej w stosunku:

a) 1 + 1.
b) 1:10.
c) 1 + 100.
d) 1:2.

12.

Wodzian chloralu i salicylan fenylu to mieszanina

a) higroskopijna
b) eutektyczna
c) adsorpcyjna
d) semitektyczna

13.

Symbol F podany we wzorze na obliczenie ilości podłoża czopkowego oznacza:

a) ilość przepisanego środka leczniczego w gramach
b) współczynnik uwzględniający gęstość użytego środka leczniczego
c) pojemność formy w gramach podłoża czopkowego dla całej liczby czopków.
d) współczynnik wyparcia

14.

Skrót D.t.d. w recepcie na proszki lub czopki oznacza

a) daj takich dawek.
b) podziel na równe części.
c) niech powstanie według reguł sztuki.
d) wydaj pod właściwą nazwą.

15.

Potencjonowanie w skali setnej proszków homeopatycznych polega na zmieszaniu

a) 1 części substancji czynnej z 99 częściami laktozy.
b) 10 części substancji czynnej z 90 częściami laktozy.
c) 9 części substancji czynnej z 1 częścią laktozy.
d) 1 części laktozy z 9,9 częściami substancji czynnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

16.

Jeżeli w tabeli nie podano współczynnika wyparcia dla danej substancji leczniczej, to
przyjmuje się średni współczynnik wyparcia tj.

a) 7,0.
b) 0,67.
c) 1.0.
d) 0,7.

17.

Masło kakaowe występuje w czterech odmianach polimorficznych różniących się

a) temp. wrzenia.
b) temp. parowania.
c) temp. topnienia.
d) temp. zamarzania.

18.

Wielkość cząstek substancji leczniczej w proszkach doustnych, zarówno prostych, jak
i złożonych nie powinna przekraczać

a) 0,2 mm.
b) 0,5 mm.
c) 1,6 mm.
d) 5,0 mm.

19.

Podczas sporządzania proszków, kwas acetylosalicylowy należy dodać

a) na początku rozcierania.
b) po roztarciu z etanolem.
c) po roztarciu z talkiem.
d) na końcu i wymieszać kliszką.

20.

Substancje pomocnicze stosowane do formowania pigułek o właściwościach
antyadhezyjnych to:

a) syropy, polimery błonotwórcze.
b) skrobia, syropy.
c) żelatyna, glicerol.
d) zarodniki widłaka, talk.

21.

Pudry lub zasypki przeznaczone do stosowania na skórę, powinny być przesiane przez sito

a) 0,08 mm.
b) 0,05 mm.
c) 0,315 mm.
d) 0,16 mm.

22.

Podłoża hydrofilowe używane do sporządzania czopków to

a) olej kokaowy.
b) półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych.
c) makrogole.
d) lasupol.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

23.

Do potencjonowania proszków homeopatycznych stosuje się

a) mannitol.
b) cukier mlekowy.
c) mleczan wapnia.
d) laktulozę.

24.

Podłoża czopkowe powinny

a) charakteryzować się małą różnicą między temp. topnienia a temp. krzepnięcia.
b) topić się w temp. pokojowej w celu odpowiedniego uwolnienia substancji leczniczej.
c) zachować stałą konsystencję w temp. ciała ludzkiego.
d) odznaczać się dobrymi właściwościami hemofilizującymi dla cieczy hydrofilowych

i lipofilowych.

25.

Proszki dzielone o masie mniejszej niż 0,1g, należy uzupełnić do odpowiedniej masy np.

a) Acidum lacticum.
b) Saccharum lactis.
c) Lanolinom anhydricum.
d) Saccharinum.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie stałych leków recepturowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

7. LITERATURA

1.

Farmakopea Polska IV. PZWL, Warszawa 1970

2.

Farmakopea Polska V. PTFarm, Warszawa 1995–1999

3.

Farmakopea Polska VI. PTFarm, Warszawa 2002

4.

Farmakopea Polska VII. PTFarm, Warszawa 2006

5.

Jachowicz R.: Receptura apteczna. PZWL, Warszawa 2005

6.

Janicki S., Sznitowska M., Zieliński W.: Dostępność farmaceutyczna i dostępność
biologiczna leków. Polfa OIN, Warszawa 2001

7.

Janicki S., Szulc J., Woyczikowski B.: Zbiór recept. Gdańsk 2003

8.

Janicki S., Fiebig A., Sznitowska M.: Farmacja stosowana. PZWL Warszawa 2006

9.

Krówczyński L.: Ćwiczenia z receptury. PZWL, Warszawa1996

10.

Krówczyński L.: Technologia postaci leku. PZWL, Warszawa 1969

11.

Krówczyński L.: Zarys technologii postaci leku. PZWL, Warszawa 1994

12.

Krówczyński L., Jachowicz R. (red.): „Ćwiczenia z receptury”. Wydawnictwo UJ,
Kraków 1998

13.

Leibold G.: Homeopatia: medycyna naturalna dla każdego. Videograf, Katowice 1993

14.

Mueller R.H., Hildebrand G.E. (red.): Technologia nowoczesnych postaci leku. PZWL,
Warszawa 1998

15.

Modrzejewski F.: Farmacja stosowana. PZWL, Warszawa 1997

Literatura metodyczna:
1.

Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.
Wyd. ITEE, Radom 2001

2.

Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „śak”,
Warszawa 2003

3.

Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II.
Wyd. ITEE, Radom 1999

4.

Symela K.(red.): Skuteczność kształcenia modułowego w Polsce w systemie szkolnej
i pozaszkolnej edukacji zawodowej. Wyd. ITEE, Radom 2003